Download pdf - RISK MANAGEMENT AND RESIDUE ANALYSIS OF …• 100100 000000 supstanci se proizvodi smišljeno, namernosupstanci se proizvodi smišljeno, namerno • 23 000 hemijskih supstanci na

RISK MANAGEMENT AND RESIDUE ANALYSIS OF CHEMICALS FOR ENVIRONMENTALOF CHEMICALS FOR ENVIRONMENTAL

SAFETY, JAPAN 2011 - ISKUSTVA, POGLEDI, PRIMENAPRIMENA

Dr Vladimir P. BEŠKOSKIIHTM-Centar za hemijuIHTM Centar za hemiju

10.01.2012. Beograd

JICA TRAINING COURSE FOR DEVELOPING JICA TRAINING COURSE FOR DEVELOPING COUNTRIESCOUNTRIES -- RISK MANAGEMENT RISK MANAGEMENT AND RESIDUE ANALYSIS OF CHEMICALS FOR ENVIRONMENTAL SAFETY AND RESIDUE ANALYSIS OF CHEMICALS FOR ENVIRONMENTAL SAFETY

februarfebruar –– avgustavgust 20112011

ParticipantiParticipanti::1. Mayumis VELOSO BORGES - Kuba

O2. Isil ORHAN – Turska

3. LE Thu Thuy - Vijatnam

4. Vesna MILOVANOVIĆ - Srbija4. Vesna MILOVANOVIĆ Srbija

5. Parviz SOLEIMANI DINANI - Iran

6. Ayman Ahmed ABDELWAHED -E i tEgipat

7. Sameer Mohamed BEKHIT - Egipat

8. Vladimir BEŠKOSKI - Srbijaj

Vladimir P. BEŠKOSKIVladimir P. BEŠKOSKI 22



RukovodstvoRukovodstvo::

P f it Hid Ohk K bProf. emeritus Hideo Ohkawa, Kobe University

Eizen IREI – Director JICA Hyogo

Megumi Tsukizoe – JICA officer

Kimie Yokotani – JICE coordinator

Rika Kojima JICE coordinatorRika Kojima – JICE coordinator






































1.1.JICA JICA training coursetraining course –– iskustva, pogledi, iskustva, pogledi, primenaprimena

22 Akcioni planAkcioni plan2.2.Akcioni planAkcioni plan

33 Putovanje proizvodaPutovanje proizvoda –– očima hemičaraočima hemičara3.3.Putovanje proizvoda Putovanje proizvoda očima hemičaraočima hemičara((zazašto je Japan što je Japan –– “Japan”)“Japan”)

4.4.O JapanuO Japanu –– IchiIchi go, go, IchiIchi ee


1. JICA 1. JICA training coursetraining course –– iskustva, pogledi, primenaiskustva, pogledi, primena

RISK MANAGEMENT AND RESIDUE ANALYSIS OF RISK MANAGEMENT AND RESIDUE ANALYSIS OF CHEMICALS FOR ENVIRONMENTAL SAFETYCHEMICALS FOR ENVIRONMENTAL SAFETY

-- u brojevimau brojevimaPredavanja / Celodnevni kursevi / Radionice / Radne grupe [radnih dana] > 60

Laboratorijski rad [radnih dana] > 70

Predavača / konsultanata > 80

Posećene institucije / laboratorije / fabrike / postrojenja (obuka u okviru kursa): 16

Cilj – upoznati se sa prilikama u Japanu u oblasti procene rizika i hemijskeanalize uzoraka iz životne sredine, usvojiti nove metode i najnovija saznanja i

prepoznati (primeniti) kako situaciju možemo popraviti u našim državamaprepoznati (primeniti) kako situaciju možemo popraviti u našim državamakoje su u razvoju!


POSEĆENE INSTITUCIJE / LABORATORIJE / FABRIKE / POSEĆENE INSTITUCIJE / LABORATORIJE / FABRIKE /

1. Sumitomo Chemical Co. (Osaka); 2.Horiba (Kyoto),

POSTROJENJA U JAPANU (OBUKA U OKVIRU KURSA)POSTROJENJA U JAPANU (OBUKA U OKVIRU KURSA): :

( y )3. Hitachi High Technologies Corp. (Osaka);

4. Shimadzu Co. (Kyoto); 5. Hyogo Prefectural Technology Center for Agriculture, Forestry and Fisheries (Kasai);

6 National Institute for Minamata Disease (Minamata);6. National Institute for Minamata Disease (Minamata); 7. Kumamoto Prefectural Environmental Center, Minamata City and Minamata Disease

Archives (Minamata);8. Kobe Quarantine Station, Center for Inspection of Imported Foods and Infectious

Diseases, (Kobe); 9. Hyogo Prefectural Institute of Environmental Science (Kobe);

10. Communal Waste Treatment Plant (Nishinomiya); 11 Kobe Offshore Reclamation Disposal Site - Phoenix plan (Osaka bay);11. Kobe Offshore Reclamation Disposal Site Phoenix plan (Osaka bay);

12. Advance Industrial Science & Technology (Tokyo); 13. National Institute of Agro-Envi. Science (Tsukuba);

14. National Institute of Technology and Evaluation (Tsukuba); 15 K b U i it R h C t f E i t l G i (K b )15. Kobe University, Research Center for Environmental Genomics (Kobe);

16. Kansai Electric Co. (Kobe);


NEKE OD OBRADJNEKE OD OBRADJIVANIHIVANIH TEMATEMAO O JO O JProcena rizika upotrebe hemijskih jedinjenja

Upravljanje rizikom Medjunarodni standardi o proceni i upravljanju rizikomMedjunarodni standardi o proceni i upravljanju rizikom

Baze podataka za izradu procene rizika za poznata jedinjenja, smeše i cross analizuBiodegradacijaBioakumulacija

BiotransformacijaBioremedijacija

Mikroorganizmi u upravljanju rizikomEkotokikološki i toksikološki aspekti upotrebe hemikalijaEkotokikološki i toksikološki aspekti upotrebe hemikalija

Upotreba agrohemikalijaPredvidjanje ponašanja, kretanja i ekoloških efekata upotrebe agrohemikalija

Persistent Organic Pollutants - POPsDi k i i t k d j t li i ijDioksini – postanak, dejstvo, eliminacija

Procena rizika od karcinogenezeProfesionalne bolesti

Analitika štetnih supstanci (instrumentalne i imunohemijske metode)Analitika štetnih supstanci (instrumentalne i imunohemijske metode)Tretman (komunalnog i industrijskog) čvrstog otpada

Tretman vodaVladimir P. BEŠKOSKIVladimir P. BEŠKOSKI 1111


RISK ASSESMENTRISK ASSESMENT PROCENA RIZIKAPROCENA RIZIKARISK ASSESMENT RISK ASSESMENT -- PROCENA RIZIKAPROCENA RIZIKA

RizikRizik = = OOpasnostpasnost/Toksičnost/Toksičnost ××IIzlozloženostženostIIzlozloženostženost

Ukoliko je izloženost 0 i rizik je 0 bez obzira na opasnost!

Ukoliko je izloženost velika i rizik može biti veliki, čak i kada je opasnost mala!

“Sve supstance su otrovi. Nema ni jedne koja nije otrov.

Prava doza razlikuje otrov od leka ”


leka.Paracelsus (1493-1541)

RISK ASSESMENTRISK ASSESMENT PROCENA RIZIKAPROCENA RIZIKARISK ASSESMENT RISK ASSESMENT -- PROCENA RIZIKAPROCENA RIZIKA


RISK MANAGEMENTRISK MANAGEMENT UPRAVLJANJEUPRAVLJANJERISK MANAGEMENT RISK MANAGEMENT -- UPRAVLJANJE UPRAVLJANJE RIZIKOMRIZIKOM

Sve supstance imaju dva aspekta upotrebe:

Rizik Benefit


RISK MANAGEMENTRISK MANAGEMENT UPRAVLJANJEUPRAVLJANJERISK MANAGEMENT RISK MANAGEMENT -- UPRAVLJANJE UPRAVLJANJE RIZIKOMRIZIKOM

Rizik

Benefit

NEPRIHVATLJIVONEPRIHVATLJIVO!!!

Rizik

Benefit

PRIHVATLJIVO!!!PRIHVATLJIVO!!!


HEMIJSKE SUPSTANCE ZAGADJIVAČI ŽIVOTNEHEMIJSKE SUPSTANCE ZAGADJIVAČI ŽIVOTNEHEMIJSKE SUPSTANCE, ZAGADJIVAČI ŽIVOTNE HEMIJSKE SUPSTANCE, ZAGADJIVAČI ŽIVOTNE SREDINESREDINE


Hemijske supstanceHemijske supstance -- totoksksikantiikanti• 23 000 000 poznatih jedinjenja

•• 100100 000000 supstanci se proizvodi smišljeno, namernosupstanci se proizvodi smišljeno, namerno

• 23 000 hemijskih supstanci na listi za upotrebu u domaćinstvu (Kanada)

• 63 000 organskih hemikalija u SAD (industrija, domaćinstvo poljoprivreda)

•• 55 000000 supstanci supstanci -- proizvodnja veća od jedne tone godišnjeproizvodnja veća od jedne tone godišnje

• 300 300 miliona tona miliona tona oorganskih rganskih supstanci se proizvede svake godinesupstanci se proizvede svake godine

•• 12001200--15001500 godišnja registracija novih supstancigodišnja registracija novih supstanci

• 400-500 supstanci detektovano u okolini

• 50 supstanci sa “poznatim” ponašanjem u okolini

• ~ 100 supstanci koje se razmatraju pri ispitivanju kvalitetu vode

• ~ 250 antropogenih supstanci u svakom čoveku


RISKRISK COMMUNICATIONCOMMUNICATIONRISK RISK COMMUNICATIONCOMMUNICATION

RISKRISK RISKRISKRISK RISK ASSESMENTASSESMENT

RISK RISK MANAGEMENT MANAGEMENT

RISK RISK COMMUNICATIONCOMMUNICATIONCOMMUNICATIONCOMMUNICATION



BIODEGRADACIJABIODEGRADACIJABIODEGRADACIJABIODEGRADACIJA

BIOAKUMULACIJABIOAKUMULACIJA


EKOTOKSIČNOSTEKOTOKSIČNOST

TOKSIČNOSTTOKSIČNOST National Institute of Agro-Envi. Science (Tsukuba)TOKSIČNOSTTOKSIČNOST Science (Tsukuba)


JAPANSKE BAZE PODATAKAJAPANSKE BAZE PODATAKAJAPANSKE BAZE PODATAKAJAPANSKE BAZE PODATAKA

Više od 2000 testova biodegradacije i bioakumulacije.

Rezultati su dostupni na Internet stranici

“ f“National Institute for Technology and

Evaluation”.

http://www safe nite go jp/english/db html


http://www.safe.nite.go.jp/english/db.html

RIZIK OD POJEDINIH AKTIVNOSTI U JAPANURIZIK OD POJEDINIH AKTIVNOSTI U JAPANU I HOLANDIJII HOLANDIJIRIZIK OD POJEDINIH AKTIVNOSTI U JAPANURIZIK OD POJEDINIH AKTIVNOSTI U JAPANU I HOLANDIJII HOLANDIJI

Pitanje: Koji nivo rizika je prihvatljivPitanje: Koji nivo rizika je prihvatljiv zaza hemikalijehemikalije??

51

10-5

10-6

100 000

1


101 000 000

KORISNE INFORMACIJE ZA PROCENU RIZIKA UPOTREBEKORISNE INFORMACIJE ZA PROCENU RIZIKA UPOTREBEKORISNE INFORMACIJE ZA PROCENU RIZIKA UPOTREBE KORISNE INFORMACIJE ZA PROCENU RIZIKA UPOTREBE POZNATIH SUPSTANCI SU VEĆ DOSTUPNE!!!POZNATIH SUPSTANCI SU VEĆ DOSTUPNE!!!

Hemijske, fizičko hemijske, toksikološke, ekotoksikološke osobine supstanci!

Medjunarodni zakoni i propisi, rečnici, dokumenti o upravljanju, neophodnaMedjunarodni zakoni i propisi, rečnici, dokumenti o upravljanju, neophodna testiranja...

Internet i kompjuterski modeling za procenu rizika!pj g p

Ekstrapolacija sa jednog seta dogadjaja na drugi!


PBTPBT –– Persistence, Bioaccumulation, ToxicityPersistence, Bioaccumulation, Toxicity




REČNICI, UPUTSTVA, PRAVILNICI, ZAKONI, REGULATIVE...REČNICI, UPUTSTVA, PRAVILNICI, ZAKONI, REGULATIVE..., , , ,, , , ,


2. AKCIONI PLAN2. AKCIONI PLANPROCENA LABORATORIJSKIH KAPACITETA ZA FIZIČKO HEMIJSKU I PROCENA LABORATORIJSKIH KAPACITETA ZA FIZIČKO HEMIJSKU I

EKOTOKSIKOLOŠKU ANALIZU HEMIKALIJA U REPUBLICI SRBIJI EKOTOKSIKOLOŠKU ANALIZU HEMIKALIJA U REPUBLICI SRBIJI OPŠTI CILJ

2. AKCIONI PLAN2. AKCIONI PLAN

OPŠTI CILJ

Postići visoke laboratorijske kapacitete za ekotoksikološka, toksikološka i fizičko-hemijska istraživanja i analize pojedinačnih supstanci i za procenu ekotoksikološkog uticaja

oslobodjenih štetnih supstanci u životnu sredinu i osnivanje Referentne nacionalneoslobodjenih štetnih supstanci u životnu sredinu i osnivanje Referentne, nacionalne laboratorije za ekotoksikologiju.

SVRHA PROJEKTA

Sakupljanje informacija koliko državnih i privatnih laboratorija može da realizuje ekotoksikološke i fizičko-hemijske analize i podela informacija sa Ministarstvom za životnu

sredinu, rudarstvo i prostorno planiranje, Agencijom za hemikalije Republike Srbije i javnošću.p p j g j j p j j

REALIZACIJA

Analiza postojećih informacija i dostupnih podataka u Ministarstvima Republike Srbije,


Analiza postojećih informacija i dostupnih podataka u Ministarstvima Republike Srbije, priprema upitnika prema "COMMISSION REGULATION (EC) NO 440/2008 OF 30 MAY

2008“, distribucija laboratorijama, realizacija ispitivanja, obrada i prezentovanje podataka.

3 PUTOVANJE PROIZVODA3 PUTOVANJE PROIZVODA -- OČIMAOČIMA3. PUTOVANJE PROIZVODA 3. PUTOVANJE PROIZVODA -- OČIMA OČIMA HEMIČARA HEMIČARA (zašto je Japan (zašto je Japan –– ““JapanJapan””))

UVOZ U JAPAN

PROIZVODNJA U JAPANU JAPANJAPANU

TRANSPORTTRANSPORT

Ž ŠTRŽIŠTE

TRETMAN OTPADAVladimir P. BEŠKOSKIVladimir P. BEŠKOSKI 3131

TRETMAN OTPADA

JAPAN U BROJEVIMAJAPAN U BROJEVIMAJAPAN U BROJEVIMAJAPAN U BROJEVIMA

6800 ostrva6800 ostrva4 ostrva čine 97% površine

HokkaidoHonshuHonshuKzushuShikoku

73% planinep12% poljoprivredno zemljište

Površina 377,944 km2

Stanovnika 127,960,0001500 merljivih zemljotresa godišnje

Aktivni vulkani, planina Fuji>60% hrane se uvozi



UVOZ U JAPAN


TRANSPORTTRANSPORT

Ž ŠTRŽIŠTE


TRETMAN OTPADA


PROIZVODNJA U JAPANUJAPANU

HPTCAFFHPTCAFFHyogo Prefectural Technology Center for

Agriculture, Forestry and Fisheries (Kasai)

ANALITIKAANALITIKAPesticidi, teški metali, hranljive supstance,

mikroorganizmi u zemljištu i vodi.

RR&&DD


RR&&DD

Primena novih pesticida, razvoj novih sojevabiljaka (manji prostor – veći prinos).


UVOZ U JAPAN


TRANSPORTTRANSPORT

Ž ŠTRŽIŠTE


TRETMAN OTPADA


UVOZ U JAPANJAPAN

KQSKQSKobe Quarantine Station, Center for Inspection of Imported Foods and

15 karantinskih stanica kontroliše kvalitet uvezene hrane i predmeta

Infectious Diseases, (Kobe);


popšte upotrebe:

pesticidi, antibiotici, aditivi, POPs, mikrobiološka analiza.


UVOZ U JAPANJAPAN

KQSKQSKobe Quarantine Station, Center for Inspection of Imported Foods and

15 karantinskih stanica kontroliše kvalitet uvezene hrane i predmeta

Infectious Diseases, (Kobe);


popšte upotrebe – 530 pesticida i 152

antibiotika (2010)


UVOZ U JAPAN


TRANSPORTTRANSPORT

Ž ŠTRŽIŠTE


TRETMAN OTPADA

TRANSPORTTRANSPORT

Bullet TrainBullet TrainShi kShi k ii

Kansai area train Kansai area train ShinkansenShinkansen vozovivozovi mapmap

Tokyo area train Tokyo area train mapmap

Osaka-KobeNational route 43 & Hanshin


National route 43 & Hanshin Expressway

TRANSPORTTRANSPORTKontrola zagadjenja bukom na Nacionalnom putu 43 i & Hanshin

Expressway (Osaka-Kobe autoput)


Zeleni pojas 3Zeleni pojas 3--5 dB, zvučne barijere 35 dB, zvučne barijere 3--6 dB, vodopropusna podloga 36 dB, vodopropusna podloga 3--5 dB, “buffer” 5 dB, “buffer” zgrade 10zgrade 10--15 dB, adsorberi ispod autoputa 115 dB, adsorberi ispod autoputa 1--5 dB, nove zvučni adsorberi 35 dB, nove zvučni adsorberi 3--6 dB. 6 dB.

TRANSPORTTRANSPORTTRANSPORTTRANSPORTKontrola zagadjenja vazduha u urbanim sredinama pored putevaKontrola zagadjenja vazduha u urbanim sredinama pored puteva

HHyogoyogo Prefectural Institute of Environmental Science (Kobe) Prefectural Institute of Environmental Science (Kobe)

SOSO22, NO, NOxx, O, Oxx, SPM, HC, CO, WS, WD, SPM, HC, CO, WS, WDKansai oblast: 59 stanica u prirodi i 32 Kansai oblast: 59 stanica u prirodi i 32 pored putevapored puteva

Liquid Chromatography/Ion Liquid Chromatography/Ion T /Ti f Fli htT /Ti f Fli ht


Trap/Time of Flight Trap/Time of Flight (LC(LC--ITIT--TOF)TOF) –– (LC (LC -- MSMSnn))LC MSLC MS--MSMS HR GCHR GC--MSMS


UVOZ U JAPAN


TRANSPORTTRANSPORT

Ž ŠTRŽIŠTE


TRETMAN OTPADA

TRŽIŠTE (hrana)TRŽIŠTE (hrana)TRŽIŠTE (hrana)TRŽIŠTE (hrana)



UVOZ U JAPAN


TRANSPORTTRANSPORT

Ž ŠTRŽIŠTE


TRETMAN OTPADA

OTPAD U JAPANUOTPAD U JAPANU

Komunalni otpad 50 miliona

OTPAD U JAPANUOTPAD U JAPANU

tona/godišnjeIndustrijski otpad 400 miliona

tona/godišnje

30% kuhinjski otpad15% otpad od pakovanja

20% papirni otpad20% papirni otpad20% gradjevinski otpad

15% poljoprivredni otpad

MOTTAINAIMOTTAINAI koncept- sramota je da nešto završi na otpadu ukoliko sav njegov potencijal nije iskorišćen Vekovni izraz poštovanja prema


njegov potencijal nije iskorišćen. Vekovni izraz poštovanja prema životnoj sredini i prirodi!

OTPAD U JAPANUOTPAD U JAPANUOTPAD U JAPANUOTPAD U JAPANUSpaljivoSpaljivo

NespaljivoNespaljivoKlasifikacija otpadaKlasifikacija otpada

Tsukuba 8Tsukuba 8 Minamata 24!!!Minamata 24!!!Kyoto University 4Kyoto University 4

MOTTAINAIMOTTAINAI koncept- sramota je da nešto završi na otpadu ukoliko sav njegov potencijal nije iskorišćen Vekovni izraz poštovanja prema

Kyoto University 4Kyoto University 4


njegov potencijal nije iskorišćen. Vekovni izraz poštovanja prema životnoj sredini i prirodi!

TRETMAN OTPADA U JAPANUTRETMAN OTPADA U JAPANUTRETMAN OTPADA U JAPANUTRETMAN OTPADA U JAPANU


U J d d i lj j i ikli !!!U J d d i lj j i ikli !!!U Japanu se otpad dominantno spaljuje i reciklira!!!U Japanu se otpad dominantno spaljuje i reciklira!!!


U J d d i lj j i ikli !!!U J d d i lj j i ikli !!!U Japanu se otpad dominantno spaljuje i reciklira!!!U Japanu se otpad dominantno spaljuje i reciklira!!!


POSTROJENJE ZA TRETMAN KOMUNALNOGPOSTROJENJE ZA TRETMAN KOMUNALNOGPOSTROJENJE ZA TRETMAN KOMUNALNOG POSTROJENJE ZA TRETMAN KOMUNALNOG OTPADAOTPADA (Nishinomiya)(Nishinomiya)


Communal Waste Treatment Plant (Nishinomiya)Communal Waste Treatment Plant (Nishinomiya)Communal Waste Treatment Plant (Nishinomiya)Communal Waste Treatment Plant (Nishinomiya)


Pepeo ~ 10%; 900Pepeo ~ 10%; 900°°C; 3000 t/dan; 300 kamiona!!!C; 3000 t/dan; 300 kamiona!!!

THE OSAKA BAY PHOENIX PROJECTTHE OSAKA BAY PHOENIX PROJECT


Kobe AirportKobe Airport Kansai International AirportKansai International Airport


Port IslandPort IslandRokko IslandRokko Island


KOBE OFFSHORE RECLAMATION DISPOSAL SITEKOBE OFFSHORE RECLAMATION DISPOSAL SITEKOBE OFFSHORE RECLAMATION DISPOSAL SITEKOBE OFFSHORE RECLAMATION DISPOSAL SITE

Projekat pokrenut 1983. godine.Projekat pokrenut 1983. godine.Komunalni, industrijski i gradjevinski otpad.Komunalni, industrijski i gradjevinski otpad., j g j p, j g j pDo 2009. odloženo 86 miliona tona otpada!Do 2009. odloženo 86 miliona tona otpada!Zatvaranje mesta odlaganja 2021. godine.Zatvaranje mesta odlaganja 2021. godine.

168 opština i 6 prefektura.168 opština i 6 prefektura.4 lokacije: Amagasaki Izumiotsu Kobe Osaka4 lokacije: Amagasaki Izumiotsu Kobe Osaka


4 lokacije: Amagasaki, Izumiotsu, Kobe, Osaka4 lokacije: Amagasaki, Izumiotsu, Kobe, OsakaIzazovi: Izazovi: eutrofikacija i narušavanje prirodnih staništaeutrofikacija i narušavanje prirodnih staništa

4 O J4 O J I hiI hi I hiI hi4. O Japanu4. O Japanu –– IchiIchi go, go, IchiIchi ee


4 O J4 O J I hiI hi I hiI hi4. O Japanu4. O Japanu –– IchiIchi go, go, IchiIchi eeZemljaZemlja volonteravolonteraZemljaZemlja volonteravolontera


4 O J4 O J I hiI hi I hiI hi4. O Japanu4. O Japanu –– IchiIchi go, go, IchiIchi eeZemljaZemlja osmehaosmehaZemljaZemlja osmehaosmeha


4 O J4 O J I hiI hi I hiI hi4. O Japanu4. O Japanu –– IchiIchi go, go, IchiIchi eeZemljaZemlja FestivalaFestivalaZemljaZemlja FestivalaFestivala


4 O J4 O J I hiI hi I hiI hi4. O Japanu4. O Japanu –– IchiIchi go, go, IchiIchi eeZemljaZemlja tradicijetradicijeZemljaZemlja tradicijetradicije


4 O J4 O J I hiI hi I hiI hi4. O Japanu4. O Japanu –– IchiIchi go, go, IchiIchi eeZemljaZemlja detaljadetaljaZemljaZemlja detaljadetalja


4 O J4 O J I hiI hi I hiI hi4. O Japanu4. O Japanu –– IchiIchi go, go, IchiIchi eeZemljaZemlja tehnologijetehnologijeZemljaZemlja tehnologijetehnologije


4 O J4 O J I hiI hi I hiI hi4. O Japanu4. O Japanu –– IchiIchi go, go, IchiIchi eeZZemljaemlja lepotelepote življenja upornosti žrtvovanjaživljenja upornosti žrtvovanjaZZemljaemlja, , lepotelepote življenja, upornosti, žrtvovanja, življenja, upornosti, žrtvovanja,

istrajnosti!istrajnosti!


HVALAHVALA VAMVAM NANA PAŽNJI!PAŽNJI!HVALA HVALA VAM VAM NA NA PAŽNJI!PAŽNJI!
