Ftit ilu kitibli membru u qalli: "Dan kif intom tai-Birdlife titkellmu kontra 1-kacca u ma tgflidu xejn kontra min jiekol il-laflam?"

lt-twegiba hija semplici. 11-Birdlife mhijiex kontra min jiekol il-laflam, imma kontra min joqtol gflall-gost. M'gflandix dubju li flafna membri tai-Birdlife huma wkoll vegetarjani (anke jien), imma xogflol ii-Birdlife huwa li teduka kontra dawk il­vizzji, fosthom il-kacca, li fihom 1-annimali imutu jew isofru gflalxejn b'xejn.

Li gflasfur toqtlu biex tagflmlu statwa (tibbalzmah} u zzejjen bih fi!-vetrina, gflalina hija fle!a ta' flajja, u mhix skuza tajba biex gflasfur tonodlu najtu.

Li gflasfur toqtlu meta tat li r-razza tieghu qed tisparixxi minn wicc id-dinja, gflalina huwa egoizmu.

Li gflasfur toqtlu meta dan sejjer biex jagflmel il-bejta, gflalina hija injoranza u genn.

Li gflasfur taqbdu mill-kampanja biex izzommu prigunier go gagga jew guva, gnalina hija moflqrija.

Nanseb tifhmu li dawn 1-affarijiet m'gflandhom x'jaqsmu

x 7 gnanana·? editorjal alibarijiet attivitajiet x'gliandna mid-dinja? il-kapinera Motspots- ~Q§~a.Rica' Qfil;lJ~(ij~>>c .. .

;~~~~·'.:/;: .......... . tiSKARTa:x· djarju berdwocer ittra biex niccajta midd idejk dalilial membru ktieb gdid

xejn ma' 1-ikel !i nieklu! KOMPETIZZJONI65

(Narcissus tazetta, narcissus) hija pjanta sabiha immens bi fjura tispikka gflax tikber f'bukketti u tfufl flafna. B'xorti nazina, dan il-gmiel u din il-fwiefla huma 1-kawza ta' liafna qtugh ta' narcis mill-kampanja. Ilium dil-fjura m'gfladhiex komuni bhal dari. F'xi nliawi ta' Malta, in-narCis jghidulu ran Cis.

lr-rebbiefla ta' Komp 65 hija MELANIE AZZOPARDI minn Had-Dingli. Prosit Mel, il-kartolini daqt ikunu gnandek. Kompetizzjoni did-darba m'gflandniex. Skuzawna ...

Sakemm mhux specifikat mod iehor, 1-isem Birdlife f'dal-magazin jirreferi ghal Birdlife Malta. Materjal mill-magazin jista' jigi kkupjat sakemm mhux ghal skopijiet kummercjali, sakemm jissemma' 1-isem 11-l'luttafa u sakemrn tintbaghat liii-Birdlife kopja tal-rnaterjal fejn gie kkupjat Publikazzjoni: Birdlife Malta, Jannar 2005 Disinn u produzzjoni: Victor Falzon. Ritratt tal-fa66ata: Denis Cachia Films: Pixel Services. Slam pat: Poulton's Print Shop

IH1uttafa 66 • Jannar- Frar 2005

....

Ge 1-i naqqxin!

Fis-17 Dicembru 2004 1-Gnadira nizlu 3 borok ta' speCi li f'Malta rarissmu tidher: is-sarsella mnaqqxa (marbled duck Marmaronetta angustirostris). 11-berdwocers li nizlu jarawhom damu s-sigllat jitpaxxew bihom jgnumu u jantfu 1-insetti minn wicc 1-ilma. lmma konna wkoll bezgflanin li jindunaw bihom xi kaccaturi u jippruvaw jidnlu gflalihom.

Din kienet biss*il-names darba li dehret f'Malta din 1-ispeci, gflalkemm f'pajjizi girien bflat-Tunezija, is-sarsella mnaqqxa tbejjet f'numri mhux nazin f'gfladajjar ta' 1-ilma flelu.

"' ~ ~ " " ';; ~

·~ lllaq~a t~llawlll· , ~ ' ~ t "' '

Foresta 2000 gfladdejja gmieiha! Diga nawwilna eluf ta' sigar, u min jaf x'daqsxejn ta' bask na jkollna Ia jgfladdu mqar 10 snin oflra!

L-idea li nagflmlu dil-foresta narget proprju minn Klabb rtuttaf, u gnalhekk xieraq li kultant immorru nnawlu xi ftit sigar anna wkoll!

Gnalhekk ejjew niltaqgnu flimkien nalli mhux biss naraw il-progett kif inhu gej, imma kif inkunu hemm immiddu ftit idejna! lmbagflad jekk ikun baqa' nin, immorru passiggata ...

Data: IHiadd 27 Frar 2005 t=lin: 9am Ni!taqgflu: fldejn it-Torri 1-Alimar (fuq 1-gholja tal-Marfa) Nispiccaw: xi nofsinhar Eta: kulliadd (u genituri merhba!)

Ritratti li gibdu tnejn mill-berdwocers, li fladuhom bil-kameras imwahhlin mat-teleskopju, waqt li kienu fil-hajd ta' 1-Ghadira. It-temp kien imsahhab u b'xita qawwija, imma dik id-dabra skura wara 1-ghajn giet tidher sew.

Fuq taiba ta' flafna membri, il-mixja "t-twila" (li s-soltu nagflmluha sena iva u sena le) dis­sena qbilna li nagnmluha wkoll!

Din mhux biss mixja twila u sabina fil­kampanja, imma bis-sanna tagnha 1-klabb jigbor flus gnal xi progett minn tal-Bird life. Dis­sena bil-flus li nigbru nixtiequ nixtru generatur ghaii-Bird-ringing Station li qed naghmlu fuq Kemmuna, li flafna minnkom zaruh diga.

Biex tiendu sehem, uzaw 1-isponsorsheet li gflandkom ma' dii-flarga tal-magai:in. Fiha nizzlu 1-isem ta' min ikun takom xi nag a tal-flus u kemm i n takom. Fuq wara tal-karta gnandkom mappa tar-rotta. Gflandkom iktar dettalji fuq il-karta stess.

Data: IH"'add 20 Marzu 2005 Hin: 8.30am Niltaqghu: quddiem ii-Vma Rumana (ir-Rabat) Nispic6aw: xi nofsinhar Eta: kull'ladd! (u genituri, aflwa, flbreb e66: kulhadd merhba, basta lest li jimxi!) Gibu: 1-isponsorsheet u xi flus li tigbru; xi naga x'tieKiu u x'tixorbu, imma titgnabbewx wisq. Uzaw basket tad-dahar nalli idejkom tkunu tistgnu tbandluhom fil-mixf!

karta t:) ritiklata

4

akakk mofibi! Aillla Sa 700 sena ilu, fi New Zealand ma

kienx hemm mammiferi, nlief xi friefet il­lejl. Kienet art dominati minn 250 sped ta' gnasafar, li nafna minnhom kienu jgnixu hemm biss. L-iktar wiened famuz tafu bih: il-kiwi. imma hemm flafna oflrajn, u 1-ikbar fosthom kien il-moa, gflasfur

Fl-lndja sabu speti gdida ta' xadin. Kif jista' jkun f'pajjiz ta' biljun (i 000,000,000) 'run gfladek issib annimali godda?

Sabuh jgflix fi-Arunachal Pradesh, regjun fil-muntanji Himalajas. lx-xadin semmewh Arunachal Macaque. 11-makakk huma xadini kemxejn kbar; fid­dinja jezistu xi 20 speci ta' makakk, u kwazi kollha jgflixu fi-Asja.

Gnalkemm dax-xadin huwa gdid gflax­xjenza, in-nies tal-lokal ilhom jafu bih, u jgflidulu MUN ZALA, li tfisser xadin tal­foresti folti. Gnalhekk 1-isem xjentifiku li ngnata dan 1-annimal huwa Macaca munzafa.

B'xorti tajba n­nies ma jaqbduhx dan 1-annimal. Anzi 1-gvern lokali noloq riserva naturaii kbira fi­inflawi jisimha Tsangyang Gyatso Biosphere Reserve.

Aru11achal Pradesh

·~~ !1.~

Bii-Malti, il-kelma MAKAKK nuzawha wkoll glial xi liadd li jilflaqlu. Fil-fatt dil-kelma gibnieha proprju mis-sens tal-makakk xadin, gflax ix-xadini annimali intelligenti! Ed.

1!-pawer stejxins taghna jahdmu bii:-zejt, bhal hafna pawer stejxins fid-dinja. Oflrajn jandmu bil-faham, u oflrajn bil-gass. lssa tistgnu timmaginaw pawer stejxin li tandem... bil-flmieg tad­dundjani!?!?!?!

Hekk hu, u din mhix cajta! KumpanijaAmerikana f'Minnesota gfladha kemm nefqet $200 miljun biex bniet impjant tad-dawl li se

karta O riciklata

enormi li llum m'gfladux jezisti ghax qerduh in-nies.

lssa dan 1-anhar fi New Zealand ukoll sabu gnadam ta' ajkla li mid-dehra kienet 1-ikbar tajra ta!-priza li qatt ezistiet fid­dinja. Kellha medda gwienafl ta' xi 3006m, u kienet tizen sa 14kg, toqol kbir meta tiftakar li dan kien gflasfur li jtir. Din 1-ajkla

· wkoll ghosfrot xi 500 sena ilu. Bilhaqq, tafu x'kienet tiekol

din 1-ajkla gganteska? Heqq, moas!

Din 1-ajkla ~manta jgflidulha

Haast's Eagie

jiggenera 55mW, jigifieri energija bii:zejjed ghal 55,000 dar! Din il­pawer stejxin se tkun tanraq 700,000 tunellata nmieg tad­dundjani fis-sena, flmieg li s-soltu jintrema fil-mii:bliet. An bar tajba hi li dan 1-impjant ma jarmix dflaflen li jniggsu, u ahbar tajba oflra hija li Hdalijiet mill-materjalli jinflaraq isir fertilizzant tal-hamrija.

11-t=luttafa 66 • Jannar- Frar 2005

i\-Fix-xhur tax-xitwa 1-gnasafar

li naraw madwarna huma ta' zewg tipi. Hemm dawk li jbejtu Malta u jibqgnu hawn is-sena ko!lha. Dawn insejnulhom residenti. lmbagnad hemm 1-gnasafar li ma jbejtux hawn imma li jqattgnu x-xitwa fil­klima moderata tai­Mediterran. Peress li fil-pajjizi Nordici jagflme! nafna ksiefl u silg, dawn jigu hawn biex isibu 1-ikel u 1-kenn. Fost dawn insibu 1-kapinera.

11-kapinera fil-fatt hija wanda mill-aktar speci komuni ta' gflasafar 'tax-xitwa'. Tibda tpassi f'numri zgnar minn Settembru u tizdied iktar ma tidflol ix-xitwa. ln-numri jvarjaw minn sena gflal sena. Per ezempju, meta tigi xitwa kiesna flafna fi-Ewropa, hawn Malta jkun hawn iktar gliasafar tax-xitwa. Gna~ nofs Marzu, il-kapinera tibda tpassi lura lejn in-Nord biex tbejjet, usa nofs April ikunu telqu kwazi kollha. Minn studji li saru jidher li 1-kapinera spiss terga' lura fl-istess post xitwa wara xitwa.

1!-kapinera hija gnasfur zgnir, Hit izgnar minn gflasfur tal-bejt Hija ta' lewn griz minn fuq u abjad manmug minn tant. Fuq rasha gflandha bhal kappell. Tar-ragel ikun iswed tuta (gnalhekk jgnidulha kapi-nera = ras sewda) u tal-mara tkun kannella. lr-ragel jixban xi ftit lill-bufula sewda imma 1-kapinera tkun ikbar, denbha iqsar, u r-rix iswed ma jghattix rasha kollha imma jibda minn fuq gllajnejha. 11-Kapinera gflandha diversi gnajtiet imma 1-

·-1

iktar wanda komuni qisha cukk qasira. Gflandha wkoll gflanja melodjuza li spiss n!simgnuha, 1-aktar f'xi gurnata xemxija.

Waqt li tkun Malta, il-kapinera tiekol nafna frott. Dan fih nafna energija u gflalhekk jipprotegi kontra 1-kesfla. 11-frott favorit tal­kapinera huwa dak tal-!iedna (= ivy), imma tnobb ukoll bajtar tax-xewk

ir-ragel

karta 0 riCiklata

5

Mark Anthony Falzon

u 1-frott ta' 1-gheneb id-dib black nightshade). Tant tiekol

frott il-kapinera li spiss rixha jkollu tbajja' vjola fuqu, 1-aktar madwar il-munqar! F'postijiet fejn tikber nafna liedna, bflal per ezempju 1-Buskett u San Anton, jingabru numri kbar ta' kapineri.

L-afljar mod biex tgawdi dan 1-gnasfur hu li ssib gurnata

xemxija bejn Jannar u Marzu, toqgnod gflall-kwiet fuq bank f'San Anton, u tgnaddi sagntejn titpaxxa bl-gflana meraviljuz tal-kapinera fliereg minn kull roqgfla liedna.

Huwa pajjiz zgnlr fi-Amerka entrali - fuq 1

pont art li jgnaqqad 1-Amerka ta' Fuq ma' 1-Amerka t'lsfel. Gnalkemm fih biss 0.03% mill­medda tad-dinja, f'dal-pajjiz jgnixu 5% ta' l­isped tal-flora u fawna tad-dinja. Din hija 1-ikbar koncentrazzjoni ta' biodiversita fuq il-pjaneta. Sal-lum jafu b'iktar minn nofs miljun sped, imma 'hafna iktar x'jinstab!

Hemm 'il fuq minn 850 speci ' ta'gnasafar - gnasafar famuzi bhall-pappagalli, tukani u hummingbirds, onrajn kurjuzi, bnall-umbreilabird b'umbrella tar-rix fuq rasu u t-three-wattled bellbird b'gnajta QWONNK! metallika li tinstema' minn kilometri bognod. lnteressanti wkoll huma r-resplendent quetzal b'kulur andar vivaci b'denb tliet darbiet daqsu, u s­sunbittern li meta jinnasad jiftah gwinnajh li fihom disinn ta' gnajnejn kbar.

11-gungli mfawrin bil-hajja ... xadini jilaghbu fis-sigar, ghajnejn ta' hafna rettili u amfibji jzebbgu mill-mohbiet, friefet il­gmiel tagnhom, qtates slavag bnal pumas u gagwari, vizibilju ta' insetti, pjanti, fungi u orkidi jikbru mas-sigar. 11-lista ma tispicca qatt!

11-kurzitajiet ma jonqsux: il-hercules beetle - hanfusa ta' 156m bil-qrun; il­poison-dart frog -zring daqs difer, ikkulurit u velenuz; i!­glass frog, zring trasparenti; il­jesus christ lizard, jghidulha hekk gnax tigri fuq wicc 1-ilma, friefet il-lejl li jaghmlu t-tined minn weraq biex jistkennu tanthom; u 1-leafcutter ants, nemel bdiewa li jaqtghu 1-weraq u johduh tant 1-art biex fuq jitrabba fungu Ji mbagnad jikluh.

lr-ragunijiet ghal din il­biodiversita kollha huma varji -

karta O riciklata

il-fatt li 1-Costa Rica tinsab bejn zewg kontinenti, il-klima shuna u umda, il-nafna nabitati, u 1-fatt li 'il fuq minn kwart tal-pajjiz huwa protett (ic-capep skuri li hemm fil-mappa) u jsir sforz kbir mill-awtoritajiet biex iharsu dal­wirt naturali kollu.

1/-Muttafa 66 • Jannar- Frar 2005

··,',,?'

i

alwetta michael vella 6

Sean Caruana Webster

Tritoni

() D {J

a 0 0 i)

D

Oo 0

D

OD 00 Do

Skond il-mitologija Griega, it-tritoni kienu nofshom irgiel u nofshom denfil jew nuta.

lt-tritoni kienu t-tfal ta' Poseidon (l-alla tal­banar) u Amfitrite, u kienu jgnixu f'palazz tad­deheb f'qiegh il-bahar. Unud minnhom, barra denb ta' nuta, kellhom ukoll par saqajn taz­zwiemel, li bihom kienu kapaci jimxu fuq 1-art. Dawk li kellhom is-saqajn kellhom natura selvagga u distruttiva. Kienu janarqu kull ma jsibu u jkissru kollox.

Bnala ulied l-alla ta' 1-ibnra, it-tritoni wkoll kellhom setgna fuq il-banar. Kienu jonfllu minn go qoxra kbira u rrumblata ta' bebbuxu tal-banar, u skond il-floss ikunx qawwi jew gentili kienu jordnaw lill-banar jitqalleb jew jikkalma.

7

Kwazi xejn m'hemm stejjer miktubin dwar it­tritoni, imma nafu li anke barra miii-Grecja kien . hemm gnus, fosthom ii-Fenici,·li jqimu kreaturi simili.

Anke f'Malta jezistu t-tritonL.. gnandna tlieta enormi qed jerfgflu plattin fuq rashom: il-funtana sabina ii hemm fid-danla tai-Beit! Ed.

karta Q riciklata

8 /1-F/uttafa 66 • Jannar- Frar 2005

Hbieb Falkuni!

DEGRADABBLI x'jigifieri? Huwa materjalli fi ftit zmien (xi 5-10 snin) jitfarrak u jsir bicciet zgnar. Dak kollox.

810-DEGRADABBLI, mill-banda 1-onra, huwa materjalli mhux biss jitfarrak, imma jikluh organizmi zghar. B'hekk ma jkun fadal xejn mill-materjal originali. 11-weraq, per ezempju, huwa biodegradabbli ghax jitfarrak, jittiekel minn bakterji u fungi, u jinbidel f'sustanzi importanti gflall-hamrija.

Mela dal-basktijiet tal-plastik degradabbli x'inhuma? Huwa tip ta' plastik li jitfghulu kimika biex wara ftit snin jitfarrak f.'bicciet zghar hafna. 11-problema hi li dak il-frak, zgnir kemm hu zgnir, XORTA plastik se jibqa' ... gflall-elf sena li gejjin. U !-problema li 1-plastik qed jonloq fl­ambjent flok inkunu solvejnieha, inkunu dfinnieha u hbejnieha. Taparsi mhix hemm. lmbagflad wara kollox, dak il-plastik probabbli jispicca jinnaraq. Jigifieri 1-nsara 1-istess ezatt se tibqa'. lt-taxxa biss

Ghandna zewg night hikes maflsubin ghall-gimgnat li gejjin. ld··dettalji. ..

Data 1: Sibt-Fiadd 26-27 Frar 2005. Data 2: Sibt-Fiadd 26-27 Marzu 2005 Niltaqghu: 7. i 5pm f'Bieb ii-Belt (fejn tal-flalib) jew 8pm il-venda tar-Rabat. Fejn sejrin? Fejn jenodna r-rin .. :-) Eta: FALKO (13yr+)

Zg.bazagh Bird Life Malta

karta O riciklata

hija differenti. Borza tal-plastik normali fiha 66 taxxa, u wanda ta' plastik degradabbli i c.

Din x'edukazzjoni hi? 11-boro:Z tal-plastik imissna naqtgfwhom gflax il-hela flazina minn kull aspett. 11-plastik (fllief dak li huwa vera biodegradabbli) huwa kollu nazin gnall-ambjent, ghax in-natura m'gnandhiex biex tkissru.

Gnalhekk, nbieb, il-plastik fejn tistgnu evitawh. Fluduha drawwa, kull meta tohorgu mid-dar, itfgflu basket tax-xoqqa jew tad-drapp fil­but. U jekk sejrin tixtru xi nag a aktar goffa, nudu 1-basket ta' 1-iskola . Mela x'inhu! Oak komdu u jesa' tgnidx kemm. Titfa' fih jeans, gersi anke zarbun bil-kaxxa b'kollox! F'nafna pajjizi ta' I~Ewropa din saret normali, u fiHoroq tara nafna nies jixtru bil-basket ma' daharhom. Malta gliad iridu nitghallmu. lssa gliidu s-sew - ma tllossukomx kburin jekk intom tkunu 1-ewwel Maltin li tibdew taghmlu dan?

Sahhiet!

Justin Vassallo

11-F/uttafa 66 • Jannar- Frar 2005 9

Wanda mill-ikbar problemi ambjentall fid,dinja hija dik taHskart H-bniedem jiggenera muntanJi ta' skart kuljum u dan x'imkien irid jintrema! Bniedem Ewropew jipproduci rnadwar540kg ta' skart fis-sena, .. Meta nqisu kemrnhawn nies u zzid Hskart fi jipproducuJ,industriji, nindunaw li gflandna problema kbirat lssa nzidu Hspejjez biex jingarr Hskart, •il-problemi ta' tnigg.is ul-fattlikuUdarbase nergghunuzawrizorsi natqrali. biex nagflmlu prodotti godda! Ghalhekk qabel· narrnu, tajjeb nikkonsidraw dawk liji$sejnu iHliet Rs ta' Hskart: REDUCE, REUSE u RECYClE. X'ifissru dawn it·tlieta?

REDUBINAQQAS

REU.SE ERGA' UZA

REGYOlE• ... fRRlSJKLA lt-tielet pass huwa ir-ritiklagg. lr­

ri6iklagg jinvolvi 1-uzu ta' skart ii jintgnazel u jinnadem mill-gdid biex jerga' jintuza fi prodotti onra. Nistghu ninicik!aw diversi affarijiet bnal ngieg, karti, metal!, certi tipi ta'

Jekk prodotti jkunu gfladhom plastik, zjut u anke partijiet ta' tajbin gnandna nerggflu nuzawhom kompjuters. Meta jsir ir-riciklagg flok narmuhom mill-ewwel, u veru li tintui:a 1-energija biex nibqgflu nuzawhom sakemm veru jithaddmu 1-magni biex

Meta nnaqqsu 1-iskart nuzaw jispiccaw. B'hekk niffrankaw rizorsi jipprocessaw 1-iskart, imma gflall-inqas rizorsi naturali, inqas energija, godda, tniggis e66. inqas tkun qed tnaqqas flafna uzu innaqqsu t-tniggis u nanlu inqas art Jekk flok redpjenti li jintremew ta' rizorsi godda. · gnall-mizbliet. Din gllandha tkun 1- nuzaw retipjenti li jinflaslu u jerggnu Per ezempju, nistgliu naghmlu ewwei gflai:la fejn hu possibli. Li jintui:aw, tant afijar. Gnandna progetti i-iskola biex nigbru i-karti nnaqsu 1-iskart huwa forsi 1-iktar dejjem nuzaw prodotti magnmulin ghar-riciklagg, flak narmuhom ma' mod facli biex nghixu hajj a li minn materjal b'sahntu. !1-Birdlife 1-iskart normali- ansbu Hit 1-iskejjel tirrispetta 1-ambjent. gnalhekk tbigh basktijiet tax-xoqqa, kemm janlu karti. Nistgflu nagflmlu

Meta mmorru f'hanut m'hemmx gnax b'sannithom immens u 1-istess ghall-nafna affarijiet onra gflalfejn li glial kull haga li nixtru donnhom ma jispiccaw qatt! Meta bhal batteriji uzati u cartridges tal-rridu nitolbu borza. Anke jekk tal- fis-sajf immorru barbikjus gl1andna printer. U dejjem gnandna nfleggu hanut stess tahielna b'xejn, nevitaw platti u frieket disposable, lill-genituri tagfma biex jaghmlu nghidulu bi tbissima: "Le grazzi, u nuzaw dawk li nuzaw id-dar. compost bin id-dar (jekk gnandna iffranka ftit skart!" Kollu packing Min ivvinta affarijiet bnal fejn) biex anke skart tal-kcina ghalxejn ikun, gnax mument wara, disposable cameras (li jintuzaw nibdluh f'kompost gnall-gnien u dik il-borza na narmuha. darba) imissu tassew jistfli! b'hekk ukoll innaqsu 1-iskart.

Bi nit sforz ilkoll kemmafma nistgfm naghmlu MAFNA differenza.

karta Q riciklata

10

Fix-xhur ta' Novembru u Dicembru spikkaw 1-gnasafar tax-xitwa, bnall-fjamma sewda, il-vjolili tax~xitwa, 1-isturnell (b'qatgha ta' xi 15,000 fl­ajruport), il-bulebbiet, il-psiepes u z-zakak abjad. Fir-riservi kellna xi speci ta' glalez, fosthom it­tigiega tal-bahar u 1-gallozz tax-xitwa. Fuq il­banar intlemhu 1-imragen, is-sui u xi speci ta' gawwi, 1-aktar il-gawwija rasha sewda, il­gawwija rasha kannella u anke gawwija :Zgflira. Kien hemm ukoll pases zghar ta' ku!uverti, silfjuni, silfjuni Ewropej u palettuni. Dehru xi qtajjiet ta' graw, pluvieri u venew fi nhawi

differenti. Ghalkemm barra minn zmienhom, intlemhu anke ftit fluttaf u hawwief. Barra 1-imlievez kellna ghadd zgnir ta' mlievez tas-sidra. Danai rekord ta' agreu tal­bhejjem, 3 imragen tat­toppu u margun tar-razza Marokkina. ls-sorpriza tax-xahar kienet ajkla tal­kalzetti li nizlet tant it-Torri 1-Anmar, fldejn 1-Ghadira.

Dicembru kien xahar kwiet iktar minn ta' qablu, h!ief gfiall-gflasafar tax-xitvva u ghai xi CaqHq fuq il-banar. Ma' 1-ghasafar tas-soltu fi-Gfladira zdiedu monakella zghira u pluverott. Kien hemm ukoll sa erba' tigigiet tal-baflar. Fis-Simar kien hemm xi zewg buful qastni usa tmien tigigiet tal-bahar, flimkien ma' ftit glalez tax-xitwa. Fil-bajja mbagflad kien hemm ghal xi zmien tliet blonguni primi. Fuq il-bahar dehru ftit qtajja' palettuni, kuluverti tas-salib u silfjuni Ewropej, flimkien ma' cirlew tax-xitwa u cirlew prim. F'postijiet adattati kien hernm imiievez suwed u malvizzuni tal-qtajja', numru zgnir ta' durrajs u gfmsafar ta' 1-gnana, bufui tal-qamar u buful tax-xemx. lntlemhet ukoll arpa (1-ewwel wanda li qatt dehret f'Dicembru) u rega' deher ftit nuttaf. Fis-17 tax­xahar 1-Gfladira mtliet berdwocers biex jaraw 3 sarseiliet imnaqqxa (speCi rarissma) li damu hemm jum shin (ara p3).

L -ismijiet ta' 1-gflasafar qegfldin skond it-Checklist of the Birds of Malta li harget ii-Birdlife dan 1-aflflar. Ghal kopja tal-ktejjeb bil-posta ibghat 456 (cekkjew bolli mhux uzati) Iii Birdlife Malta 57/28Triq Rigord Ta' Xbiex MSD12, jew aqbez qabza sa 1-Gfladira !i tmiem il-gimgfla u ixtrih (306) minn hemm.

ittra 11-Muttafa 66 • Jannar- Frar 2005

Alwettu jew Alwetta? Sur Editur,

Jien gl'landi 15-il sena u dilettant f'lafna ta' 1-gl'lasafar. Xi xaharejn ilu dnalt membru magnkom biex nikseb aktar informaz:zjoni dwar l~ghasafar.

Bejn Settembru u Dicembru u bejn Marzu u April inqatta' l'lafna hin lmghalqa biHromba nosserva 1~

gf'lasafar, bflal sofor, alweU, zizka, pitirrossi, buful, stumell u xi drabi anke xi malviz:z jigu vicin. lmma qatt ma mexxieii naghraf lmalweU 1.1 l~imlievez jekk ikunux mara jew ragel. Lanqas fil-kotba rna sibt din

1-informazzjoni. Nixtieqkorn taghtuni xi

Ghatit Chris,

hjiel fuq dan, u nixtieq ukoll li meta tippublikaw ilamagazin taghtu

taghrif dwar dawn 1-affarijiet.

Christopher Dam

Mal Tarxien

J=tadt gost hafna naqra 1-ittra tieghek, u f'qafbi gfledt: Dan berdwocer akkanit! L -gflasafar li semmejt hum a kollha speCi komuni li nara~·,; fil~pases u fix-xitwa, u kliemek ikompli juri kemm mhux veru dak fi jaflsbu flafna nies, li Malta ma Jirji xejn. U mit-tpingija li bgflattilna, jidher li gflandek uko/1 id-daqqa ta' /-artist!

Gflafl-mistoqsija tiegflek pero ma tantx se naghtik sodisfazzjon! Ffafna gflasafar facli tagflraf is~sessi minn xu!xin, imma hemm speCi oflrajn impossibli tagh mel dan. L-alwett u 1-imlievez hum a fast dawn ta' 1-ahhar, u ghalhekk il-kotba ma jghinukx. Jien staqsejtlek /ill-habib taghna Joe Sultana, li huwa 1-ikbar espert ta' 1-ghasafar !i hawn Malta, u qalli li impossibli taghrafhom.

Rigward tagflrif fuq 1-gflasafar, a/Ina tista' tghid f'ku/1 harga nagfltu harsa lejn speci differenti ta 'gflasafar, fil­pagna 5 li jisimha Nittrumbjaw Fuq ...

L-Editur

karta Q ri6iklata

1/-Muttafa 66 • Jannar- Frar 2005 mid Janet Gerardi 11

Gnandek bzonn • zewg COs qodma • fdal ta' kartoncin • 2 gflajnejn jiccaqalqu • kolla • xlief jew spaga • mqass

3 pitazzi stiker bil-kulur

Fishy CD Kif tagnmel

Mill-karti, aqta' forom ta' xofftejn, denb, xewk taz­zaqq u zewg xewkiet identici tad-dahar (gnalissa warrab waflda mix-xewkiet tad-dahar).

2 lnkolla x-xofftejn, ix-xewk u d-denb ma'wanda mis­COs (nana tal-kitba) (Fig 1 ).

3 Aqta' metru xlief jew spaga - agnmel gnoqda fit­tart. Gnaddi linja kolla mit-toqba f'nofs is-CO sa tart ix-xewka tad-dahar. Poggi x-xlief fuq il-kolla b'mod li 1-gnoqda tigi fit-toqba (Fig 2).

4 lnkolla x-xewka tad-dahar (li kant warrabt) fuq 1-olira biex b'hekk tgliatti x-xlief.

5 Oellek is-CO bil-kolla u walilial is-CO 1-onra preciz fuqha. Qis li twaliflal flimkien in-naflat tal-kitba.

6 Wafllial gflajn fuq kull nafla tar-ras (Fig 3). 7 Gflax-xewka tal-genb aqta' karta 12x15cm. ltwiha

lura u 'I quddiem blial imrewfla (Fig 4). 8 Gnaddi 1-karta mitwija mit-toqba tas-CD (Fig 5). 9 Fettali it-truf biexjigu qishom zewg imrewfliet zgflar

(Fig 6), u zid ftit kolla fit-toqba tas-CO biex il-karta teflel.

10 Oendel il-huta lesta fejn tixtieq!

10 punti fiJ ... lluttafattiva Hajjar Iii sflabek u Iii flutek jidhlu fi Klabb Huttaf ... Tihom kopja ta' dil-formola biex jimlewha... .....

""' lmla isfel nett id-dettalji tieghek stess... 1

lbgflat kollox Iii Birdlife Malta, flimkien mai-Lm2 tal-membru 1-gdid. 3 --------------------------------~

isem u kun.:.Ljo'-'-m~--------·

indirizz

data tat-twelid telefon ~~-------~~~

liema skola jattendi

-------------··----------

------"'po=s=tco=d=-e- __________ _

imejl

Q) «l Q) N· ..... :J

w ---------------------------------------------itQ isem u kunjom :1 indirizz 3

(D -postcode

membership number telefon imejl ~

liema skola tattendi 0 ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~.

lbgnal kollox Iii Birdlife Malta 57/28 Triq Rigord, Ta' Xbiex MSD 12. Q) Tibgflatx nus bil-posta, imma cekk (pagabbli HI Birdlife Malta) jew 29 bona tas-76 (jekk self-adhesive tant afljar!). . ...