R Ö V I D K Ö Z L E M É N Y E K

Földtani Közlöny, Bull, of the Hungarian Geol. Soc. (1913) 103. 196 — 198

Sajátos üledékképződési jelenség Várpalotáról

Dr. Kókay József* (3 ábrával)

Ö s s z e f o g l a l á s : Szerző a várpalotai miocén medencéből sajátos üledékképződési jelenséget ismertet a diatomaceás agyagmárga és a vulkáni tufa határáról. A „nyelv­csapos" települési forma létrejöttét a „Nettleton"-jelenséggel magyarázza. Eszerint az egymásra rétegzett két üledékanyag között faj súlykülönbség volt, s az alsó, plasztikus állapotú laza üledék kitért a terhelés alól. A mikrorétegzett diatomaceás fekvőüledék deformálódott. A deformációban részt vett mikrorétegecskék (évszak-függőek) száma a kőzettéválási (megszilárdulási) folyamat időtartamát is rögzíti.

M i n t e g y 18 é v v e l e z e l ő t t , a v á r p a l o t a i b a r n a k ő s z é n - t e r ü l e t e n , a z S . I I . a k n a É - i f ő s z á l l í t ó v á g a t á n a k k i h a j t á s a k o r s a j á t o s ü l e d é k k é p z ő d é s i j e l e n s é g e t é s z ­l e l t ü n k . A v á g a t o t a k ő s z é n t e l e p f e d ő j é b e n h a j t o t t á k , a f e l s ő b á d e n i ( f e l s ő -t o r t o n a i ) p a l á s , d i a t o m a c e á s a g y a g m á r g a - s o r o z a t b a n . A v á g a t k i h a j t á s a t e l e p f e l e t t i , 8 — 1 0 m m a g a s s á g b a n l e v ő , k ö z e l 1 m é t e r e s f ú r á s o k b ó l m á r i s m e r t v u l k á n i t u f á t i s f e l t á r t a .

A d i a t o m a c e á s a g y a g m á r g a é s a t u f a é r i n t k e z é s i h a t á r f e l ü l e t e s a j á t o s , g u m ó s , „ n y e l v c s a p o s " t e l e p ü l é s i f o r m á t m u t a t o t t . A j e l e n s é g e t e l e i n t e v í z a l a t t i e r ó z i ó s f o l y a m a t o k e r e d m é n y é n e k v é l t ü k . H a s o n l ó j e l e n s é g g e l k u t a t ó ­f ú r á s a i n k b a n t o v á b b i a k b a n is t a l á l k o z t u n k .

M i u t á n n é h á n y é v v e l e z e l ő t t H i d a s o n is m e g f i g y e l t ü n k h a s o n l ó t e l e p ü l é s i j e l e n s é g e t a k ő s z é n ö s s z l e t e n b e l ü l , s a j e l e n s é g u g y a n c s a k a p a l á s d i a t o m a c e á s a g y a g m á r g a é s a v u l k á n i t u f a é r i n t k e z é s i f e l ü l e t é n m u t a t k o z o t t , m e g k í s é r e l ­t ü k a p r o b l é m a k ö z e l e b b i m a g y a r á z a t á t .

E s a j á t o s j e l e n s é g k e l e t k e z é s e v í z a l a t t i e r ó z i ó s t e v é k e n y s é g g e l n e m m a g y a r á -z ó d i k , m i v e l m ű k ö d é s e e r e d m é n y e k é n t h a s o n l ó f o r m á k a t n e m i s m e r ü n k . M é g i d ő s z a k o s k i e m e l k e d é s s e l s e m é r t e l m e z h e t ő e z a j e l e n s é g ( m e l y e g y é b k é n t t e l j e s e n v a l ó s z í n ű t l e n ) a m i t ú j b ó l i s ü l l y e d é s k ö v e t n e .

A z é r i n t k e z é s i f e l ü l e t , é s a p a l á s d i a t o m a c e á s a g y a g m á r g a f e l é p í t é s é n e k r é s z l e t e z ő b b t a n u l m á n y o z á s a a r r a a m e g g y ő z ő d é s r e v e z e t , h o g y a k ő o l a j -f ö l d t a n b ó l i s m e r t „ N e t t l e t o n " - j e l e n s é g g e l á l l u n k s z e m b e n .

, , N e t t l e t o n " - k í s é r l e t t e l s z o k á s a s ó d ó m o k k e l e t k e z é s é t s z e m l é l t e t n i . L é n y e g e : h a e g y p a r a f i n - r é t e g r e h i g a n y t ö n t e n e k , i d ő v e l a h i g a n y a l ó l a p a r a f i n l a s s a n f e l t ü r e m k e d i k , k i d u d o r o d i k . A j e l e n s é g o k a : a h i g a n y f a j s ú l y a n a g y o b b , m i n t a p a r a f i n é . A p a r a f i n a n y o m á s a l ó l k i t é r , k é p l é k e n y e n v i s e l k e d i k s m i n t e g y h e l y e t c s e r é l a h i g a n n y a l .

" Előadta a Magyarhoni Földtani Társulat 1969. május 14-i előadóülésén

К ók ay : Sajátos üledékképződési jelenség Várpalotáról 1 9 7

A v u l k á n i t u f a és a d i a t o m a c e á s a g y a g m á r g a h a t á r á n é s z l e l t s a j á t o s f o r m á ­k a t a „ N e t t l e t o n " - j e l e n s é g g e l m a g y a r á z z u k . A d i a t o m a c e á s ü l e d é k f e l t e h e t ő e n k i s e b b f a j s ú l y ú v o l t a k ő z e t t é v á l á s e l ő t t i , l á g y , p l a s z t i k u s , v a g y i s z a p á l l a p o t á ­b a n i s , m i n t a r á t e l e p ü l t f i n o m s z e m c s é s v u l k á n i t u f a . ( A d i a t o m a f ö l d m a i b á n y a n e d v e s á l l a p o t á b a n 1 , 1 — 1 , 2 f a j s ú l y k ö r ü l i , a f i n o m s z e m c s é s l a z a d a c i t -t u f a v i s z o n t 1 , 5 — 1 , 6 k ö r ü l i f a j s ú l y ú . )

A v á r p a l o t a i d i a t o m a c e á s ö s s z l e t l a g u n a j e l l e g ű m e d e n c é b e n j ö t t l é t r e ( K Ó K A Y , 1 9 6 7 ) . A d i a t o m a c e á s a g y a g m á r g a m i k r o r é t e g z e t t , h a l m a r a d v á n y o s . H a s o n l ó k i f e j l ő d é s ű , m i n t a m e c s e k i , h e r e n d i é s m á s m i o c é n ü l e d é k g y ű j t ő t e r ü l e t r ő l i s m e r t k é p z ő d m é n y e k . V é k o n y l e m e z e s m é s z k i v á l á s o k v á l t a k o z n a k b e n n e , v é k o n y a g y a g o s r é t e g e c s k é k k e l . K e l e t k e z é s ü k e t é v s z a k v á l t o z á s s a l m a g y a r á z t u k ( K Ó K A Y , 1 9 6 6 ) , v í z m o z g á s m e n t e s k ö z e g b e n .

A d i a t o m a c e á s ü l e d é k s o r f e l s ő n é h á n y c e n t i m é t e r e s r é s z e m é g a k ő z e t t é ­v á l á s o n n e m e s e t t á t , a v u l k á n i t ö r m e l é k s z ó r á s j e l e n t k e z é s e k o r . A k e l e t k e z e t t v u l k á n i t u f a v i l á g o s s z ü r k e s z í n ű , a l e u r o l i t j e l l e g ű , k ö n n y e n m o r z s o l ó d ó . L e h e t ­s é g e s , h o g y k ö z v e t l e n ü l s z ó r t a n y a g k é n t j u t o t t , d e m é g v a l ó s z í n ű b b , h o g y f o l y ó v í z ú t j á n k e r ü l t a l a g u n á b a . A t u f i t u i . e g y r é s z t a m e d e n c e É N y - i p e r e m e ( B á n t a p u s z t a ) f e l é 2 — 3 m - r e is k i v a s t a g s z i k , m á s r é s z t p e d i g d u r v á b b s z e m c s é -j ű v é i s v á l i k . A l e g f i n o m a b b r é s z l e b e g ő á l l a p o t b a n b e k e r ü l t a z ü l e d é k g y ű j t ő k ö z e p é i g , m a j d v i s z o n y l a g h i r t e l e n t e r h e l t e m e g a d i a t o m a c e á s i s z a p o t . A r é s z ­b e n f o l y ó s , r é s z b e n p l a s z t i k u s i s z a p h a s o n l ó a n r e a g á l t , m i n t a p a r a f i n a f ö l é j e r é t e g z e t t h i g a n n y a l s z e m b e n . 2 — 4 c m m a g a s , k ö r k e r e s z t m e t s z e t ű p ú p o k , d u z z a n a t o k f o r m á j á b a n n y o m u l t b e a k i s f a j s ú l y ú d i a t o m a c e á s i s z a p a n a g y o b b f a j s ú l y ú t u f a i s z a p k ö z é .

A V . 2 9 0 . s z . f ú r á s m i n t á j a a l a p j á n a d i a t o m a c e á s a g y a g m á r g a f e l ü l e t e a l a t t m i n t e g y 5 c m - r e l a m i k r o r é t e g e c s k é k m é g é p e k , p á r h u z a m o s a k e g y m á s s a l .

1—2. ábra. A diatomaceás agyagmárga s a fedő tufaréteg érintkezési felülete. Bal oldali kép: deformálódott réteglap; j obb oldali kép: illeszkedőleg települt vulkáni tufa rétegtalp. Várpalota 290. sz. fúrás. N = I X

1 9 8 Földtani Közlöny 103. kötet, 2. füzet

2 c m - r e l a k ő z e t h a t á r a l a t t m á r e g y r é t e g e c s k é n h a t á r o z o t t a n m e g f i g y e l h e t ő , h o g y e n y h e í v e l é s s e l i d o m u l a p ú p m e t s z e t e k b u r k o l ó v o n a l á h o z m é g m e g l e v ő p l a s z t i c i t á s a f o l y t á n .

A k é t k ő z e t é r i n t k e z é s i f e l ü l e t e f e l é h a l a d v a a m i k r o r ó t e g z e t t s é g f e l b o m l i k , a z ü l e d é k a n y a g f o l y ó s á l l a p o t a k ö v e t k e z t é b e n . E n n e k a r é t e g n e k a v a s t a g s á g a 3 — 4 c m - n é l n e m v o l t t ö b b r e t e h e t ő . J e l e n l e g , t ö m ö r ö d é s u t á n a v a s t a g s á g 2 ,5 c m .

3. ábra. Diatomaceás agyagmárga sajátos „nye lvcsapos" települési jelensége. Oldalnézet. Várpalota 290. sz. fúrás N = I X

A v á r p a l o t a i p a l á s , d i a t o m a c e á s a g y a g m á r g a a z é v s z a k - p e r i ó d u s t j e l z ő m i k r o r é t e g e k a l a p j á n é v e n k é n t k b . 0 , 2 m m - t g y a r a p o d o t t . í g y t e h á t m i n t e g y 1 5 0 — 2 0 0 é v i g v o l t f o l y ó s á l l a p o t ú a z ü l e d é k , m a j d f o k o z a t o s a n , a v í z t a r t a l o m c s ö k k e n é s é v e l k b . u g y a n e n n y i i d e i g k é p l é k e n y , i l l e t v e s z e m i p l a s z t i k u s á l l a p o t ú .

F ő l e g m e z o z ó o s m é s z k ő k é p z ő d m é n y e k b e n g y a k o r i a k a z a g y a g o s , g u m ó s m é s z k ő r é t e g - f e l ü l e t e k , m e l y e k n e k e g y r é s z e f e l f o g á s u n k s z e r i n t a „ N e t t l e t o n " -j e l e n s é g h e z h a s o n l ó m ó d o n é r t e l m e z h e t ő . H a v é k o n y a b b , v a s t a g a b b a g y a g o s i s z a p r a m é s z i s z a p t e l e p ü l , a z i s m e r t e t e t t ü l e d é k a l a k z a t is l é t r e j ö h e t . L e g f e l j e b b n e m a n n y i r a k i f e j e z e t t e n m i n t V á r p a l o t á n . A z i r o d a l o m a „ t e r h e l é s i j e l e n s é g e k " k ö z é s o r o l j a a h a s o n l ó t e l e p ü l é s i a l a k z a t o k a t ( P E T T I J O H N e t P O T T E R , 1 9 6 4 . ) .

I r o d a l o m

K Ó K A Y J . (1966): A Herend-márkói barnakőszénterület földtani és őslénytani vizsgálata. Geol Hung. Ser. Pal . fasc. 36. — K Ó K A Y J . (1967): A Bakony-hegység felsőtortonai képződményei. Földt. Közi . 97. — P E T T I J O H N , F. J . et P O I I E K , P . E. (1964): Atlas and Glossary of Primary Sedimentary Structures. Berlin—New York ,

1 9 8 Földtani Közlöny 103. kötet, 2. füzet

2 c m - r e l a k ő z e t h a t á r a l a t t m á r e g y r é t e g e c s k é n h a t á r o z o t t a n m e g f i g y e l h e t ő , h o g y e n y h e í v e l é s s e l i d o m u l a pupm&tszetek b u r k o l ó v o n a l á h o z m é g m e g l e v ő p l a s z t i c i t á s a f o l y t á n .

A k é t k ő z e t é r i n t k e z é s i f e l ü l e t e f e l é h a l a d v a a m i k r o r ó t e g z e t t s é g f e l b o m l i k , a z ü l e d é k a n y a g f o l y ó s á l l a p o t a k ö v e t k e z t é b e n . E n n e k a r é t e g n e k a v a s t a g s á g a 3 — 4 c m - n é l n e m v o l t t ö b b r e t e h e t ő . J e l e n l e g , t ö m ö r ö d é s u t á n a v a s t a g s á g 2 , 5 c m .

3. ábra. Diatomaceás agyagmárga sajátos „nye lvcsapos" települési jelensége. Oldalnézet. Várpalota 290. sz. fúrás N = 1 X

A v á r p a l o t a i p a l á s , d i a t o m a c e á s a g y a g m á r g a a z é v s z a k - p e r i ó d u s t j e l z ő m i k r o r é t e g e k a l a p j á n é v e n k é n t k b . 0 , 2 m m - t g y a r a p o d o t t . í g y t e h á t m i n t e g y 1 5 0 — 2 0 0 é v i g v o l t f o l y ó s á l l a p o t ú a z ü l e d é k , m a j d f o k o z a t o s a n , a v í z t a r t a l o m c s ö k k e n é s é v e l k b . u g y a n e n n y i i d e i g k é p l é k e n y , i l l e t v e s z e m i p l a s z t i k u s á l l a p o t ú .

F ő l e g m e z o z ó o s m é s z k ő k é p z ő d m é n y e k b e n g y a k o r i a k a z a g y a g o s , g u m ó s m é s z k ő r é t e g - f e l ü l e t e k , m e l y e k n e k e g y r é s z e f e l f o g á s u n k s z e r i n t a „ N e t t l e t o n " -j e l e n s é g h e z h a s o n l ó m ó d o n é r t e l m e z h e t ő . H a v é k o n y a b b , v a s t a g a b b a g y a g o s i s z a p r a m é s z i s z a p t e l e p ü l , a z i s m e r t e t e t t ü l e d é k a l a k z a t is l é t r e j ö h e t . L e g f e l j e b b n e m a n n y i r a k i f e j e z e t t e n m i n t V á r p a l o t á n . A z i r o d a l o m a „ t e r h e l é s i j e l e n s é g e k " k ö z é s o r o l j a a h a s o n l ó t e l e p ü l é s i a l a k z a t o k a t ( P E T T I J O H N e t P O T T E R , 1 9 6 4 . ) .

I r o d a l o m

K Ó K A Y J. (1966): A Herend-márkói barnakőszénterület földtani és őslénytani vizsgálata. Geol. Hung. Ser. Pal . fasc. 36. — K Ó K A Y J. (1967): A Bakony-hegység felsőtortonai képződményei. Földt. Közi . 97. — P E T T I J O H N , F. j . et P O T T E R , P . E. (1964): Atlas and Glossary of Primary Sedimentary Structures. Berlin—New York ,

Földtani Közlöny, Bull, of the Hungarian Geol. Soc. (1973) 103. 199—201

Uledékmozgási jelenség a budai márgában

Boda J.—Monostori M.* (2 táblával)

A z ó b u d a i S z é p v ö l g y b e n m é l y í t e t t s e k é l y f ú r á s o k b ó l o l y a n s a j á t o s m i n t á k k e r ü l t e k e l ő , m e l y e k f o n t o s a d a t o k a t a d h a t n a k a b u d a i m á r g a k é p z ő d é s i k ö r ü l ­m é n y e i r ő l .

A j e l e n s é g r ő l é s a z e g é s z r é t e g s o r r ó l k o r á b b a n p u b l i k á l t t a n u l m á n y t ( B O D A J.— M O N O S T O R I M . , 1 9 7 2 ) k í v á n j a i l l u s z t r á l n i a z i t t b e m u t a t o t t á b r a a n y a g .

A z I . t á b l a 1 . á b r á j á n j ó l l á t h a t ó , h o g y a p l a n k t o n d ú s b u d a i m á r g a f e l ü l e t é n s z é t á g a z ó b e m é l y e d é s e k b e n t e l e p ü l a d u r v a t ö r m e l é k j e l l e g ű ü l e d é k b ő l k e l e t ­k e z e t t m é s z a l g a g u m ó s — n u m m u l i t e s e s m é s z k ő .

A z I . t á b l a 2 — 3 . á b r á j á n a r é t e g z é s r e m e r ő l e g e s m e t s z e t b e n l á t h a t ó , h o g y a m é s z a l g a g u m ó s — n u m m u l i t e s e s m é s z k ő m i l y e n v é k o n y , k i é k e l ő d ő b e t e l e ­p ü l é s e k e t a l k o t h a t a m á r g á b a n .

A z I . t á b l a 2 — 4 . á b r á j á n és а I I . t á b l a 1 . á b r á j á n m e g f i g y e l h e t ő a k é t k é p ­z ő d m é n y k o n t a k t u s á n a k j e l l e g é b ő l , h o g y m é g m i n d k e t t ő t ö b b é - k e v é s b é k é p l é k e n y ü l e d é k á l l a p o t b a n v o l t a b e t e l e p ü l é s e k k e l e t k e z é s e k o r .

А I I . t á b l a 2 — 4 . á b r á j a v é k o n y c s i s z o l a t i k é p b e n m u t a t j a a z e l ü t ő f á c i e s ű k é p z ő d m é n y e k é r i n t k e z é s é t . I t t i s j ó l l á t h a t ó , h o g y a k é t k é p z ő d m é n y m é g ü l e d é k á l l a p o t b a n k e r ü l t k a p c s o l a t b a , a n y a g u k r é s z b e n k e v e r e d e t t .

A s e k é l y , m o z g a t o t t v í z b e n k e l e t k e z e t t m é s z k ő l o k á l i s b e t e l e p ü l é s é t a m é ­l y e b b v í z i p l a n k t o n d ú s m á r g á b a , m e l y e t r é s z l e g e s k e v e r e d é s ü k k í s é r t , m e r e d e k a l j z a t o n l e z a j l o t t ü l e d é k m o z g á s i j e l e n s é g e k n e k t u l a j d o n í t h a t j u k .

I r o d a l o m

B O D A J . — M O N O S T O R I M . (1972): Adatok a budai márga képződési körülményeihez. Őslénytani Viták, 20.

T á b l a m a g y a r á z a t

I. tábla 1. Mészalgagumós—nummuliteses mészkővel kitöltött szétágazó bemélyesések a budai márga réteglapján. Budapest,

Csatárka u. 0,5 X 2—4. Mészalgagumós—nummuliteses mészkő kiékelődő vékony betelepülései a budai márgában. Budapest, Csatárka

u. 0,5 X

II. tábla 1. Budai márga képlékeny állapotban feldolgozott csomója a mészalgagumós—numrauliteses mészkőben.

Csatárka u. 0,5 X 2—4. Mészalgagumós—nummuliteses mészkő és budai márga érintkezési helyének vékonycsiszolati képe. Budapesat

Csatárka u. 3., 6 X , %• és 4. 1 5 X

* E L T E , Őslénytani Tanszék. Előadták a M F T őslénytani és Kétegtani Szakosztályának 1971. május 10-i előadó­ülésén

Földtani Közlöny 103. kötet, 2. füzet

I. tábla

2 0 0

Boda—Monostori: Üledékmozgási jelenség a budai márgában 2 0 1

I I . tábla

8 Földtani Közlöny

Földtani Közlöny, Bull, of the Hungarian Geol. Soc. (1973) 103. 2 0 2 - 2 0 4

Apró Brachiopodák és csigák Brachiopoda-teknők belsejében

Dr. Délre Csaba (3 ábrával)

A V i l l á n y i h g . - b e n , a S z a v a f a l u m e l l e t t i k ő f e j t ő ( 1 . á b r a ) k ö z é p s ő a n i z u s i r é t e g e i b ő l e l ő k e r ü l t k é t Tetractinella trigonella ( S C H X O T H . ) p é l d á n y t e k n ő -ü r e g é b e n , a k a r v á z c s i s z o l a t o k s o r á n , a p r ó Brachiopoda v á z a k a t , k é t Goenothyris vulgaris ( S C H L O T H . ) p é l d á n y t e k n ő j é n e k b e l s e j é b e n p e d i g a p r ó G a s t r o p o d á k a t t a l á l t u n k .

A z a p r ó B r a c h i o p o d a v á z a k a T e t r a c t i n e l l á k h é j a é s s p i r á l i u m a k ö z ö t t ( 2 . á b r a ) , a z a p r ó G a s t r o p o d á k p e d i g a C o e n o t h y r i s e k b ú b j a a l a t t h e l y e z k e d n e k e l ( 3 . á b r a ) . A z á r v á n y B r a c h i o p o d á k k i t ö l t ő ü l e d é k e e l t é r ő a „ g a z d a t e k n ő k " t ö l t e l é k é t ő l . A z e l ő b b i u i . d u r v a k a l c i t k r i s t á l y o k b ó l , a z u t ó b b i p e d i g f i n o m ­s z e m ű m é s z i s z a p b ó l á l l . E z é r t a z á r v á n y t e k n ő k i t ö l t é s é n e k a „ g a z d a t e k n ő " k i t ö l t é s é n é l i d ő s e b b n e k k e l l l e n n i e . V a l ó s z í n ű , h o g y a z a p r ó B r a c h i o p o d á k c s a k h a l á l u k u t á n k e r ü l t e k a z ü r e s Tetractinella-héjs^kba, e z u t ó b b i a k a t k i t ö l t ő m é s z ­i s z a p p a l e g y ü t t . A z a p r ó B r a c h i o p o d á k t e h á t t u l a j d o n k é p p e n m á s o d i k b e t e m e -t ő d é s i h e l y e n v a n n a k .

M á s a C o e n o t h y r i s e k b e n l e v ő a p r ó G a s t r o p o d á k h e l y z e t e . E z e k k i t ö l t é s e u i . u g y a n o l y a n f i n o m m é s z i s z a p , m i n t a b e z á r ó t e k n ő é . E z e k r e n é z v e t e h á t e g y é b b e k e r ü l é s i l e h e t ő s é g e k e t is m é r l e g e l n ü n k k e l l . P l . a j u v e n i l i s G a s t r o p o d á k a z e l h a l t Brachiopoda t e k n ő j é t e l e i n t e v é d e l e m k é n t h a s z n á l h a t t á k , d e n ö v e k e ­d é s ü k s o r á n a z c s a p d á j u k k á v á l t . U g y a n e r r e a m a g y a r á z a t r a j u t o t t V Ö R Ö S A . ( 1 9 7 0 ) Brachiopoda-teknők b e l s e j é b e n l e v ő j u v e n i l i s A m m o n o i d e á k e s e t é b e n . N e m z á r h a t ó k i a z o n b a n a n n a k l e h e t ő s é g e s e m , h o g y a G a s t r o p o d á k a B r a c h i o ­p o d á k p a r a z i t á i v o l t a k . E B N T O N ( 1 9 3 2 ) e m l í t o l y a n n e o n t o l ó g i a i e s e t e t , m i -

1. ábra. A Szava melletti lelőhely földrajzi helyzete Fig. 1. Geographical position of the locality by the Sava

2 0 3 Detre: Apró Brachiopodák és csigák Brachiopoda-teknőkben

2. ábra. Apró Brachiopoda Tetractinella trigonella (SOHLOTH .) teknőjében. 10 X Fig. 2. Tiny brachiopod within the valve of Tetractinella trigonella (SCHLOTH.) 10 X

3. ábra. Apró csigák Coenothyris vulgaris (SCHLOTH. ) teknőjében. 1 0 X Fig. 3, Tiny gastropods within the valve of Coenothyris vulgaris ( S C H L O T H . ) . 1 0 X

8*

2 0 4 Földtani Közlöny 103. kötet, 2. füzet

s z e r i n t e g y e s j e l e n k o r i B r a c b i o p o d á k l á r v a á l l a p o t b a n m e g t e l e p ü l n e k a c s i g a k ö p e n y é n e k r é s e i b e n é s o t t p a r a z i t a é l e t m ó d o t f o l y t a t v a , j e l e n t ő s n a g y s á g ú r a n ő n e k . E n n e k f o r d í t o t t j á r a ( B r a c h i o p o d á b a n p a r a z i t a G a s t r o p o d a ) a n e o n t o l ó -g i á b ó l n e m i s m e r ü n k u g y f l n p é l d á t , d e n e m e l k é p z e l h e t e t l e n a z a f ö l d t ö r t é n e t i m ú l t b a n . A z t a z o n b a n , h o g y i l y e n s z e r v e s v á z a k a B r a c h i o p o d á k t á p l á l k o z á s i f o l y a m a t a i ú t j á n j u s s a n a k b e a z o k b e l s e j é b e , k i z á r t n a k k e l l t e k i n t e n ü n k .

U g y t ű n i k , h o g y a B r a c h i o p o d á k o n b e l ü l i s z e r v e s v á z a k e l ő f o r d u l á s a n e m t ú l r i t k a , c s a k e d d i g n e m f o r d í t o t t a k r á f i g y e l m e t .

I r o d a l o m — R e f e r e n c e s

C O W E N , E . (1971): The Food o f Atriculate Brachiopods — A Discussion Journal of Paleontology. 45, pp . 137—139. — F E N T O N , С. L . A . (1932): A Parasitic Brachiopod — Nautilus 46. pp . 52—54. — F I S C H E R , A . G., T E I O H E R T , C . (1969): Cameral Deposits in Cephalopod Schells. Univ. Kansas Paleont. Contrib. Paper. 37. p . 30. — K Ü H E N T H A L , W . (1897): Parasitische Schnecken. A b b . Senchland. Nat. f. Ges. 24. pp . 1 — 5. — M C C A M M O N , H . M . (1969): The F o o d of Articulate Brachiopods. Journ. Paleont. 43. pp . 976—985. — R U D W I C K , M. J. S. (1968): The Feeding Mechanisms and Affinities of the Triassic Brachiopods Thecospira ZTJGMAYER and Bactrynium E M E R I C H . Paleontology. 11. p . . 329—360. — V Ö K Ö S A . (1970): A p r ó Ammonitesek fosszilizálódása Brachiopoda teknőben. (Fossilizations of Small Ammonites in Brachio­p o d Valves) . Fö ld t . Közi . 100, pp . 399—401.

Tiny brachopods and gastropods within brachiopod valves

Dr. Cs. Detre

In the valves of some brachiopods recovered from the Anisian of the Villány Mountains the remnants of tiny brachiopods and gastropods were discovered. The possible circum­stances under which these fossil inclusions could have been formed are discussed.