Międzynarodowe przepływy czynników produkcjiWYKŁAD 4 Z MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH, CE UW
Wykład 4Międzynarodowa mobilność czynników produkcji:
◦ Międzynarodowa mobilność pracy migracje
◦ Międzynarodowa działalność pożyczkowa międzynarodowe transfery finansowe
◦ Zagraniczne inwestycje bezpośrednie i firmy wielonarodowe
Mobilność czynników produkcji: sprawa bardzo wrażliwa politycznie
• Przepływy czynników produkcji, podobnie jak przepływy dóbr, są kwestią bardzo wrażliwą politycznie i często są przedmiotem daleko posuniętych ograniczeń:
▫ Ograniczenia dla migracji ( problem swobody przepływu w obrębie UE)
▫ Ograniczenia w przepływie kapitału, zwłaszcza portfelowego (Czy każdy na świecie może kupić obligacje polskiego rządu?)
▫ Ograniczenia w działalności firm wielonarodowych i przepływach inwestycji bezpośrednich
Mobilność pracy: podstawowy model
• Przyczyny i skutki migracji pokażemy w ramach modelu, gdzie wytwarzane jest jakieś jedno dobro
• Załóżmy jednak, że do jego produkcji potrzebne są dwa czynniki produkcji: ziemia i praca
• Założenie dot. funkcji produkcji: krańcowy produkt pracy jest malejący:
▫ Przy stałym zasobie ziemi, każdy kolejny pracownik w coraz mniejszym
stopniu zwiększa wytwarzany produkt
Funkcja produkcji
Funkcja produkcji
Interpretacja graficzna krzywej MPL
• Z powodu malejącej krańcowej produktywności, produktywność pracowników zależy od wielkości zatrudnienia: im więcej jest ich zatrudniony, tym niższy jest krańcowy produkt pracy
• Jeśli przyjmiemy, że zarówno na rynku dóbr, jak i na rynku czynników produkcji panuje doskonała konkurencja, realne wynagrodzenie pracowników musi być równe ich wynagrodzeniom:
• Pole pod krzywą krańcowego produktu pracy można interpretować jako wartość produkcji, a ta z kolei jest równa wartości dochodu narodowego, czyli sumie dochodów pracowników i właścicielu ziemi
MPLP
w
MPLPw
Wyposażenie w czynniki produkcji a mobilność pracy
• Jeśli Kraj jest względnie obficie wyposażony w pracę, zaś Zagranica jest względni obficie wyposażona w ziemię, zaś oba kraje dysponują taką samą technologią:
▫ Krańcowy produkt pracy w kraju jest niższy zagranicą, a zatem wynagrodzenie robotników krajowych jest niższe niż zagranicą
• O ile dopuścimy możliwość zmiany miejsca pracy, krajowi robotnicy będą chcieli wyjeżdżać za granicę
Motywacja dla migracji
Krajowi robotnicy będą chcieli wyjeżdżać dotąd, dopóki występuje różnica między płacą w kraju, a płacą za granicą
◦ Emigracja z kraju podnosi płace realne robotników, którzy zostają w kraju (bo spada podaż pracy)
◦ Z kolei napływ pracowników zagranicę obniża tamtejsze wynagrodzenia (bo rośnie podaż pracy)
Równowaga obu rynków, gdy nie ma możliwości migracji
Zasób pracy w kraju Zasób pracy zagranicą
Całkowity zasób pracy
MPLMPL*
w*
A
H
B
J
G
w
O O*
• W kraju:
• Płaca robotników wynosi w
• Łączny produkt (i dochód) wynosi AJHO
• Za granicą:
• Płaca robotników wynosi w*
• Łączny produkt (i dochód) wynosi BGHO*
Równowaga obu rynków, gdy dopuścimy migrację
Zasób pracy w kraju Zasób pracy zagranicą
Całkowity zasób pracy
MPLMPL*
w*
A
H
B
J
G
w
O O*
• W kraju:
• Płaca robotników wynosi wcm
(czyli wzrosła)
• Łączny produkt w kraju wynosi ACDO (czyli spadł o CJHD)
• Za granicą:
• Płaca robotników wynosi wcm
(czyli spadła)
• Łączny produkt wynosi BCDO* (czyli wzrósł GCDH)
• Łączny światowy produkt rośnie (bo GCDH > CJHD)
• Trójkąt GCJ: przyrost światowego dobrobytu na skutek liberalizacji przepływów czynników produkcji
wcmC
D
Mobilność pracy a handel
Model Heckschera-Ohlina przewiduje, że handel dobrami i usługami jest alternatywą dla liberalizacji przepływów czynników produkcji
◦ Usługi czynników produkcji są „zawarte” w dobrach, tak że wartość dóbr odzwierciedla produktywność czynników produkcji użytych do wytworzenia danego dobra
W praktyce, mimo iż występują różnice w poziomie wynagrodzeń między krajami, nie obserwujemy pełnego wyrównywania się cen czynników produkcji z powodów podobnych, jak w modelu Heckschera-Ohlina
7-12
Czemu w praktyce nie obserwujemy wyrównywania się płac (np. Polska – UK, Polska - Ukraina)
1. Model zakłada, że oba okraje produkują identyczne dobra; w rzeczywistości dobra mogą być inne, co powoduje, że nie możemy wprost porównywać produktywności pracy w produkcji dóbr w różnych krajach
2. Model zakłada, że ona kraje dysponują taką samą technologią; w rzeczywistości ta sama technologia nie jest dostępna wszystkim, co może wpłynąć na produktywność i wynagrodzenia czynników produkcji
3. Występują znaczące bariery i koszty związane z migracją
7-13
Mobilność pracowników: wnioskiProwadzi ona do zbieżności realnych wynagrodzeń
Łączna światowa wielkość produkcji rośnie:◦ Produkcja zagranicą rośnie a w kraju spada: przyrost produktu zagranicą przewyższa spadek
produktu krajowego
Mimo ogólnej poprawy, niektóre osoby tracą wskutek tych zmian:
◦ ci, którzy początkowo pracowali w kraju, otrzymują teraz wyższe wynagrodzenia realne,
◦ ci, którzy początkowo pracowali zagranicą– otrzymują teraz niższe płace
◦ właściciele ziemi zagranicą korzystają z większej podaży pracy
◦ właściciele ziemi w kraju – tracą wskutek migracji
Podobnie jak w przypadku korzyści z handlu międzynarodowego, międzynarodowa mobilność siły roboczej, stwarzając szanse by teoretycznie zyskał każdy, powoduje, że niektóre grupy w rzeczywistości tracą.
Motywy dla migracji
MigracjeObecnie szacuje się, że liczba imigrantów na świecie przekroczyła 257 milionów (2017, w roku 2000: 150 mln)
Imigranci stanowią około 3,4 % ludności świata (cały czas względna stabilność)
Kobiety stanowią 49.3 % światowej liczby imigrantów (ponad 50% w Europie i Północnej Ameryce). W 2015 roku, 90.2 milionów migrantów urodzonych w krajach rozwijających się mieszkało w innych krajach biednego Południa, zaś 85.3 milionów osób urodzonych w krajach rozwijających się mieszkało w krajach bogatej Północy.
W 2015 transfery związane z migracjami szacowano na 581 miliardów dolarów (w 2000 r.: 132 mld), z czego ponad ¾ napłynęło do krajów rozwijających się (w 2000: 63%); przeciętny koszt transferu 7,5% (!)
Szanuje się, iż na świecie mamy 30,1 milionów tzw. „nielegalnych” imigrantów
16
Źródło: Interntional Migration Organization
Migracje: kraje docelowe (2017)
18
Kraj Imigranci(miliony)
USA 49.8
Arabia SaudyjskaNiemcy
12.212.2
Rosja 11.7
UK 8.8
ZEA 8.3
Francja 7.9
Kanada 7.9
Australia 7.0
Hiszpania 5.9
Źródło: Interntional Migration Organization
Migracje: kraje emigracji
19
KrajSzacowana diaspora
(miliony)
Chiny 35.0
Indie 20.0
Filipiny 7.0
Źródło: Interntional Migration Organization
Przepływy finansowe towarzyszące migracjom
20
Źródło:
UNCTAD
Dochód z migracji napływający do Polski
21
Międzynarodowa działalność pożyczkowa
Pod pojęciem międzynarodowej mobilności kapitału rozumie się zwykle mobilność kapitału finansowego
◦ Kiedy mówimy o międzynarodowej mobilności siły roboczej, pracownicy rzeczywiście fizycznie przenoszą się do innego kraju
◦ Kiedy mówimy o przepływie kapitału ze USA do Meksyku, nie mamy na myśli tego, że amerykańskie maszyny są rozmontowywane i przewożone na południe. Mówimy raczej o transakcji finansowej.
◦ Kapitał finansowy jest źródłem funduszy używanych do wytwarzania kapitału fizycznego (maszyny w fabryce)
Międzynarodowa mobilność kapitału może być interpretowana jako handel międzyokresowy
◦ Handel międzyokresowy = wymiana dóbr konsumowanych dziś przez pożyczkobiorców na dobra konsumowane w przyszłości przez pożyczkodawców
7-22
Przykład
• Rolnik zebrał 30 ton pszenicy
• Decyzja: ile „zjeść”, a ile przeznaczyć na obsiew za rok
• Wie, że z każdej tony przeznaczonej na zasiew (czyli zaoszczędzonej, a nie skonsumowanej) tony pszenicy może za rok zebrać 4 tony
• Co może zrobić?▫ Zjeść dziś wszystko za rok umrze z głodu▫ Wszystko zaoszczędzić nie dożyje przyszłego roku▫ Część zjeść, a część zaoszczędzić to jest to!
• Ile zaoszczędzi – zależy od jego preferencji (cierpliwości)▫ Np. 20 ton zje, 10 zasieje i za rok będzie miał 40 ton pszenicy
Przykład• Kilka km dalej mieszka drugi, młody rolnik; dopiero rozwija swoje
gospodarstwo: nie ma ziarna na zasiew, ale ma znakomite grunty orne: z 1 tony pszenicy może uzyskać aż 8 ton za rok
• Proponuje zatem rolnikowi nr 1:
• „Pożycz mi swoją pszenicę, a obsieję nią moje pole. Oddam ci 75% zbioru.”
• Rolnik 1 ma wybór:▫ Zasiać u siebie 10 ton będzie miał 40▫ Pożyczyć 10 ton sąsiadowi ten zbierze 80 ton, z czego 60 ton odda rolnikowi nr
1▫ Opcja nr 2 jest bardziej korzystna!
Przykład• Rolnik 1 ma przewagę w konsumpcji bieżącej:
▫ Jaki jest koszt konsumpcji przez niego 1 tony pszenicy?
• Rolnik 2 ma przewagę względną w konsumpcji przyszłej
• Rolnik 1 zmniejsza bieżącą konsumpcję w zamian za obietnicę, że za rok dostanie 75% ze 80 ton pszenicy: 60 tony pszenicy! A bez wymiany miałby jej 40 ton!
• Rolnik 2 korzysta, gdyż 20 ton zostaje dla niego (a nie miał, czym obsiać swojego super-pola)
• OBIE STRONY KORZYSTAJĄ!
Międzynarodowa działalność pożyczkowa
Każda gospodarka (jej mieszkańcy) stają przed wyborem (trade-off) między skonsumowaniem swojego dochodu dziś a zaoszczędzeniem go na przyszłość
Im więcej oszczędzamy (i inwestujemy dziś), tym mniej dziś konsumujemy
Wybór ten możemy przedstawić graficznie za pomocą międzyokresowej granicy możliwości produkcyjnych
7-26
Międzyokresowa krzywa możliwości produkcyjnych
Międzyokresowa przewaga komparatywna a kierunki przepływu kapitału
Kraje, które są pożyczkobiorcami netto, to kraje, które charakteryzują się bardzo efektywnymi możliwościami inwestycyjnymi w stosunku do bieżących możliwości produkcyjnych
Przepływy kapitału odzwierciedlają zatem zasadę międzyokresowej przewagi komparatywnej i służą wymianie konsumpcji bieżącej na konsumpcję przyszłą
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie to inwestycja, na skutek której firma z jednego kraju bezpośrednio kontroluje (jest właścicielem) firmy w innym kraju
Umowna granica: 10% kapitału akcyjnego (IMF)
7-30
Korporacje wielonarodoweCzemu powstają korporacje wielonarodowe i czemu podejmują zagraniczne inwestycje bezpośrednie?
Innymi słowy:
1. Lokalizacja: czemu dobra są produkowane w dwóch różnych krajach zamiast tylko w jednym (a następnie eksportowane do drugiego kraju)?
2. Internalizacja: jeśli już chcemy produkować jakieś dobro w różnych miejscach, czemu robić to w ramach jednej firmy, a nie niezależnie przez różne firmy?
7-31
Teoria korporacji wielonarodowych
• Fakt podejmowania jednoczesnej produkcji w kilku miejscach wynika zwykle z:
▫ Umiejscowienia koniecznych czynników produkcji: np. określone typy produkcji wymagają określonych czynników produkcji znajdujących się w danym miejscu (np. górnictwo)
▫ Różnic w kosztach produkcji (produkcja względnie pracointensywna realizowana jest w miejscach, gdzie dostępny jest duży zasób siły roboczej) – montownia w Chinach
▫ Kosztów transportu i innych barier dla handlu – fabryka Cersanitu w Rosji
7-32
Teoria korporacji wielonarodowychInternalizacja produkcji ma z kolei miejsce, kiedy bardziej korzystne dla producenta jest prowadzenie transakcji i produkcji w ramach jednej organizacji (a nie osobnych organizacji). Czemu tak może się zdarzyć?
1. Transfery technologii: transfer technologii czy wiedzy może być łatwiejszy w ramach jednej organizacji
◦ Słabe (lub czasem nieistniejące) prawo patentowe i ochrony własności intelektualnej
◦ Wiedzę trudno spakować i sprzedać
7-33
Teoria korporacji wielonarodowych
2. Integracja pionowa polega na konsolidacji różnych faz procesu produkcji:
▫ Integracja pionowa polega na połączeniu firm, które produkują dobra, z których jedne są nakładem produkcji w wytwarzaniu innych
▫ Takie rozwiązanie może być bardziej korzystne niż korzystanie z osobnych firm
▫ Np. stworzenie jednej firmy składającej się z gospodarstw rolnych oraz młynów może być bardziej wydajnie niż posiadanie młynów i zakupywanie ziarna w zewnętrznych firmach (choć niekoniecznie)
7-34
FDI w świecie
35
Geograficzna struktura inwestycji bezpośrednich
36
Źródło:
UNCTAD
2017
FDI i firmy wielonarodowe
37
Źródło: UNCTAD 2008, 2010Źródło: UNCTAD 2013
Kreacja zatrudnienia przez BIZ?
38
Podsumowanie1. Prosty model międzynarodowej mobilności pracy pokazuje, że pracownicy
(kapitał) będą (będzie) migrować do krajów charakteryzujących się wyższą produktywnością pracy (kapitału) i wyższymi płacami (stopami procentowymi)
▫ Płace realne spadają na skutek imigracji▫ Płace realne rosną na skutek emigracji
• Ponieważ jednak kraje różnią się tym, jakie dobra produkują, różnią się posiadaną technologią, a nade wszystko ponieważ istnieją bariery dla migracji , płace realne nie wyrównują się między krajami
7-39
Podsumowanie3. Międzynarodową działalność pożyczkową możemy postrzegać jako handel
międzyokresowy, gdzie kraje dysponujące zyskownymi okazjami inwestycyjnymi pożyczają środki od tych, które takich okazji nie mają, inwestują je i zwracają je w przyszłości, co prowadzi do korzyści dla obu krajów
7-40
Podsumowanie4. Firmy wielonarodowe podejmują zagraniczne inwestycje bezpośrednie,
gdyż :
◦ ulokowanie produkcji za granicą może być bardziej efektywne,
◦ internalizacja przepływów technologicznych może być bardziej efektywna
◦ Integracja pionowa może być bardziej efektywna
7-41
Koniec wykładu 4DZIĘKUJĘ I ZAPRASZAM ZA TYDZIEŃ