Κίνηση για το ΟΧΙ μέχρι το τέλος των μνημονίων σε συνεργασία με την

Ελληνική Κοινότητα ΒερολίνουΣάββατο 16 Απριλίου 2016, 18:00

Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Βερολίνου

«Η Πολιτική Οικονομία των εναλλακτικών στρατηγικών

στο μνημόνιο»

Σταύρος ΜαυρουδέαςΤμήμα Οικονομικών

Παν. Μακεδονίαςe-mail: smavro@uom.gr

Web: http://stavrosmavroudeas.wordpress.com

Ανταγωνιστικά κοινων. συμφέροντα↓

Ανταγωνιστικές ερμηνείες της ελλην. κρίσης↓

Ανταγωνιστικές στρατηγικές διεξόδου

Ανταγωνιστικές Ερμηνείες

Ορθόδοξες

«Ελληνική ασθένεια»

Ετερόδοξες Μαρξιστικές

Μη-ΒΝΠ αλλά επιδιορθώσιμη

Μη-ΒΝΠ & μη-επιδιορθώσιμη

Χρηματο-οικον. υπεξαίρεση

Ταξική πάλη & χρηματιστικοποίηση

Μινσκιανός αποπληθωρισμός

Υποκατανάλωση & χρηματιστικοποίηση

ΠΤΠΚ & υποκατανάλω

ση

ΠΤΠΚ

ΠΤΠΚ & ιμπεριαλιστική εκμετάλλευση

Αίτια κρίσης Χαρακτήραςκρίσης

Πεδίο πυροδότησης

της κρίσης

Μηχανισμός Τύπος ερμηνείας

Ορθόδοξες ερμηνείες

Σφάλματα πολιτικής, ειδικά ελληνικά δομικά προβλήματα

Κρίση χρέους Σφαίρα κυκλοφορίας

Υπόθεση Δίδυμων Ελλειμμάτων

Συγκυριακά αίτια

Ριζοσπαστικές ερμηνείες

«ρηχά» δομικά αίτια (νεοφιλελεύθερες πολιτικές, ΟΝΕ)

Κρίση χρέους Σφαίρα κυκλοφορίας

Εμπορική ανισορροπία, Δημοσιονομική ανισορροπία

Αδύναμα δομικά αίτια

Μαρξιστικές ερμηνείες

«βαθειά» δομικά αίτια (δομικά προβλήματα ελλην. καπιταλισμού)

Δομική κρίση Σφαίρα παραγωγής Φθίνουσα κερδοφορία

Ισχυρά δομικά αίτια

Διεξοδική παρουσίαση της ανάλυσης αυτής σε:• Mavroudeas S. ed. (2015), ‘Greek

Capitalism in Crisis: Marxist Analyses’, Routledge

• Mavroudeas S. (2015), ‘The Greek saga: Competing explanations of the Greek crisis’, Kingston University London Economics Discussion Paper Series 20015-1.

• Μαυρουδέας Στ. (2016), «Ανταγωνιστικές ερμηνείες και στρατηγικές εξόδου της ελληνικής κρίσης και το πρόβλημα της παραγωγικής ανασυγκρότησης», ΟΥΤΟΠΙΑ νο.115

Ορθόδοξες ερμηνείες: Μία κριτική• Οι Ορθόδοξες ερμηνείες είναι «πολιτικές» ερμηνείες

(επιδιώκουν να δικαιολογήσουν πολιτικές). Εξελίχθηκαν από μονιστικές σε εκλεκτικιστικές (με κορμό πάντα κάποια από τις 3 προαναφερθείσες εκδοχές).

• Διακρίνουν συνήθως 2 κατηγορίες αιτίων:

(α) εσωτ. αίτια: υπερβολικές δημ. δαπάνες, αδύναμο φοροσυλλεκτικό μηχανισμό, διαφθορά και πελατ. Σχέσεις (ακόμη και «διαπλοκή»), άκαμπτες αγορέ εργασίας και προϊόντων, μη-φιλικό προ της επιχειρηματικότητα περιβάλλον, φθίνουσα ανταγωνιστικότητα κλπ.(β) εξωτ. αίτια: αδυναμίες ΟΝΕ, επιπτώσεις της παγκ. κρίσης 2007-8 κλπ.

Η αναλυτική ραχοκοκκαλιά των Ορθόδοξων ερμηνειών είναι η ΥΔΕ: ΔΕ → ΕΙΤΣ

Θεωρούν την ελλην. κρίση απλά ως κρίση χρέους (βάση η ΥΔΕ (ΔΕ & ΕΙΤΣ))

υπερβολικές μισθολογικές αυξήσεις (ΜΚΕ)

↑ΔΕ → ↑ ΕΙΤΣ ↑ ΕΙΤΣ(δημ. τομέας) (ιδιωτ. Τομέας)

Κεϋνσιανό επιχείρημα (σε αντίθεση με Ν-Κλ Ρικαρδιανή Ισοδυναμία). Οι Ορθόδοξοι το ξεπερνούν με κάποιες περιθωριακές γκρίνιες.

Η ΥΔΕ δεν εξετάζει καθόλου την παραγωγ. δομή. Συνήθως αυτό υποκαθίσταται εσφαλμένα από «τυποποιημένα γεγονότα». Επιφανειακή προσέγγιση που δεν βλέπει βαθύτερα δομικά πρβλ.

Εμπειρικές μελέτες της ΥΔΕ για την Ελλάδα οδηγούν σε αμφίβολα αποτελέσματα:

Vamvoukas (1997): επιβεβαιώνειKatrakilidis & Trachanas (2011), Nikiforos et al. (2013): επιβεβαιώνουν για προ-ΟΝΕ περίοδο (1960-80), απορρίπτουν για μετά-ΟΝΕ περίοδο (1981-2007), όπου η αιτιότητα αναστρέφεται: ΕΙΤΣ →ΔΕ.

• Οι μισθολογικές αυξήσεις υποτίθεται ότι είναι ο παράγων που πυροδοτούν τόσο το ΔΕ όσο και το ΕΙΤΣ. Το τυπικό Ορθόδοξο επιχείρημα: ελλην. ΜΚΕ ↑ ταχύτερα από αυτά των άλλων χωρών της ΕΕ → ↑ΔΕ & ↑ΕΙΤΣ. (Η ↑ΔΕ θα μπορούσε εύλογα να αποδοθεί στη «διαπλοκή» αλλά αυτό για προφανείς λόγους αποφεύγεται από τις Ορθόδοξες ερμηνείες).

• Το επιχείρημα των μισθολ. αυξήσεων είναι σαθρό:(1) Τα (ονομαστικά) ΜΚΕ βλέπουν μόνο τον ανταγωνισμό κόστους, ούτε καν ολόκληρο τον ανταγωνισμό τιμής (περιλαμβάνει περιθώρια κέρδους) και καθόλου τον δομικό ανταγωνισμό (δομικούς και ποιοτικούς παράγοντες): συνεπώς είναι ένα ανεπαρκές μέτρο της ανταγωνιστικότητας.(2) Το Παράδοξο Kaldor δείχνει ότι οι πιο ανταγωνιστικές οικονομίες έχουν υψηλά ΜΚΕ.

(3) Οι ελλην. μισθολογικές αυξήσεις δεν ήταν υπερβολικές καθώς υστερούσαν μονίμως έναντι των αυξήσεων της παραγωγικότητας (που αύξανε ταχύτερα από αυτή ανταγωνιστικών οικονομιών). Συνεπώς τα πραγματικά ΜΚΕ (δηλ. το μερίδιο των μισθών στο προϊόν) μειώνονται συνεχώς.

(4) Η συνταγή μείωσης των μισθών για να αναταχθεί η ανταγωνιστικότητα παραγνωρίζει το πρβλ. της «κούρσας προς τα κάτω» (race to the bottom): όλες οι ανταγωνιζόμενες οικονομίες να μειώνουν τους μισθούς και συνεπώς δεν προκύπτει βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.

Οι Ορθόδοξες ερμηνείες:(α) αδυνατούν να αναγνωρίσουν τα βαθειά δομικά αίτια της ελλην. κρίσης καθώς βλέπουν μόνο σφάλματα πολιτικής και όχι δομικά και συστημικά αίτια & παραγνωρίζουν την παραγωγ. δομή(β) θεωρούν επιπόλαια την ελλην. κρίση ως άσχετη με την παγκ. κρίση 2007-8 (που είναι απλά χρηματοπιστωτική κρίση)/ η ελλην. κρίση συνδέεται με την παγκ. κρίση μόνο εξωγενώς (επιδείνωση διεθνούς οικον. περιβάλλοντος).

Σιωπηρά, και μετά από τις αποτυχίες του 1ου ΠΟΠ, οι ορθόδοξες προσεγγίσεις

εγκαταλείπουν την ερμηνεία της κρίσης χρέους και εστιάζουν στις δομικές

μεταρρυθμίσεις και στο προβληματικό παραγωγικό πρότυπο

↓

έμμεση αναγνώριση του δομικού χαρακτήρα της κρίσης

Ετερόδοξες Ερμηνείες Κρίση χρέους που προέρχεται είτε από ΔΕ είτε από ΕΙΤΣ Υιοθέτηση της εσφαλμένης θ. «χρηματιστικοποίησης» (το ΠΚ και η παραγωγ. δομή δεν παίζει κανένα ρόλο) που δεν ευσταθεί ούτε αναλυτικά αλλά ούτε εμπειρικά (τόσο διεθνώς όσο και ιδιαίτερα στην Ελλάδα) Αποδοχή είτε της Ορθόδοξης θ. ΜΚΕ (Λαπαβίτσας) είτε της Ορθόδοξης θ. «καλών ανισορροπιών (ΕΙΤΣ)» και της «ισχυρής Ελλάδας» (Μηλιός). Εγκλωβίζονται εσφαλμένα στα πλαίσια της ΥΔΕ (υιοθετώντας τον ένα ή τον άλλο πόλο της) Δεν βλέπουν σχέσεις ιμπεριαλιστικής εκμετάλλευσης (Μηλιός) ή βλέπουν τέτοιες μερκαντιλιστικές (ΟΝΕ) και όχι καπιταλιστικές (ευρεία άνιση ανταλλαγή λόγω διαφορετικών ΟΣΚ). Συμπλέουν με την Ορθοδοξία ότι η παγκ. κρίση είναι απλά χρηματοπιστωτική

Εστιάζουν στα χρηματοοικονομικά ζητήματα και στην ΟΝΕ και παραγνωρίζουν την σφαίρα της παραγωγής Επικεντρώνουν στην ΟΝΕ (υποστηρίζοντας είτε την έξοδο από αυτή είτε την προοδευτική αναμόρφωση της) και αγνοούν τον συνολικό χαρακτήρα και ρόλο της ΕΕ (π.χ. η βασική επιδείνωση των Όρων Εμπορίου έγινε με την Κοινή Αγορά ενώ η ΟΝΕ είχε μικρή μόνο επίπτωση/ αγνοούν την αποδιάρθρωση της παραγωγ. δομής τη ελληνικής οικονομίας κλπ.). Δίνουν «αδύναμες» δομικές ερμηνείες της ελληνικής κρίσης καθώς αγνοούν την σφαίρα της παραγωγής (και το ΠΚ) και δεν αναγνωρίζουν (ουσιαστικά) συστημικά δομικά αίτια/ αντιθέτως εστιάζουν κυρίως στις χρηματοοικονομικές σχέσεις (σφαίρα της κυκλοφορίας) και μόνο εκεί μπορεί να διακρίνουν «μεσοπρόθεσμα» δομικά αίτια (π.χ. ΟΝΕ ή/και νεοφιλελευθερισμός). Περιορίζονται στην αναζήτηση λύσεων στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος.

Μια Μαρξιστική Δομική Ερμηνεία• Ισχυρή Δομική Ερμηνεία: τα θεμελιακά αίτια της κρίσης

προέρχονται από την σφαίρα της παραγωγής.• 2 δομικές συνιστώσες:(a) εσωτερική: η φθίνουσα κερδοφορία του κεφαλαίου

(μέρος της παγκ. κρίσης του 2007-8).(b) εξωτερική: η ιμπεριαλιστική εκμετάλλευση του ελλην.

καπιταλισμού (μέσω σχέσεων «ευρείας άνισης ανταλλαγής) από τους ισχυρότερους καπιταλισμούς του ευρω-κέντρου.

Βασικά συμπεράσματα σχετικά με την ελληνική κρίση: Η κρίση υποδηλώνει την μη-βιωσιμότητα του τρέχοντος

παραγωγ. μοντέλου του ελλην. Καπιταλισμού

Τα δίδυμα ελλείμματα (ισοζ. τρεχ, συναλλαγών & δημοσιονομικού) είναι παράγωγα και όχι αίτια της κρίσης.

Συνεπώς, η έξοδος από την κρίση απαιτεί την δομική αναδιάρθρωση του παραγωγ. μοντέλου (δηλ. την παραγωγ. ανασυγκρότηση)

Οι Μαρξιστικές ερμηνείες το αναγνωρίζουν κατηγορηματικά, οι Ορθόδοξες ερμηνείες το παραγνωρίζουν αλλά έμμεσα το αποδέχονται, οι Ριζοσπαστικές ερμηνείες το αναγνωρίζουν φραστικά αλλά το παραγνωρίζουν ουσιαστικά

Κεντρικό κριτήριο του ποια παραγωγ. ανασυγκρότηση: η σχέση με την ευρωπαϊκή ενοποίηση

Το σημερινό (και αποτυχημένο) παραγωγ. μοντέλο – συρρίκνωση πρωτογενούς τομέα, εκτεταμένη αποβιομηχάνιση, τριτογενοποίηση – είναι αποτέλεσμα της ενσωμάτωσης στην ευρωπαϊκή ενοποίηση

↓Ο ελληνικός καπιταλισμός αποτελεί μεσαίο προς χαμηλό τμήμα πανευρωπαϊκών αλυσίδων αξίας με βασικά χαρακτηριστικά χαμηλή τεχνολογία, προστιθέμενη αξία και ανταγωνιστικότητα

Συνεπώς οι ανταγωνιστικές στρατηγικές αναδιάρθρωσης περιστρέφονται γύρω από την σχέση με την ευρωπαϊκή ενοποίηση

Βασικά εναλλακτικά σενάρια και παραλλαγές τους

Κρίση

Αναδιάρθρωση εντός της ΟΝΕ/ΕΕ

Μνημονιακή Στρατηγική Αναδιαπραγμάτευση

Αναδιάρθρωση εκτός της ΟΝΕ/ΕΕ

Έξοδος από ΟΝΕ

Έξοδος από ΟΝΕ

& ΕΕ

1. Προγράμματα Οικον. Προσαρμογής (Μνημόνια) • Βασικά χαρακτηριστικά:

υπερ του κεφαλαίουΠρο-κυκλικά (το κεφάλαιο διαβάζει αντεστραμμένα τον Marx)Δημοσιονομική προσαρμογή βασισμένη στη λιτότητα (μειώνοντας το μερίδιο

των μισθών)Στρατηγική μεγέθυνσης με βάση τις εξαγωγές (Export-oriented growth

strategy)• Τα ελληνικά ΠΟΠ: Ειδ. τροποποιήσεις των προγρ. Δομικής

προσαρμογής του ΔΝΤ της δεκαετίας 1990:– Μακρύτερα (4 έτη αντί 3)– Εξαιρετικά εμπροσθοβαρή– Χωρίς αρχική αναδιάρθρωση χρέους (μόνο το 2ο)– Χωρίς υποτίμηση

• 2 στόχοι:– Β-χ: βιωσιμότητα χρέους– Μ-χ: μετασχηματισμός της Ελλάδας σε «ειδ. Οικον. Ζώνη» της ΕΕ (χαμηλού

κόστους εξαγωγική πλατφόρμα για πολυεθνικές της ΕΕ με έμφαση σε προϊόντα χαμηλής τεχνολογίας)

• Συστηματικές αποτυχίες: το 1ο ΠΟΠ απέτυχε (ορόσημα, ποσό δανεισμού, χρονοδιάγραμμα), το 2ο ΠΟΠ αποτυγχάνει (ο στόχο 120% χρέους/ΑΕΠ ανέφικτος και αυτοτελώς παράλογος), το 3ο ΠΟΠ συνεχίζει στον ίδιο δρόμο

• Αίτια των συστηματικών αποτυχιών:– Οι μισθοί πρέπει να μειωθούν σε Βαλκανικά επίπεδα– Το κόστος των περιουσιακών στοιχείων πρέπει να απομειωθεί

περαιτέρω– Ένα μεγάλο τμήμα της Ελληνικής οικονομίας πρέπει να περάσει

στα χέρια πολυεθνικών της ΕΕ (ιδιαίτερα τραπεζικός τομέας, τουρισμός)

Οι στόχοι αυτοί απαιτούν:(a) Περαιτέρω πίεση στους εργαζόμενους(b) Προλεταριοποίηση των μαζικών μεσαίων στρωμάτων(c) Το ελληνικό κεφάλαιο θα υποβαθμισθεί περαιτέρω σε σχέση με τα

δυτικο-ευρωπαϊκάΟι στόχοι αυτοί είναι δύσκολοι και ο κίνδυνος κοινων. έκρηξης ελλοχεύει.

Παραγωγ. ανασυγκρότηση:• Δεν αναγνωρίζεται ρητά αλλά πρακτικά τίθεται κάτω από τον

τίτλο «μεταρρυθμίσεις»• Αφήνεται στις δυνάμεις της αγοράς. Έμμεσες παραινέσεις

(ΕΣΠΑ, μελέτη McKinsey που έχει βγει μέσα από lobbying)• Υπόρρητα προτείνεται ότι πρέπει να είναι μία παραλλαγή του

ίδιου παραγωγ. μοντέλου: η Ελλάδα ένα χαμηλό εξάρτημα πανευρωπαϊκών αλυσίδων αξίας χαρακτηρισμένο από χαμηλή προστιθέμενη αξία, τεχνολογική εξειδίκευση και κόστη.

• Η κύρια διαφοροποίηση από το σήμερα είναι η «βαλκανοποίηση» : χαμηλοί μισθοί και αξία περιουσιακών στοιχείων, απορρύθμιση αγορών (κυρίως της αγοράς εργασίας αλλά και εξάλειψη του οιονεί προστατευτισμού σε άλλες αγορές) – π.χ. πρόταση δημιουργίας «ειδ. οικον. ζώνης» στη Β.Ελλάδα. Έμφαση στα Διεθνώς Εμπορεύσιμα Αγαθά.

2. Η στρατηγική της διαπραγμάτευσης εντός της ΟΝΕ με αναδιάρθρωση του χρέους

Βασικά σημεία:(1) διατήρηση ενός σκέλους της Μνημονιακής στρατηγικής (δανειακές συμβάσεις)(2) αλλαγή του δεύτερου σκέλους (πολιτικών λιτότητας και μεγάλου τμήματος των δομικών

αλλαγών που υπαγορεύει η Μνημονιακή στρατηγική)

• σκέλος δανειακών συμβάσεων: προτείνεται μία περιορισμένη χρονικά ανάπαυλα στην εξυπηρέτηση του χρέους ενώ οι δόσεις των δανειακών συμβάσεων θα συνεχίσουν να εκταμιεύονται. Η ανάπαυλα αυτή θα διαρκέσει μέχρι να ανακάμψει η ελληνική οικονομία και να επιτύχει θετικούς ρυθμούς μεγέθυνσης (π.χ. «ρήτρα ανάπτυξης»). Συνήθως δεν διευκρινίζεται εάν η συσσώρευση τόκων (και άρα η διόγκωση του χρέους) θα συνεχίζεται στη διάρκεια των περιόδων ανάπαυλας. Στις πιο ρηξικέλευθες εκδοχές της: συναινετικό περαιτέρω «κούρεμα» του ελληνικού χρέους.

• εσωτ. οικον. πολιτική: αντικατάσταση προ-κυκλικών πολιτικών λιτότητας με Κεϋνσιανές αντι-κυκλικές πολιτικές (βελτίωση κάποιων κατώτερων μισθολογικών κλιμακίων (ελάχιστος μισθός κλπ.) και εργασιακών ρυθμίσεων (νομοθεσία για απολύσεις κλπ.)] και μία λελογισμένη αύξηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ)).

• συζητά μία σειρά δομικές αλλαγές στην ελληνική οικονομία: Οι διάφορες εκδοχές αυτής της εναλλακτικής διαφέρουν αρκετά – ή είναι θολές – όσον αφορά τις δομικές αλλαγές αυτές οι οποίες μπορεί να κυμαίνονται από ήπιες παραλλαγές των προβλεπόμενων από τα ΠΟΠ δομικών αλλαγών («έξυπνη εξειδίκευση») μέχρι πιο ριζοσπαστικές προτάσεις.

• δημιουργία ενός ευρωπαϊκού πλαισίου βοηθείας για την ανασυγκρότηση της οικονομία (φιλόδοξες παραλλαγές: ευρωπαϊκό «σχέδιο Μάρσαλ», σεμνές παραλλαγές: ευρύτερη και με χαλαρότερους όρους χρήση των υπαρχόντων ευρωπαϊκών πλαισίων (π.χ. ΕΣΠΑ).

Ανέφικτος συμβιβασμός:• Η λογική της προ-κυκλικής αναδιάρθρωσης είναι εντελώς αντίθετη

με αυτή της αντι-κυκλικής αναδιάρθρωσης και δεν μπορούν να συμβιώσουν

• Η αντι-κυκλική αναδιάρθρωση απαιτεί πολύ περισσότερο χρόνο και έχει αμφίβολα αποτελέσματα. Η προ-κυκλική αναδιάρθρωση απηχεί την βαθύτερη λογική του καπιταλιστικού συστήματος. Η περίπτωση της αντι-κυκλικής και επεκτατικής αναδιάρθρωσης δοκιμάσθηκε και απέτυχε. Μία καπιταλιστική κρίση υπερσυσσώρευσης δεν αντιμετωπίζεται με επιπλέον ενίσχυση της συσσώρευσης κεφαλαίου ακόμη και αν αυτό συνοδευθεί με πολιτική λιτότητας έναντι της εργασίας. Μόνο όταν υπάρξει απαξίωση των υπερσυσσωρευμένων κεφαλαίων μπορεί να ξαναρχίσει βιώσιμα η συσσώρευση.

• Η μόνη περίπτωση να «μπολιασθούν» οι δύο αυτές αντίθετες λογικές είναι εάν η προ-κυκλική αναδιάρθρωση έχει εν πολλοίς επιτύχει οπότε θα έχει την πολυτέλεια να υιοθετήσει μέτρα και ιδέες μίας πιο επεκτατικής οικονομικής πολιτικής.

• Σοβαρά τεχνικά προβλήματα και ανακολουθίες αυτής της εναλλακτικής στρατηγικής. Ενδεικτικά, οι όροι του ΕΣΠΑ έχουν ήδη σιωπηρά χαλαρώσει εξαιρετικά (π.χ. ύψος και χρόνος καταβολής της εθνικής συμμετοχής, ελληνικό μερίδιο του ΕΣΠΑ) αλλά η απορροφητικότητα – δηλαδή η πρακτική χρήση του – είναι οικτρή. Το βασικό αίτιο γι’ αυτό είναι ότι σε συνθήκες βαθειάς ύφεσης τα ιδιωτικά κεφάλαια είναι εξαιρετικά διστακτικά να επενδύσουν ακόμη και με εξωφρενικά προνομιακούς όρους.

• Η πιο σημαντική αδυναμία αυτής της στρατηγικής όμως αφορά το βαθύ δομικό πρόβλημα της παραγωγικής δομής της ελληνικής οικονομίας. Η Μνημονιακή στρατηγική προτείνει μία αναδιάρθρωση της με βάση την λογική της «κινεζοποίησης». Η εναλλακτική στρατηγικής της επαναδιαπραγμάτευσης του Μνημονίου δεν έχει μία συγκροτημένη πρόταση επ’ αυτού.

• Παλιότερα, η στρατηγική αυτή πρότεινε επίσης τον μηχανισμό των «ευρω-ομολόγων». Δηλαδή τον κοινό δανεισμό όλων των χωρών της ΟΝΕ έτσι ώστε να επιτύχουν χαμηλότερα επιτόκια. Η ιδέα αυτή απορρίφθηκε από τις χώρες του ευρω-κέντρου καθώς θα επιβάρυνε τους όρους δανεισμού τους (πρακτικά έχουν αρνητικά επιτόκια). Επίσης, είναι εν μέρει αδιάφορος για τις χώρες που έχουν υπαχθεί σε Μνημόνια καθώς ακόμη και το επιτόκιο του «ευρω-ομολόγου» θα είναι υψηλότερο από αυτό των δανείων από την τρόικα.

3. Η στρατηγική της εξόδου από την ΟΝΕ με παραμονή εντός της ΕΕ και αναδιάρθρωση του χρέους

• Δύο παραλλαγές: (α) συγκρουσιακή έξοδο από την ΟΝΕ και (β) συναινετική έξοδο από την ΟΝΕ.

• Μονήρης λογική: Θεωρεί ότι η έξοδος από την ΟΝΕ θα ξαναδώσει τα εργαλεία της νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής στη χώρα. Με τον τρόπο αυτό – και μέσω της ανταγωνιστικής υποτίμησης – θα βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα των διεθνώς εμπορεύσιμων ελληνικών προϊόντων και συνεπώς το εμπορικό ισοζύγιο και κατ’ επέκταση το ισοζύγιο εξωτερικών τρεχουσών συναλλαγών. Επίσης, η διαδικασία αυτή, λόγω αύξησης της τιμής των εισαγόμενων προϊόντων, θα οδηγήσει σε μία ορισμένη παραγωγική ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας καθώς θα υπάρξει υποκατάσταση εισαγωγών (δηλαδή θα αναπτυχθούν εγχώριες διαδικασίες παραγωγής των εισαγόμενων προϊόντων). Το πρώτο σκέλος της (η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας μέσω υποτίμησης) είναι από μόνο του εξαιρετικά ευάλωτο.

• Για να υπάρξει μία ουσιαστική και βιώσιμη αύξηση της ανταγωνιστικότητας δεν αρκεί η συναλλαγματική υποτίμηση που από μόνη της έχει μόνο βραχύβια αποτελέσματα

• Μία σοβαρή βελτίωση της ανταγωνιστικότητας απαιτεί βαθιές αλλαγές στην παραγωγική δομή της οικονομίας (π.χ. πετρελαιοειδή)

• Στο σημείο αυτό έρχεται να απαντήσει το δεύτερο σκέλος αυτής της στρατηγικής (δηλ. η υποκατάσταση εισαγωγών). Όμως αν η διαδικασία αυτή αφεθεί στην ιδιωτική πρωτοβουλία είναι εξαιρετικά αργή και αμφίβολη. Αν προωθηθεί μέσω του κρατικού παρεμβατισμού αυτό απαιτεί οικονομικό σχεδιασμό και ισχυρές διακριτές βιομηχανικές πολιτικές που απαγορεύονται στα πλαίσια της ευρωπαϊκής Κοινής Αγοράς.

• Βασική αδυναμία της στρατηγικής αυτής: παραγνωρίζει το βαθύ δομικό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας και προσπαθεί να το αντιμετωπίσει εμμέσως μέσω του νομισματικού βραχίονα.

• Συνεπακόλουθο της είναι ότι έχει μία αδύναμη αντίληψη για την παραγωγ. ανασυγκρότηση: εφόσον πρέπει να γίνει μέσα στα πλαίσια της ΕΕ (Κοινή Αγορά), δεν μπορεί να έχει μία ισχυρή και καθολική διακριτική βιομηχ. πολιτική («θα διεκδικηθούν εξαιρέσεις»). Επομένως, ουσιαστικά βαδίζει σε παραλλαγές της παραγωγ. ανασυγκρότησης των ΠΟΠ (γι’ αυτό και είναι κατά βάση στατική).

• Στην συναινετική εκδοχή της η αναγκαία αναδιάρθρωση προσκρούει στις θεσμικές απαγορεύσεις της ΕΕ

• Στην συγκρουσιακή παραλλαγή της οδηγεί αναγκαστικά στην συνολική έξοδο και από την ΟΝΕ και από την ΕΕ. Αυτό το συνεπακόλουθο η δεύτερη αυτή εκδοχή είτε το παραγνωρίζει είτε το υπεκφεύγει. Το αποτέλεσμα είναι το οικονομικό σχέδιο της να είναι ελλιπές και μη-ρεαλιστικό.

• Ένα ιδιαίτερο πρόβλημα:Η έξοδος από την ΟΝΕ κατ’ εντολή του ευρω-κέντρου (π.χ. σχέδιο Deutsche Bank, προτάσεις Πισσαρίδη):

Καταστροφικό για τα λαϊκά συμφέροντα (διπλή υποτίμηση: εσωτ. & εξωτ. σε βάρος τους)

Υπαγωγή της χώρας και τυπικά σε μία εξωτ. ζώνη αυξημένης εξάρτησης από το ευρω-κέντρο

4. Η στρατηγική της αποδέσμευσης από την ΕΕ

αναγνώριση των βαθιών δομικών προβλημάτων της παραγωγικής δομής της ελληνικής οικονομίας

στα πλαίσια της ευρωπαϊκής ιμπεριαλιστικής ενοποίησης δεν υπάρχουν θετικές προοπτικές για την Ελλάδα

υιοθέτηση ενός υποδείγματος αυτόκεντρης ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας προς όφελος των λαϊκών συμφερόντων και σε σοσιαλιστική κατεύθυνση

Μία εθνική οικονομία που να έχει εσωτερική συνοχή (και ιδιαίτερα ισχυρές διακλαδικές διασυνδέσεις προς τα εμπρός και προς τα πίσω), να λειτουργεί με κριτήριο τις δικές της ανάγκες και να ακολουθήσει μία αυτοτελή και διακριτική εξωτερική οικονομική πολιτική.

Αυτός ο στρατηγικός στόχος δεν χωρά μέσα στα πλαίσια της ΕΕ (και όχι απλά της ΟΝΕ).

Πρόγραμμα βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων αξόνων.

• Φάσεις του προγράμματος(1) «Ειδ. οικον. περιόδος»: περίπου πολεμικής

αντιπαράθεσης με την ΕΕ και την Δύση, έκτακτα οικον. μέτρα, δραστική και δυναμική παραγωγ. αναδιάρθρωση

(2) Περίοδος σταθεροποίησης (περίοδος κρατικού καπιταλισμού): χαλάρωση αρκετών έκτακτων μέτρων, έμφαση στη μεγέθυνση, σχεδιασμός στη βάση 2-τομεακού υποδείγματος Preobrazhensky (καπιταλιστικός – σοσιαλιστικός τομέας).

(3) Περίοδος σοσιαλιστικής μετάβασης: η ισορροπία του 2-τομεακού υποδείγματος αλλάζει αποφασιστικά προς τον σοσιαλιστικό τομέα.

Βραχυπρόθεσμοι άξονες:(1) Έξοδος από την ΕΕ (και συνεπώς και από την ΟΝΕ) για να γίνει δυνατή η υλοποίηση του προγράμματος αυτού.(2) Μονομερής διαγραφή εξωτερικού χρέους.(3) Έλεγχος στην κίνηση των κεφαλαίων έτσι ώστε να αποτραπεί η φυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό.(4) Εθνικοποίηση του τραπεζικού συστήματος. (5) Σύστημα προοδευτικής φορολογίας για να εξευρεθούν πόροι από την φορολόγηση του εισοδήματος και του πλούτου του κεφαλαίου) με την ταυτόχρονη πάταξη της φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής του κεφαλαίου και των ανώτερων εισοδηματικά στρωμάτων.(6) Ελεγχόμενη διολίσθηση της ισοτιμίας του νομίσματος μαζί με ένα σύστημα ελέγχου των τιμών (αποφυγή πληθωριστικών αυξήσεων). Αξιοποίηση άλλων εργαλείων (π.χ. σύστημα πολλαπλών συναλλαγματικών ισοτιμιών, εμπορικές συναλλαγές barter, currency swaps κλπ.).(7) Εκτεταμένο σύστημα ελέγχου τιμών

Ο άμεσος στόχος είναι η εξισορρόπηση μεταξύ του εξωτ., του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα με τον τελευταίο να παίζει τον κεντρικό ρόλο. Συνακόλουθη νομισματική, δημοσιονομική και εισοδηματική πολιτική.

Μακροχρόνιοι άξονες:(1) Καθολικό και υποχρεωτικό σχέδιο παραγ. αναδιάρθρωσης

κοινωνική ιδιοκτησία και έλεγχο των βασικών οικονομικών κλάδων.

(2)Αυτή η σχεδιασμένη παραγωγική αναδιάρθρωση προϋποθέτει αλλά και συνεπάγεται ανάλογη βιομηχανική πολιτική (δημιουργίας, προστασίας και στήριξης συγκεκριμένων κλάδων). Δεν μπορεί να ακολουθήσει απλά την υπάρχουσα δομή.

(3) Επίσης συνεπάγεται μία αυτόνομη διεθνή οικον. πολιτική με τη συνεργασία με εναλλακτικά στη Δύση διεθνή οικον. δίκτυα.

Το σχέδιο παραγωγ. ανασυγκρότησης: βασικός στόχος η δημιουργία μίας αυτόκεντρης (αλλά όχι κλειστής) οικονομίας

1. Επανεκβιομηχάνιση (μέσω 5-ετών πλάνων αναδιάρθρωσης και υποκατάστασης εισαγωγών)

2. Ανασυγκρότηση του αγροτικού τομέα με στόχο την διατροφική επάρκεια, την καθετοποίηση και την βιομηχανοποίηση (έμφαση στην κτηνοτροφία κλπ.)

3. Ανάπτυξη μία υψηλότερης τεχνολογικής εξειδίκευσης ιδιαίτερα σε κλάδους αιχμής

Βασικός άξονας ο δημόσιος τομέας μέσω του ΠΔΕ. Κρατικός έλεγχος των βασικών και στρατηγικών τομέων. Εκτεταμένη και επιτακτική βιομηχ. πολιτική. Εθνικοποίηση πολλών ιδιωτ. επιχειρήσεων (ιδιαίτερα των υπερχρεωμένων στο τραπεζικό σύστημα και λειτουργούντων κάτω από την παραγωγ. δυναμικότητας τους). Ένα πρώτο «μέρισμα μεγέθυνσης» (growth dividend) με την πλήρη λειτουργία τους.

Ο ιδιωτ. τομέας θα έχει ένα υποδεέστερο και συμπληρωματικό ρόλο.

Επιπρόσθετοι στόχοι βραχυχρόνιας οικον. πολιτικής:

(1) Σταδιακή επίτευξη πλήρους απασχόλησης(2) Μισθολογική πολιτική διασφάλισης αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης για τους

εργαζόμενους(3) Μετά το μάλλον αναπόφευκτο αρχικό σοκ, ένας διατηρήσιμος ρυθμός

μεγέθυνσης της οικονομίας (4) Εξισορρόπηση του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών μέσω (α) περικοπής εξωτ.

χρέους και (β) εξισορρόπησης εμπορικού ισοζυγίου. Αναμενόμενα προβλήματα σε τουριστικό τομέα. Fast track ανάπτυξη δραστηριοτήτων παραγωγής ενδιάμεσων εισροών.

(5) Αντίστοιχη δημοσιονομική και νομισματική πολιτική.