J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Actieve vrijetijdssport in Vlaanderentrends, profielen en settings
Jeroen Scheerder & Steven Vos
Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
m.m.v. S. Pabian, K. De Martelaer, J. Lefevre & R. Philippaerts
Contact: [email protected]
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Outline
Vrijetijdssport als kenmerk van een welvaartssamenleving
Tijdstrends
Profiel van de (non)-participant (vraaggerelateerde kenmerken)
Setting van de sportbeoefening (aanbodgerelateerde kenmerken)
Uitleidend
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Vrijetijdssport als kenmerk van een welvaartssamenleving
Kerndoelen van Sport voor Allen
• verhogen van deelname aan sport (participatieprincipe)
• scheppen van gelijke kansen voor sportdeelname (gelijkheidsprincipe)
• realiseren van een inclusief sportaanbod (democratiseringsprincipe)
• burgersamenleving activeren om zelf SvA te realiseren (subsidiariteitsprincipe)
Kerndoelen opgefrist in het Witboek Sport (EC, 2007)
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Vrijetijdssport als kenmerk van een welvaartssamenleving
Vlaanderen
• > 40 jaar Sport voor Allen-beleid
• ‘zo kwaliteitsvol en gevarieerd mogelijk sportaanbod voor een zo groot mogelijke
groep van mensen’
• welvaartsmaximalisatie (individuele baten én maatschappelijke voordelen)
• ontwikkelingen in het sportbeleid
o aanvankelijk investering in sportinfrastructuur en subsidiëring van federaties
o Strategisch Plan voor Sportend Vlaanderen (1997) zorgt voor strategische visie op
sportbeleid
o overheid intervenieert selectief waar wenselijk
o aandacht voor clubgeorganiseerde sport, anders- en niet-georganiseerde sport,
kansengroepen, etc.
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Tijdstrends
Op basis van participatieonderzoek (langlopend, meerdere meetpunten)
• PF/SBV-onderzoek
o 1969-1979-1989-1999-2009
o schoolgaande jongeren en hun ouders
o Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
• SCV-surveys
o 2001-2002-2003-2004-2005-2006-2007-2008-2009
o 18- tot en met 85-jarigen
o Studiedienst van de Vlaamse Regering (SVR)
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Tijdstrends
Evolutie van het actieve sportcontact in Vlaanderen bij volwassenen op basis van PF/SBV-onderzoek, 1969-2009
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Tijdstrends
Evolutie van de sportdeelname in clubverband in Vlaanderen bij volwassenen op basis van PF/SBV-onderzoek, 1969-2009
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Tijdstrends
Evolutie van het actieve sportcontact in Vlaanderen bij jongeren uit het secundair onderwijs op basis van PF/SBV-onderzoek, 1979-2009
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Tijdstrends
Evolutie van de sportdeelname in clubverband in Vlaanderen bij jongeren uit het secundair onderwijs op basis van PF/SBV-onderzoek, 1979-2009
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Tijdstrends
Evolutie van het aantal 12-tot en met 75 jarige sporters, recreatiesporters, clubsporters, competitiesporters, fietssporters en loopsporters in Vlaanderen, 1969-2007 (percentages i.f.v. de totale populatie)
Bron: Scheerder & Vanreusel (2009)
GOLF 1GOLF 2
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Tijdstrends
Evolutie van de frequentie van de sportbeoefening en sportbeoefening in clubverband bij 18- tot en met 85-jarigen in Vlaanderen op basis van CSV, 2001-2009 (kolom percentages i.f.v. de totale populatie)
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
TotaalGeen sport 48,4 45,1 45,3 40,5 40,7 41,7 - 42,1 46,4Max. 1x per maand 19,2 22,0 16,6 9,2 10,6 9,3 - 11,5 9,6Meerdere keren per maand 32,4 32,9 38,1 50,3 48,7 49,0 - 46,4 44,0
MannenGeen sport 41,8 40,0 40,1 35,2 35,9 40,1 - 37,8 41,1Max. 1x per maand 20,5 22,9 17,5 10,9 11,6 8,8 - 13,4 10,4Meerdere keren per maand 37,8 37,0 42,4 54,0 52,4 51,1 - 48,7 48,5
VrouwenGeen sport 54,8 50,0 50,4 45,5 45,3 43,3 - 46,2 51,2Max. 1x per maand 17,9 21,2 15,7 7,7 9,7 9,7 - 9,6 9,0Meerdere keren per maand 27,3 28,9 33,9 46,6 45,1 47,0 - 44,2 39,8
Sportbeoefening in clubverbandTotaal 18,8 19,2 18,0 20,2 19,6 21,8 20,7 21,2 16,8Mannen 22,9 23,3 21,0 25,1 23,9 24,7 25,5 22,6 21,2Vrouwen 14,9 15,2 14,9 15,5 15,4 19,0 16,1 20,0 12,6
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Tijdstrends
UITZONDERLIJK GEDRAG
AANVAARD GEDRAG
ALLEDAAGS GEDRAG
NORMATIEF GEDRAG
Medio 20ste eeuw
21ste eeuwSPORTDEELNAME:
GEWIJZIGDE PERCEPTIE
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
SAMENLEVINGSPORT
SAMENLEVINGSPORT
VERMAATSCHAPPELIJKING VAN SPORT (Crum, 1991)
VERSPORTING VAN DE SAMENLEVING(Crum, 1991)
COMMERCIALISERING VAN SPORT rol van de markt
POLITISERING VAN SPORT rol van de overheid
Tijdstrends
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Profiel van de (non)-participant
Geplande sportdeelname:- de wekelijkse squashafspraak met vrienden- clubsport- …- maar ook, skiën in de Franse Alpen, ook al is dit slechts 1 week op jaarbasis
Niet-geplande sportdeelname: - een toevallige zwembeurt op vakantie- een fietstocht met de familie op een zonnige dag- …
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Profiel van de (non)-participant
Geplande sporter
Uitsluitend niet-geplande sporter
Niet sporter
Incidentele sporter
Frequente sporter
Zeer frequente sporter
Clubsporter
51,8
11,2
37,0
12,3
12,0
38,7
25,0
82,2
17,8
-
19,5
19,1
61,4
36,5
% i.f.v. totale populatie % i.f.v. sportieve populatie
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Profiel van de (non-)participant
Niet sporter Clubsporter Geplande sporter
Geslacht ↑vrouw ↑Man ↑Man
Leeftijd ↑65+ / ↓14-17j ↑14-17j ↑14-17j / ↑18-34j
Gezinsstatus ↑kinderen 18+ ↑ geen kinderen ↑geen kinderen
Woonplaats ↑centrum - -
Diploma ↑geen ↑student/ hoger onderw.
Taakinhoud ↑inactief ↑student ↑student
SES ouders ↑laag ↑hoog ↑hoog
Inkomen ↑moeilijk rondkomen ↑makkelijk rondkomen ↑makkelijk ronkomen
Sociaal netwerk ↑klein ↑groot ↑groot
Mediavoorkeur ↑populair - ↑kritisch
Sportparticip. ouders ↑geen ouders ↑beide ouders ↑beide ouders
Sport vroeger ↑geen sport ↑clubsport ↑clubsport
↑student/ hoger onderw.
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Profiel van de (non-)participant
Incidentele sporter
Frequente sporter Zeer frequente sporter
Geslacht - - ↑Man
Leeftijd ↓65+ ↓65+ ↑14-17j
Gezinsstatus - - ↑geen kinderen
Woonplaats - - -
Diploma ↓geen ↑student/ hoger onderw.
Taakinhoud ↓gepensioneerd ↓inactief ↑student / bediende
SES ouders ↓laag ↑hoog ↑hoog
Inkomen - ↓makkelijk rondkomen ↑makkelijk ronkomen
Sociaal netwerk ↑gemiddeld ↑groot ↑groot
Mediavoorkeur - - ↓populair
Sportparticip. ouders ↓beide ouders ↓geen ouders ↑beide ouders
Sport vroeger - ↑sportactief ↑clubsport
↑student/ hoger onderw.
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Profiel van de (non-)participant
Variabele Categorieën Incidenteel Frequent Zeer frequent
Leeftijdscategorie 14-17 j. +18-34 j. + + +55-64 j.65+ - - -35-54 j. (ref.)
Geslacht Man +Vrouw (ref.)
Taakinhoud Niet-werkend +Gepensioneerd +
Studie: sociaal-cultureel +Studie: economisch-technischJob: vorming/onderwijs/mensen helpen +Job: management + creatiefJob: routinewerk (ref.)
Diploma Volgt nog voltijds dagonderwijsGeen of lager onderwijs -Lager secundair onderwijs -Hoger onderwijsHoger secundair onderwijs (ref.)
Gezinsstatus Inwonend/alleenstaand, geen kind(eren)Samenwonend, geen kind(eren)Alleenstaand/samenwonend, jongste kind < 7j. - -Alleenstaand/samenwonend, jongste kind > 7j.en < 18j.
-
Alleenstaand/samenwonend, jongste kind > 18j.(ref.)
Resultaten van een multinomiale logistische regressieanalyse (referentie= non-participant)
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Profiel van de (non-)participant
Variabele Categorieën Incidenteel Frequent Zeer frequent
Woonplaats Grootstedelijk centrum - - -Ander centrumNiet-centrum (ref.)
SES ouders LaagHoogMidden (ref.)
Sociaal netwerk 5 tot 9 mensen +10 of meer mensen + + +0 tot 4 mensen (ref.)
Inkomen Moeilijk rondkomenMakkelijk rondkomenTussenin rondkomen (ref.)
Mediavoorkeur Populair - -KritischGemiddeld (ref.)
Sportparticipatie ouders Één van beide ouders +Beide ouders +Geen van beide ouders (ref.)
Sport vroeger Sport maar geen clubsport + +Clubsport + +Geen sport (ref.)
ngewogen 3 146Nagelkerke R² 16,8Δ-2LL 505,1 (p < .001)
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Setting van de sportbeoefening
Sportvoorkeur bij 14- tot en met 85-jarigen in Vlaanderen anno 2009 (i.f.v. sportieve populatie)Rang Algemeen
(ngewogen=1 976)% Geplande sport
(ngewogen=1 621)% Niet-geplande sport
(ngewogen=875)% Gelegenheidssport
(ngewogen=352)%
1 Recreatief fietsen 41,8 Recreatief fietsen 33,3 Recreatief fietsen 32,9 Recreatief fietsen 47,1
2 Recreatief wandelen 25,9 Recreatief wandelen 19,5 Recreatief wandelen 22,5 Recreatief wandelen 35,1
3 Loopsport 20,9 Loopsport 18,3 Recreatief zwemmen 20,9 Recreatief zwemmen 20,4
4 Recreatief zwemmen 20,7 Recreatief zwemmen 13,9 Loopsport 13,4 Loopsport 11,7
5 Fitness 12,6 Fitness 11,5 Fitness 7,0 Fitness 7,0
6 Voetbal 9,1 Voetbal 8,9 Skiën 4,9 Tennis 4,3
7 Tennis 7,3 Tennis 6,4 Tennis 4,6 Voetbal 4,0
8 Dans 4,9 Dans 5,4 Voetbal 4,1 Paardensport 1,9
9 Lichaamsoefeningen 4,1 Lichaamsoefeningen 4,8 Paardensport 1,9 Basketbal 1,8
10 Skiën 3,8 Paardensport 2,8 Badminton 1,9 Badminton 1,8
11 Paardensport 3,2 Badminton 2,3 Squash 1,8 Dans 1,3
12 Badminton 2,7 Skiën 2,0 Basketbal 1,5 Skiën 1,1
13 Squash 2,2 Squash 1,7 Dans 1,2 Squash 1,1
14 Mountainbike 1,8 Mountainbike 1,7 Snowboarden 1,1 Zaalvoetbal 1,0
15 Volleybal 1,6 Volleybal 1,5 Bowling 1,1 Hengelen 1,0
16 Basketbal 1,4 Spinning 1,5 Petanque 1,0 Motorsport 1,0
17 Spinning 1,4 Aerobics 1,4 Motorsport 0,9 Lichaamsoefeningen 1,0
18 Petanque 1,4 Wielrennen op de weg 1,3 Mountainbike 0,8 Zumba 0,8
19 Aerobics 1,3 Zumba 1,2 Volleybal 0,8 Onderwatersport 0,8
20 Zaalvoetbal 1,3 Petanque 1,2 Lichaamsoefeningen 0,7 Mountainbike 0,8
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Setting van de sportbeoefening
Gepland(eventueel ook niet-gepland)
(ngewogen=1 627)
Uitsluitend gepland(ngewogen=1 101)
Niet uitsluitend gepland(ngewogen=526)
Competitief 4,6 3,9 6,2
Recreatief 78,6 81,6 72,5
Competitief + recreatief 16,7 14,5 21,4
Niveau van de geplande sportbeoefening bij 14- tot en met 85-jarigen in Vlaanderen anno 2009 (i.f.v. sportieve populatie)
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Setting van de sportbeoefening
Locatie van de geplande sportbeoefening bij 14- tot en met 85-jarigen in Vlaanderen anno 2009 (i.f.v. sportieve populatie)
Gepland(eventueel ook niet-gepland)
(ngewogen=1 627)
Uitsluitend gepland(ngewogen=1 101)
Niet uitsluitend gepland(ngewogen=526)
Outdoor (in de natuur/bos/plein/park) 55,8 56,1 54,9
Straat 32,3 34,5 28,0
Sportzaal/sporthal 25,1 23,2 29,2
Zwembad 15,7 15,8 15,6
Andere openlucht sportinfrastructuur(bv. golfterrein, motorcrossparcours, visvijver, …)
12,1 10,6 15,0
Fitnessruimte 11,9 10,5 14,5
Andere overdekte sportinfrastructuur(bv. klimmuur, indoor skipiste, manege, …)
10,1 9,8 10,8
Thuis 7,4 8,3 5,5
School 3,7 3,5 4,0
Tuin 0,9 0,8 1,0
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Setting van de sportbeoefening
Organisatorisch verband van de sportbeoefening bij 14- tot en met 85-jarigen in Vlaanderen anno 2009 (i.f.v. sportieve populatie)
Gepland en/of niet-gepland
(ngewogen=1 981)
Gepland(ngewogen=1 627)
Uitsluitend gepland(ngewogen=1 101)
Niet-gepland(ngewogen=880)
Uitsluitend niet-gepland
(ngewogen=354)
Geen verband 32,2 27,7 29,8 24,6 28,1
Uitsluitend geen verband 12,4* 13,3 15,5 17,3 17,7
Lichte sportgemeenschap (licht verband)
62,4 49,5 49,7 70,7 69,5
Uitsluitend lichte sportgemeenschap (licht verband)
31,2 28,5 29,4 59,8 54,9
Zwaar verband 47,3 51,7 48,4 16,7 19,4
Uitsluitend zwaar verband 18,6 30,7 28,6 10,4 9,7
Uni- en/of omnisportclub 33,5 38,3 34,8 6,7 7,1
Unisportclub 29,7 33,9 30,6 5,4 6,9
Omnisportclub 5,4 6,2 5,4 1,4 0,2
Vereniging die geen sportclub is 8,3 8,1 8,8 4,2 6,6
Fitnesscentrum 7,4 7,1 5,8 3,7 4,7
School 2,8 2,1 1,9 2,5 1,6
Bedrijf 2,4 1,9 1,6 2,0 2,1
Sportdienst 2,1 2,2 2,1 0,7 1,5
Sportkamp 0,3 0,2 0,0 0,5 0,1
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Setting van de sportbeoefening
Gezelschap van de sportbeoefening bij 14- tot en met 85-jarigen in Vlaanderen anno 2009 (i.f.v. sportieve populatie)
Gepland en/of niet-gepland
(ngewogen=1 981)
Gepland(ngewogen=1 627)
Uitsluitend gepland
(ngewogen=1 101)
Niet-gepland(ngewogen=880)
Uitsluitend niet-gepland
(ngewogen=354)
Met vrienden 52,2 50,7 47,8 42,6 39,7
Individueel 49,5 44,5 45,5 38,5 47,7
Met partner 33,0 26,4 27,2 34,1 39,1
Met clubgenoten 28,1 31,9 29,6 5,7 5,5
Met familie 27,6 20,9 21,6 30,1 31,4
Uitsluitend individueel 14,0** 15,8 17,8 18,5 18,5
Met collega’s 6,0 5,1 4,2 4,5 4,3
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Setting van de sportbeoefening
Combinatie van sportcontexten m.b.t. de sportbeoefening bij 14- tot en met 85-jarigen in Vlaanderen anno 2009 (i.f.v. sportieve populatie)
Lich
te
spo
rtge
me
ensc
hap
(nge
wo
gen=1
23
7)
Ind
ivid
ue
el
(nge
wo
gen=9
80
)
Spo
rtcl
ub
(nge
wo
gen=6
63
)
Ve
ren
igin
g d
ie g
ee
n
spo
rtcl
ub
is(n
gew
oge
n=1
64
)
Co
mm
erc
iële
sp
ort
voo
rzie
nin
g(n
gew
oge
n=1
46
)
Spo
rtd
ien
st(n
gew
oge
n=4
2)
Be
dri
jf(n
gew
oge
n=4
7)
Lichte sportgemeenschap 55,1*** 48,4*** 42,1*** 45,9*** 92,7*** 91,5**
Individueel 43,7*** 40,6*** 32,3*** 58,2* 42,9 52,2
Sportclub 26,0*** 27,4*** 15,9*** 22,6** 21,4 28,3
Vereniging die geen sportclub is 5,6*** 5,4*** 3,9*** 4,1 21,4** 6,4
Commerciële sportvoorziening 5,4*** 8,7* 5,0** 3,7 / 8,7
Sportdienst 3,1*** 1,8 1,4 5,5** / /
Bedrijf 3,5*** 2,4 2,0 1,8 2,7 /
* = p < .05, ** = p < .01, *** = p < .001
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Setting van de sportbeoefeningResultaten van binaire logistische regressieanalyses
Sportclub Commerciële sportcontext(i.e. fitnesscentrum)
Lichte sportgemeenschap
Individueel Uitsluitend individueel
Intercept - - + -Leeftijdscategorie
14-17 j. -18-34 j.55-64 j. -65+ - -35-54 j. (ref.)
GeslachtMan + - +Vrouw (ref.)
TaakinhoudNiet-werkendGepensioneerdStudie: sociaal-cultureelStudie: economisch-technischJob: vorming/onderwijs/mensen helpen -Job: management + creatiefJob: routinewerk (ref.)
DiplomaVolgt nog voltijds dagonderwijsGeen of lager onderwijsLager secundair onderwijsHoger onderwijsHoger secundair onderwijs (ref.)
GezinsstatusInwonend/alleenstaand, geen kind(eren)Samenwonend, geen kind(eren)
Alleenst/samenw, jongste kind < 7j. - -Alleenst/samenw, jongste kind > 7j. en < 18j.Alleenst/samenw, jongste kind > 18j. (ref.)
WoonplaatsGrootstedelijk centrum + +Ander centrumNiet-centrum (ref.)
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Setting van de sportbeoefeningResultaten van binaire logistische regressieanalyses
Sportclub Commerciële sportcontext(i.e. fitnesscentrum)
Lichte sportgemeenschap
Individueel Uitsluitend individueel
SES oudersLaagHoogMidden (ref.)
Sociaal netwerk5 tot 9 mensen + -10 of meer mensen + - -0 tot 4 mensen (ref.)
InkomenMoeilijk rondkomen - + +
Makkelijk rondkomenTussenin rondkomen (ref.)
MediavoorkeurPopulair -Kritisch - +Gemiddeld (ref.)
Sportparticipatie oudersÉén van beide oudersBeide ouders +Geen van beide ouders (ref.)
Sport vroegerSport maar geen clubsport -Clubsport + -Geen sport (ref.)
Frequentie van sportbeoefeningFrequent + - - -
Zeer frequent + - +Incidenteel (ref.)
ngewogen 1 950 1 950 1 955 1 954 1 954Nagelkerke R² 0,258 0,137 0,051 0,100 0,105Δ-2LL 2 002,09 (p <
.001)878,58 (p < .001) 2 431,03 (p < .001) 2 474,12 (p <
.001)1 433,96 (p < .001)
J. Scheerder, Afdeling Sociale Kinesiologie & Sportmanagement, K.U.Leuven
Tot slot
Diversificatie & pluriformisering van het aanbod / begripsverruiming
Toegenomen sportdeelname vnl door niet- en andersgeorganiseerde sport
Toegenomen populariteit van recreatiesport
Toename van de frequentie van de sportdeelname
Sportdeelname anno 2009 is nog steeds sociaal gelaagd
(meer) gedifferentieerde beleidsbenadering dringt zich op
Clubsport is uitgelezen plaats voor regelmatige en frequente sportbeoefening
Maar duidelijk groei van andere sportcontexten zoals lichte sportgemeenschap