Download pdf - Türkçe ve ingilizce ek fiiller turkish and english linking verbs

2017

TÜRKÇE

ve

İNGİLİZCE

EK FİİLLER

TURKISH and ENGLISH

LINKING VERBS

Yüksel Göknel

Y G O K N E L @ O U T L O O K . C O M

TÜRKÇE ve İNGİLİZCE EK FİİLLER

2

TÜRKÇE ve İNGİLİZCE EK FİİLLER TURKISH AND ENGLISH LINKING VERBS

Türkçe’de kullanılan ek fiiller:

Geniş zaman (Simple present)

Türkçede ve İngilizcede ek fiiller (linking verbs) öznelerin ne, nasıl ve nerede olduklarını göstermek için kullanılır:

Aşağıda, kırmızı renkli çizgiler sözcükler ve ekler fiilleri, mor renkler sıfatları ve iyelik allomorflarını, yeşil renkler zarfları, “mi, mı, mü, mu” soru allomorflarını ve edatları, mavi renkler özneleri ve özne allomorflarını göstermektedir. Öznelerin ne, nasıl ve ne-rede olduklarını belirleyen altları kahverengi çizilmiş sözcükler özne tümleyenlerini (subject complements) belirtmektedir. Türkçe’de geniş zaman ifade eden ek fiilli tümcelerde genellikle za-man ifade eden allomoflar (ekler) kullanılmaz. Ancak gerektiğinde tümceye “muhakkak” ya da “belki” kavramları yüklemek için “dir, dır, tir, tır, tür, tur” allomorfları eklenebilir. Örneğin: Fatma isteksiz. Fatma is unwilling. Fatma isteksiz-dir. I think Fatma is unwilling. Fatma okul-da. Fatma is at school. Fatma okul-da-dır. I guess (I am certain) that Fatma is at school. Compare the following Turkish and English sentences: Fatma İngilizce öğren-mek için istekli. Fatma is eager to learn English. Ahmet bir yüzücü. (Kahverengi çizgiler özne tümleyenlerini belirler.) Ahmet is a swimmer. Yukarıda verilen tümcelerin hepsi üçüncü tekil şahıs tümceleri oldu-ğu için sonlarına tüm Türkçe tümcelerin sonlarına eklenen, özne al-lomorfları eklenmemiştir. Geriye kalan “ben”, “sen”, “biz”, “siz” ve “onlar” özneleri yerine özne allomorflarının kullanılması zorun-ludur. Bu tümcelerde kullanılması zorunlu olan özne allomorfları aşağıda gösterilmiştir: “Ben” anlamı için “im, ım, üm, um”, “Sen” anlamı için “in, ın, ün, un”, “O” anlamı için özne allomorfu kullanılmaz. “Biz” anlamı için “iz, ız, üz, uz ik, ık, ük, uk”,“Siz” anlamı için “iniz, ınız, ünüz, unuz”, “Onlar” anlamı için “ler, lar” kullanılır.


3

Tüm Türkçe tümcelerde “ben, sen, o, biz, siz, onlar” zamirleri gere-kirse kullanılır, fakat özne allomorflarının kullanılması zorunludur.

İngilizce’de özne allomorfları olmadığı için, tümce başlarında ya bir isim ya da bir zamir bulunur. Türkçede ise zorunlu bir özne allo-morfunun yanısıra, hem isteğe bağlı bir zamir, hem de zorunlu bir özne allomorfu kullanılabilir. Bu tip Türkçe tümcelerde ya iki özne, (bir zamir ve bir özne allomorfu) ya da tümce sonuna eklenmiş tek özne allomorfu kullanılır. Tüm Türkçe tümcelerde özne allomorfları başattır. Bu nedenle, aşağıdaki tümcelerde gerekli olmadıkça za-mirler kullanılmamıştır.

Olumlu Geniş Zaman

Umutlu-/y/um. I am hopeful. Yüzücü-/y/üm. I am a swimmer. Ev-de-/y/im. I am at home. Kapı-/n/ın önü/n/-de-/y/im. I am in front of the door.

Türkçe’de çoğu özne allomorflarının önüne ses uyumunu sağlamak için genellikle anlamları olmayan “/s/, /ş/, /n/, /y/” kaynaştırma sessiz-lerinden birisi (glides) eklenir. Bu sessizler bu makalede iki eğik “/ /” çizgi arasında gösterilmiştir. Doktor-/s/un. You are a doctor. İsteksiz-/s/in. You are unwilling. Okul-da-/s/ın. You are at school. Kedi kapı-/n/ın arka/s/ı/n/-da. The cat is behind the door.

Bahçe-de. He, she, it is in the garden. Hazır. He , she, it is ready. O bir asker. He is a soldier. Fatma Ankara-da. Fatma is in Ankara. Hazır-ız. We are ready. Üzgün-üz. We are sorry. Gururlu-/y/uz. We are proud. Ev-de-/y/iz. We are at home. Öğrenci-/y/iz. We are students. Hazır-/s/ınız. You are ready. Güzel-/s/iniz. You are beautiful. Sorumlu-/s/unuz. You are responsible. Bahçe-de-/s/iniz. You are in the garden. Öğrenci-/s/iniz. You are students.


4

Bahçe-de-ler. They are in the garden. Mutlu-lar. They are happy. Onlar öğretmen. They are teachers. Arka/n/-da-lar. They are behind you. Yukarıdaki Türkçe olumlu tümceleri olumsuz yapıya dönüştür-mek için “değil” zarfı isimlerden, sıfatlardan ve yer zarflarından sonra fakat özne allomorflarından önce kullanılır. Olumsuz: Güzel degil-im. I am not beautiful. Akıllı değil-/s/in. You are not clever. Öğrenci değil. He, she, it is not a student. İstekli değil-iz. We are not willing. Hazır değil-/s/iniz. You are not ready. Ev-de değil-ler. They are not at home. Olumlu soru: Çirkin mi-/y/im? Am I ugly? Büro-da mı-/s/ın? Are you in your office? Türkçe öğren-mek için istekli mi? Is she eager to learn Turkish? Hazır mı-/y/ız? Are we ready? Sınıf-ta mı-/s/ınız? Are you in the classroom? Sokak-ta-lar mı? Are they on the street? Deli mi-/s/in? Are you crazy? Türkiye-de-ler mi? Are they in Turkey? Olumsuz soru: Becerikli değil mi-/y/im? Am I not skilful? Okul-da değil mi-/s/in? Are you not in school? Akşam yemeği daha hazır değil mi? Is the dinner not ready yet? Çalışkan değil mi-/y/iz? Are we not hardworking? Meşgul degil mi-/s/iniz? Are you not busy? Sorumlu değil-ler mi? Are they not responsible? Türkçe’de geniş zamanlı ek fiilli tümcelere “iki senedir”, “bir saattir”, “sabahtan beri” gibi zaman zarfları eklendiğinde bu tümcelerde bir değişiklik olmaz, fakat bu tümcelerin İngilizce karşlıkları değişir: Ben on senedir öğretmen-im. I have been a teacher for ten years. İki saattir bahçe-de-/s/in. You have been in the garden for two hours.

Saat beş-ten beri bura-da. She has been here since five.


5

Dün-den beri hazır-ız. We have been ready since yesterday. İki saat-tir meşgul-/s/unuz. You have been busy for two hours. Geçen hafta-dan beri kaygılı-lar. They have been anxious since last week. Yukarıdaki tümceler cevapları “evet, hayır” olan soru tümcele-rine dönüştürülebilir: On senedir öğretmen mi-/s/in? Have you been a teacher for ten years? İki saat-tir meşgul mu-/s/unuz? Have you been busy for two hours? Yukarıdaki soru tümceleri soru sözcükleri ile de yapılabilir: Ne kadar zamandır bura-da-/s/ın? How long have you been here? Ne zamandan beri Türkiye-de-/s/in? Since when have you been in Turkey? Yardımcı fiillerle (modal verbs) kullanılan ek fiiller (linking verbs):

Turkçe’de ek fiillerle oluşturulan yardımcı fiiller şunlardır: “ol-abil-ir”, “ol-malı”, “ol-ma-malı”, “ol-ma-/y/abil-ir”, “ol-ama”, “ol-amaz”, “olmak zorunda”, “olmak gerekir”

Geniş Zaman Yardımcı Fiiller (Present Modals)

Olumlu:

Not: Altları tek çizgilerle işretlenmiş ünsüzler, yerlerinden ayrılarak

yeni heceler oluşturmak için izleyen ünlü ile birleşirler. Özne tümle-

yenlerinin (subject complements) altları kahverengi olarak çizilmiştir.

ol-[abil-ir]-[özne alomorfu] = “can be” ya da “may be” (Olasılık)

Yorgun ol-abil-ir-im. (yor*gun / o*la*bi*li*rim)

I may be tired. Sorumlu ol-abil-ir-/s/in. (so*rum*lu / o*la*bi*lir*sin)

You may be responsible.

Jack bahçe-de ol-abil-ir. (Jack / bah*çe* de / o*la*bi*lir)

Jack may be in the garden.

Meşgul ol-abil-ir-iz. (meş*gul / o*la*bi*li*riz)

We may be busy.


6

İsteksiz ol-abil-ir-/s/iniz. (is*tek*siz / o*la*bi*lir*si*niz)

You may be unwilling.

Turist ol-abil-ir-ler. (Tu*rist / o*la*bi*lir*ler)

They may be tourists.

Olumsuz:

ol-ma-/y/abil-ir-[özne allomorfu] = may not be (Olumsuz olasılık)

Ev-de ol-ma-/y/abil-ir-im. (ev*de / ol*ma*ya*bi*li*rim)

I may not be at home.

Mutlu ol-ma-/y/abil-ir-/s/in.

You may not be happy.

Ankara-da hava güneşli ol-ma-/y/abil-ir.

The weather may not be sunny in Ankara.

Okul-un ön-ü/n/-de ol-ma-/y/abil-ir-iz.

We may not be in front of the school.

Haklı ol-ma-/y/abil-ir-/s/iniz.

You may not be right. Hoşlanmış ol-ma-/y/abil-ir-ler.

They may not be pleased.

Olumlu soru:

İngilizce’de “may” yerine “can” kullanılır.

Başarılı ol-abil-ir mi-/y/im?

Can I be successful?

Yarın büro-um-da ol-abil-ir mi-/s/in? (bü*rom*da)

Can you be in my office tomorrow?

Anne-en öfkeli ol-abil-ir mi?

Can your mother be angry?

Saat beş-te hazır ol-abil-ir mi-/y/iz?

Can we be ready at five?


7

Dikkatli ol-abil-ir mi-/s/iniz?

Can you be careful?

Birazdan hazır ol-abil-ir-ler mi? (

Can they be ready soon?

Olumsuz soru:

“Ol-abil-r” yardımcı fiilini olumsuza dönüştürmek için “ol-amaz” fiili

kullanılır. Haklı ol-amaz mı-/y/ım?

Can’t I be right?

Dürüst ol-amaz mı-/s/ın?

Can’t you be honest?

Suçsuz ol-amaz mı-/y/ız?

Can’t we be innocent?

Dikkatli ol-amaz mı-/s/ınız?

Can’t you be careful?

Sabırlı ol-amaz-lar mı?

Can’t they be patient?

Ol-malı = must be

Olumlu:

Hazır ol-malı-/s/ın.

You must be ready.

O-/n/a inan-dık-ım için aptal ol-malı-/y/ım. (i*nan*dı*ğım)

I must be stupid to believe him.

Sinirli ol-malı-/s/ın.

You must be nervous.

Baba-an dahi ol-malı. (Birbirini izleyen özdeş ünlüler birleşir. (ba*ban)

Your father must be genius.

Dikkatli ol-malı-/y/ız.

We must be careful.


8

Cesur ol-malı-/s/ınız.

You must be brave.

Sabırsız ol-malı-lar.

They must be impatient.

Olumsuz:

Yukarıdaki olumlu tümceleri olumsuza dönüştürmek için “ol” fiilinden sonra

[ma] olumsuzluk eki kullanılır:

Sabırsız ol-ma-malı-/y/ım.

I mustn’t be impatient.

Üzgün ol-ma-malı-/s/ın.

You mustn’t be sorry. Üzül-me-meli-/s/in. (Action verb)

You mustn’t feel sad. Tertipsiz ol-ma-malı.

He mustn’t be untidy. Dikkatsiz ol-ma-malı-/y/ız.

We mustn’t be careless.

Kayıtsız ol-ma-malı-/s/ınız.

You mustn’t be indifferent. Geç kal-ma-malı-lar. (Action verb)

They mustn’t be late.

Olumlu soru:

Olumlu sorularda [mı] soru allomorfu özne allomorflarına eklenir ve ayrı bir

sözcük olarak kullanılır:

Hazır ol-malı mı-/y/ım?

Must I be ready?

Sabah-leyin okul-da ol-malı mı-/s/ın? (

Must you be at school in the morning?

Balıklar kızarmış mı ol-malı?

Must the fish be fried?


9

Sabırlı mı ol-malı-/y/ız?

Must we be patient?

Kuşkulu ol-malı mı-/s/ınız?

Must you be doubtful?

Uçak-ta ol-malı-lar mı?

Must they be on the plane?

Soru sözcükleri ile yapılan soru tümceleri:

Ne zaman hazır ol-malı-/y/ız?

When must we be ready?

Nerede ol-malı-lar?

Where must they be?

ol-ama(z) = can’t be

Birinci şahıs tekil ”ben” ve birinci şahıs çoğul “biz” için “eme, ama” allo-

morfları ve geriye kalan tüm kişilerde ve tüm soru tümcelerinde “emez,

amaz” allomorfları kullanılır:

(ben) ol-ama-am, (sen) ol-amaz-/s/ın, (o) ol-amaz, (biz) ol-ama-/y/ız,

(siz) ol-amaz-/s/ınız, (onlar) ol-amaz-lar.

Sen-siz ol-ama-am. (o*la*mam)

I can’t be without you.

Ciddi ol-amaz-/s/ın; şaka yap-ıyor ol-malı-/s/ın.

You can’t be serious; you must be joking.

Jack ders çalış-ıyor ol-amaz; futbol oyna-uyor ol-malı.

Jack can’t be studying; he must be playing football.

Hatalı ol-ama-/y/ız.

We can’t be wrong.

Sabırlı ol-amaz-/s/ınız.

You can’t be patient.

İsteksiz ol-amaz-lar.

They can’t be unwilling.


10

Olumsuz soru:

İyi bir yüzücü ol-amaz mı-/y/ım?

Can’t I be a good swimmer?

Yardımcı ol-amaz mı-/s/ınız?

Can’t you be helpful?

Söyle-dik-i doğru ol-amaz mı? (söy*le*di*ği)

Can’t what he said be true?

Başarılı ol-amaz mı-/y/ız?

Can’t we be successful?

Büro-da ol-amaz mı-/s/ınız?

Can’t you be in the office?

Sorumlu ol-amaz-lar mı?

Can’t they be responsible?

SÜREKLİ EK FİİLLER (CONTINUOUS LINKING VERBS)

İngilizce bazı davranış sıfatları şimdiki, geçmiş ve gelecek zaman ek

fiilleriyle kullanılabilir. Bu çeçit tümcelerin Türkçeleri farklıdır. Örneğin:

Komik ol-uyor-/s/un.

You are being funny.

Kabalaş-ıyor-du. (Action verb)

He was being impolite.

Aptallaş-ıyor-/s/un. (Action verb)

You are being foolish.

Saldırganlaş-ıyor-lar-dı. (Action verb)

They were being aggressive.

Saat beş-te sen-i bekle-iyor ol-acak-ım.

I will be waiting for you at five.

Dikkatsizleş-iyor-/s/un. (Action verb)

You are being careless.


11

Ahmet sertleş-iyor. (Action verb)

Ahmet is being bossy.

EK FİİLLERDE GEÇMİŞ ZAMAN

Ek Fiillerde Geçmiş Zaman (Simple Past Tense With Linking Verbs)

Türkçe’de ek fiillerle geçmiş zamanı ifade etmek için [di, dı, dü, du, ti, tı,

tü, tu] geçmiş zaman allomorfları kullanılır:

Olumlu:

Dün Ankara’da/y/-dı-ım.

I was in Ankara yesterday.

Bir saat önce bura-da/y/-dı-ın.

You were here an hour ago.

Fatma eskiden çok güzel-di.

Fatma was very beautiful in the past.

Londra’da/y/-dı-ık.

We were in London.

Mutlu/y/-du-unuz. (du*nuz)

You were happy.

Hazır-dı-lar.

They were ready.

Türkçe’de birbiri ardına gelen “u-u”, “a-a”, “ı-ı” ve “ü-ü”, “e-e”, “i-i” ünlüleri

birleşip tek ünlü olarak söylenip yazılır. Örneğin: “u”, “a”, “ı” and “ü”, “e”, “i”.

Olumsuz:

Yukarıdaki olumlu tümceleri olumsuza dönüştürmek için isim, sıfat ve

zarflardan sonra “değil” zarfı kullanılır:

Sorumlu değil-di-im.

I was not responsible.

Tecrübeli değil-di-in.

You were not experienced.

Güzel değil-di.

She was not beautiful.


12

Suçlu değil-di-ik.

We were not guilty.

Mutlu değil-di-iniz. You were not happy.

Samimi değil-ler-di. They were not sincere.

Olumlu soru: Dikkatsiz mi/y/-di-im? Was I careless?

Mutlu-mu/y/-du-un? Were you happy?

Hasta mı/y/-dı? Was he ill?

Öfkeli mi/y/-di-ik? Were we angry?

Aç-mı/y/-dı-ınız? Were you hungry?

Dürüst mü/y/-dü-ler? Were they honest?

Olumsuz soru:

Ev-de değil mi/y/-di-im? Was I not at home? Mutlu değil mi/y/-di-in? Were you not happy?

Sarhoş değil mi/y/-di? Was he not drunk?

Hazır değil mi/y/-di-ik? Were we not ready?

Okul-un ön-ü/n/-de değil mi/y/-di-iniz? Were you not in front of the school?


13

Dikkatli değil-ler mi/y/-di? Were they not careful?

EK FİİLLERDE GELECEK ZAMAN LINKING VERBS IN SIMPLE FUTURE TENSE

Türkçe’de ek fiillerle gelecek zamanı ifade etmek için [ol-acak] fiili kul-lanılır. İngilizce’de aynı kavram hem [will be] hem [going to be] fiille-riyle ifade edilebilir. Olumlu: Birazdan ora-da ol-acak-ım. (o*la*ca*ğım) I will be (am going to be) there soon. Haber-i duy-unca mutlu ol-acak-sın. You will be happy when you hear the news. Sen-i gör-ünce sevin-ecek. (Action verb) (se*vi*ne*cek) He will be happy when he sees you. Yarın Londra-da ol-acak-ız. (o*la*ca*ğız) We will be in London tomorrow. Yarın büro-da ol-acak-/s/ınız. You will be in the office tomorrow. Yarın biz-le beraber ol-acak-lar. They will be with us tomorrow. Olumsuz: Yarın büro-da ol-ma-/y/acak-ım. I will not be in the office tomorrow. Dikkatsiz ol-ma-/y/acak-/s/ın. You will not be careless. Mutlu ol-ma-/y/acak. He will not be happy. Kaygısız ol-ma-/y/acak-ız. (ol*ma*ya*ca*ğız) We will not be indifferent. Tembel ol-ma-/y/acak-/s/ınız. You will not be lazy.


14

Israrlı ol-ma-/y/acak-lar. They will not be insistent. Olumlu soru; Memnun ol-acak mı-/y/ım? Will I be happy? Zengin ol-acak mı-/s/ın? Will you be rich? Ev-de ol-acak mı? Will he be at home? Sorumlu ol-acak mı-/y/ız? Will we be responsible? Dürüst ol-acak mı-/s/ınız? Will you be honest? Biz-le beraber ol-acak-lar mı? Will they be together with us?

Olumsuz soru:

Siz-le beraber ol-ma-/y/acak mı-/y/ım? Will I not be together with you?

Yorgun ol-ma-/y/acak mı-sın? Will you not be tired?

Hazır ol-ma-/y/acak mı? Will she not be ready?

Zengin ol-ma-/y/acak mı-/y/ız? Will we not be rich?

Suçlu ol-ma-/y/acak mı-/s/ınız? Will you not be guilty?

Onlar havaalanı-/n/da ol-ma-/y/acak-lar mı? Will they not be at the airport?

Mutlu ol-ma-/y/acak-lar mı? Will they not be happy?


15

ZORUNDA = HAVE Geniş Zaman (Simple Present Tense)

Olumlu:

Hemen hazır ol-mak zorunda-/y/ım. I have to be ready soon. Dikkatli ol-mak zorunda-/s/ın. You have to be careful. Dürüst ol-mak zorunda. He has to be honest. Başarılı ol-mak zorunda-/y/ız. We have to be successful. Güçlü ol-mak zorunda-/s/ınız. You have to be powerful. Yardımcı ol-mak zorunda-lar. They have to be helpful. Olumsuz: Hemen hazır ol-mak zorunda değil-im. I do not have to be ready soon. I needn’t be ready. Mutfak-ta ol-mak zorunda değil-/s/in. You do not have to be in the kitchen. You needn’t be in the kitchen. Samimi ol-mak zorunda değil. He does not have to be sincere. He needn’t be sincere. İstekli ol-mak zorunda değil-iz. We do not have to be willing. We needn’t be willing. Bura-da ol-mak zorunda değil-/s/iniz. You do not have to be here. You needn’t be here. Yardımcı ol-mak zorunda değil-ler. They do not have to be helpful. They needn’t be helpful.


16

Kuşkulu ol-mak zorunda değil-ler. They do not have to be doubtful. They needn’t be doubtful. Olumlu soru: Büro-da ol-mak zorunda mı-/y/ım? Do I have to be in the office? Nezaketsiz ol--mak zorunda mı-/s/ın? Do you have to be impolite? Saldırgan ol-mak zorunda mı? Does he have to be aggressive? İnatçı ol-mak zorunda mı-/y/ız? Do we have to be obstinate? İstasyon-da ol-mak zorunda mı-/s/ınız? Do you have to be at the station? Nazik ol-mak zorunda-lar? Do they have to be polite? Olumsuz soru: Büro-da ol-mak zorunda değil mi-/y/im? Do I not have to be in the office? Dikkatli ol-mak zorunda değil mi-/s/iniz? Do you not have to be careful?

Geçmiş Zaman (Simple Past Tense)

zorunda/y/-dı-[özne allomorfu] = had to be Olumlu: Dikkatli ol-mak zorunda/y/-dı-ım. I had to be careful.

Geriye kalan özne allomorfları “zorunda/y/-dı-ın”, zorunda/y/-dı”, “zorunda/y/dı-ık, “zorunda/y/-dı-ınız”, “zorunda/y/-dı-lar” olur. Olumsuz: Dikkatli ol-mak zorunda değil-di-im. I did not have to be careful.


17

Dikkatli ol-mak zorunda değil-di-in. You did not have to be careful. Arta kalan tümceler “değil-di”, “değil-di-ik”, “değil-di-iniz”, “değil-ler-di” şe-killerinde sonlanır Olumlu soru: Dikkatli ol-mak zorunda mı/y/-dı-ım? Did I have to be careful? Hazır ol-mak zorunda mı/y/-dı-ınız? Did you have to be ready? Olumsuz soru: Dikkatli ol-mak zorunda değil mi/y/-di-im? Did I not have to be careful. Çalışkan ol-mak zorunda değil mi/y/-di-ik? Did we not have to be hardworking? Altları tek çizgilerle işaretlenmiş ardı ardına gelen sesliler birleşip tek sesliye dönüşürler. Örneğin: “i-i” “i”, “ı-ı” “ı” olur. Bak sayfa 11.