MOBİL VE SABİT GENİŞBANT HİZMETLERİNİN PAZAR VE TALEBİNİN
WİMAX/3N EKSENİNDE KIYASLANMASI: TÜRKİYE PAZARI İÇİN BİR MODEL
DENEMESİ
M. Kasım Cantekinler Telekomünikasyon Uzmanı
HABTEKUS 0822-24 Ekim
2
Bildirinin Amacı• Bu çalışma ile son dönemde
telekomünikasyon sektöründe sıkça gündeme gelen mobil ve sabit genişbant hizmetlerinin 3N/Wimax ekseninde gelişimleri, tanımları ile ülkemiz telekomünikasyon sektöründeki durumlarının irdelenmesi ve geliştirilen ekonometrik bir model yardımı ile söz konusu hizmetlerin birbirlerine ilişkilerinin analiz edilmesi amaçlanmaktadır
3
GİRİŞ• Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de genişbant
hizmetleri ve onları sağlayan teknolojilere yoğun ilgi duyulmaktadır.
• Genişbant hizmetlerini en ekonomik, rasyonel ve hızlı şekilde kullanıcıların erişimine sunmak hem işletmecilerin hem de düzenleyici otoritelerin öncelikleri arasındadır.
• Bu nedenle; ülke şartlarına göre en doğru uygulamaları destekleyebilmek için mevcut ve geleceğin teknolojilerini sadece teknik üstünlükleri ile değil ekonomik ve sosyal özelliklerini de göz önüne alarak analiz etmenin gereği ortadadır.
4
3NUluslararası Telekomünikasyon Birliği (International Telecommunications Union - ITU): • hem karasal hem de uydu sistemlerini kullanabilen, 2N ve sabit sistemlerle uyumlu
çalışabilen ve bunların yanı sıra, • Yüksek hareketlilik içeren her türlü telsiz ortamında 144 Kbit/sn, düşük hareketli
ortamlarda 384 Kbit/sn, hareketsiz ortamlarda da 2 Mbit/sn veri iletimini sağlayabilen,• Çift yönlü veri iletebilme yeteneği olan, • Hem devre anahtarlamalı hem de paket anahtarlamalı veri iletimini destekleyebilen, • Daha kaliteli ses hizmeti sağlayabilen,• Spektrumu verimli kullanabilen, • 2N Sistemleri ile kesintisiz iletişim sağlayabilen,• Uluslararası dolaşım yeteneği bulunan,• Çoklu ortam uygulamaları için terminallere aynı anda birden fazla hizmet sunulabilen
Mobil telekomünikasyon sistemlerini 3N olarak kabul etmiştir. Bu sistemler ITU tarafından genellikle IMT-2000 sistemleri olarak ifade edilmektedir.
5
ITU 3N Tanımları
WCDMA(UMTS)
IMT-2000CDMADirectSpread
IMT-2000CDMA
Multi-Carrier
IMT-2000CDMATDD
IMT-2000CDMASingleCarrier
IMT-2000FDMA/TDMA
CDMA20001x ve 3x
TD-SCDMA UWC-136EDGE
DECT veyaDECT+
ITU Tarafından Belirlenen IMT-2000 Karasal Telsiz Arayüzleri
6
3N Gelişimi
AMPS (FDMA)14.4 Kbit
Devre Anh.
TACS/NMT9.6 Kbit
Devre Anh.
JTACS9.6 Kbit
Devre Anh.
TDMA9.6 Kbit
Devre Anh.
CDMAOne14.4 Kbit
Devre Anh.
GSM9.6 Kbit
Devre Anh.
PDC9.6 Kbit
Devre Anh.
PDC-P28.8 Kbit
Paket Anh.
HSCSD57.6 Kbit
Paket Anh.
GPRS115 Kbit
Paket Anh.
EDGE384 Kbit
Paket Anh.
WCDMA2 Mbps
Paket Anh.
WCDMA2 Mbps
Paket Anh.
CDMAOne Rel’B64 Kbit
CDMA2000 1X144 Kbit
Paket Anh.
CDMA20001X-EV-DO2.4 Mbps
Paket Anh.
WCDMA2 Mbps
Paket Anh.
EDGE384 Kbit
Paket Anh.
IS-136+64 Kbit
Paket Anh.
HSDPA14.4 MbpsPaket Anh.
CDMA20001X-EV-DV
5 MbpsPaket Anh.
HSDPA14.4 MbpsPaket Anh.
JAPONYA
AVRUPA
ABD
1N 2N 2.5/2.75 N 3N 3.5N 4N
HSDPA14.4 MbpsPaket Anh.
7
WiMAX
• IEEE tarafından geliştirilen standartlardan 802 serisinin bir üyesi olup, IEEE 802.16 standartlarını temel alan bir kablosuz genişbant erişim teknolojisidir.
8
WiMAX ve 3N’nin Karşılaştırılması
WiMAX 3N
Spektrum WiMAX lisanslı ve lisans dışı bantlarda hizmet verme şansına sahip olduğundan 3N’e nazaran spektrum maliyeti hiç olmayacak ya da nispeten çok daha az olacaktır
3N’nin daha fazla spektrum maliyeti olmasına karşın dünya çapında teknolojiye tahsisli frekans olmasından dolayı WiMAX’e karşı avantajlıdır
Maliyet WiMAX’in kurulum maliyeti nispeten az olacak ama yüksek frekanslardan dolayı daha fazla hücre kurması gerekebilecektir
3N’nin kurulum maliyeti yüksektir ama düşük frekanslar 3N için bir avantaj teşkil etmektedir
Kapasite 15 Mbps teorik hıza ulaşabilen WiMAX, 3N’ye göre daha fazla kapasite sağlamaktadır
2 Mbps hıza ulaşan 3N, bu alanda WiMAX’e rakip olamaz ama HSDPA ile sağladığı 14,4 Mbps hız bir denge oluşturabilir
Kapsama 3N ve WiMAX yaklaşık aynı mesafelerde kapsama sağlamakta ama yüksek frekanslarda daha fazla baz istasyonu kurma gerekliliği WiMAX için bir dezavantaj olabilir
Mobilite WiMAX henüz tam mobil uygulamaya geçememiş olmasına karşın WiMAX’in 2008 yılı içerisinde mobiliteye geçmesi beklenmektedir.
3N tam mobilite sağlayabilmektedir
Kullanıcı Cihazı
Mobil WiMAX bu alanda henüz gelişme sürecini yaşamakta ve belirsizlikler devam etmektedir
3N kullanıcı cihazları piyasada yaygın olarak bulunmaktadır
Pazar Mobil WiMAX uygulamaları için tahminler 2008’nin sonuna uzanmaktadır
3N dünyanın birçok yerinde uygulamaya başlamış ve abone kazanmaya devam etmektedir
9
Türkiye Sabit ve Mobil Genişbant Pazarında Durum
• Perakende Seviyede İnternet Erişim Hizmetleri Piyasa Payı, Şubat 2008
İşletmeci Abone Sayısı Piyasa Payı
TTNet (ADSL) 4.599.410 % 94,8
Türksat (kablo internet) 41.109 % 0,84
Diğer işletmeciler 211.816 %4,36
10
Yıllar itibariyle Abonelik Türüne Göre İnternet Abone Sayısı
• DSL .üzerinden genişbant erişimi artıyor
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008-Şubat
DSL 2.999 56.624 452.398 1.539.477 2.723.547 4.346.054 4.599.410
Kablo İnternet
18.192 42.700 37.404 31.729 27.804 35.651 41.109
Kiralık Hat 1.502 2.275 2.645 4.264 7.799 7.211 7.211
11
Türkiye İçin ADSL Abone Sayısı Projeksiyonu 2008-2010
Bu artış trendinin aynı şekilde devam etmesi halinde ülkemizdeki ADSL abonelerinin sayısının 2009 yılında 7.000.000’u aşması sürpriz olmayacaktır.
R2 = 0,9924
010000002000000300000040000005000000600000070000008000000
2005
-1
2005
-2
2005
-3
2005
-4
2006
-1
2006
-2
2006
-3
2006
-4
2007
-1
2007
-2
2007
-3
2007
-4
2008
-1
2008
-2
2008
-3
2008
-4
2009
-1
2009
-2
2009
-3
2009
-4
Yıllar
Abo
ne S
ayıs
ı
12
Türkiye’de GPRS Talebi
• Ülkemizde henüz 3N hizmetlerini vermekle yetkilendirilmiş işletmeci bulunmamaktadır. Ancak mobil işletmeciler EDGE, GPRS gibi teknolojilerle veri hizmetleri sunmaktadır. Bu teknolojiler yüksek kapasitelere ulaşmamakla birlikte genişbant tanımı altında incelenmektedir. Bu kapsamda, mobil genişbant olarak değerlendirilebilecek GPRS hizmetine olan talebin ülkemizde yıllar içerisinde artış gösterdiği anlaşılmaktadır
0
2.000.000
4.000.000
6.000.000
8.000.000
10.000.000
12.000.000
Oca
.05
Mar
.05
May
.05
Tem
.05
Eyl.0
5
Kas.
05
Oca
.06
Mar
.06
May
.06
Tem
.06
Eyl.0
6
Kas.
06
Oca
.07
Mar
.07
May
.07
Tem
.07
Eyl.0
7
Kas.
07
MB
Kurumsal Bireysel Toplam
13
Türkiye’de Genişbant Talebi Ve Sabit-mobil Veri Hizmetlerinin İlişkisi Üzerine Ekonometrik Bir
Model Denemesi • Genişbant hizmeti talebinin hesaplamasında etkili değişkenler olarak modelde; sabit
genişbant hizmeti talebi, sabit genişbant hizmeti fiyatı ve mobil veri hizmetlerine olan talep kullanılmıştır.
• Bahsedilen değişkenleri temsilen; – sabit genişbant hizmeti talebi için Türk Telekom’un ADSL abonelerinin sayısı, – genişbant hizmeti fiyatı için Türk Telekom’un ADSL hizmetinin fiyatı ve – mobil veri hizmetine olan talep için de ülkemizde faaliyet gösteren mobil
işletmecilerin şebekelerinde sundukları GPRS hizmetine olan talep kullanılmıştır.• Böylece; ortaya aşağıda verilen çoklu regresyon denklemi çıkmıştır;• SGT= f(SGF, MVT)
Bağımlı Değişken Sembol
Sabit Genişbant Talebi ln(Türk Telekom’un ADSL abone sayısı) SGT
Bağımsız Değişkenler Sembol
Sabit Genişbant Fiyatı Ln (Türk Telekom ADSL hizmetinin Fiyatı) SGF
Mobil Veri Talebi Ln (384kbit/s’ye kadar GPRS ve EDGE Kullanımı MB) MVT
14
Modelde Kullanılan Veri, Varsayımlar Ve Modifikasyonlar
• 3 aylık bazda zaman serisi • 2005 yılı Ocak ayı ile 2007 yılı Aralık ayı arasındaki 3 yıllık
dönemi kapsayan, 12 adet 3 aylık veri • mobil işletmecilerin GPRS hizmeti kullanımları hesaplanarak
toplanmış (aggregated) veri • ADSL fiyatı 256kbps’den 2Mbps’a kadar değişen farklı ADSL
hizmetlerinin fiyatlarının ortalaması• Elde bulunan verilerin fonksiyonları parabolik özellikler
gösterdiğinden, doğrusal yerine logaritmik bir model • bahsedilen modele ek olarak nüfus, GSYH (Gayri Safi Yurtiçi
Hasıla), ortalama GPRS Fiyatları gibi başka değişkenlerin de dahil edildiği alternatif modeller de kurulmuş; zaman serisi verisinin sayıca çok kısıtlı olması (12 veri) nedeniyle bunlardan istatistiksel olarak güvenilir modeller elde edilmesi mümkün olmamıştır.
15
Modelin Çıktıları ve Yorumlar
İstatistiki çıktılar• Model yüksek R2 değerlerine sahiptir (R2 =
0,99; Düzeltilmiş R2 =0,89). • F değerleri %95’lik güvenilirlik aralığıyla
örtüşmektedir (2,69E-18).
16
Modelin Çıktıları ve Yorumlar
Regression Statistics
Multiple R 0,999930784
R Square 0,999861574
Adjusted R Square 0,899847731
Standard Error 0,187360151
Observations 12
17
Modelin Çıktıları ve Yorumlar
ANOVA
df SS MS F Significance F
Regression 2 2535,571267,785 36115,3 2,68907E-18
Residual 10 0,3510380,035104
Total 12 2535,921
18
Modelin Çıktıları ve Yorumlar-Katsayilar
CoefficientsStandard
Error t Stat P-value Lower 95% Upper 95%Lower 95,0%
Upper 95,0%
Intercept 0 #YOK #YOK #YOK #YOK #YOK #YOK #YOK
GPRS Talebi 1,033825611 0,05029620,55486
1,64E-09 0,921759335
1,145891887
0,921759335
1,145891887
ADSL Fiyatı -0,515316036 0,171226
-3,00956
0,013127
-0,896832271
-0,133799802
-0,896832271
-0,133799802
19
Modelin Çıktıları ve Yorumlar-Katsayilar
• Sabit Genişbant Talebi=1,03 Mobil Veri Hizmeti Talebi - 0,51 Sabit Genişbant Fiyatı
• Fiyatla talep arasinda negatif değerli ilişki hesaplanmıştır (-0,51).
• SGF katsayısı sabit genişbant fiyatında yaşanacak %100’lük bir artışın sabit genişbant talebi üzerinde %51’lik bir düşüşe neden olacağını göstermektedir.
• %51’lik oranın; kemikleşmiş bir sabit genişbant talebi olmadığının, tüketicilerin fiyat değişimlerine son derece hassas olduklarının bir göstergesi olarak da yorumlanması mümkün
• Bu yüksek oran sabit genişbant pazarında rekabetçi bir yapının oluşmadığına işaret ediyor olabilir. Genel olarak; rekabetçi pazarların getireceği rekabetçi fiyatlar tüketicilerin bir malın fiyatına olan hassasiyetini düşürmektedir.
20
Modelin Çıktıları ve Yorumlar-Katsayilar
• Sabit Genişbant Talebi=1,03 Mobil Veri Hizmeti Talebi - 0,51 Sabit Genişbant Fiyatı
• 1,03’lük katsayı değeri iki talep arasında pozitif bir bağlantı olduğunu göstermektedir.
• iki hizmetin birbirlerine ikame değil tamamlayıcı hizmetler• Bir başka anlatımla; mobil veri hizmetlerine olan talep
%100’lük bir artış gösterdiğinde sabit genişbant hizmetlerine olan talepte %103’lük bir artış beklemek yerinde olacaktır.
21
Sonuç Ve Öneriler• Modele göre mevcut durumda ve yakın gelecek için sabit genisbant erişim
ile mobil genisbant erişim birbirine ikame değil tamamlayıcı hizmetler. • Teknolojik gelişmelerin gelecekte bu durumu değiştirmesi mümkün
Öneri: • Bu durumda iki teknoloji arasında bir seçim yapmanın ne gerekli ne de
mümkün olmadığı değerlendirilmektedir.
Unutulmamalıdır ki farklı teknolojilerin uygulamada ne kadar başarılı olacaklarını önceden tahmin etmek, ne kadar detaylı analizler yapılırsa yapılsın neredeyse imkânsızdır. ‘Kazanan’ teknolojileri seçmek yerine farklı teknolojileri destekleyerek onları rekabet yaratmak ve rekabeti arttırmak için birer enstrüman olarak kullanmak daha akılcı bir yöntem olarak gelişmiş ülkelerin çoğu tarafından da uygulanmaktadır. Pazar koşulları ve teknolojik gelişim bu zor seçimi en doğru ve etkin şekilde zaten kendiliğinden yapacaktır. Böylece sadece bir tip teknolojiyi destekleyerek gelişmesi muhtemel diğer teknolojilerin önü de kesilmemiş olacaktır.
MOBİL VE SABİT GENİŞBANT HİZMETLERİNİN PAZAR VE TALEBİNİN
WİMAX/3N EKSENİNDE KIYASLANMASI: TÜRKİYE PAZARI İÇİN BİR MODEL
DENEMESİ
M. Kasım Cantekinler Telekomünikasyon Uzmanı
HABTEKUS 0822-24 Ekim