Embed Size (px)
Citation preview
Efnahagsspár geta haft talsverð áhrif á hlutabréfa-markaðinn en vafasamt er að fjárfesta í hlutabréf-um með efnahagsspár að leiðarljósi. Það kennir reynsla fyrri tíma okkur.
MÁR WOLFGANG [email protected]
Eitt af því sem einkenn-ir umræðu um að kreppa sé í aðsigi eru vangavelt-ur um hvort rétt sé að
selja hlutabréf. Oftast er umræð-an eitthvað á þessa leið: Je minn, allir eru að segja að við séum að sigla í kreppu og sé rétt að losa sig við hlutabréfi n sín ekki seinna en strax. Er það rétta aðferðin? Svar-ið er; tæplegast - og jafnvel það er slök stefna.
Graf 1 sýnir aftur á móti að sögulega séð hefur það ekki alltaf verið þannig. Grafi ð sýnir gengi S&P 500 hlutabréfavísitölunnar og brúnlituðu svæðin sýna tíma-bil þar sem samdráttur hefur átt sér stað í Bandaríkjunum síð-ustu 60 ár. Þannig sýnir grafi ð til að mynda, að samdráttur átti sér stað árin 1990-1991, þegar síð-asta húsnæðiskreppa dundi yfi r Bandaríkin. Síðan tók við lengsta samfellda hagvaxtarskeið á tíma-bilinu sem endaði í kjölfar netból-unnar árið 2001. Í dag, þegar ver-ið er að sigla í samdráttarskeið, verða spurningar um áhrif kreppu á gengi hlutabréfa áleitnari en oft-ast áður.
Grafi ð sýnir að hægt er með góðum árangri að spá fyrir um aðdraganda samdráttarskeiða með því að miða við þróun gengis hlutabréfa. Nánast undantekning-arlaust hefur gengi hlutabréfavísi-tölunnar byrjað að lækka nokkr-um mánuðum áður en samdráttur hófst. Raunar var árið 1962 eina skeiðið þar sem veruleg lækkun á gengi hlutabréfa hefur átt sér stað án samdráttar í kjölfarið. Það kemur því vart á óvart að Natio-nal Bureau of Economic Research telur að hlutabréfamarkaðurinn vegi þyngst í spám þeirra um efnahagslega þróun.
Það sama er aftur á móti ekki uppi á teningnum varðandi áhrif samdráttarskeiða á gengi hluta-bréfa. Til lengri tíma litið hefur
efnahagur mikil áhrif á verðþró-un hlutabréfa; meiri vöxtur þýð-ir almennt meiri hagnað og þar af leiðandi hækkun á gengi hluta-bréfa. Fylgnin til skemmri tíma er aftur á móti lítil á milli samdrátt-arskeiða og væntrar ávöxtunar hlutabréfa. Það hefur jafnvel gerst að gengi hlutabréfa hafi tekið að hækka í sama mund og samdrátt-arskeið hefst. Ef einhver fylgni er til staðar, þá er það helst að þeg-ar að samdráttur hefur átt sér stað í einhvern tíma, og svartsýni þá væntanlega ríkjandi, þá fer gengi hlutabréfa að hækka og aðeins nokkrum mánuðum síðar lýkur samdráttarskeiði. Vandamálið er auðvitað hversu erfi tt það hefur verið að spá með einhverri vissu um hver hagvöxtur verður. Hins vegar má segja að með aukinni þekkingu á gangverki efnahags-lífsins megi ætla að efnahagsspár séu marktækari í dag en fyrir nokkrum áratugum síðan.
Hlutabréfamarkaðurinn virð-ist hafa einhverja hæfi leika til að skynja aðdraganda samdrátt-arskeiða. Hvaða áhrif það síðan hefur á sálfræðilegu hliðina - það er að lækkandi gengi hlutabréfa leiði til þess að fólk haldi frekar að sér höndum sem dregur síðan úr þenslu og styrki þá þróun að samdráttur eigi sér stað - er hins vegar ómögulegt að meta. Í þessu sambandi má spyrja hvort kemur á undan, eggið eða hænan. Svar-ið skiptir eiginlega ekki máli, nið-urstaðan er sú sama.
EfnahagsspárEfnahagsspár hafa í gegnum tíð-ina verið ágætur mælikvarði á raunverulega niðurstöðu nokkr-um mánuðum síðar. Slíkt á hins vegar ekki við um umbrotatíma-bil; spár fara að taka mið af nei-kvæðum fréttum og það sem skiptir kannski meira máli er að fjölmiðlar taka að einblína á nei-kvæðustu spárnar og láta spár sjóaðri aðila lönd og leið. Hér eru nokkur dæmi og byrjum á því að fara tæp 10 ár aftur í tímann.
Í upphafi árs 1998 ríkti mikil bjartsýni varðandi efnahagshorf-ur í heiminum. Gengi hlutabréfa hækkaði jafnt og þétt. Í ágúst sama ár tóku Rússar hins vegar upp á því að greiða hvorki afborg-anir né vexti af erlendum lánum. Þetta þóttu vera afar slæm tíðindi
og lækkaði gengi bandarískra hlutabréfa um næstum 20% á ör-fáum vikum. Ástandið var jafnvel enn verra annars staðar í heim-inum, til dæmis í Asíu.
Þegar fjárfestar voru rétt í þann mund að jafna sig á þeim skelli kom fram í fréttum að vogunar-sjóðurinn Long Term Capital Management væri ekki aðeins gjaldþrota heldur væru góðar lík-ur á því að þrot sjóðsins drægi margar fjármálastofnanir með sér í fallinu. Nú lækkaði gengi bréfa um 10% á nokkrum dögum. BusinessWeek birti mynd á for-síðu þar sem að peningar brunnu og George Soros kom fram með þá staðhæfi ngu að þetta væri versta fjármálakreppa sem skollið hefði á í 50 ár!
Allir sem lesið hafa bókina When Genius Failed eftir Roger Lowenstein vita að litlu munaði að það færi enn verr, enda lækk-aði gengi hlutabréfa sumra fjár-málafyrirtækja ískyggilega mik-ið. Það var ekki síður áhugavert hversu efnahagsspár sumra urðu svartsýnar. Eins og sést á graf-inu var hlutabréfamarkaðurinn ótrúlega fl jótur að ná sér á strik og endaði árið í hærri hæðum en nokkru sinni fyrr.
2000-2003Hver man ekki eftir nýja hag-kerfi nu (e. New Economy)? Jafn-vel Greenspan kolféll fyrir þeirri draumaveröld sem hefur reynd-ar verið drifkraftur í framleiðni í heiminum, þó með öðrum hætti en byltingarkenndar hugmyndir gerðu ráð fyrir. Bjartsýnin sem
réði ríkjum í ársbyrjun 2000 var slík að langan tíma og marga slæma atburði þurfti til að slá á þá bjartsýni. Fyrst hjaðnaði net-bólan, síðan fóru Enron og World-Com á hausinn, 9/11 skók heim-inn og stríðið í Írak hófst svo með látum í mars 2003. Þegar banda-rískir hermenn réðust inn í Írak var ónefndur aðili spurður hvort kauptækifæri í væru hlutabréfum. Hann svaraði með því að spyrja hvort viðkomandi hefði ekki les-ið blöðin nýlega! Líklegast hefur það einmitt verið góð hugmynd að fjárfesta í hlutabréfum því á þeim tímapunkti fór gengi hlutabréfa í lægstu lægðir og við tók samfellt hækkunarskeið hlutabréfa sem kom Íslendingum til góða í útrás sinni.
2007Í ársbyrjun 2007 var mikil bjart-sýni ráðandi varðandi efnahags-horfur. Frumútboð, IPO (Initial Public Offering eða It’s Probably Overpriced), voru í hámarki og samrunar og yfi rtökur í svo mikl-um blóma að ástandinu var líkt við fyrri hluta ársins 1987. Því miður varð þróunin svipuð og 20 árum áður nema hvað nú féll gengi hlutabréfa ekki með sömu látum heldur var þróunin hægari og jafnvel sársaukafyllri. Í dag er svartsýni ríkjandi og ljóst að hús-næðiskreppan í Bandaríkjunum hefur verið að teygja anga sína til annarra landa. George Soros kom með sömu yfi rlýsingu og hann gerði fyrir tíu árum síðan, nema hvað nú sagði hann að þetta væri versta fjármálakreppa í 60 ár! Vart
hafði hann sleppt orðinu þeg-ar gengi hlutabréfa fór að hækka aftur og er nú töluvert hærra en það var fyrir örfáum vikum síðan. Þrátt fyrir það, er fallið á alþjóð-legum mörkuðum enn töluvert mikið á árinu.
Þó ekki sé hægt að segja með vissu að hlutabréfamarkaðir hafi náð lágmarki þá er allt eins líklegt að núverandi ástand, þ.e. ástand þar sem allir telja líklegast að ver-ið sé að sigla í samdráttarskeið, sé tímabil kauptækifæra.
Hvað segja gömlu brýnin?Warren Buffett hefur aldrei lit-ið á spár um efnahagsaðstæður þegar hann fjárfestir í hlutabréf-um. Frekar lítur hann til slíkra sveifl na sem hugsanlegra tæki-færa sem skapast í gengi bréfa í góðum fyrirtækjum þar sem að tímabundin sveifl a niður á við leiðir til þess að gengi hlutabréfa lækki niður á slóðir þar sem hann telur að vert sé að fjárfesta í þeim. Peter Lynch tekur í sama streng og nefnir eftirfarandi heilræði:
» Fjárfestu í fyrirtækjum, ekki hlutabréfamarkaðinum
» Að reyna að spá til um þróun efnahags skilar engu
» Að reyna að spá til um skammtímasveifl ur hlutabréfa-markaða skilar engu
Samkvæmt þessu eiga fjárfestar í dag að leiða hjá sér efnahagsspár og einblína frekar á einstök kaup-tækifæri sem nú kunna að ley-nast. Samkvæmt sígildum stöðl-um um gengi bréfa samanborið við hagnað, ávöxtunarkröfu gagn-vart skuldabréfum og innra virði eru hlutabréf nú ódýrari en þau hafa verið í mörg ár.
ÍslandLjóst þykir af allri umræðu að það dragi verulega úr þenslu og jafnvel að samdráttur sé í aðsigi hér á Íslandi. Slík umræða ætti samkvæmt framangreindu að vera óþörf; Úrvalsvísitalan hef-ur lækkað um næstum því helm-ing frá hæstu hæðum sínum og ljóst að viðsnúningur væntinga hefur tekið kollsteypu. Eins og sést á þróun á verði innlendra hlutabréfa þá hefur vísitalan hingað til veitt ágætar vísbend-ingar um samdrátt því eina sam-dráttarskeið á Íslandi síðustu 10 árin átti sér stað í kjölfar mikill-
8 | úttekt ÞRIÐJUDAGUR 11. MARS 2008
Hlutabréfamarkaðir Til lengri tíma litið hefur efnahagur mikil áhrif á verðþróun hlutabréfa en til skemmri tíma eru áhrifi n fl óknari
Gengi hlutabréfa og samdráttarskeið
AMP MBAHáskólinn í Reykjavík býður þér að kynnast námi og kennsluaðferðum í AMP og MBA með því að sækja kennslufund með Eric Weber, aðstoðarskólastjóra IESE Business School í Barcelona, eins virtasta viðskiptaháskóla heims.
ÞINN TÍMI 13. MARS
Farið verður yfir raundæmi (case) sem sent verður til þátttakenda fyrir fundinn. Kynningin fer fram í Háskólanum í Reykjavík, Ofanleiti 2, 2. hæð, fimmtudaginn 13. mars kl. 12–13. Skráðu þig í síma 599 6506 eða með tölvupósti á netfangið [email protected] eða [email protected].
ONE IN EVERY TEN FORTUNE 500 SENIOR EXECUTIVES ARE AMP ALUMNI CHANGE – LEAD – INNOVATE
HV
ÍTA
HÚ
SIÐ
/SÍA
– 0
7–
37
46
900
950
1000
1050
1100
1150
1200
1250
DNOSÁJJMAMFJ
S&P500 árið 1998
| 9 úttektÞRIÐJUDAGUR 11. MARS 2008
ar lækkunar hlutabréfa 2000 til 2001 þegar Úrvalsvísitalan féll um 45%, eða svipað því sem gerst hefur nú undanfarna mánuði.
Lengi vel voru íslenskir verð-bréfamarkaðir í litlum takti við hræringar erlendis. Það hefur ver-ið að breytast og er þess skemmst að minnast að í fyrstu var talið að húsnæðismálakrísan erlendis hefði lítil áhrif á innlenda mark-aði. Raunin hefur verið önnur. Í nýlegri rannsókn Bryndísar Ás-bjarnardóttur hjá Seðlabanka Ís-lands sem nefnist, „Eru tengsl á milli fl ökts í hlutabréfaverði og fl ökts í gengi krónunnar?“ (sjá: http://www.sedlabanki.is/lisalib/getfi le.aspx?itemid=5554) kemur fram í niðurlagi að skilyrt fylgni milli fl ökts í hlutabréfaverði og gengis krónunnar hafi verið nán-ast núll á árunum 2001-2006 en að útgáfu krónubréfa hafi breytt aðstæðum á íslenskum fjármála-markaði sem jók skilyrt fl ökt árin 2006-2007 með jákvæðari fylgni.
Þrátt fyrir aukið samband inn-lendra fjármálamarkaða við um-heiminn er varhugavert að draga þá ályktun að hér sé samdráttur eða jafnvel kreppa fram undan með því einu að líta á gengi Úr-valsvísitölunnar. Gengi hluta-bréfa er, þrátt fyrir mikið fall und-anfarið, töluvert hærra en fyrir 3 árum síðan. Flestar efnahagsspár eru í takti við skilaboð hlutabréfa-markaðarins og gera ráð fyrir að það dragi úr þenslu í ár.
Spurningin nú er hins vegar sú hvort nýjustu spár taki nægj-anlegt mið af þeim neikvæðu skilaboðum sem verðbréfamark-
aðir eru að senda frá sér. Mik-ið hefur verið rætt um að mjúk
lending sé fram undan. Skilaboð verðbréfamarkaða eru hins vegar þau að lendingin gæti orðið harð-ari en spár hafa hingað til gefi ð til kynna. Svipuð skilaboð komu aftur á móti í upphafi þessarar aldar þegar að hlutabréfavísital-an lækkaði svipað því sem hún hefur gert undanfarna mánuði. Allir óttuðust mikinn samdrátt, jafnvel kreppu, en þrátt fyrir að það hægðist tímabundið á hjól-um efnahagslífsins þá gleymdist það tímabil fl jótt og við tók nánast samfellt hagvaxtarskeið. Nífald-aðist Úrvalsvísitalan frá botni til toppsins sem náðist síðasta sum-ar og er þess vert að minnast að slík hækkun á jafn stuttum tíma er nánast óheyrð á öllum hluta-bréfamörkuðum heims í sögu hlutabréfamarkaða.
Vonandi verður núverandi lækk-un á gengi hlutabréfa minnst með
svipuðum hætti innan fárra ára og lækkunarinnar í upphafi aldar.
AMP MBAHáskólinn í Reykjavík býður þér að kynnast námi og kennsluaðferðum í AMP og MBA með því að sækja kennslufund með Eric Weber, aðstoðarskólastjóra IESE Business School í Barcelona, eins virtasta viðskiptaháskóla heims.
ÞINN TÍMI 13. MARS
Farið verður yfir raundæmi (case) sem sent verður til þátttakenda fyrir fundinn. Kynningin fer fram í Háskólanum í Reykjavík, Ofanleiti 2, 2. hæð, fimmtudaginn 13. mars kl. 12–13. Skráðu þig í síma 599 6506 eða með tölvupósti á netfangið [email protected] eða [email protected].
ONE IN EVERY TEN FORTUNE 500 SENIOR EXECUTIVES ARE AMP ALUMNI CHANGE – LEAD – INNOVATE
HV
ÍTA
HÚ
SIÐ
/SÍA
– 0
7–
37
46
700
800
900
1000
1100
1200
1300
1400
1500
1600
DNOSÁJJMAMFJDNOSÁJJMAMFJDNOSÁJJMAMFJDNOSÁJJMAMFJ
S&P500 árin 2000 til 2003
2000 2001 2002 2003
S&P500 og samdráttarskeið vestra10.000
1.000
100
10’48 ’50 ’52 ’54 ’56 ’58 ’60 ’62 ’64 ’66 ’68 ’70 ’72 ’74 ’76 ’78 ’80 ’82 ’84 ’86 ’88 ’90 ’90 ’92 ’94 ’96 ’98 2000 ’02 ’04 ’06
1100
1200
1300
1400
1500
1600
MFJDNOSÁJJMAMFJDNOSÁJJMAMFJDNOSÁJJMAMFJ
S&P500 árin 2005 til 2008
2005 2006 2007 2008
