Ftit ilu kitibli membru u qalli: "Dan kif intom tai-Birdlife titkellmu kontra 1-kacca u ma tgflidu xejn kontra min jiekol il-laflam?"
lt-twegiba hija semplici. 11-Birdlife mhijiex kontra min jiekol il-laflam, imma kontra min joqtol gflall-gost. M'gflandix dubju li flafna membri tai-Birdlife huma wkoll vegetarjani (anke jien), imma xogflol ii-Birdlife huwa li teduka kontra dawk ilvizzji, fosthom il-kacca, li fihom 1-annimali imutu jew isofru gflalxejn b'xejn.
Li gflasfur toqtlu biex tagflmlu statwa (tibbalzmah} u zzejjen bih fi!-vetrina, gflalina hija fle!a ta' flajja, u mhix skuza tajba biex gflasfur tonodlu najtu.
Li gflasfur toqtlu meta tat li r-razza tieghu qed tisparixxi minn wicc id-dinja, gflalina huwa egoizmu.
Li gflasfur toqtlu meta dan sejjer biex jagflmel il-bejta, gflalina hija injoranza u genn.
Li gflasfur taqbdu mill-kampanja biex izzommu prigunier go gagga jew guva, gnalina hija moflqrija.
Nanseb tifhmu li dawn 1-affarijiet m'gflandhom x'jaqsmu
x 7 gnanana·? editorjal alibarijiet attivitajiet x'gliandna mid-dinja? il-kapinera Motspots- ~Q§~a.Rica' Qfil;lJ~(ij~>>c .. .
;~~~~·'.:/;: .......... . tiSKARTa:x· djarju berdwocer ittra biex niccajta midd idejk dalilial membru ktieb gdid
xejn ma' 1-ikel !i nieklu! KOMPETIZZJONI65
(Narcissus tazetta, narcissus) hija pjanta sabiha immens bi fjura tispikka gflax tikber f'bukketti u tfufl flafna. B'xorti nazina, dan il-gmiel u din il-fwiefla huma 1-kawza ta' liafna qtugh ta' narcis mill-kampanja. Ilium dil-fjura m'gfladhiex komuni bhal dari. F'xi nliawi ta' Malta, in-narCis jghidulu ran Cis.
lr-rebbiefla ta' Komp 65 hija MELANIE AZZOPARDI minn Had-Dingli. Prosit Mel, il-kartolini daqt ikunu gnandek. Kompetizzjoni did-darba m'gflandniex. Skuzawna ...
Sakemm mhux specifikat mod iehor, 1-isem Birdlife f'dal-magazin jirreferi ghal Birdlife Malta. Materjal mill-magazin jista' jigi kkupjat sakemm mhux ghal skopijiet kummercjali, sakemm jissemma' 1-isem 11-l'luttafa u sakemrn tintbaghat liii-Birdlife kopja tal-rnaterjal fejn gie kkupjat Publikazzjoni: Birdlife Malta, Jannar 2005 Disinn u produzzjoni: Victor Falzon. Ritratt tal-fa66ata: Denis Cachia Films: Pixel Services. Slam pat: Poulton's Print Shop
IH1uttafa 66 • Jannar- Frar 2005
....
Ge 1-i naqqxin!
Fis-17 Dicembru 2004 1-Gnadira nizlu 3 borok ta' speCi li f'Malta rarissmu tidher: is-sarsella mnaqqxa (marbled duck Marmaronetta angustirostris). 11-berdwocers li nizlu jarawhom damu s-sigllat jitpaxxew bihom jgnumu u jantfu 1-insetti minn wicc 1-ilma. lmma konna wkoll bezgflanin li jindunaw bihom xi kaccaturi u jippruvaw jidnlu gflalihom.
Din kienet biss*il-names darba li dehret f'Malta din 1-ispeci, gflalkemm f'pajjizi girien bflat-Tunezija, is-sarsella mnaqqxa tbejjet f'numri mhux nazin f'gfladajjar ta' 1-ilma flelu.
"' ~ ~ " " ';; ~
·~ lllaq~a t~llawlll· , ~ ' ~ t "' '
Foresta 2000 gfladdejja gmieiha! Diga nawwilna eluf ta' sigar, u min jaf x'daqsxejn ta' bask na jkollna Ia jgfladdu mqar 10 snin oflra!
L-idea li nagflmlu dil-foresta narget proprju minn Klabb rtuttaf, u gnalhekk xieraq li kultant immorru nnawlu xi ftit sigar anna wkoll!
Gnalhekk ejjew niltaqgnu flimkien nalli mhux biss naraw il-progett kif inhu gej, imma kif inkunu hemm immiddu ftit idejna! lmbagflad jekk ikun baqa' nin, immorru passiggata ...
Data: IHiadd 27 Frar 2005 t=lin: 9am Ni!taqgflu: fldejn it-Torri 1-Alimar (fuq 1-gholja tal-Marfa) Nispiccaw: xi nofsinhar Eta: kulliadd (u genituri merhba!)
Ritratti li gibdu tnejn mill-berdwocers, li fladuhom bil-kameras imwahhlin mat-teleskopju, waqt li kienu fil-hajd ta' 1-Ghadira. It-temp kien imsahhab u b'xita qawwija, imma dik id-dabra skura wara 1-ghajn giet tidher sew.
Fuq taiba ta' flafna membri, il-mixja "t-twila" (li s-soltu nagflmluha sena iva u sena le) dissena qbilna li nagnmluha wkoll!
Din mhux biss mixja twila u sabina filkampanja, imma bis-sanna tagnha 1-klabb jigbor flus gnal xi progett minn tal-Bird life. Dissena bil-flus li nigbru nixtiequ nixtru generatur ghaii-Bird-ringing Station li qed naghmlu fuq Kemmuna, li flafna minnkom zaruh diga.
Biex tiendu sehem, uzaw 1-isponsorsheet li gflandkom ma' dii-flarga tal-magai:in. Fiha nizzlu 1-isem ta' min ikun takom xi nag a tal-flus u kemm i n takom. Fuq wara tal-karta gnandkom mappa tar-rotta. Gflandkom iktar dettalji fuq il-karta stess.
Data: IH"'add 20 Marzu 2005 Hin: 8.30am Niltaqghu: quddiem ii-Vma Rumana (ir-Rabat) Nispic6aw: xi nofsinhar Eta: kull'ladd! (u genituri, aflwa, flbreb e66: kulhadd merhba, basta lest li jimxi!) Gibu: 1-isponsorsheet u xi flus li tigbru; xi naga x'tieKiu u x'tixorbu, imma titgnabbewx wisq. Uzaw basket tad-dahar nalli idejkom tkunu tistgnu tbandluhom fil-mixf!
karta t:) ritiklata
4
akakk mofibi! Aillla Sa 700 sena ilu, fi New Zealand ma
kienx hemm mammiferi, nlief xi friefet illejl. Kienet art dominati minn 250 sped ta' gnasafar, li nafna minnhom kienu jgnixu hemm biss. L-iktar wiened famuz tafu bih: il-kiwi. imma hemm flafna oflrajn, u 1-ikbar fosthom kien il-moa, gflasfur
Fl-lndja sabu speti gdida ta' xadin. Kif jista' jkun f'pajjiz ta' biljun (i 000,000,000) 'run gfladek issib annimali godda?
Sabuh jgflix fi-Arunachal Pradesh, regjun fil-muntanji Himalajas. lx-xadin semmewh Arunachal Macaque. 11-makakk huma xadini kemxejn kbar; fiddinja jezistu xi 20 speci ta' makakk, u kwazi kollha jgflixu fi-Asja.
Gnalkemm dax-xadin huwa gdid gflaxxjenza, in-nies tal-lokal ilhom jafu bih, u jgflidulu MUN ZALA, li tfisser xadin talforesti folti. Gnalhekk 1-isem xjentifiku li ngnata dan 1-annimal huwa Macaca munzafa.
B'xorti tajba nnies ma jaqbduhx dan 1-annimal. Anzi 1-gvern lokali noloq riserva naturaii kbira fiinflawi jisimha Tsangyang Gyatso Biosphere Reserve.
Aru11achal Pradesh
·~~ !1.~
Bii-Malti, il-kelma MAKAKK nuzawha wkoll glial xi liadd li jilflaqlu. Fil-fatt dil-kelma gibnieha proprju mis-sens tal-makakk xadin, gflax ix-xadini annimali intelligenti! Ed.
1!-pawer stejxins taghna jahdmu bii:-zejt, bhal hafna pawer stejxins fid-dinja. Oflrajn jandmu bil-faham, u oflrajn bil-gass. lssa tistgnu timmaginaw pawer stejxin li tandem... bil-flmieg taddundjani!?!?!?!
Hekk hu, u din mhix cajta! KumpanijaAmerikana f'Minnesota gfladha kemm nefqet $200 miljun biex bniet impjant tad-dawl li se
karta O riciklata
enormi li llum m'gfladux jezisti ghax qerduh in-nies.
lssa dan 1-anhar fi New Zealand ukoll sabu gnadam ta' ajkla li mid-dehra kienet 1-ikbar tajra ta!-priza li qatt ezistiet fiddinja. Kellha medda gwienafl ta' xi 3006m, u kienet tizen sa 14kg, toqol kbir meta tiftakar li dan kien gflasfur li jtir. Din 1-ajkla
· wkoll ghosfrot xi 500 sena ilu. Bilhaqq, tafu x'kienet tiekol
din 1-ajkla gganteska? Heqq, moas!
Din 1-ajkla ~manta jgflidulha
Haast's Eagie
jiggenera 55mW, jigifieri energija bii:zejjed ghal 55,000 dar! Din ilpawer stejxin se tkun tanraq 700,000 tunellata nmieg taddundjani fis-sena, flmieg li s-soltu jintrema fil-mii:bliet. An bar tajba hi li dan 1-impjant ma jarmix dflaflen li jniggsu, u ahbar tajba oflra hija li Hdalijiet mill-materjalli jinflaraq isir fertilizzant tal-hamrija.
11-t=luttafa 66 • Jannar- Frar 2005
i\-Fix-xhur tax-xitwa 1-gnasafar
li naraw madwarna huma ta' zewg tipi. Hemm dawk li jbejtu Malta u jibqgnu hawn is-sena ko!lha. Dawn insejnulhom residenti. lmbagnad hemm 1-gnasafar li ma jbejtux hawn imma li jqattgnu x-xitwa filklima moderata taiMediterran. Peress li fil-pajjizi Nordici jagflme! nafna ksiefl u silg, dawn jigu hawn biex isibu 1-ikel u 1-kenn. Fost dawn insibu 1-kapinera.
11-kapinera fil-fatt hija wanda mill-aktar speci komuni ta' gflasafar 'tax-xitwa'. Tibda tpassi f'numri zgnar minn Settembru u tizdied iktar ma tidflol ix-xitwa. ln-numri jvarjaw minn sena gflal sena. Per ezempju, meta tigi xitwa kiesna flafna fi-Ewropa, hawn Malta jkun hawn iktar gliasafar tax-xitwa. Gna~ nofs Marzu, il-kapinera tibda tpassi lura lejn in-Nord biex tbejjet, usa nofs April ikunu telqu kwazi kollha. Minn studji li saru jidher li 1-kapinera spiss terga' lura fl-istess post xitwa wara xitwa.
1!-kapinera hija gnasfur zgnir, Hit izgnar minn gflasfur tal-bejt Hija ta' lewn griz minn fuq u abjad manmug minn tant. Fuq rasha gflandha bhal kappell. Tar-ragel ikun iswed tuta (gnalhekk jgnidulha kapi-nera = ras sewda) u tal-mara tkun kannella. lr-ragel jixban xi ftit lill-bufula sewda imma 1-kapinera tkun ikbar, denbha iqsar, u r-rix iswed ma jghattix rasha kollha imma jibda minn fuq gllajnejha. 11-Kapinera gflandha diversi gnajtiet imma 1-
·-1
iktar wanda komuni qisha cukk qasira. Gflandha wkoll gflanja melodjuza li spiss n!simgnuha, 1-aktar f'xi gurnata xemxija.
Waqt li tkun Malta, il-kapinera tiekol nafna frott. Dan fih nafna energija u gflalhekk jipprotegi kontra 1-kesfla. 11-frott favorit talkapinera huwa dak tal-!iedna (= ivy), imma tnobb ukoll bajtar tax-xewk
ir-ragel
karta 0 riCiklata
5
Mark Anthony Falzon
u 1-frott ta' 1-gheneb id-dib black nightshade). Tant tiekol
frott il-kapinera li spiss rixha jkollu tbajja' vjola fuqu, 1-aktar madwar il-munqar! F'postijiet fejn tikber nafna liedna, bflal per ezempju 1-Buskett u San Anton, jingabru numri kbar ta' kapineri.
L-afljar mod biex tgawdi dan 1-gnasfur hu li ssib gurnata
xemxija bejn Jannar u Marzu, toqgnod gflall-kwiet fuq bank f'San Anton, u tgnaddi sagntejn titpaxxa bl-gflana meraviljuz tal-kapinera fliereg minn kull roqgfla liedna.
Huwa pajjiz zgnlr fi-Amerka entrali - fuq 1
pont art li jgnaqqad 1-Amerka ta' Fuq ma' 1-Amerka t'lsfel. Gnalkemm fih biss 0.03% millmedda tad-dinja, f'dal-pajjiz jgnixu 5% ta' lisped tal-flora u fawna tad-dinja. Din hija 1-ikbar koncentrazzjoni ta' biodiversita fuq il-pjaneta. Sal-lum jafu b'iktar minn nofs miljun sped, imma 'hafna iktar x'jinstab!
Hemm 'il fuq minn 850 speci ' ta'gnasafar - gnasafar famuzi bhall-pappagalli, tukani u hummingbirds, onrajn kurjuzi, bnall-umbreilabird b'umbrella tar-rix fuq rasu u t-three-wattled bellbird b'gnajta QWONNK! metallika li tinstema' minn kilometri bognod. lnteressanti wkoll huma r-resplendent quetzal b'kulur andar vivaci b'denb tliet darbiet daqsu, u ssunbittern li meta jinnasad jiftah gwinnajh li fihom disinn ta' gnajnejn kbar.
11-gungli mfawrin bil-hajja ... xadini jilaghbu fis-sigar, ghajnejn ta' hafna rettili u amfibji jzebbgu mill-mohbiet, friefet ilgmiel tagnhom, qtates slavag bnal pumas u gagwari, vizibilju ta' insetti, pjanti, fungi u orkidi jikbru mas-sigar. 11-lista ma tispicca qatt!
11-kurzitajiet ma jonqsux: il-hercules beetle - hanfusa ta' 156m bil-qrun; ilpoison-dart frog -zring daqs difer, ikkulurit u velenuz; i!glass frog, zring trasparenti; iljesus christ lizard, jghidulha hekk gnax tigri fuq wicc 1-ilma, friefet il-lejl li jaghmlu t-tined minn weraq biex jistkennu tanthom; u 1-leafcutter ants, nemel bdiewa li jaqtghu 1-weraq u johduh tant 1-art biex fuq jitrabba fungu Ji mbagnad jikluh.
lr-ragunijiet ghal din ilbiodiversita kollha huma varji -
karta O riciklata
il-fatt li 1-Costa Rica tinsab bejn zewg kontinenti, il-klima shuna u umda, il-nafna nabitati, u 1-fatt li 'il fuq minn kwart tal-pajjiz huwa protett (ic-capep skuri li hemm fil-mappa) u jsir sforz kbir mill-awtoritajiet biex iharsu dalwirt naturali kollu.
1/-Muttafa 66 • Jannar- Frar 2005
··,',,?'
i
alwetta michael vella 6
Sean Caruana Webster
Tritoni
() D {J
a 0 0 i)
D
Oo 0
D
OD 00 Do
Skond il-mitologija Griega, it-tritoni kienu nofshom irgiel u nofshom denfil jew nuta.
lt-tritoni kienu t-tfal ta' Poseidon (l-alla talbanar) u Amfitrite, u kienu jgnixu f'palazz taddeheb f'qiegh il-bahar. Unud minnhom, barra denb ta' nuta, kellhom ukoll par saqajn tazzwiemel, li bihom kienu kapaci jimxu fuq 1-art. Dawk li kellhom is-saqajn kellhom natura selvagga u distruttiva. Kienu janarqu kull ma jsibu u jkissru kollox.
Bnala ulied l-alla ta' 1-ibnra, it-tritoni wkoll kellhom setgna fuq il-banar. Kienu jonfllu minn go qoxra kbira u rrumblata ta' bebbuxu tal-banar, u skond il-floss ikunx qawwi jew gentili kienu jordnaw lill-banar jitqalleb jew jikkalma.
7
Kwazi xejn m'hemm stejjer miktubin dwar ittritoni, imma nafu li anke barra miii-Grecja kien . hemm gnus, fosthom ii-Fenici,·li jqimu kreaturi simili.
Anke f'Malta jezistu t-tritonL.. gnandna tlieta enormi qed jerfgflu plattin fuq rashom: il-funtana sabina ii hemm fid-danla tai-Beit! Ed.
karta Q riciklata
8 /1-F/uttafa 66 • Jannar- Frar 2005
Hbieb Falkuni!
DEGRADABBLI x'jigifieri? Huwa materjalli fi ftit zmien (xi 5-10 snin) jitfarrak u jsir bicciet zgnar. Dak kollox.
810-DEGRADABBLI, mill-banda 1-onra, huwa materjalli mhux biss jitfarrak, imma jikluh organizmi zghar. B'hekk ma jkun fadal xejn mill-materjal originali. 11-weraq, per ezempju, huwa biodegradabbli ghax jitfarrak, jittiekel minn bakterji u fungi, u jinbidel f'sustanzi importanti gflall-hamrija.
Mela dal-basktijiet tal-plastik degradabbli x'inhuma? Huwa tip ta' plastik li jitfghulu kimika biex wara ftit snin jitfarrak f.'bicciet zghar hafna. 11-problema hi li dak il-frak, zgnir kemm hu zgnir, XORTA plastik se jibqa' ... gflall-elf sena li gejjin. U !-problema li 1-plastik qed jonloq flambjent flok inkunu solvejnieha, inkunu dfinnieha u hbejnieha. Taparsi mhix hemm. lmbagflad wara kollox, dak il-plastik probabbli jispicca jinnaraq. Jigifieri 1-nsara 1-istess ezatt se tibqa'. lt-taxxa biss
Ghandna zewg night hikes maflsubin ghall-gimgnat li gejjin. ld··dettalji. ..
Data 1: Sibt-Fiadd 26-27 Frar 2005. Data 2: Sibt-Fiadd 26-27 Marzu 2005 Niltaqghu: 7. i 5pm f'Bieb ii-Belt (fejn tal-flalib) jew 8pm il-venda tar-Rabat. Fejn sejrin? Fejn jenodna r-rin .. :-) Eta: FALKO (13yr+)
Zg.bazagh Bird Life Malta
karta O riciklata
hija differenti. Borza tal-plastik normali fiha 66 taxxa, u wanda ta' plastik degradabbli i c.
Din x'edukazzjoni hi? 11-boro:Z tal-plastik imissna naqtgfwhom gflax il-hela flazina minn kull aspett. 11-plastik (fllief dak li huwa vera biodegradabbli) huwa kollu nazin gnall-ambjent, ghax in-natura m'gnandhiex biex tkissru.
Gnalhekk, nbieb, il-plastik fejn tistgnu evitawh. Fluduha drawwa, kull meta tohorgu mid-dar, itfgflu basket tax-xoqqa jew tad-drapp filbut. U jekk sejrin tixtru xi nag a aktar goffa, nudu 1-basket ta' 1-iskola . Mela x'inhu! Oak komdu u jesa' tgnidx kemm. Titfa' fih jeans, gersi anke zarbun bil-kaxxa b'kollox! F'nafna pajjizi ta' I~Ewropa din saret normali, u fiHoroq tara nafna nies jixtru bil-basket ma' daharhom. Malta gliad iridu nitghallmu. lssa gliidu s-sew - ma tllossukomx kburin jekk intom tkunu 1-ewwel Maltin li tibdew taghmlu dan?
Sahhiet!
Justin Vassallo
11-F/uttafa 66 • Jannar- Frar 2005 9
Wanda mill-ikbar problemi ambjentall fid,dinja hija dik taHskart H-bniedem jiggenera muntanJi ta' skart kuljum u dan x'imkien irid jintrema! Bniedem Ewropew jipproduci rnadwar540kg ta' skart fis-sena, .. Meta nqisu kemrnhawn nies u zzid Hskart fi jipproducuJ,industriji, nindunaw li gflandna problema kbirat lssa nzidu Hspejjez biex jingarr Hskart, •il-problemi ta' tnigg.is ul-fattlikuUdarbase nergghunuzawrizorsi natqrali. biex nagflmlu prodotti godda! Ghalhekk qabel· narrnu, tajjeb nikkonsidraw dawk liji$sejnu iHliet Rs ta' Hskart: REDUCE, REUSE u RECYClE. X'ifissru dawn it·tlieta?
REDUBINAQQAS
REU.SE ERGA' UZA
REGYOlE• ... fRRlSJKLA lt-tielet pass huwa ir-ritiklagg. lr
ri6iklagg jinvolvi 1-uzu ta' skart ii jintgnazel u jinnadem mill-gdid biex jerga' jintuza fi prodotti onra. Nistghu ninicik!aw diversi affarijiet bnal ngieg, karti, metal!, certi tipi ta'
Jekk prodotti jkunu gfladhom plastik, zjut u anke partijiet ta' tajbin gnandna nerggflu nuzawhom kompjuters. Meta jsir ir-riciklagg flok narmuhom mill-ewwel, u veru li tintui:a 1-energija biex nibqgflu nuzawhom sakemm veru jithaddmu 1-magni biex
Meta nnaqqsu 1-iskart nuzaw jispiccaw. B'hekk niffrankaw rizorsi jipprocessaw 1-iskart, imma gflall-inqas rizorsi naturali, inqas energija, godda, tniggis e66. inqas tkun qed tnaqqas flafna uzu innaqqsu t-tniggis u nanlu inqas art Jekk flok redpjenti li jintremew ta' rizorsi godda. · gnall-mizbliet. Din gllandha tkun 1- nuzaw retipjenti li jinflaslu u jerggnu Per ezempju, nistgliu naghmlu ewwei gflai:la fejn hu possibli. Li jintui:aw, tant afijar. Gnandna progetti i-iskola biex nigbru i-karti nnaqsu 1-iskart huwa forsi 1-iktar dejjem nuzaw prodotti magnmulin ghar-riciklagg, flak narmuhom ma' mod facli biex nghixu hajj a li minn materjal b'sahntu. !1-Birdlife 1-iskart normali- ansbu Hit 1-iskejjel tirrispetta 1-ambjent. gnalhekk tbigh basktijiet tax-xoqqa, kemm janlu karti. Nistgflu nagflmlu
Meta mmorru f'hanut m'hemmx gnax b'sannithom immens u 1-istess ghall-nafna affarijiet onra gflalfejn li glial kull haga li nixtru donnhom ma jispiccaw qatt! Meta bhal batteriji uzati u cartridges tal-rridu nitolbu borza. Anke jekk tal- fis-sajf immorru barbikjus gl1andna printer. U dejjem gnandna nfleggu hanut stess tahielna b'xejn, nevitaw platti u frieket disposable, lill-genituri tagfma biex jaghmlu nghidulu bi tbissima: "Le grazzi, u nuzaw dawk li nuzaw id-dar. compost bin id-dar (jekk gnandna iffranka ftit skart!" Kollu packing Min ivvinta affarijiet bnal fejn) biex anke skart tal-kcina ghalxejn ikun, gnax mument wara, disposable cameras (li jintuzaw nibdluh f'kompost gnall-gnien u dik il-borza na narmuha. darba) imissu tassew jistfli! b'hekk ukoll innaqsu 1-iskart.
Bi nit sforz ilkoll kemmafma nistgfm naghmlu MAFNA differenza.
karta Q riciklata
10
Fix-xhur ta' Novembru u Dicembru spikkaw 1-gnasafar tax-xitwa, bnall-fjamma sewda, il-vjolili tax~xitwa, 1-isturnell (b'qatgha ta' xi 15,000 flajruport), il-bulebbiet, il-psiepes u z-zakak abjad. Fir-riservi kellna xi speci ta' glalez, fosthom ittigiega tal-bahar u 1-gallozz tax-xitwa. Fuq ilbanar intlemhu 1-imragen, is-sui u xi speci ta' gawwi, 1-aktar il-gawwija rasha sewda, ilgawwija rasha kannella u anke gawwija :Zgflira. Kien hemm ukoll pases zghar ta' ku!uverti, silfjuni, silfjuni Ewropej u palettuni. Dehru xi qtajjiet ta' graw, pluvieri u venew fi nhawi
differenti. Ghalkemm barra minn zmienhom, intlemhu anke ftit fluttaf u hawwief. Barra 1-imlievez kellna ghadd zgnir ta' mlievez tas-sidra. Danai rekord ta' agreu talbhejjem, 3 imragen tattoppu u margun tar-razza Marokkina. ls-sorpriza tax-xahar kienet ajkla talkalzetti li nizlet tant it-Torri 1-Anmar, fldejn 1-Ghadira.
Dicembru kien xahar kwiet iktar minn ta' qablu, h!ief gfiall-gflasafar tax-xitvva u ghai xi CaqHq fuq il-banar. Ma' 1-ghasafar tas-soltu fi-Gfladira zdiedu monakella zghira u pluverott. Kien hemm ukoll sa erba' tigigiet tal-baflar. Fis-Simar kien hemm xi zewg buful qastni usa tmien tigigiet tal-bahar, flimkien ma' ftit glalez tax-xitwa. Fil-bajja mbagflad kien hemm ghal xi zmien tliet blonguni primi. Fuq il-bahar dehru ftit qtajja' palettuni, kuluverti tas-salib u silfjuni Ewropej, flimkien ma' cirlew tax-xitwa u cirlew prim. F'postijiet adattati kien hernm imiievez suwed u malvizzuni tal-qtajja', numru zgnir ta' durrajs u gfmsafar ta' 1-gnana, bufui tal-qamar u buful tax-xemx. lntlemhet ukoll arpa (1-ewwel wanda li qatt dehret f'Dicembru) u rega' deher ftit nuttaf. Fis-17 taxxahar 1-Gfladira mtliet berdwocers biex jaraw 3 sarseiliet imnaqqxa (speCi rarissma) li damu hemm jum shin (ara p3).
L -ismijiet ta' 1-gflasafar qegfldin skond it-Checklist of the Birds of Malta li harget ii-Birdlife dan 1-aflflar. Ghal kopja tal-ktejjeb bil-posta ibghat 456 (cekkjew bolli mhux uzati) Iii Birdlife Malta 57/28Triq Rigord Ta' Xbiex MSD12, jew aqbez qabza sa 1-Gfladira !i tmiem il-gimgfla u ixtrih (306) minn hemm.
ittra 11-Muttafa 66 • Jannar- Frar 2005
Alwettu jew Alwetta? Sur Editur,
Jien gl'landi 15-il sena u dilettant f'lafna ta' 1-gl'lasafar. Xi xaharejn ilu dnalt membru magnkom biex nikseb aktar informaz:zjoni dwar l~ghasafar.
Bejn Settembru u Dicembru u bejn Marzu u April inqatta' l'lafna hin lmghalqa biHromba nosserva 1~
gf'lasafar, bflal sofor, alweU, zizka, pitirrossi, buful, stumell u xi drabi anke xi malviz:z jigu vicin. lmma qatt ma mexxieii naghraf lmalweU 1.1 l~imlievez jekk ikunux mara jew ragel. Lanqas fil-kotba rna sibt din
1-informazzjoni. Nixtieqkorn taghtuni xi
Ghatit Chris,
hjiel fuq dan, u nixtieq ukoll li meta tippublikaw ilamagazin taghtu
taghrif dwar dawn 1-affarijiet.
Christopher Dam
Mal Tarxien
J=tadt gost hafna naqra 1-ittra tieghek, u f'qafbi gfledt: Dan berdwocer akkanit! L -gflasafar li semmejt hum a kollha speCi komuni li nara~·,; fil~pases u fix-xitwa, u kliemek ikompli juri kemm mhux veru dak fi jaflsbu flafna nies, li Malta ma Jirji xejn. U mit-tpingija li bgflattilna, jidher li gflandek uko/1 id-daqqa ta' /-artist!
Gflafl-mistoqsija tiegflek pero ma tantx se naghtik sodisfazzjon! Ffafna gflasafar facli tagflraf is~sessi minn xu!xin, imma hemm speCi oflrajn impossibli tagh mel dan. L-alwett u 1-imlievez hum a fast dawn ta' 1-ahhar, u ghalhekk il-kotba ma jghinukx. Jien staqsejtlek /ill-habib taghna Joe Sultana, li huwa 1-ikbar espert ta' 1-ghasafar !i hawn Malta, u qalli li impossibli taghrafhom.
Rigward tagflrif fuq 1-gflasafar, a/Ina tista' tghid f'ku/1 harga nagfltu harsa lejn speci differenti ta 'gflasafar, filpagna 5 li jisimha Nittrumbjaw Fuq ...
L-Editur
karta Q ri6iklata
1/-Muttafa 66 • Jannar- Frar 2005 mid Janet Gerardi 11
Gnandek bzonn • zewg COs qodma • fdal ta' kartoncin • 2 gflajnejn jiccaqalqu • kolla • xlief jew spaga • mqass
3 pitazzi stiker bil-kulur
Fishy CD Kif tagnmel
Mill-karti, aqta' forom ta' xofftejn, denb, xewk tazzaqq u zewg xewkiet identici tad-dahar (gnalissa warrab waflda mix-xewkiet tad-dahar).
2 lnkolla x-xofftejn, ix-xewk u d-denb ma'wanda misCOs (nana tal-kitba) (Fig 1 ).
3 Aqta' metru xlief jew spaga - agnmel gnoqda fittart. Gnaddi linja kolla mit-toqba f'nofs is-CO sa tart ix-xewka tad-dahar. Poggi x-xlief fuq il-kolla b'mod li 1-gnoqda tigi fit-toqba (Fig 2).
4 lnkolla x-xewka tad-dahar (li kant warrabt) fuq 1-olira biex b'hekk tgliatti x-xlief.
5 Oellek is-CO bil-kolla u walilial is-CO 1-onra preciz fuqha. Qis li twaliflal flimkien in-naflat tal-kitba.
6 Wafllial gflajn fuq kull nafla tar-ras (Fig 3). 7 Gflax-xewka tal-genb aqta' karta 12x15cm. ltwiha
lura u 'I quddiem blial imrewfla (Fig 4). 8 Gnaddi 1-karta mitwija mit-toqba tas-CD (Fig 5). 9 Fettali it-truf biexjigu qishom zewg imrewfliet zgflar
(Fig 6), u zid ftit kolla fit-toqba tas-CO biex il-karta teflel.
10 Oendel il-huta lesta fejn tixtieq!
10 punti fiJ ... lluttafattiva Hajjar Iii sflabek u Iii flutek jidhlu fi Klabb Huttaf ... Tihom kopja ta' dil-formola biex jimlewha... .....
""' lmla isfel nett id-dettalji tieghek stess... 1
lbgflat kollox Iii Birdlife Malta, flimkien mai-Lm2 tal-membru 1-gdid. 3 --------------------------------~
isem u kun.:.Ljo'-'-m~--------·
indirizz
data tat-twelid telefon ~~-------~~~
liema skola jattendi
-------------··----------
------"'po=s=tco=d=-e- __________ _
imejl
Q) «l Q) N· ..... :J
w ---------------------------------------------itQ isem u kunjom :1 indirizz 3
(D -postcode
membership number telefon imejl ~
liema skola tattendi 0 ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~.
lbgnal kollox Iii Birdlife Malta 57/28 Triq Rigord, Ta' Xbiex MSD 12. Q) Tibgflatx nus bil-posta, imma cekk (pagabbli HI Birdlife Malta) jew 29 bona tas-76 (jekk self-adhesive tant afljar!). . ...