Download pdf - Ketenanalyse Grit - VENKO prestatieladder/Ketenanalyse straalgrit.pdfBMD OS 07-08-2015 26-08-2015 Getoetst Dr. Ing. Jan A. Jurriens ... Venko Groep B.V 4.A1 LCA Straalgrit pagina 7

Ketenanalyse Grit 4A.1 CO2-Prestatieladder

Venko Groep B.V 4.A1 LCA Straalgrit pagina 2

INHOUDSOPGAVE

1. INLEIDING ........................................................................................................................................................... 5

2. ACHTERGROND ANALYSE .................................................................................................................................. 6

2.1. CO2-PRESTATIELADDER ................................................................................................................................ 6

2.2. ANALYSE MEEST MATERIELE SCOPE 3 EMISSIES ............................................................................................ 6

2.3. KETENANALYSE GRIT .................................................................................................................................... 6

2.4. ANALYSE EN OPVOLGING .............................................................................................................................. 6

3. PLAATSBEPALING GRIT ....................................................................................................................................... 7

4. ONDERZOEK ....................................................................................................................................................... 7

4.1. DOELSTELLING ONDERZOEK ......................................................................................................................... 8

4.2. PROJECTINLEIDING ....................................................................................................................................... 8

4.3. GRITVERBRUIK .............................................................................................................................................. 8

5. PROCESBESCHRIJVING ...................................................................................................................................... 10

5.1. INKOOP ........................................................................................................................................................ 10

5.2. VOORTRAJECT.............................................................................................................................................. 10

5.3. STRAALPROCES ........................................................................................................................................... 12

5.4. NABEWERKING ............................................................................................................................................. 13

6. CO2-EMISSIEANALYSE ...................................................................................................................................... 14

6.1. SMELTSLAKKENGRIT .................................................................................................................................... 14

6.2. GRANAATZAND & OLIVINE ........................................................................................................................... 14

6.3. GIETIJZERGRIT .............................................................................................................................................. 14

6.4. STAALGRIT ................................................................................................................................................... 14

7. PROJECT VENLO ............................................................................................................................................... 15

7.1. NOG TE VERZAMELEN GEGEVENS ................................................................................................................. 15

7.2. FASEN IN VOORTBRENGINGSKETEN ............................................................................................................. 16

7.3. SITUATIE VENLO – BASISSITUATIE ................................................................................................................ 16

7.4. REDUCTIEDOELSTELLING ............................................................................................................................. 16

7.5. VASTSTELLING REDUCTIERESULTATEN ........................................................................................................ 16

7.6. REDUCTIEMAATREGELEN ............................................................................................................................. 17

8. REDUCTIEMAATREGELEN .................................................................................................................................. 18

8.1.1. REGISTRATIE EN MONITORING ..................................................................................................................... 18

8.1.2. UITWISSELING MET OPDRACHTGEVER EN BRANCHEGENOTEN ..................................................................... 18

8.1.3. CONCRETE REDUCTIEMAATREGELEN PER PROJECT ...................................................................................... 18

9. CONCLUSIE ....................................................................................................................................................... 20

VERWIJZINGEN .......................................................................................................................................................... 22

BIJLAGE ..................................................................................................................................................................... 23


A Conversiefactoren ......................................................................................................................................................... 23 A.1 Smeltslakgrit ................................................................................................................................................................ 23 A.2.1 Staalgrit ................................................................................................................................................................... 23 A.2.2 Gietijzergrit ............................................................................................................................................................. 24 A.3 Granaatzand ................................................................................................................................................................. 24


Autorisatie en documentbeheer

Autorisatie Naam Functie Paraaf Datum

Opgesteld O. Smale,

Huub Schoenaker

QA/QC Manager

BMD

OS 07-08-2015

26-08-2015

Getoetst Dr. Ing. Jan A.

Jurriens

Professor Sustainable Strategy

& Innovation Avans university

of Applied Sciences

Vrijgegeven Ronnie Smeltink HSE manager RS 17-08-2015

Document historie

Revisie Datum Status Toelichting

0.1 Concept/Definitief

0.2 22 juni 2015 Concept ter beoordeling Laatste ontbrekende details ingevuld.

Aangepast naar SKAO handboek 3.0.

0.3 26 augustus Concept ter beoordeling


1. INLEIDING

De directie van Venko heeft als doelstelling aangegeven ten opzichte van 2010 in 2018 20% te willen bezuinigen

op energie, brandstof en CO2 emissies. Een missie, die past in het kader van de CO2-Prestatieladder, in welk

verband Venko zich ook inzet voor verbeteringen in de voortbrengingsketen en binnen de branche met

betrekking tot MVO en duurzaamheid.

Venko’s bedrijfsvoering richt zich hoofdzakelijk op stralen en coaten van grote metalen oppervlaktes, zoals van

spoor- en verkeersbruggen, boorplatforms en sluizen. Een zeer arbeidsintensief proces. Daarbij werkt Venko

intensief samen met haar leveranciers en onderaannemers. Daarbij zijn verf en grit de belangrijkste

grondstoffen en compressoren en voertuigen de belangrijke bedrijfsmiddelen .

Tijdens de in maart 2014 gehouden KAM dagen is door het personeel aangegeven, dat een belangrijk deel van

de besparingen te realiseren is met een efficiëntere planning en inzet van compressoren en van de voertuigen,

van en naar projecten en Venko werklocaties en het gebruik van verf en grit. Daarmee zijn naar de beleving van

de medewerkers de belangrijkste CO2 emissiebronnen benoemd, die direct door Venko beïnvloed kunnen

worden: de inzet van compressoren en voertuigen en het gebruik van verven en grit.

In de analyse naar de scope 3 emissies is deze zienswijze op objectieve wijze bevestigd, in die zin, dat de

genoemde bronnen een belangrijk aandeel blijken te hebben in de scope 3 CO2 emissies, zowel upstream, als

downstream.

In dit rapport wordt ingegaan op de CO2 emissies, die in de keten van de inzet van grit worden veroorzaakt en

op de mogelijkheden om binnen die keten CO2 reducties te kunnen realiseren.

Bij het uitwerken van de analyse en het opstellen van de rapportage zijn de ‘Corporate Value Chain (Scope 3)

Accounting and Reporting Standard’ en Handboek CO2 prestatieladder 3.0 d.d. 10 juni 2015 als leidraden

genomen.


2. Achtergrond analyse Grit is binnen Venko, maar ook binnen de branche een veelbesproken thema. Pogingen –mede door Venko

geïnitieerd- om binnen de branche een gecoördineerde actie in gang te zetten, hebben tot zover schipbreuk

geleden. Met de ketenanalyse naar grit verwacht Venko daar een nieuwe impuls aan te geven. Onderstaand

volgen nadere achtergrond informatie over de CO2 prestatieladder en de werkwijze voor deze opdracht en

analyse.

2.1. CO2-prestatieladder

De CO2-Prestatieladder (Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen (SKAO) ) is een instrument

dat bedrijven helpt bij verkrijgen van inzicht in en het reduceren van CO2. Binnen de bedrijfsvoering, in

projecten en in de keten kan nog veel winst worden behaald in energiebesparing, door het efficiënt gebruik van

materialen en duurzame energie. De CO2-Prestatieladder is daarvoor het aangewezen instrument. Dagelijks

bewijst de CO2-Prestatieladder zijn waarde voor steeds meer sectoren in het bedrijfsleven. De website van

SKAO geeft meer inzicht in de gedachte achter de CO2-Prestatieladder en hoe het instrument voor organisaties

kan werken.

2.2. Analyse meest materiele scope 3 emissies

Venko bezit, anno 2014, het certificaat CO2-Prestatieladderniveau 3 en heeft de ambitie om in 2015 op te

schalen naar niveau 5. Hiertoe heeft Venko een analyse gemaakt van haar Scope-3 emissies en bepaald emissie

reductie initiatieven te nemen. Met deze analyse zijn de meest materiële scope 3 emissies bepaald. Het

resultaat is vastgelegd in het rapport “Analyse meest materiele scope 3 emissies. Inclusief bepaling rangorde”

(rapport d.d. 31.07.2013). Uit deze analyse blijkt, dat straalgrit met brandstofverbruikers de belangrijkste scope

3 CO2 emissies veroorzaken. Voor de uitvoering van de ketenanalyses, van twee van de meest materiële

emissies, is besloten inzet en verwerking van straalgrit als eerste te onderzoeken. De argumentatie voor de

keus van straalgrit staat verder uitgewerkt in hoofdstuk 3.

2.3. Ketenanalyse Grit

De keten van de grit betreft ook binnen de branche een belangrijk vraagstuk. Deze vormt een zeer belangrijke

CO2-emissie bron binnen de materiaalinkopen door Venko Groep. Het vereenvoudigen van de

voortbrengingsketen en/of aanpassing van de gekozen grondstoffen en/of het verminderen van het

grondstoffenverbruik (bijvoorbeeld door het recyclen van materiaal of door het waar mogelijk verlengen van de

levensduur van de te conserveren objecten) zal direct en indirect effect hebben op de CO2-emissies. De

mogelijkheden daarnaar zullen onderwerp van onderzoek en analyse zijn.

2.4. Analyse en opvolging

In de hieronder volgende rapportage zal eerst een algemene beschrijving van het productieproces van de

verschillende soorten straalgrit worden gegeven. Daarna zal specifieker worden ingegaan op het project Venlo

en aan de hand van metingen tijdens dit, en volgende, projecten zal uiteindelijk voor elk soort straalgrit inzicht

ontstaan in de volledige keten en zullen conversiefactoren worden bepaald. Als vervolg op de analyse en op

basis van de onderzoeksresultaten zal door de organisatie een reductiedoelstelling en een daaraan gekoppeld

plan van aanpak worden bepaald.


3. Plaatsbepaling Grit

Een analyse naar het inkoopvolume over 2014 van de Venko Groep leert, dat de dienstverleners naar

inkoopvolume de grootste volumes voor hun rekening nemen. Daarna nemen achtereenvolgens equipement,

straalmiddelen, verf/coatings, vervoermiddelen en brandstoffen op basis van de inkoopomzet de hoogste

volumes voor hun rekening. Één en ander is aangegeven in onderstaand diagram.

Straalgrit is in veel verschillende soorten en maten te verkrijgen. Het gebruikte, verontreinigde, grit levert veel

afval op. Omdat verontreinigd straalgrit onder gevaarlijk afval valt, dient dit voor verwerking te worden

gescheiden. Straalgrit is voor Venko verantwoordelijk voor bijna 2/3e van al het afval.

Atlas Copco, een leverancier van met name compressoren, is in het geanalyseerde jaar verantwoordelijk voor

bijna 24% van alle inkoopkosten (figuur A). Deze compressoren worden voor het grootste gedeelte gebruikt

voor het stralen. In totaal wordt ongeveer 35% van de inkoopkosten veroorzaakt om het stralen mogelijk te

maken en rond de 30% om het verven mogelijk te maken.

Om te bepalen wat in termen van CO2 emissies de consequenties voor het milieu van bepaalde producten zijn

moet de conversiefactor van dit product bekend zijn. Tijdens het vooronderzoek naar deze conversiefactor zijn

vele verschillende getallen naar voren gekomen maar vaak zonder, of met een onvolledige, onderbouwing.

Daarnaast verschillen de waardes zo veel dat ze erg onbetrouwbaar overkomen. Er zijn zo veel verschillende

soorten grit dat een algemene conversiefactor toepassen een onrealistisch resultaat oplevert.

Al deze overwegingen meegenomen is besloten een ketenanalyse van grit te starten. Straalgrit is in veel

gevallen al een afvalproduct en is goed recyclebaar. Dit maakt deze analyse erg interessant. In deze

ketenanalyse wordt van de meest gebruikte soorten grit bepaald wat de conversiefactor is. Daarnaast wordt het

onderzoek ook toegepast op een huidig project dat op basis van de CO2-prestatieladder gegund is.

4. Onderzoek

In eerste instantie zal de keten worden beschreven. Dit wordt gedaan aan de hand van verschillende

processchema’s. Daarna zal voor elke afzonderlijke stap een footprint worden gemaakt. Om dat te bereiken zal

moeten worden samengewerkt met de leveranciers. Dit is volledig in de geest van de CO2-prestatieladder en

Figuur 1: Links, de omzetverdeling van de afdeling inkoop. Rechts, de verdeling van de verschillende soorten grit o.b.v. inkoopomzet.


wordt dan ook aangemoedigd. Als laatste zullen alternatieven, (verbeteringen gericht op reducties) voor de

huidige keten worden weergegeven.

De CO2-emissie wordt bepaald door aan alle stappen in de keten een CO2-waarden toe te kennen; vanaf het

eerste moment dat de grondstoffen worden gewonnen tot aan het moment dat het grit als afval verwerkt is.

4.1. Doelstelling onderzoek

Doelstelling van dit onderzoek is om van de meest gebruikte soorten grit een conversiefactor te bepalen en vast

te stellen, waar in de keten reducties kunnen worden gerealiseerd. Om dit te bereiken is de volledige keten van

straalgrit vastgesteld. Omdat straalgrit in veel gevallen een afvalproduct is wordt het startpunt van de keten

gelegd op het moment van winning van de grondstof. Dit kan de letterlijke grondstofwinning maar ook een

afvalverzamelpunt zijn.

Venko heeft twee leveranciers voor de levering van straalgrit, namelijk Holland Mineraal en Magistor. Van deze

twee neemt Holland Mineraal het grootste deel van de leveringen voor haar rekening. Om die reden is er voor

gekozen om Holland Mineraal bij de ketenanalyse te betrekken. Met de 80-20 regel wordt bepaald welke

soorten grit het meest bruikbaar en waardevol zijn om te onderzoeken. Smeltslakgrit (Excellent) is goed voor

ruim 87% van al het ingekochte grit door Venko. Omdat er naast Excellent grit nog meer soorten grit worden

gebruikt en omdat de bepaling van één conversiefactor niet representatief is, zal naast Excellent grit ook op

basis van uitgevoerde projecten voor andere straalmiddelen de conversiefactor worden onderzocht.

4.2. Projectinleiding

Venko heeft de opdracht gekregen de Maasbrug/Stadsbrug in Venlo te conserveren. De opdracht is

binnengehaald op basis van de CO2-Prestatieladder en dat maakt het onderzoek zeer relevant. De brug heeft

een (te behandelen) oppervlakte van ongeveer 15.000 m2. Het project wordt uitgevoerd door VIVO1. VIVO heeft

Venko, op basis van de CO2-prestatieladder, de opdracht gegeven het straal- en schilderwerk voor haar

rekening te nemen.

De duur van de werkzaamheden zijn geraamd op ongeveer 80 dagen. Er mag worden gewerkt tussen 07.00 uur

en 19.00 uur. Dit om de overlast van met name het stralen te beperken voor omwonenden. Daarnaast is een

extra opgave, dat rekening dient te worden gehouden met het scheepvaart verkeer. Het stralen zou zo veel

mogelijk gebeuren met behulp van elektrische compressoren. Deze units zijn significant beter voor het milieu

dan de doorgaans op diesel ingezette compressoren. Door onevenredig hoge kosten voor een geschikte

elektriciteitsaansluiting zal echter beperkte stroomaansluiting mogelijk zijn. In plaats van eenmalig bruikbaar

Vasil grit zal gebruik worden gemaakt van recyclebaar staalgrit. Dat betekent 15 ton staalgrit in plaats van 750

ton Vasil grit. En een navenant geringere hoeveelheid gritafval. Daartoe zal extra geïnvesteerd moeten worden

in een goede opvang en in filtering en reiniging van het ingezette grit. Er zal gebruik worden gemaakt van UV-

resistente verf, daar waar buitenlicht op de oppervlakte komt. Deze drielaagse verf is echter onder de brug niet

nodig, aangezien de zon daar niet komt. Als ook op deze verf kan worden bespaard zal dat de weerslag krijgen

op werktijd- en kostenreductie en op de emissies van CO2 in de keten. In ieder geval bevat deze verf geen

loodproducten meer, in tegenstelling tot de te verwijderen verflagen.

4.3. Gritverbruik

Tijdens het project zal worden gestraald met staalgrit. Bij de inkoop van grit wordt uitgegaan van een

gemiddeld verbruik van 1 ton grit per 1000 vierkante meter, deze zal kunnen worden opgevangen, gereinigd en

hergebruikt. Aan het eind van het project zal het overblijvende grit deels in de cabines van Venko worden

1 VIVO: Volker Infra & Van Oord; Van Oord baggermij. www.vanoord.com/nl


ingezet en zal deels als afval met lood- en verfresten moeten worden afgevoerd. In eerste instantie is er

geschat, dat er rond de 15 ton staalgrit nodig zal zijn. Het onderzoek is op deze 15 ton staalgrit gebaseerd.

In hoofdstuk 7 wordt het project Venlo in detail uitgewerkt.


5. Procesbeschrijving Om de keten te kunnen analyseren zal eerst het gehele proces worden beschreven van cradle-to-cradle. De

ketens beginnen op het moment dat een grondstof voor grit wordt gewonnen of op het moment dat de keten

van het afvalproduct, dat als grondstof voor het grit wordt gebruikt, eindigt.

5.1. Inkoop

De opdrachtgever heeft vooraf voor het project het in te zetten soort grit bepaald, de keuze is sterk afhankelijk

van het te stralen materiaal. Na overleg met de verantwoordelijken binnen Venko en goedkeuring, wordt de

bestelorder bij Materieelbeheer geplaatst. Afhankelijk van de beschikbaarheid en na overeenstemming over de

inkoopvoorwaarden zullen zij een order plaatsen bij de betrokken leverancier.

In principe zijn de verschillende soorten grit onder te verdelen in drie categorieën, namelijk:

► gritsoorten die rechtstreeks na winning kunnen worden gebruikt,

► straalgrit dat wordt geproduceerd door afval te behandelen (smeltslakken), en

► grit dat op een andere wijze wordt geproduceerd (bijv. gietijzergrit).

Smeltslakgrit kan slechts eenmaal ingezet worden en wordt gebruikt bij handmatig stralen. Gietijzergrit

bijvoorbeeld, kan na behandeling worden hergebruikt.

Grit Algemene naam Percentage

Excellent Grit Smeltslakkengrit 87,07%

Olivine Olivine 4,40%

Speedblast Granaatzand (Garnet) 2,87%

Gietijzergrit Gietijzergrit 2,16%

Softblast ’Vruchtenpittengrit’ 0,96%

Tabel 1 : De inkooppercentages (o.b.v. omzet) van de verschillende soorten grit.

De vijf soorten grit, vermeld in tabel 1, vertegenwoordigen samen ruim 97% van al het ingekochte grit van

Venko.

5.2. Voortraject

Het voortraject betreft het delven en de productie van straalgrit, van het moment dat de grondstof wordt

gewonnen tot het moment dat bruikbaar straalgrit bij Venko wordt afgeleverd. De onderstaande

stroomdiagrammen waarop deze processen zijn weergegeven zijn gebaseerd op straalgrit afkomstig van

Holland Mineraal, de belangrijkste leverancier binnen Venko (Liese, 2014).


Figuur 2: Voortraject straalgritproces, van de winning van de grondstoffen tot de levering bij Venko.

Onderstaand wordt de herkomst van de belangrijkste gritsoorten beschreven.

Smeltslakkengrit (Excellent grit) wordt geproduceerd met overgebleven smeltslakken uit kolencentrales als

basis. Deze smeltslakken worden doorgaans geleverd vanuit Duitsland en per binnenvaartschip in Deventer

afgeleverd. Nadat het per binnenvaartschip is aangekomen in Deventer wordt het binnen in een loods in bulk

opgeslagen. Vervolgens wordt het op een loopband gestort waardoor het gelijkmatig in de fluidbeddroger

terecht komt. In deze droger worden de smeltslakken gedroogd. Daarna wordt het gezeefd om vervolgens als

grit in bigbags (of eventueel kleinere verpakkingen) te worden verpakt. Doorgaans worden deze in bigbags, per

vrachtwagen afgeleverd bij een vestiging van Venko of rechtstreeks op één van de projectlocaties. Ook vindt er

levering plaats in bulksilo’s, zowel op de (grotere) projecten (onshore) alsmede ook in bulksilo’s bij Venko. Van

hieruit worden gritsilo’s (met 1,5 tot 2 ton inhoud) gevuld voor toepassing op projecten (m.n. offshore).

Granaatzand en Olivine zijn natuurlijke mineralen die in principe direct bruikbaar zijn als straalgrit.

Granaatzand, vaak met het internationaal bekende Garnet aangeduid, wordt voor het grootste gedeelte

gehaald uit India en een klein aandeel komt uit China, afhankelijk van de gewenste korrelgrootte. In India spoelt

het ‘zand’ aan op het strand. Het wordt daarna, wanneer het weer dit toelaat, gedroogd in de zon en daarna

gescheiden op basis van soortelijk gewicht. Als laatste wordt het gewassen en nogmaals gedroogd om

vervolgens te worden verscheept naar Nederland. Het granaatzand uit China doorloopt grotendeels hetzelfde

proces maar wordt gemijnd in de bergen. Granaatzand wordt voornamelijk gebruikt in de straalcabines en kan

goed hergebruikt worden.

Olivine wordt gemijnd in Noorwegen. Het wordt machinaal gezeefd en gedroogd en vervolgens verscheept

naar Rotterdam. Deze gritsoorten worden vanaf Rotterdam per vrachtwagen naar Deventer vervoerd alwaar ze

tijdelijk worden opgeslagen en doorgevoerd naar projectlocaties of naar Hoogeveen.


Gietijzergrit wordt geproduceerd uit ijzerschroot. Dit ijzerschroot wordt gesmolten en verstoven tot bruikbaar

straalgrit in Wit-Rusland. Vanuit Wit-Rusland wordt het vervolgens per vrachttransport naar Holland Mineraal in

Deventer vervoerd. Hier wordt het tijdelijk opgeslagen en vervolgens vervoerd en gedistribueerd naar de

afnemers.

Natural Blast, of Softblast, is een straalgrit op basis van vruchtenzaden en walnootschillen. Deze komen als

restafval van noten- en kersenverwerkingsbedrijven bij de producent in Duitsland terecht. Hier wordt het

restafval ook vermalen en in kleine pakketten als grit vervoerd naar Deventer.

Steelgrit en Steelshot worden gemaakt op basis van staalschroot en wordt geproduceerd in Brazilië en in

China. Het proces lijkt grotendeels op dat van Gietijzergrit. Het geproduceerde straalgrit wordt per

containerschip naar Rotterdam verscheept om vervolgens per vrachttransport bij Holland Mineraal uit te

komen. Van hieruit wordt het per vrachttransport naar de afnemers vervoerd.

5.3. Straalproces

Het proces gaat verder in Figuur 3: Straalproces, van de levering tot de afvoer.. Het geproduceerde grit wordt afgeleverd bij één van de straalcabines, direct bij een project of, in de meeste gevallen, aan het magazijn van Materieelbeheer in Hoogeveen, waar het wordt opgeslagen. Van daaruit wordt het doorgestuurd naar een projectlocatie of één van de cabines. Vervolgens begint het stralen. Voor het stralen is straalapparatuur nodig, zoals compressors. Daarnaast is, om de compressors aan te drijven, elektriciteit en/of brandstof nodig. In sommige gevallen, wanneer mogelijk, wordt direct door de opdrachtgever druk geleverd. Wanneer er wordt gestraald wordt het straalgrit, bij alle soorten behalve bij smeltslakgrit, afgevangen en opnieuw ingebracht, totdat het onbruikbaar klein is geworden.

Figuur 3: Straalproces, van de levering tot de afvoer.


Wanneer het stralen gereed is en het grit kan niet meer (elders) worden ingezet, wordt het door een afvalverwerkingsbedrijf afgehaald voor verwerking.

Figuur 4: Natraject straalgritproces, van de afvoer vanaf de straallocatie tot de verwerking.

5.4. Nabewerking

Het verontreinigde straalmiddel wordt afgehaald door een afvalverwerkingsbedrijf. Daar wordt bepaald of het

gereinigd en eventueel hergebruikt kan worden. Wanneer het kan worden gereinigd wordt het verwerkt tot

nieuw straalgrit of tot ander materiaal zoals o.a. ophogingsmiddelen. Wanneer het niet doelmatig gereinigd of

thermisch verwerkt kan worden, wordt het gestort, afhankelijk van de reinheid, als bedrijfsafval of als gevaarlijk

afval.


6. CO2-emissieanalyse In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe gedurende het gehele proces de verschillende CO2-emissies tot stand

komen. Dit is schematisch uiteengezet in het overzicht in bijlage A.

6.1. Smeltslakkengrit

Smeltslakkengrit wordt geproduceerd op basis van smeltslakken uit kolencentrales. De keten van dit grit begint

voor Venko op het moment dat de smeltslakken worden opgehaald vanuit de kolencentrales en worden

getransporteerd naar Deventer. De smeltslakken komen overal vandaan. De gemiddelde afstand is ±300

kilometer wat gelijk staat aan een verbruik van ongeveer 0,30 kg CO2 / ton grit. Voor drogen en opslaan wordt

energie verbruikt.

6.2. Granaatzand & Olivine

Granaatzand (Speedblast) wordt gewonnen op het strand in India of gemijnd uit de bergen van China. Olivine

wordt gemijnd in Noorwegen. Het grootste gedeelte van het granaatzand komt uit India. Vanuit hier wordt het

vervoerd naar Nederland via zee- en binnenvaart. Holland Mineraal levert het vervolgens in Hoogezand (30 ton)

en bij Materieelbeheer (45 ton). Het transportgedeelte van granaatzand uit India stoot gemiddeld 464,88 kg

CO2 / ton granaatzand uit.

6.3. Gietijzergrit

Het productieproces van gietijzergrit is erg vergelijkbaar met dat van staalgrit (Liese, 2014) en zal ook als

zodanig worden meegenomen in het onderzoek. Bij de productie van één ton gietijzergrit komt rond de 541,60

kg CO2 vrij (zie productie staalgrit). Daarna wordt het per vrachtwagen getransporteerd naar Deventer (±1630

km: 252,65 kg CO2 / ton grit) en vanaf Deventer naar Hoogeveen (±65 km) of een projectlocatie.

6.4. Staalgrit

Staalgrit behoort niet tot de meest gebruikte soorten straalgrit maar omdat het productieproces vergelijkbaar

is aan dat van gietijzergrit en het voor staalgrit een stuk eenvoudiger was om uitgebreide informatie te

verkrijgen is dit grit ook meegenomen in de analyse.


7. Project Venlo

Figuur 5 (Lagotronics)

Het onderzoek naar gritverbruik wordt in eerste instantie toegepast op het project in Venlo. Voor de brug in Venlo zal 15.000 m2

moeten worden gestraald. Verwacht wordt dat er rond de 15 ton staalgrit benodigd is. De conversiefactor van staalgrit is 875,82 kg CO2 / ton grit, wat een totaal van 13,1 ton CO2 oplevert. Het alternatieve Vasilgrit (Excellent) met een conversiefactor van 52,04 zou met de benodigde 750 ton benodigde grit, ongeveer 39 ton CO2 hebben bedragen een reductie van embedded CO2 van bijna 26 ton CO2, dus 66 procent. Voor het hergebruik van staalgrit zijn echter wel extra investeringen noodzakelijk in reiniging, filtering, handling en verwerking. Er zal in Venlo zo veel mogelijk worden gewerkt met elektrische compressors, daarnaast zullen er echter ook brandstof aangedreven compressors moeten worden ingezet. Van deze compressors zal het vermogen en verbruik worden bijgehouden zodat aan het eind van het project een goed beeld is ontstaan van de totale uitstoot tijdens het project. 7.1. Nog te verzamelen gegevens

Om tot een goed onderbouwde afweging te komen zullen tijdens de projectuitvoering nog de nodige gegevens

moeten worden verzameld. Met deze gegevens zal een totaalverbruik van het gehele project kunnen worden

berekend.

Het betreft het verbruik van grit en de benodigde energie tijdens het stralen, de wijze van opvang en van het

eigen hergebruik, zoals de mogelijkheid van recycling voor andere hergebruiktoepassingen en of afvoer, de

Ladder van Lansink volgend.

Daarmee ontstaat ook een basis voor het vervolg van het ketenonderzoek en vergelijkingsmateriaal voor

meerdere projecten en werkwijzen. Deze metingen zullen worden herhaald bij andere projecten om in de loop

van de tijd een compleet beeld van zoveel mogelijk soorten straalgrit te krijgen en de consequenties van de

ingezette alternatieven goed met elkaar te kunnen vergelijken.


7.2. Fasen in Voortbrengingsketen

De uiteindelijke emissies en de gerealiseerde reducties kunnen in drie fasen van de voortbrengingsketen

worden gemeten en beïnvloed. De uiteindelijke resultaten zullen telkens over de hele keten moeten worden

vastgesteld: naar analogie van TCO, Total Cost of Ownership, zou dat “Total Carbon of Ownership” genoemd

kunnen worden. Voor het registreren van de veroorzaakte CO2 emissies zal worden uitgegaan van de drie

hoofdfases:

Delving, productie, verpakken, transport tot en met aflevering op

locatie (productie-emissies en transport emissies)

o De locatie kan een Venko vestiging zijn of, zoals in Venlo,

rechtstreeks JIT op de betreffende projectlocatie (JIT=Just

in Time).

Verbruik en hergebruik (emissies voor –intern- transport, opslag en

verwerking/gebruik)

Afvoer voor:

o Recycling (emissies voor transport, handling en

verwerking)

o Afvalverwerking (emissies voor transport, handling en

verwerking)

7.3. Situatie Venlo – Basissituatie

Het project in Venlo bestaat uit conserveringswerkzaamheden aan de stadsbrug van Venlo. De conservering werkzaamheden houden in dat de hele brug gestraald moet worden en daarna weer opnieuw gespoten moet worden met twee resp. drie lagen verf. Voor de basisbehoefte aan energie was het plan om met tijdelijke bouwaansluitingen op het elektriciteitsnetwerk voor 3 x 10 m3 compressoren te werken. Door onevenredige kosten kan deels van elektriciteitsnet gebruik worden gemaakt en is ook gekozen voor de inzet van brandstof aangedreven materiaal. In ieder geval zal niet met één grote 30m3 compressor worden gewerkt, maar met drie of vier compressors, zodat modulair geschakeld kan worden en bij kleinere capaciteitsvraag compressoren uitgeschakeld kunnen worden. Met de inzet van een elektrische bouwaansluiting zal de vraag naar diesel minder omlaag gaan als gepland, maar er zal kunnen worden gereduceerd, wat beter voor het milieu is. In een project zoals dat van de stadsbrug in Venlo zou normaal Vasil grit gebruikt worden. In plaats van Vasil grit zal voor de brug in Venlo gebruik gemaakt van staalgrit. Staalgrit kan vanwege de structuur en sterkte meerdere keren, zeker vier en waarschijnlijk zelfs tot acht keer kunnen worden hergebruikt. Gedurende het project zal voor het gewenste effect “vers” staalgrit aan het gerecyclede materiaal moeten worden toegevoegd om te kunnen waarborgen dat het straalwerk aan de eisen van reinheid en ruwheid blijft voldoen. Hiertoe worden zogenaamde zeefanalyses uitgevoerd, die een beeld geven van de korrelgrootte verdeling in het grit, de zogenaamde bedrijfsmix. De ruwheid (uitgedrukt in Rz-waarde) moet liggen tussen 40 en 70 micron, als deze daaronder komt zal nieuw, relatief grof grit aangevuld moeten worden.

7.4. Reductiedoelstelling

Als doelstelling wordt uitgegaan van een CO2-emissiereductie van 5% voor het Venlo project, ten opzichte van

de conventionele wijze van werken. In eerste instantie is zal daartoe in overleg moeten worden getreden met de

leveranciers voor de productie en toelevering en voor de verwerking tijdens het project. Vervolgens zijn de

alternatieven met de opdrachtgever moeten worden besproken.

7.5. Vaststelling reductieresultaten

Voor de registratie van de veroorzaakte emissies kan op basis van ingekocht grit worden gemeten op de

hoeveelheid veroorzaakte CO2 door productie en transport tot en met de aflevering op locatie (dat kan dus zijn

op voorraad op locatie Venko of op locatie van het betreffende project), de wijze van gebruik en de

verschillende vormen van hergebruik en afvoer.


Ten opzichte van de conventionele werkwijze van gebruik per vierkante meter of kubieke meter lijkt een emissiereductie van 5 % over de gehele keten realistisch. De haalbaarheid daarvan zal dus in 2015 op de RWS opdracht voor de brug van Venlo, verder worden uitgewerkt en geregistreerd, zodat op basis daarvan de eerste concrete referentiedata kunnen worden vastgesteld. 7.6. Reductiemaatregelen

De uit te werken denkbare reductiemaatregelen voor het project Brug Venlo zullen zijn gebaseerd op de

volgende beïnvloedingsmogelijkheden:

Kritische keuze van de inzet van de soort grit vooraf, op basis van de “TCO emissies”. Waarbij voor de keten de

volgende (beïnvloedbare) onderdelen relevant zijn:

► Keuze van het type in te zetten grit

► Delving, productie en levering/aanvoer.

► Wijze van productie van de af te leggen transportweg en de wijze van opslag en verpakken.

► De verpakkingsvorm en het transport van straalgrit direct van Deventer naar de projectlocatie te Venlo i.p.v.

Deventer via Hoogeveen naar Venlo,

► Aanwendingswijze:

● type, grootte en soort compressoren

● brandstof of elektrisch aangedreven

● wijze van aanvoer, verwerking en afvoer op de locatie

● Het gebruik van een andere één laag minder, zuinigere, verf aan de onderkant van de brug.

● De invloed van de nieuwe verf op de keuze van een specifiek soort Grit en de aanwending op de brug.

● mogelijkheden van opvang en hergebruik op locatie

● wijze van opvang en afvoer

► recycling of

► afvalverwerking (Ladder van Lansink

► Daarnaast is er ook sprake van beperking van woon-werkverkeer, door medewerkers nabij de projectlocatie

te laten overnachten.


8. Reductiemaatregelen In dit hoofdstuk volgt een algemene beschrijving van de mogelijke reductiemaatregelen, die door Venko

genomen kunnen worden bij de toekomstige inzet van grit. Deze maatregelen richten zich naar de geest en

bedoeling van de CO2 Prestatieladder in eerste instantie op bewustwording, registratie en monitoring.

In tweede instantie is het van belang per opdracht/project concreet met de opdrachtgevers en de betrokken

ketenpartners in overleg te treden over mogelijke reductiemaatregelen en deze kritisch te blijven volgen tot en

met de eindevaluatie.

De daarmee opgedane kennis en ervaring kan worden benut voor volgende verbeterslagen, informatie van de

branche en van de ketenpartners.

8.1.1. Registratie en monitoring

De vast te stellen reductiemaatregelen zullen gebaseerd moeten kunnen worden op een integrale afweging van

kosten en baten, in termen van Euro’s en in termen van CO2. Naar analogie van TCO zou dat genoemd kunnen

worden: Total Cost and Carbon of Ownership (TC2O). Op basis daarvan kan de voortgang en de effecten van de

genomen maatregelen gemeten en geevalueerd kunnen worden.

Voor het mogelijk maken van deze werkwijze is betrouwbare basis informatie nodig. Daarnaast is een

betrouwbare en gestructureerde planning en documentatie vooraf en een goede registratie van feitelijke ge-

en verbruiken tijdens de uitvoering, noodzakelijk.

Een eerste belangrijke maatregel is daarom het opstellen van een database met relevante data en KPI’s over

inzet en gebruik van de verschillende soorten grit per project, maar ook voor de Venko organisatie over alle

projecten. Vervolgens zal deze database en zullen deze data onderhouden moeten worden voor elk volgend

project, waarbij grit wordt ingezet. Data, die zijn verzameld tijdens de uitvoering van projecten, over de

gekozen werkwijzen en over de resultaten. Het opstellen en bijhouden van KPI’s zal helpen bij deze werkwijze.

8.1.2. Uitwisseling met opdrachtgever en branchegenoten

Een tweede belangrijke maatregel is het afstemmen met ketenpartners en branchegenoten. In eerste instantie is het informeren van de opdrachtgever over de resultaten van de verschillende methodieken van belang. Op basis daarvan kan in goede afstemming volgende afwegingen worden gemaakt. Het delen van de kennis en ervaring met keten partners en binnen de branche zal helpen de goede resultaten voor meer partijen toegankelijk te maken van elkaar te kunnen leren en sneller en meer besparingen en reducties mogelijk te maken. Door met elkaar afspraken te maken over de definities van kengetallen en KPI’s zal benchmarking en afstemming pas echt goed mogelijk worden. 8.1.3. Concrete reductiemaatregelen per project

De uit te werken denkbare concrete reductiemaatregelen voor het projecten, zoals de Venlobrug en volgende

projecten, zullen zijn gebaseerd op de volgende beïnvloedingsmogelijkheden:

Kritische keuze van de inzet van de soort grit vooraf, op basis van de “TC2O” van de emissies. Daarbij zijn,

gezien over de keten, de volgende (beïnvloedbare) onderdelen relevant zijn:

► Leveranciers:

● Keuze van het type in te zetten grit

● Delving, productie en levering/aanvoer.

● Wijze van productie van de af te leggen transportweg en de wijze van opslag en verpakken.

► Distributie en logistiek

● De verpakkingsvorm en het transport van straalgrit direct van Deventer naar de projectlocatie te i.p.v.

Deventer via Hoogeveen naar de projectlocatie,

● wijze van aanvoer, verwerking en afvoer op de locatie

● type, grootte en soort transport- en vervoermiddelen


► Aanwendingswijze:

● type, grootte en soort compressoren

● brandstof of elektrisch aangedreven

● Andere wijze van aanbrengen: het gebruik van een andere verf of één laag minder, zuinigere,

afhankelijk van de blootstelling aan licht.

● De invloed van de nieuwe verf op de keuze van een specifiek soort Grit en de aanwending.

● mogelijkheden van opvang en hergebruik op locatie

● wijze van opvang en afvoer

► recycling of

► afvalverwerking (Ladder van Lansink)

► Beperking van woon-werkverkeer, door (meer) lokaal wonende medewerkers en/of medewerkers nabij de

projectlocatie te laten overnachten.


9. Conclusie Met dit onderzoek is een beschrijving gemaakt van de herkomst en productiewijzen van de verschillende bij

Venko ingezette soorten grit. Daarmee is een nadere onderbouwing ontstaan voor de verschillende soorten grit

en de CO2 footprint, de embedded CO2 per soort grit.

Het proces is vervolgens beschreven tot en met hergebruik, recycling of afvalverwerking van het restproduct.

De besparingsmogelijkheden voor een concreet project zijn nader uitgewerkt, het betreft het project Venlo

brug. Dit project wordt in 2015 nog afgerond.

Door bij de uitvoering van dit project, in plaats van het eenmalige Vasil grit (koolslakgrit) te gebruiken, over te

gaan op het meermalige gebruik van staalgrit, wordt naar verwachting alleen op de in de ingekochte

grondstoffen embedded CO2 al een besparing van 66% bereikt. Enerzijds zullen de Emissie factoren nog nader

geverifieerd en gevalideerd moeten worden. Daarnaast zullen de consequenties van het integrale proces van

reiniging en hergebruik nog moeten worden doorberekend. Deze informatie wordt nog verzameld tijdens het

Venlo project en zal na afsluiting va het project tot een definitieve vaststelling van gerealiseerde reducties

leiden.

In toekomstige projecten zal voortdurend en meer ervaring verzameld moeten om de nog missende data te

completeren en meer genuanceerde conclusies te kunnen trekken. Door kern prestatie indicatoren (KPI’s) vast

te stellen zal het in de loop van de tijd mogelijk zijn de voortgang en resultaten van genomen maatregelen te

monitoren en benchmarks door te voeren. Door op basis van de verkregen informatie en opgedane ervaringen

deze binnen de branche en met ketenpartners te delen zullen overall grotere stappen kunnen worden bereikt in

het ontwikkelen van reductie- en besparingsmogelijkheden,

De belangrijkste conclusie, die op basis van deze ketenanalyse getrokken kan worden is, dat er nog weinig data

ter beschikking waren over de footprints en toepassing van grit en dat er grote verschillen zijn tussen de diverse

soorten grit en de toepassingsgebieden. Kritische studie van de mogelijke soorten grit en een integrale

werkwijze zal per project tot goede besparingen kunnen leiden. Voor het project Venlo lijken hoge reducties

gerealiseerd te kunnen worden. De verwachting is, dat een overall percentage van 5% voor dergelijke projecten

zeker haalbaar zijn.

Een goede integrale registratie en monitoring, inclusief de energieprestaties en CO2 emissies, binnen Venko

van de projecten is een belangrijke basisvoorwaarde voor toekomstige verbetertrajecten, zoals voor grit.

Concrete CO2 reducties en kostenbesparingsmaatregelen, die tijdens het stralen van oppervlakten van

projecten, zoals de brug van Venlo, gerealiseerd kunnen worden, zijn:

Inzet van recyclebaar grit (ruim 90% minder grit)

o Vermindering van grittransport, handling en verwerking (en dus minder kosten)

o Extra handling in verband met extra stofafvoer en filter- en reiniging (en dus extra kosten)

Transport rechtstreeks van de producent/leverancier naar de projectlocatie

Inzet van elektrisch aangedreven middelen in plaats van brandstof aangedreven middelen

o De elektriciteit die wordt afgenomen bij Greenchoice en bestaat uit groene stroom.

Vermindering van verbruikt en vervuild gritafval (ruim 90% minder afval)

o Vermindering van afvaltransport, handling en verwerking (en dus minder kosten)

Beperking woon- werkverkeer, door overnachting nabij de projectlocatie.

De brandstof aangedreven middelen worden in een tweede ketenanalyse onderzocht. Een

voorlopige conclusie uit het betreffende onderzoek leert, dat ook op deze middelen op diverse

wijzen nog besparingsmogelijkheden realiseerbaar zijn; door planning en keuze van de in te zetten


middelen, technische aanpassingen, de keuze van brandstoffen en een kritisch en deskundig

gebruik en voortdurend monitoren en evaluatie daarvan.

Niet in alle gevallen zal de inzet van recyclebaar grit mogelijk zijn. Maar altijd kan kritisch worden gekeken naar

slimme inzetmogelijkheden, naar de planning en keuze van de in te zetten middelen, naar de materieel- en

personeelstransporten van en naar de projectlocaties en naar de te gebruiken energievormen.


Verwijzingen Lagotronics. Stadsbrug Venlo. http://www.lagotronics.nl/nl/inspiratie/maasbrug-venlo.

Liese, P. (2014, 12 2). Inkoop- en handelingwijzes van Holland Mineraal. (H. Schoenaker, & J. Dil, Interviewers)

Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen. (2014, 04). Handboek CO2-Prestatieladder v. 2.2.

Opgeroepen op 09 30, 2014, van www.skao.nl/handboek

Van der Ende Straal- en Schilderwerken B.V. (2011). Scope 3 analyse en detailanalyse van GHG generende

activiteiten.

World Resources Institute (WRI) and the World Business Council for Sustainable Development (WBCSD). (2011).

Green House Gas Protocol. Retrieved 11 19, 2014, from http://www.ghgprotocol.org


Bijlage

A Conversiefactoren

Bij deze analyses is uitgegaan van de conversiefactoren volgens het handboek van SKAO v2.2. Daarnaast wordt

er, wanneer van toepassing, een prognose gegeven van de te verwachten uitstoot op basis van het project

Venlo. Deze prognose is op basis van een totaalverbruik van 40 ton straalgrit.

Energiedrager Emissie-factor

Elektriciteit 0,455 kg CO2 / kWh

Gas 1,825 kg CO2 / m3

Uitbesteed vrachttransport 0,095 kg CO2 / tonkilometer

Uitbesteed zeetransport 0,030 kg CO2 / tonkilometer

Uitbesteed binnenvaarttransport 0,080 kg CO2 / tonkilometer

A.1 Smeltslakgrit

Actie Emissie factor

(kg CO2 / ton grit) Opmerkingen

Productieproces

Kolencentrales – Deventer 24 Uitgaande van ±300 kilometer binnenvaart

Lopende band, drogen en zeven 17,47 Emissiedata Holland Materiaal

Transport 0,50 0.5 km vervoer, draaien loopbanden en kraan; Eurogrit,

Ketenanalyse (Van der Ende Straal- en Schilderwerken B.V., 2011)

Transport

Deventer - Hoogeveen 10,075 65 kilometer

Totaal 52,040

A.2.1 Staalgrit

Actie Emissie factor


Productie

Totaal gas: 104,80

Al deze gegevens zijn op basis van metingen van Sinto Brasil –

Shot Production Plant. De conversiefactoren zijn gemaakt op

basis van gas- en elektriciteitsverbruik binnen de faciliteiten in

Brazilië.

Totaal elektriciteit: 436,80

Spec.: Verbranding 273,000

Drogen 3,866

Blussen 27,158

‘Tempering’ 15,328

Stress verlichting 12,208

Breken 14,105

Stofverzamelaars 46,865

Transport

Sinto – Rotterdam (zee) 301,691 5.430 nautical miles = 10.056 kilometer

Rotterdam – Deventer (vracht) 21,855 141 kilometer

Deventer - Hoogeveen 10,075 65 kilometer

Intern transport 0,600 Uitgaande van ±2 km met conv. factor 0,300

Totaal 875,82


A.2.2 Gietijzergrit

Actie Emissie - factor


Productie

Totaal gas: 104,80

Al deze gegevens zijn op basis van metingen van Sinto Brasil –

Shot Production Plant. Gietijzergrit en staalgrit hebben

grotendeels dezelfde productieprocessen.

Totaal elektriciteit: 436,80

Spec.: Verbranding 273,000

Drogen 3,866

Blussen 27,158

‘Tempering’ 15,328

Stress verlichting 12,208

Breken 14,105

Stofverzamelaars 46,865

Transport

Minsk – Deventer (vracht) 252,65 1.630 kilometer

Deventer – Venlo (vracht) 10,075 65 kilometer

Intern transport 0.600 Uitgaande van ±2 km met conv. factor 0,300

Totaal 815,62

A.3 Granaatzand2

Actie Emissie - factor


Productie

Winning 0 Zand spoelt aan op het strand.

Scheiden 0 Dmv water met zand wat door spiralen loopt.

Drogen 0 In de zon

Wassen met zoet water ?

Drogen 0 In de zon

Scheiden 1,000 Met zeven en magneetafscheiders

Intern transport: 5,000 Erg ruime schatting

Apparatuur 1,500

Transport

Chennai – Rotterdam (zee) 406,200 7.311 nautical miles = 13.540 kilometer

Rotterdam – Deventer (vracht) 21,855 141 kilometer

Deventer – Hoogeveen (vracht) 10,075 65 kilometer

Intern transport 0,600 Uitgaande van ±2 km met conv. factor 0,300

Totaal 446.23

2 Deze gegevens zijn slechts een indicatie. Dit moet verder worden onderzocht.