LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
1
Ugalketaren bidez, izaki bizidunek beren antzeko izaki bizidunak sortzen dituzte.
Animalia obiparoek arrautzak erruten dituzte: hegaztiak, intsektuak.
Animalia bibiparoen kumeak amaren sabelatik jaiotzen dira, UGAZTUNAK dira.
Gizakiok, ugaztunak gara.
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
2
o Zer ugaztun animalia ezagutzen duzu? Bost aipatu
BIBIPAROAK
OBIPAROAK
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
3
PERTSONAK ALDATU EGITEN DIRA
HAURTZAROA:
Jaoitzetik 12-13 urte arte.
Hazi egiten dira etengabe.
Gurasoen behar handia dute.
NERABEZAROA:
Pubertaroan hasten da.
Aldaketak gertatzen dira.
HELDUAROA:
18 Urterekin hasten da.
Gorputza guztiz garatuta dago seme-alabak izateko prest.
ZAHARTZAROA:
Zimurrak ateratzen dira.
Ilea urdindu egiten da.
Hezurrak hauskorragoak izanten dira.
Guharrek indarra galtzen dute.
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
4
GIZAKION SEXU-EZAUGARRIAK
Bi mota daude:
1. Oinarrizko sexu-ezaugarriak: Ugaltze aparatuak dira:
2. Bigarren mailako sexu-ezaugarriak:
GIZONENGAN EMAKUMEENGAN
Ahots baxua Bizarra Gihar handiagoak Ile asko gorputzean
Ahots altua Titiak Aldaka zabalagoak Ile gutxi edukitzea
Ezaugarri hauek pubertaroan garatzen dira (9 – 14 urterekin).
Zure sexuaren arabera, zeintzuk dira zure sexu-ezaugarri nabarmenak?
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
5
EMAKUMEEN UGALTZE APARATUA.-
Sexu – organoak:
o Obulutegiak: obuluak hemen sortzen dira. Bi dira.
o Falopioren tronpak: Obuklutegia eta umetokia lotzen dituzte
o Umetokia: Hemen haurra garatzen da.
o Bagina: Kanal bat da lotzeko kanpokoaldea eta umetokia.
o Alua: Ugaltze-aparatuaren kanpoko zatia da. Gernubidearen zuloa ere aluan dago, eta hortik kanporatzen da gernua.
Obuluak behar-beharrezkoak dira ugalketarako.
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
6
GIZONEN UGALTZE-APARATUA:
o Barrabilak: Espermatozoideak hemen sortzen dira.
o Hodi-deferenteak: Gernubideraino espermatozoideak eramaten dituzte.
o Gernubidea: Espermatozoideak eta gernua ateratzen diren bidea da.
o Semen-besikulak eta próstata. Espermatozoideak elikatzen eta garraiatzen dituen likidoa sortzen dute.
o Eskrotoa: Barrabilak babesten ditu.
o Zakila: Gernua eta espermatozoideak kanporatzen diren lekua da.
GERNU MASKURIA
SEMEN BESIKULAK
PROSTATA
HODI DEFERENTEAK
ZAKILA
BARRABILAK
ESKROTOA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
7
o Zer aldaketa gertatzen dira pubertaroan neskeengan?
o Eta mutilengan?
o Sexu- organo bakoitzaren izenak ipini:
Obulutegia, umetokia, bagina, alua, Falopioren tronpak
EMAKUMEEN UGALTZE APARATUA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
8
Barrabilak, eskrotoa, zakila, semen-besikulak, próstata, gernu maskuria, hodi deferenteak
SEXU-ZELULAK
Ugalketan parte hartzen duten zelulak OBULUAK ETA ESPERMATOZOIDEAK dira.
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
9
OBULUAK: Emakumeen sexu-zelulak dira. Handiak eta biribilak.
ESPERMATOZOIDEAK: Gizonen sexu-zelulak dira, txikiak dira. Zapaburu antza dute.
ERNALKETA: Ernalketa, obulu baten eta espermatozoide baten elkarketa da. Elkartuko dira Fallopioren tronpetan. Elkartzerakoan zigoto izeneko zelula bat sortzen da. Handitzen denean embrioia garatzen da eta umetokira iristen da. Baina obulua ez bada elkartzen espermatozoidekin, umetokira iritsi eta baginatik kanporatzen da, odoljario txiki batekin batera: menstruazioa edo hilekoa da.
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
10
Enbrioi-garapena: Enbrioi-garapenak bederatzi hilabete irauten du. Enbrioia umetokiaren hormetan itsatsita dago. Bertan plazenta organoa sortzen da eta enbrioia zilbor-hestearen bidez lotzen da harekin. Hirugarren hilabetean, enbrioiari, FETU esaten zaio.
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
11
Haurdunaldia: Bederatzi hilabete irauten du.
Umekiak zilbor-hestearen bidez lortzen ditu jatekoa eta oxigenoa. Ernalketa gertatzen denetik haurra jaio arte, haurdunaldi esaten zaio:
Ez du menstruazioa
Zorabioak
Amak pisua hartzen du
Substanzia kaltegarriak ezin ditu hartu: adibidez: alkohola, tabakoa, drogak eta botika batzuk.
Ondo elikatu behar du.
Jarduerak
1.- Zer da ernalketa?
2.- Non gertatzen da ernalketa?
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
12
3.- Zer da menstruazioa edo hilekoa?
4.- Zeintzuk dira sexu-zelulak?
5.- Zer da haurdunaldia?
6.- Zer da zilbor-hestea?
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
13
ERDITZEA ETA HAUR JAIOBERRIA
ERDITZEAREN FASEAK: Haurra amaren baginatik ateratzen den uneari erditzea esaten zaio. Hiru fase ditu: 1.- Dilatazio fasea 2.- Kanporatze fasea 3.- Plazenta botatzeko fasea Erditzea arriskutsua denean, zesarea egiten da. Zesarea ebakuntza bat da, haurra amaren sabelarik ateratzeko. Haurra jaiotzean, zilbor-hestea mozten da eta gelditzen dena zilborra da. Haurra biriketatik hasten da oxigenoa hartzen.
Jaiotzean, haurrek hiru bat kiloko pisua dute eta berrogeita hamar (50) zentimetro dira luzean. Entzumena, ukimena eta dastamena dira haurren zentzumenik garatuenak
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
14
EDOSKITZAROA Edoskitzaroan, esnez soilik elikatzen da haur jaioberria. Amak titietan sortzen du. Amaren esnea da gomendagarriena artifiziala baino.
JARDUERAK
1.- Zer da zilborra?
2.- Zer esne da gomendagarriena? Zergatik?
3..- Taula bete:
Ugaltze aparatuak Ugaltze aparatuak
Emakumea Gizona
Kanpoko sexu-organoak
Barneko sexu-organoak
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
15
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
16
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
17
Lotu:
Ernalketa - haurdunaldia - erditzea
Haurra zilbor-hestearen bitartez elikatzen da:
Espermatozoidea eta obulua elkartu egiten dira:
Haurra biriketatik arnasten hasten da.
Izendatu garai bakoitza:
……………………………………………………………..
…………………………………………………………..
……………………………………………………….
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
18
Ipini irudi bakoitzari zer bizitzako etapa den:
………………………………………………….
…………………………………………………
…………………………………………………….
………………………………………………..
Iturriak:
6. Mailako Santillana “Ingurunearen ezaguera” liburua.
Inge Arretxek egindako egokitzapena (Internetetik hartuta).
Irudiak: internet.
Recommended