MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
‘En…, lekker gewerkt?’Over duurzame inzetbaarheid en participatie
Prof. dr. Carel Hulshof
• AMC, Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid• Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB)
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Is werk(en) belangrijk?
Zowel Bie als mijzelf zijn namelijk niet aan de Alkohol, niet aan de Drugs, maar reeds jaren aan het Werk. Wat een hele erge Verslaving is. Daar kom je namelijk nooit meer van af.
Koot, 1976
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Het oude werken
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Zaagmachine
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Oven
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Ober, vijf bier
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Het nieuwe werken?
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
EBM plus voor verzekeringsartsen
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Is werk goed voor je gezondheid? (Review Waddell & Burton, 2006)
JA: • Sterk bewijs: werk is goed voor de lichamelijke en geestelijke
gezondheid en welzijn• Maakt nadelige effecten van werkloosheid op gezondheid
ongedaan
Maar:• Effect afhankelijk van aard, kwaliteit en context van het werk• Werk moet veilig en aangepast zijn• Verlaging van uitkeringen zonder re-integratie in werk gaat
gepaard met achteruitgang in gezondheid en welzijn (UK/USA)
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Betaald werk als medicijn (Schuring et al. 2011)
Starten met betaalde arbeid Gezondheid na 6 mnd
Onderdeel SF-36 (schalen 0-100) Effect van werk op score (sd)
Effectgrootte Cohen’s d
Algemene gezondheidsbeleving + 7,0 (2,7) + 0,18
Lichamelijk functioneren + 9,2 (3,4) + 0,11
Pijnklachten↓ + 11,3 (3,6) + 0,20
Geestelijke gezondheid + 11,0 (2,7) + 0,66
Sociaal functioneren + 14,2 (3,8) + 0,32
Vitaliteit + 7,8 (2,5) + 0,26
Rolbeperking↓ door emotioneel probleem + 22,7 (6,8) + 0,46
Rolbeperking↓ door lichamelijk probleem + 20,0 (6,0) + 0,33
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Invloed werkomstandigheden op geestelijke gezondheid bij werkhervatting
Butterworth P et al. Occup Environ Med 2011;68:806-12
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Beroepsziekten nog steeds actueel
Gemelde beroepsziekten in 2012: 6451
Incidentie: 266 op 100.000 werknemersjaren
Top 5:• Psychische aandoeningen• Bewegingsapparaataandoeningen• Lawaaislechthorendheid• Huidaandoeningen• Luchtwegaandoeningen
(NCvB Kerncijfers Beroepsziekten, 2013)
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Meta-analyse: verband tussen werkdruk (‘job strain’) en coronaire hartziekten
(Kivimäki M et al. Lancet 2012;380:1491-7)
Conclusie:
Werkstress is geassocieerd met een gering maar consistent verhoogd risico op het optreden van ischemische hart- en vaatziekten (ook na correctie voor leeftijd, geslacht en SES)
Het populatie-attributieve risico is 3,4% en daarmee kleiner dan roken (36%); abdominale obesitas (20%) en inactiviteit (12%)
Preventie toch belangrijk!
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Healthcare professionals statement (UK)
“Wij, de ondertekenaars, zullen samenwerken met de overheid, andere gezondheidszorgwerkers en werkgever- en werknemersorganisaties om mogelijkheden te ontwikkelen ter ondersteuning van individuen om van de sociaaleconomische en gezondheidsvoordelen van werk te profiteren.
Deze belofte houdt ook in dat we de gezondheidszorggemeenschap, werkgevers en mensen in de werkzame leeftijd zullen blijven informeren over de voordelen die werken kan opleveren en we zullen alles doen wat in ons vermogen ligt om mensen te helpen te komen, te blijven of terug te keren in het werk.”
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
In ons land: aandacht voor ‘Arbeid’ in multidisciplinaire richtlijnen (>50)
Carpale tunnel syndroom COPD Alcoholmisbruik Inflammatoire darm aand. Whiplash Obesitas Cystic fibrosis Vroege interventies na rampen Obstr. slaapapnoe syndroom Constitutioneel eczeem Hernia Somatoforme stoornissen Schildklierfunctiestoornis Aangezichtspijn Prikkelbare darmsyndroom Oncologische revalidatie Behandeling tabaksverslaving Overspanning/burnout
Prikaccidenten Lyme’s disease Lage rugpijn Angststoornis Depressie Chron. vermoeidheidssyndroom Cardiovasculair risicomanagement Hartfalen Complex regionaal pijnsyndroom Chronische rhinosinusitis Subfertiliteit Reumatoïde arthritis Enkelletsel Multiple sclerose Huiselijk geweld Diabetes en werk Klachten arm, nek, schouder (KANS) Etc.
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Werknemers veranderen
• Meer ouderen
• Meer mensen met chronische
aandoening, medicatie, medische hulpmiddelen
• 10.000 mensen in Nederland hebben een ICD
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Groei levensverwachting
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Deelname ouderen aan werk(bron: CBS/TNO 2012)
• Arbeidsparticipatie 60- jarigen:– 15% in 1996– 60% in 2011
• Wil tot 65e doorwerken:– 21% in 2005– 45% in 2010
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Toename chronische ziekten 2005-2025 in %(Blokstra et al. RIVM 2007)
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Wat is gezondheid?
WHO 1948:
• “a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity.”
Voorstel nieuwe definitie (Huber M, Knottnerus JA, Green L et al.
How should we define health? BMJ 2011 Jul 26;343:d4163):
• “the ability to adapt and self manage in the face of social, physical, and emotional challenges.”
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Ziek ?
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
24
International classification of functioning, disability, and health (ICF)
gedragsinterventiesomgevingsinterventies
Gezondheids-interventies
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Paradigma shift 1 (WHO-GPA 2007)
Occupational Health
Werknemers met contractVerantwoordelijkheid werkgevers
Alleen op de werkplek
Alleen werkgebonden gezondheidszaken
Onderhandeling tussen werknemers en werkgevers
Workers’ Health
Alle werkenden
Ieders verantwoordelijkheid
Ook buiten het werk
Alle gezondheidsdeterminanten
Wijdere sociale dialoog met stakeholders: o.a.verzekeraars ,
Gezondheidsbescherming niet alleen afhankelijk van collectieve
onderhandeling
De ‘Labour’ Aanpak The Public Health Aanpak
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Paradigma shift 2
Verzuimbegeleiding Zorg voor werkenden
• Exclusieve aandacht voor verzuimbegeleiding is passé…!+ vooruitgang geboekt: WvP, eb-richtlijnen, aandacht chron.en psych. aand – defensief, vertrouwensprobleem, ondergrens (?)– bereikt ca. 10% van de werknemers– slechts gedeeltelijk oplossing voor toekomstige problemen
• Meer aandacht voor preventie (in brede zin) nodigo evidenceo instrumenten, toolso implementatiestrategieën en –onderzoeko politieke wil
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Model duurzame inzetbaarheid (ZonMw 2013)
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Arbeidsprobleem?
• Werknemers met (ernstig) overgewicht hebben een grotere kans op bedrijfsongevallen en arbeidsongeschiktheid
Neovius et al. Obesity reviews 2009;10:17–27
Chau et al. Am J Ind Med 2004;45(1):84-92
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Statements uit ‘Effecten van preventie’ (VTV 2010, RIVM) relevant voor ‘arbeid’
• Wetgeving effectief in beïnvloeding gedrag
• Fysieke en sociale omgeving belangrijk aangrijpingspunt voor leefstijlgerelateerde preventie
• Doelmatig beleid vraagt om doelgroepgerichte benadering
• Individuele preventie overgewicht heeft op de korte termijn effect
• ‘Beweegvriendelijke omgeving’ met gezond voedingsaanbod positieve gedragsveranderingen (maar bewijs nog beperkt)
• Individuele preventie rokers/probleemdrinkers effectief maar slechts fractie wordt via curatieve zorg bereikt
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
PMO / PAGO
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Effectiviteit van het PMODe effectiviteit van het PMO kan nooit groter zijn dan de effectiviteit van de erin opgenomen interventie !
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Aanbevelingen voor leefstijlprogramma’sMello MM, Rosenthal MB. Wellness programs and lifestyle discrimination, the legal limits. New Eng J Med 2008;395:192-9
• Goede verantwoording doelen en middelen
• Bescheiden beloningen als ‘lokkers’: gebaseerd op deelname, niet op resultaat
• Biedt alternatieven aan voor mensen met een handicap
• Een ‘derde partij’ voor beheren medische gegevens; geen gegevens naar werkgever (“firewall”)
• Benadruk het vrijwillige karakter
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
• Door bedrijfsartsen (en arboverpleegkundigen)
Iris Groeneveld
Bouwvakkers met een verhoogd HVZ risico
12 maanden: Minder snacks, alcohol, roken, lager gewicht en meer intensief bewegen
Werken leefstijlinterventies?
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Ontwikkeling psychische module PMO(Gärtner et al. 2012)
• Ontwikkeling beroepsspecifieke vragenlijst voor werkfunctioneren succesvol
• Goed bruikbaar en hanteerbaar in praktijk
• Psychische module verhoogt hulpzoekgedrag bij verminderd werkfunctioneren
• Effectief in vermindering problemen met werkfunctioneren
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Business case: na PMO aanzienlijk hoger percentage
werknemers verbetering in werkfunctioneren
AMC, Coronel Instituut / Trimbos Inst, 2012,2013Promovendi Fania Gärtner, Sarah Ketelaar, Cindy Noben
En…ko
sten
besp
aren
d!!
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Effecten leefstijlinterventies op werkgerelateerde uitkomsten: meta-analyse van 18 intern. artikelen
Uitkomst:N studies Goede Kwaliteit
studies, effect-size
Nstudies
Minder kwaliteit studies,
effect-size
Gezondheid 5 0.22 3 0.29
Ziekteverzuim 8 0.11 4 0.37
Productiviteit 3 0.14 2 0.54
Werkvermogen 1 0.10 1 0.41
totaal 10 0.14 = klein 8 0.41
Betekenis effect-size:• 0 - 0.32 = klein• 0.33 – 0.55 = gemiddeld• 0.56 – 1.20 = groot
Erasmus MC, 2013, Rongen e.a.
MAETIS ARBO. WERKEN IS GEZOND
Samenvattend: Werk ↔ Gezondheid
• Werk Gezondheid+ inkomen, contact, leren, verhoging
eigenwaarde, sociaal functioneren
+ bevordert herstel; platform interventies
- ongevallen, beroepsziekten en werkgerelateerde aandoeningen
• Gezondheid Werk+ vitaliteit, bevlogenheid, productiviteit
verzuim, arbeidsongeschiktheid, kosten
• Duurzame inzetbaarheid bij aandacht voor beiden. Taak voor ons allen !