Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 35
การศกษาเสนทางทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกน*
The Study of Routes for Health Tourism in Khon Kaen Province
สทธา กองสาสนะ**
บทคดยอ
การศกษานมวตถประสงคเพอสำารวจ คนหาแหลงทองเทยวเชงสขภาพ และ
จดหมวดหมประเภทของแหลงทองเทยวเชงสขภาพ พรอมทงสำารวจขอมลทเกยวของ
กบการทองเทยวเชงสขภาพจากนกทองเทยว และผประกอบการ เพอนำาไปส การ
เสนอแนะตวอยางเสนทางการทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกน
การวจยนเปนการวจยเชงสำารวจ (Surveyresearch)จากการลงพนทสำารวจ
ในเขตพนทตวเมองและพนทภายนอกตวเมองในเขตจงหวดขอนแกนโดยผวจยรวมกบ
การสอบถามกลมตวอยางทเปนกลมนกทองเทยวเชงสขภาพจำานวน306คนและกลม
ผประกอบการจำานวน50คนทพบอยในแหลงทองเทยวทางสขภาพดวยแบบสอบถาม
ปลายปดและปลายเปด
ผลการศกษาพบวากจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพประเภทสปาและการนวด
สขภาพ เปนรปแบบกจกรรมทนกทองเทยวสนใจมากทสด รองลงมาไดแก การฝกจต
สมาธ และการเสรมสขภาพความงามตามลำาดบ โดยนกทองเทยวใหความสำาคญกบ
ปจจยดานความสะอาด ถกตองตามหลกอนามย การบรการทมความเชยวชาญได
มาตรฐานการเขาถงทสะดวกมราคาคาบรการทเหมาะสมรวมทงการมบรรยากาศสภาพ
แวดลอมทดนาดงดดใจโดยปจจยเหลานนสอดคลองกบผลการสำารวจความคดเหนของ
ผประกอบการซงมองวาการทองเทยวเชงสขภาพเปนธรกจทเปนประโยชนตอผคนใน
* โครงการวจยนเปนสวนหนงของชดโครงการวจยพฒนาศกยภาพและรปแบบการจดการการทองเทยว
เชงสขภาพ:เขตจงหวดขอนแกนและพนทใกลเคยงไดรบงบประมาณสนบสนนจากคณะกรรมการสำานกงาน
คณะกรรมการวจยแหงชาตป2549
**สถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต(สาขาการออกแบบชมชนเมอง)จฬาลงกรณมหาวทยาลย(2546)
ปจจบนเปนอาจารยประจำาหลกสตรสถาปตยกรรมศาสตรบณฑต คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลย
ขอนแกน
ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย36
ชมชนและเปนมตรกบสภาพแวดลอมการศกษายงพบวาพนทในเขตตวเมองขอนแกน
จะมกจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพครบทกประเภทตามทแยกหมวดหมไวซงตางจาก
พนทภายนอกเขตตวเมองทมเพยงบางประเภทเทานน แสดงใหเหนศกยภาพในการ
ใหบรการกจกรรมเชงสขภาพในพนทตวเมองซงจะมมากกวาพนทภายนอกเขตเมอง
จากผลการศกษาสามารถนำาไปกำาหนดเส นทาง และรปแบบกจกรรม
การทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกนไดเปน 2 ลกษณะ คอ 1. เสนทาง และ
รปแบบกจกรรมเฉพาะการทองเทยวเชงสขภาพ 2. เสนทาง และรปแบบกจกรรมการ
ทองเทยวเชงสขภาพทเชอมโยงกบแหลงทองเทยวและกจกรรมการทองเทยวประเภทอน
คำาสำาคญ:การทองเทยวเชงสขภาพ,จงหวดขอนแกน
Abstract
Thestudyexaminestouristattractionswhichcanbeconsidered
asa location forhealth tourism,andthenarrange theminto formative
categories. It includes a process of surveying and collecting data from
touristsandentrepreneursinthecontextofhealthtourism.Asaresult,
healthtourismroutesforKhonKaenprovinceareproposed.
Thestudyisasurveyresearch,whichisinitiallyemployedthrough
fieldworkaroundthecitycenterandtheoutskirtofKhonKaen.306tourists
and50entrepreneursareinterviewedwithclose-endedandopen-ended
questionnaire.
TheresultshowsthattheSpaandMassagearetheactivities,which
gainthemostinterestfromtourists,whilemeditationandbeautyactivities
gainlessattention.Furthermore,mosttouristsconcernonhygiene,standard
of service, accessibility, reasonableprice, aswell asatmosphereof the
location.However,thesementionedfactorscanberelatedtoentrepreneurs’
opinionwhichconsidersheathtourismasapartofthecommunityand
shouldbeenvironmentalfriendly.Accordingtocategoriesofhealthtourism,
thestudyrevealsthatallactivitiesregardinghealthtourismcanbefound
withinKhonKaencityarea,whileonlysomeoftheactivitiescanbefound
Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 37
within the outskirt area. This therefore showspotential in establishing
healthtourismactivitieswithinKhonKaencitycenter.
Accordingtothefinding,apotentialmapforhealthtourismroutes
aredrawnwhichindicatesrelatedactivitieswithinKhonKaenprovince.
Suchroutecanbedividedintotwocategories:(1)Routeandactivitiesfor
healthtourismand(2)Routeandactivitiesforhealthtourisminrelation
toothertouristattractions.
Keywords:HealthTourism,KhonKaenProvince
บทน�า
การทองเทยวจดเปนนนทนาการรปแบบหนงของชวตมนษย ซงสวนใหญ
มกจะเกดขนระหวางเวลาวางทมการเดนทางเขามาเกยวของจากสถานทหนงไปสแหลง
ทองเทยวตางๆ โดยการเดนทางทองเทยวของแตละบคคลนนจะมรปแบบทแตกตางกน
ตามความมงหมายวธการและความพงพอใจ
การทองเทยวเชงสขภาพ(Healthtourism)เปนการทองเทยวรปแบบหนงท
เขามามบทบาทกบอตสาหกรรมทองเทยวของประเทศไทยอยางตอเนองตามลำาดบ และ
เปนหนงในเกาของอเมซงไทยแลนดโปรดกสทการทองเทยวแหงประเทศไทยวางแผน
ใชกลยทธสำาหรบโครงการ “Amazing Thailand 2000” เพอดงดดนกทองเทยว
ชาวตางชาตใหเดนทางมายงประเทศไทยและทำาใหนกทองเทยวพำานกอยในประเทศได
ยาวนานขนทวรสขภาพจงเปนอกทางเลอกหนงสำาหรบนกทองเทยวทตองการดแลสขภาพ
ไปพรอมกบการเดนทางเพอพกผอนหยอนใจและไดรบความนยมเพมขนเปนลำาดบจาก
นกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาตทมความปรารถนาจะมสขภาพด มอายยนยาว
ลดความตงเครยดและมความสขในชวตเพมมากขน
หองสมดธนาคารไทยพาณชย(2546)ไดคาดการณวาการทองเทยวเชงสขภาพ
จะสามารถสรางรายไดแกประเทศไทยจำานวนปละกวา50,000ลานบาทเนองจากมโอกาส
2ประการทสำาคญคอประการแรกในทางสขภาพพบวาปจจบนประชาชนมความสนใจ
คณภาพชวตดานสขภาพมากขนจะเหนไดจากการมสอดานสขภาพจำานวนมากขนเชน
นตยสาร รายการโทรทศน รายการวทย และหนงสอพมพ รวมทงการทประชาชนเรมม
พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองดวยวธธรรมชาต (ทางเลอก)มากยงขน อาท การใช
ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย38
สมนไพรอาหารชวจตการออกกำาลงกายโยคะการปฏบตธรรมเปนตนประการทสอง
ประเทศไทยยงมข อไดเปรยบในทางอตสาหกรรมการทองเทยวกวาประเทศอน
หลายประการอาทคาครองชพถกความพรอมของแหลงทองเทยววฒนธรรมของการ
บรการและทสำาคญคอความไดเปรยบทางดานความพรอมของโรงพยาบาลและการบรการ
สขภาพแนวใหมทผสมผสานระหวางการแพทยแผนไทยและการแพทยแผนปจจบน
นอกจากนน เพลนพศ หมนพล (2547)ไดระบถงนโยบายของรฐบาลทจะ
สงเสรมใหประเทศไทยเปนศนยกลางการแพทยของเอเชย(CenterofExcellentHealth
CareofAsia)โดยมแนวคดทจะเชอมโยงการทองเทยวเชงสขภาพและการรกษาพยาบาล
เขาดวยกน ซงจะมงเนนการพฒนาใน 3 ดาน ไดแก 1. การเปนศนยกลางการรกษา
พยาบาล 2. การสงเสรมสขภาพซงประกอบดวยการนวดแผนโบราณแบบไทยและสปา
และ 3. มงพฒนาผลตภณฑสขภาพสมนไพรไทย เชน อาหารเสรม เครองสำาอาง และ
ยาสมนไพร เปนตน โดยกลมเปาหมาย คอ ชาวตางชาตทมรายไดสง ชาวตางชาตท
เขามาทำางานในไทย รวมถงนกทองเทยวทเขามาทองเทยวเชงสขภาพในไทย ใหมพนท
นำารองสำาหรบการเปนศนยกลางดานสขภาพไดแกเชยงใหมภเกตและกรงเทพมหานคร
ซงจะทำาใหมโอกาสขยายการใหบรการดานการทองเทยวเชงสขภาพไปสพนทอนๆของ
ประเทศไทยตอไป
สำาหรบในอนาคตอนใกล มการคาดหมายวาในตลาดดานการทองเทยวจะ
ไมมการแบงกลมทชดเจน (Segments) เพราะการเดนทางทองเทยวจะถกนำาไปรวมไว
กบกจกรรมอนๆ การจดโปรแกรมหรอแพคเกจแบบลกผสมจะมการเตบโตมากขน
ประกอบกบนกทองเทยวมแนวโนมมความตองการทไดรบจากการทองเทยวทแตกตาง
ไปจากเดม อาท ความสงบเงยบของสถานท การไดรบประสบการณดานจตวญญาณ
มากขนการตระหนกถงความสำาคญของสขภาพจงทำาใหนกทองเทยวภายในประเทศและ
นกทองเทยวภายในภมภาคเดยวกนตางแสวงหาการทองเทยวเชงสขภาพมากขน
อยางไรกตามทผานมาธรกจทองเทยวเชงสขภาพถอเปนธรกจใหมทไมมการ
ดำาเนนการอยางจรงจงมากอนทงๆ ทกจกรรมดานสขภาพหลายประการไดรบความนยม
เปนอยางมากไมวาจะเปนการทำาเลซค (ผาตดสายตา) การผาตดเสรมความงาม สปา
สขภาพ(MedicalSpa)รวมทงหลกสตรการลางพษดวยวธการธรรมชาตและเพอใหการ
ทองเทยวเชงสขภาพของไทยมศกยภาพในการแขงขนกบประเทศเพอนบานสามารถขยาย
ตลาดดานการทองเทยวเชงสขภาพใหกวางขวางขน จำาเปนอยางยงทตองมการดำาเนน
นโยบายเชงรกอยางเรงดวนเพอสงเสรมกจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพใหมประสทธภาพ
Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 39
ดงนนการทองเทยวเชงสขภาพ จงเปนรปแบบทางการทองเทยวทถกพฒนาขนเพอ
ตอบสนองความตองการของกลมเปาหมายทางการตลาดเฉพาะทาง (NicheMarket)
และเปนจดขายสำาคญของการทองเทยวพำานกระยะยาว(LongStayTourism)สามารถ
เชอมโยงไปสการทองเทยวเชงนเวศน (Ecotourism) ไดเปนอยางด อนจะเปนผลดตอ
การส ง เสรมและพฒนาการท องเท ยวในประเทศไทยท ง ในด านการอนรกษ
ทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม และวฒนธรรมได แตทงนจำาเปนตองดำาเนนการวจย
ออกแบบการผลตและพฒนาโปรแกรมทองเทยวเชงสขภาพรปแบบใหมๆ ทนาสนใจและ
มคณภาพบรการใหมากยงขนและพฒนาระบบการกำาหนดมาตรฐานคณภาพเพอยกระดบ
การทองเทยวเชงสขภาพใหเขาส ระดบมาตรฐานสากลอยางเพยงพอ ในการพฒนา
เสรมสรางประเทศไทยใหเปนศนยกลางแหลงทองเทยวคณภาพระดบโลก(WorldClass
QualityDestination)ของการทองเทยวเชงสขภาพทยงยนไดในอนาคต
สำาหรบจงหวดขอนแกนซงมลกษณะเปนจงหวดศนยกลางทางดานภมศาสตร
การบรหารราชการแผนดน การศกษา ดานธรกจ และการคมนาคมทสำาคญของภาค
ตะวนออกเฉยงเหนอเปนทตงของมหาวทยาลยขอนแกนโรงพยาบาลศรนครนทรและ
โรงพยาบาลศนยขอนแกนซงเปนแหลงใหความรบรการทางสขภาพและสรางเครอขาย
สขภาพทใหญทสดในภาคอสาน เปนจงหวดทมแหลงทองเทยวทางธรรมชาต และ
ผลตภณฑภมปญญาทองถนซงสนบสนนกจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพรวมทงเปน
จงหวดทมผคนตางถนและนกทองเทยวแวะเวยนเขามาเยยมเยยนอยเสมอทำาใหจงหวด
ขอนแกนเปนพนทหนงทมโอกาส และความเหมาะสมในการสงเสรมรปแบบกจกรรม
การทองเทยวเชงสขภาพใหเกดขนในภาคอสานไดดงนนผวจยจงมความสนใจทจะศกษา
การสรางองคความรเกยวกบการทองเทยวเชงสขภาพ การสำารวจ คนหาแหลงทองเทยว
เชงสขภาพและมการจดหมวดหมประเภทของแหลงทองเทยวเพอนำาไปสการเสนอแนะ
ตวอยางเสนทางของการทองเทยวสขภาพอนจะนำาไปสการพฒนาฐานขอมลเชงสขภาพ
และสนบสนนกจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกนตอไป
แนวคดและทฤษฎทเกยวของ
จากการศกษาแนวคดและทฤษฏทเกยวของกบโครงการวจยการพฒนาเสนทาง
ทองเทยวเชงสขภาพในครงนสามารถสรปแนวคดและทฤษฎทมความสำาคญกบงานวจย
นไดเปน2กลมไดแก
ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย40
1. แนวคดทฤษฏเกยวกบการทองเทยวเชงสขภาพ 1.1 ความหมายและความส�าคญของการทองเทยวเชงสขภาพ
กองอนรกษการทองเทยวแหงประเทศไทย(2545)ไดใหความหมายของการ
ทองเทยวเชงสขภาพ (Health Tourism) ไววา การทองเทยวเชงสขภาพ (Health
Tourism) เปนการทองเทยวเพอใหตนเองมสขภาพด ทงทางรางกายและจตใจ เปน
รปแบบการทองเทยวแบบผสมผสานในแหลงทองเทยวทางธรรมชาตหรอแหลงทองเทยว
อนๆโดยมกจกรรมเพอการรกษาสขภาพเปนกจกรรมสำาคญในการทองเทยวนนหรออาจ
เปนการเดนทางทองเทยวเยยมชมสถานททองเทยวทสวยงามในแหลงทองเทยวทาง
ธรรมชาตและวฒนธรรม โดยแบงเวลาจากการทองเทยวเพอทำากจกรรมสงเสรมสขภาพ
และ/หรอการบำาบดรกษา ฟนฟสขภาพ เชน การรบคำาปรกษาแนะนำาดานสขภาพ การ
ออกกำาลงกายอยางถกวธ การนวด/อบ/ประคบสมนไพรการฝกปฏบตสมาธตลอดจน
การตรวจรางกายการรกษาพยาบาลและอนๆโดยเปนการทองเทยวทมจตสำานกตอการ
สงเสรมและรกษาสขภาพและสงแวดลอมโดยกจกรรมเพอสขภาพทเปนทนยมไดแกสปา
อาบนำาแรแชนำานมนวดเพอสขภาพธรรมชาตบำาบดอโรมาเทอราพอบสมนไพรดทอกซ
รบประทานอาหารชวจตอาหารมงสวรตอาหารบำารงธาตฝกสมาธออกกำาลงกายดวย
โยคะไทเกกการบรหารฤาษดดตนสคนธบำาบดหรอแอโรบคในนำาและการพกผอน
ทามกลางธรรมชาตแวดลอมอนสดชนเปนตนกจกรรมตางๆเหลานมกมกำาหนดเวลา
ชวงหนงเพอรวมกจกรรมใหเกดผลซงขนอยกบลกษณะกจกรรมแตละประเภท
1.2 ประเภทของการทองเทยวเชงสขภาพ
สมาคมไทยทองเทยวเชงอนรกษและผจญภย (สทอ.) (2546) ไดแบงประเภทของการ
ทองเทยวเชงสขภาพ จำาแนกตามจดมงหมายและวตถประสงคของกจกรรม และความ
ตองการของนกทองเทยวออกเปน2ประเภทไดแก
1.2.1 การทองเทยวเชงการสงเสรมสขภาพ (Health Promotion
Tourism)เปนการเดนทางไปทองเทยวชมสถานททองเทยวทสวยงามในแหลงทองเทยว
ธรรมชาตและวฒนธรรมเพอการเรยนรวถชวตและพกผอนหยอนใจโดยแบงเวลาจากการ
ทองเทยวสวนหนงมาทำากจกรรมสงเสรมสขภาพในทพกแรม หรอนอกทพกแรมอยาง
ถกวธตามหลกวชาการและมคณภาพมาตรฐานอยางแทจรงโดยสามารถแยกประเภทตาม
กจกรรม/วตถประสงคไดแกฟตเนสและสโมสรกฬา(FitnessandSportclub)สปา
และการนวดเพอสขภาพ(SpaandMassage)คลนคสขภาพเสรมความงาม(Health
Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 41
andBeauty)ผลตภณฑสขภาพอาหารชวจตอาหารมงสวรต(HealthProduct)การ
ฝกจตสมาธกรรมฐานการฝกลมปราณ/ไทจชกงโยคะ(MindBodyHealth)
1.2.2 การทองเทยวเชงบ�าบดรกษาสขภาพ (Health Healing
Tourism) เป นการเดนทางทองเทยวเยยมชมสถานทท องเทยวทสวยงามใน
แหลงทองเทยวธรรมชาตและวฒนธรรมเพอการเรยนรวถชวตและพกผอนหยอนใจโดย
แบงเวลาสวนหนงจากการทองเทยวไปรบบรการบำาบดรกษาสขภาพ(นาจะมาทำาการบำาบด
รกษาเปนหลก)การรกษาพยาบาลและการฟนฟสขภาพในโรงพยาบาลหรอสถานพยาบาล
ทมคณภาพมาตรฐานอยางแทจรงเชนการตรวจรางกายการรกษาโรคตางๆการทำาฟน
และรกษาสขภาพฟนการผาตดเสรมความงามการผาตดแปลงเพศและอนๆเปนตน
2. แนวคดเกยวกบเสนทางทองเทยว 2.1 ความหมาย ความส�าคญของเสนทางทองเทยว
ประสทธคณรตนและคณะ(2546)ไดใหความหมายของเสนทางการทองเทยว
(TourismRoute)หรอเสนทางนกทองเทยว(TouristRoute)หมายถงแนวทางการ
สญจรทกำาหนดขนสำาหรบการเดนทางหรอการตดสนใจเลอกเดนทางของนกทองเทยว
เพอใหสามารถพบเหนหรอเขาชมจดทนาสนใจตามแหลงทองเทยวตางๆไดงายสะดวก
ปลอดภย ไดรบความร และความเพลดเพลนจากการใชเสนทางทกำาหนดขนสำาหรบการ
เดนทางทองเทยวทงเสนทางทเกดขนจากความนยมของนกทองเทยวและผประกอบการ
โดยอตโนมตหรอเสนทางสญจรปกตทเขาถงแหลงเปาหมายไดตลอดทงเสนทางทกำาหนด
ขนมาใหมตามศกยภาพของแหลงทองเทยวโดยเฉพาะ
2.2 หลกการ และขอพจารณาในการจดเสนทางทองเทยว
United Nation (2000) ไดกลาวถง การวางแผนระบบขนสงและการสญจร
(Transportation) ซงสอดคลองกบแนวคดในการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน
โดยเฉพาะในสวนทเกยวของกบ การจดระบบขนสงและเสนทางทองเทยวภาคพนดน
(Landtransportsystem&Routes)วาควรจดระบบขนสงและเสนทางทองเทยวทม
ประสทธภาพ สะดวกในการเขาถง (Access) และสญจร (Movement) ภายในแหลง
ทองเทยวโดยมขอควรพจารณาดงตอไปน
1. มการเชอมโยงสถานทสำาคญและแหลงทองเทยวตางๆ ไวดวยกนอยางม
ประสทธภาพ
2. มการจดเสนทางการสญจรใหสอดคลองกบลำาดบศกด(Hierarchy)ของถนน
ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย42
3. มการพฒนาเสนทางเพอ“เปด”การเขาถงและการบรการแกแหลงทองเทยว
ใหสะดวกถงกน ยกเวนพนทบางสวนทตองการควบคมและจำากดปรมาณนกทองเทยว
อาจจะลดระดบความสะดวกสบายของการเขาถงพนทลงได
ศนยบรการวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน (2539) ไดกลาวถงหลกเกณฑ
การจดเสนทางทองเทยววา ควรพจารณาปจจยดงตอไปน คอ กลมตลาดนกทองเทยว
ระยะเวลาของการทองเทยวการรวมกลมของแหลงทองเทยวและความเชอมโยงระหวาง
แหลงทองเทยว
การทองเทยวแหงประเทศไทย(2540)ไดกลาวถงแนวทางในการปรบปรงหรอ
สรางเสนทางของแหลงทองเทยวทมคณภาพตองคำานงถงความเหมาะสมในการกำาหนด
แนวเสนทางการทองเทยวการจดเสนทางในลกษณะวงรอบ(Loop)การจดเสนทางใหม
ความแตกตาง การใหขอมล ขาวสาร ในเสนทาง การพจารณาจดประเภทพาหนะ
ตามสภาพภมประเทศและภมอากาศการปรบปรงบรเวณจดเรมตนของเสนทางรวมทง
การสรางความตอเนองกบเสนทางภายนอกพนท
วธการด�าเนนการวจย
วธการศกษา
การวจยโครงการนเปนการวจยเชงสำารวจ(Surveyresearch)โดยศกษาขอมล
ในเชงปรมาณและเชงคณภาพตามลำาดบขนตอนตอไปน
1.1 การรวบรวมขอมล และการทบทวนวรรณกรรม จากแหลงขอมลทตยภม
และปฐมภม
1.2สำารวจและคนหาแหลงทองเทยวเชงสขภาพในพนทจงหวดขอนแกน
1.3 สำารวจขอมลทเกยวของกบการทองเทยวเชงสขภาพ จากการสอบถาม
นกทองเทยวและผประกอบการ
1.4จดหมวดหมและระบประเภทตำาแหนงของแหลงทองเทยวเชงสขภาพจาก
การสำารวจ
1.5การจดทำาเสนทางทองเทยวเชงสขภาพโดยนำาขอมลจากการสำารวจมาจด
เปนเสนทางทองเทยวทหลากหลายสอดคลองหมวดหมของแหลงทองเทยวและสามารถ
เชอมโยงไปสแหลงทองเทยวประเภทอนๆทเหมาะสมได
Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 43
ขอบเขตพนทศกษา
พนทศกษาครอบคลมพนทเขตจงหวดขอนแกน โดยแบงลกษณะพนทสำารวจ
ออกเปน 2 ลกษณะคอ พนทภายในเขตตวเมองขอนแกน (เขตเทศบาลและพนทเกยว
เนองในเขตผงเมองรวม)และพนทภายนอกเขตตวเมองขอนแกน
ขอตกลงเบองตน
การวจยการทองเทยวเชงสขภาพครงน จะทำาการศกษาเฉพาะในมตการ
ทองเทยวเชงสนบสนน สงเสรมสขภาพ (Health promotion) เพอการผอนคลาย
สขภาพ เปนสำาคญเทานนไมไดครอบคลมประเดนในการศกษามตดานการทองเทยว
เชงสขภาพเพอการฟนฟ บ�าบดรกษา (Health healing) เพอการฟนฟ รกษาโรค
หรอสขภาพ (โดยเฉพาะในสถานพยาบาลหรอโรงพยาบาล) ไดแก ศลยกรรมตกแตง
ผาตดแปลงเพศการรกษาฟนการฟนฟกายภาพบำาบดเปนตน
ประชากรในการศกษา
ประชากร และกลมตวอยางทผวจยทำาการศกษาอยในฐานะทเกยวของกบการ
ทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกนแบงออกเปน2กลมคอ1)กลมนกทองเทยว
เชงสขภาพใชวธสมตวอยางแบบบงเอญ(AccidentalSampling)ตามแหลงทองเทยว
เชงสขภาพในจงหวดขอนแกนทอย ในหมวดหม ทจดกล มไว มตวอยางประชากร
นกทองเทยวทงสน 306 คน จดแบงเปน 2 กลมยอย คอ กลมยอยท 1 ไดแก
นกทองเทยวทมภมลำาเนาอยในจงหวดขอนแกนจำานวน226คนและกลมยอยท2ไดแก
นกทองเทยวทมภมลำาเนาอยนอกจงหวดขอนแกนจำานวน80คน2)กลมผประกอบ
การ (ผใหบรการ) ใชวธสมตวอยางแบบโควตา (QuotaSampling)ตามประเภทของ
แหลงทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกนทอยในหมวดหมทจดกลมไว จำานวน
ตวอยางทไดจากการสมตวอยางแบบบงเอญ (Accidental Sampling) รวมกบการสม
ตวอยางแบบใชเครอขาย(SnowBall)มจำานวนทงสน50คน
เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล
เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลในครงนคอ แบบสอบถาม โดยท
แบบสอบถามสำาหรบนกทองเทยวมประเดนสำาคญทสอบถาม3สวนคอสวนท1ขอมล
ทวไป สวนท 2 ขอมลทวไปเฉพาะรปแบบการทองเทยวเชงสขภาพ สวนท 3 ความ
ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย44
พงพอใจทไดรบจากการทองเทยวเชงสขภาพ แบบสอบถามสำาหรบผประกอบการทเปน
เจาของแหลงทองเทยวเชงสขภาพมประเดนสำาคญทสอบถาม4สวนคอสวนท1ขอมล
แหลงทองเทยว สวนท 2 ขอมลเกยวกบเจาของกจการ สวนท 3 ศกยภาพของ
แหลงทองเทยวสวนท4แผนทและเสนทางการเดนทางไปยงแหลงทองเทยว
สำาหรบคำาถามปลายปดใชโปรแกรมสำาเรจรป SPSS for windows ในการ
วเคราะหขอมลโดยใชสถตพนฐานคอความถรอยละคาเฉลยสวนการประมวลผลและ
การวเคราะหคำาถามปลายเปดใชการแยกแยะและจดระเบยบขอมลโดยพจารณา
ความเกยวของกบประเดนสำาคญ3ประเดนทใชในการสอบถามสำาหรบนกทองเทยวและ
ความเกยวของกบประเดนสำาคญ4ประเดนทใชในการสอบถามผประกอบการ
ผลการศกษา 1. ผลสรปการส�ารวจขอมลทเกยวของกบการทองเทยวเชงสขภาพจาก
แบบสอบถาม
1.1 สรปผลการศกษาจากแบบสอบถามนกทองเทยว สามารถสรปผล
การศกษาทสำาคญไดดงน
ขอมลทวไปของผใชบรการจากจำานวนผใชบรการ306คนเปนหญงจำานวน
119คน(รอยละ38.9)เปนชายจำานวน187คน(รอยละ61.1)ผใชบรการมภมลำาเนา
อยในจงหวดขอนแกนจำานวน226คน(รอยละ73.9)นอกจงหวดขอนแกนจำานวน80
คน(รอยละ26.1)ผรบบรการสวนใหญอาชพหลกเปนนกศกษา/นกเรยน(รอยละ28.6)
รองลงมาเปนขาราชการ/พนกงานรฐวสาหกจ(รอยละ18.3)และเกษตรกร(รอยละ13.6)
ตามลำาดบ โดยมรายไดหลกตำากวา 5,000 บาท (รอยละ 44.9) รองลงมา รายได
อยระหวาง5,001-10,000บาท(รอยละ22.4)และรายไดอยระหวาง10,001-20,000
บาท(รอยละ18.7)ตามลำาดบ
ประเดนเกยวกบการทองเทยวในจงหวดขอนแกนพบวาการหาขอมลกอน
มาทองเทยวใหความสำาคญกบเสนทางการเดนทางเปนอนดบแรก (รอยละ 25.8)
รองลงมาเปนแหลงทองเทยว(รอยละ21.9)และสถานทพก(รอยละ14.8)ตามลำาดบ
แหลงขอมลทคนหาสวนใหญไดมาจากญาต/เพอน(รอยละ32.6)รองลงมาคอโทรทศน/
วทย (รอยละ17.7)และปายโฆษณา/แผนพบ (รอยละ15.1)ตามลำาดบพาหนะทใช
เดนทางมาจงหวดขอนแกนสวนใหญใชรถสวนตว(รอยละ60.1)และเปนการจดการ
เดนทางมาเอง(รอยละ96.0โดยมกจะมการคางคน(รอยละ76.4)สถานทพกคางคน
Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 45
สวนใหญเปนบานญาต/บานเพอน(รอยละ38.3)เหตผลจงใจใหมาเทยวจงหวดขอนแกน
คอการคมนาคมสะดวก(รอยละ11.5)รองลงมาคอมผแนะนำา(รอยละ10.8)และม
สงอำานวยความสะดวกครบ(รอยละ9.5)
สำาหรบรปแบบการทองเทยวในจงหวดขอนแกนทนกทองเทยวสวนใหญ
เหนวาควรจะเปนคองานเทศกาล/ประเพณ(รอยละ24.7)รองลงมาเปนการทองเทยว
ทางธรรมชาต/เชงเกษตร/เชงอนรกษ(รอยละ19.5)การทองเทยวทางศาสนสถาน/สถาน
ปฏบตธรรม(รอยละ13.0)การทองเทยวทางโบราณสถาน/ประวตศาสตร(รอยละ12.7)
การทองเทยวเชงสขภาพ(รอยละ12.6)การทองเทยวดวถชวตความเปนอย/วฒนธรรม
ชาวบาน(รอยละ10.8)และการจบจาย/ซอสนคา(รอยละ6.1)ตามลำาดบสวนสถานท
ไปเทยวระหวางทอยขอนแกนสวนใหญคอบงแกนนคร (รอยละ22.3) รองลงมาเปน
เขอนอบลรตน(รอยละ18.6)และบางแสน2/พทยา2(รอยละ11.6)ตามลำาดบ
ประเดนเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของตนเองและการทองเทยว
เชงสขภาพพบวาการดแลสขภาพของตนเองสวนใหญจะมพฤตกรรมไปออกกำาลงกายท
สวนสาธารณะ(รอยละ28.9)รองลงมาเปนออกกำาลงกายเองทบาน(รอยละ26.1)และ
การนวดผอนคลาย(รอยละ10.8)ตามลำาดบแหลงคนหาขอมลดานสขภาพคอญาต/
เพอน (รอยละ 26.0) โทรทศน/วทย (รอยละ 14.4) และหนงสอ/สงพมพดานสขภาพ
(รอยละ11.8)ตามลำาดบสวนใหญจะทราบ/รจกสถานบรการดานสขภาพภายในจงหวด
ขอนแกนจากญาต/เพอน(รอยละ35.6)รองลงมาเปนปายโฆษณา/แผนพบ(รอยละ
14.4)และโทรทศน/วทย(รอยละ13.6)ตามลำาดบประเภทของการทองเทยวเชงสขภาพ
รปแบบและกจกรรมทสนใจคอการทองเทยวประเภทสปาและการนวดผอนคลาย(รอยละ
42.6)การทองเทยวประเภทการฝกจตสมาธ(รอยละ21.9)และการทองเทยวประเภท
เสรมสขภาพ ความงาม (รอยละ 13.9) ตามลำาดบ สวนรปแบบกจกรรมเชงสขภาพท
ตองการขณะททองเทยวในจงหวดขอนแกน คอ การออกกำาลงกายทสวนสาธารณะ
(รอยละ26.1)การนวดผอนคลาย(รอยละ16.9)และการปฏบตธรรม(รอยละ13.9)
ตามลำาดบ
ประเดนเกยวกบการเลอกใชบรการเชงสขภาพจากสถานบรการสขภาพ
ประกอบดวยปจจยดานบรการซงพจารณาจากสะอาดถกสขอนามยเปนหลก(รอยละ
12.9)ราคาทเหมาะสม(รอยละ12.5)และความปลอดภย(รอยละ10.6)ปจจยดาน
สถานทพจารณาจากมพนทกวางขวาง (รอยละ13.0)สะดวกถกสขอนามย (รอยละ
12.4) และสภาพแวดลอมนาดงดดใจ (รอยละ 11.0) ผรบบรการสวนใหญไมไดเสย
ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย46
คาใชจายเอง(รอยละ36.7)และเสยคาบรการตำากวา300บาท(รอยละ27)สวนปญหา
ทพบในการใชบรการคอราคาแพงเกนจรง(รอยละ11.6)การเขาถงยาก(รอยละ9.7)
และความไมสะดวกสบาย(รอยละ8.7)ตามลำาดบ
ประเดนเกยวกบความพงพอใจของนกทองเทยวเชงสขภาพดานการบรการ
สวนใหญพอใจกบพนกงานบรการสภาพ แตงกายเรยบรอย (รอยละ 61.6) พอใจกบ
ความสะอาดถกสขอนามย (รอยละ61.6)พอใจกบความเชยวชาญในบรการ(รอยละ
56.2)พอใจกบความปลอดภย (รอยละ52.8)พอใจกบการใหขอมลทถกตองละเอยด
(รอยละ 49.0) พอใจกบความหลากหลายของบรการ (รอยละ 48.0) พอใจกบราคา
เหมาะสม(รอยละ42.7)
ประเดนเกยวกบความพงพอใจของนกทองเทยวเชงสขภาพดานสถานท/ตว
ทตงผรบบรการสวนใหญพอใจกบการมหองนำาใหบรการ(รอยละ61.6)พอใจกบการม
แสงสวางและการระบายอากาศเพยงพอ(รอยละ60.9)พอใจกบการมทจอดรถพอเพยง
(รอยละ60.3)พอใจกบสถานทสะอาดถกสขอนามย(รอยละ58.9)พอใจกบบรรยากาศ
ด ตกแตงสวยงาม (รอยละ55.7)พอใจกบสภาพแวดลอมนาดงดดใจ (รอยละ54.9)
พอใจกบการมอาหาร เครองดมบรการ (รอยละ 54.4) พอใจกบการมพนทวางเปดโลง
เพยงพอ(รอยละ53.8)พอใจกบการมความเปนสวนตว(รอยละ50.6)พอใจกบการ
เขาถงงาย/สะดวก(รอยละ49.0)พอใจกบการมทพกผอนรบรอง(รอยละ47.4)พอใจ
กบการอยใกลสถานทพกแรม(รอยละ42.4)พอใจกบการอยใกลแหลงซอสนคา(รอยละ
42.1)
1.2 สรปผลการศกษาจากแบบสอบถามผประกอบการ สามารถสรปผล
ไดดงน
ขอมลทวไปของผประกอบการ ผตอบแบบสอบถามเปนผประกอบการ
(ผใหบรการ)ทอาจเปนเจาของสถานบรการหรอผดแลสถานบรการจำานวน50คนเปน
เพศหญง35คน(รอยละ70)เพศชาย15คน(รอยละ30)อายตงแต23ป–93ป
และอายเฉลยอยท 40.71 ป สถานภาพสวนใหญแตงงาน (รอยละ 58) ผใหบรการ
เปนกลมธรกจประเภทสปาและการนวดผอนคลายมากทสด(รอยละ44)รองลงมาเปน
กลมการทองเทยวประเภทเสรมสขภาพความงามกบกลมประเภทผลตภณฑสขภาพและ
สมนไพร(รอยละ22เทากนทงสองกลม)กลมการทองเทยวประเภทสถานทออกกำาลง
กายและกลมการทองเทยวประเภทการฝกจตสมาธ(รอยละ6เทากนทงสองกลม)ตาม
Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 47
ลำาดบโดยกลมธรกจบรการตางๆมการอบรมภายในองคกร(รอยละ96)มรายไดเฉลย
40,793.50บาท/เดอน
ประเดนเกยวกบศกยภาพของแหลงทองเทยวเชงสขภาพในการเขาถง
แหลงทองเทยว สวนใหญเหนดวยอยางยงกบทตงอยไมไกลและหางาย (รอยละ 50.7)
เหนดวยอยางยงกบการเดนไปไดสะดวกมพาหนะในการเดนทางพอเพยง(รอยละ49.2)
นอกจากนนผใหบรการยงเหนดวยปานกลางกบการมการประชาสมพนธและการสงเสรม
การขายใหมๆ(รอยละ36.7)เหนดวยปานกลางกบการใหขอมลแหลงทองเทยวเพอ
ชวยเขาถงกลมลกคาไดมากขน(รอยละ35.0)
ประเดนเกยวกบศกยภาพของแหลงทองเทยวดานคณภาพของบรการ
สวนใหญเหนดวยอยางยงกบการทผใหบรการไดผานการอบรมหรอฝกฝนมาอยางถกวธ
(รอยละ54.1)เหนดวยอยางยงกบการสำาเรจการศกษามาทางนโดยตรง(รอยละ46.8)
เหนดวยอยางยงกบการไดรบการมประสบการณตรงหรอถายทอดจากบรรพบรษ(รอยละ
43.7)และเหนดวยอยางยงกบการมประสบการณการทำางานในสถานประกอบการลกษณะ
เดยวกนมากอน(รอยละ42.1)นอกจากนนสวนใหญยงเหนดวยกบการคดราคาคาบรการ
ทเหมาะสมกบคณภาพการบรการ(รอยละ51.9)
ประเดนเกยวกบศกยภาพของแหลงทองเทยวดานความมชอเสยงและเปน
ทยอมรบ สวนใหญเหนดวยอยางยงกบการเปดบรการทเปนไปอยางตอเนอง (รอยละ
64.0) เหนดวยอยางยงกบการมลกคาประจำาทใชบรการเปนเวลานาน (รอยละ 42.1)
เหนดวยปานกลางกบการมลกคาใหม ๆ เพมขนโดยการแนะนำาของลกคาเกา (รอยละ
41.8) เหนดวยกบการเปนตนแบบดำาเนนการใหกบผดำาเนนการธรกจเดยวกน (รอยละ
37.2)เหนดวยปานกลางกบการมลกคาชาวตางประเทศ(รอยละ30.2)
ประเดนเกยวกบศกยภาพของแหลงทองเทยวดานสถานทตงเหนดวยอยาง
ยงกบการมความสะอาด(รอยละ48.1)เหนดวยอยางยงกบการมแสงสวางและการระบาย
อากาศเพยงพอ(รอยละ44.4)เหนดวยกบการมสาธารณปโภคเพยงพอ(รอยละ38.2)
เหนดวยและเหนดวยอยางยงกบการมการตกแตงภายในดดดงดดความสนใจ(รอยละ
34.6)เหนดวยปานกลางกบการมทจอดรถใหลกคาเพยงพอ(รอยละ34.2)เหนดวยกบ
การมสงอำานวยความสะดวกดานสขภาพเพยงพอ(รอยละ34.0) เหนดวยและเหนดวย
ปานกลางกบการมบรรยากาศโดยรอบนาเยยมชม(รอยละ32.7)
ประเดนเกยวกบศกยภาพของแหลงทองเทยวดานผลกระทบตอเศรษฐกจ
ชมชนและสงแวดลอม พบวา สวนใหญเหนดวยอยางยงกบการประกอบกจกรรม
ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย48
เชงสขภาพทไมอยในสภาวะททำาลายสงแวดลอม(รอยละ66.1)เหนดวยอยางยงกบชมชน
เกดการพฒนา(รอยละ38.8)เหนดวยอยางยงกบการสรางรายไดใหชมชน(รอยละ34.5)
และสวนใหญเหนดวยอยางยงกบการทำาใหคนในชมชนมงานทำาโดยตรง หรอสราง
อาชพอนๆเพมขน(รอยละ33.3)
สำาหรบประเดนปญหาการดำาเนนกจการตามความคดเหนของผประกอบการ
พบวามหลายประการเชน ดานบคลากร ไดแก บคลากรไมเพยงพอ ขาดความชำานาญ
และขาดความรบผดชอบ ดานลกคา ไดแก ปญหาเรองการสอสารกบชาวตางประเทศ
ลกคาไมปฏบตตามแนวทางทกำาหนดในการรบบรการ ดานการสงเสรมการขาย ไดแก
ความไมตอเนอง ขาดแหลงสนบสนนงบประมาณ ดานการประชาสมพนธ ไดแก การ
ประชาสมพนธนอย ผบรหารไมสนบสนน ไมมงบประมาณ การประชาสมพนธยงไมม
ประสทธภาพดานการดำาเนนกจการไดแกขาดเครองมอสถานทคบแคบมคแขงมาก
สถานทไมเหมาะ วตถดบไมพอ ทจอดรถหายาก การเปนธรกจ หรอกจกรรมทม
ภาพลกษณลอแหลม(บางกรณ)การขาดความคลองตวในการบรหาร(เนองจากเปนระบบ
ราชการ)เปนตน
2. การแบงประเภท จดหมวดหม และก�าหนดต�าแหนงแหลงทองเทยวเชง
สขภาพ
จากการสำารวจพนทศกษาในเขตตวเมอง และพนทภายนอกเขตตวเมองของ
จงหวดขอนแกนพรอมทงการพจารณาผลจากการสำารวจแบบสอบถามนกทองเทยวและ
ผประกอบการเชงสขภาพในแหลงบรการเชงสขภาพแตละแหง ทำาใหผวจยสามารถระบ
ตำาแหนงแหลงทองเทยวเชงสขภาพทมศกยภาพในจงหวดขอนแกนได โดยแหลงบรการ
กจกรรมเชงสขภาพทมคณภาพซงไดรบการเลอกเปนตวอยางแหลงทองเทยวเชงสขภาพ
ในจงหวดขอนแกนนน จะพจารณาจากศกยภาพความพรอมของสถานทนน ๆ หลาย
ประการโดยผวจยเปนสำาคญเชนความสะดวกในการเขาถงแหลงทองเทยวคณภาพของ
บรการ ความมชอเสยงและเปนทยอมรบของลกคา คณภาพของสถานทตง การบรหาร
จดการและสงแวดลอมรวมทงผลกระทบตอเศรษฐกจชมชนและสงแวดลอมเปนตน
จากการศกษาในขอบเขตพนทศกษา จะพบแหลงทองเทยวเชงสขภาพ (ทม
คณภาพ และมศกยภาพความพรอม) ซงเนนกจกรรมเชงสนบสนน สงเสรมสขภาพ
(HealthPromotion)สอดคลองตามนยามและการแบงประเภทการทองเทยวเชงสขภาพ
ของงานวจยน คอ แหลงทองเทยวประเภทสปา และการนวดสขภาพ (Spa and
Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 49
massage)จำานวน23แหง(แบงเปนประเภทสปาและประเภทการนวดสขภาพจำานวน
7และ16แหงตามลำาดบ)แหลงทองเทยวประเภทเสรมสขภาพความงาม(Health&
Beauty)จำานวน13แหงแหลงทองเทยวประเภทผลตภณฑสขภาพและสมนไพร(Health
& Herb product) จำานวน 11 แหง แหลงทองเทยวประเภทสถานออกกำาลงกาย
(Fitnessandsport)จำานวน7แหง(แบงเปนประเภทสถานออกกำาลงกายสโมสรกฬา
และประเภทสวนสขภาพสาธารณะจำานวน3และ4แหงตามลำาดบ)และแหลงทองเทยว
ประเภทการฝกจตสมาธ(Mindandbodyhealth)จำานวน7แหง(ดภาพท12และ3
ประกอบ)
จากภาพท12และ3แสดงใหเหนวาสำาหรบพนทในเขตตวเมองขอนแกนจะ
พบแหลงทองเทยวเชงสนบสนนสงเสรมสขภาพทกประเภท สวนพนทนอกตวเมอง
ขอนแกนจะพบแหลงทองเทยวเชงสขภาพบางประเภทเทานนโดยมกพบแหลงทองเทยว
เชงสขภาพตงอยในเขตพนทชมชน ทมผคนหนาแนน หรออยใกลสถานทสำาคญ หรอ
แหลงทองเทยวทมชอเสยงโดยเฉพาะในเขตพนทตวเมองขอนแกนชนในเชนยานทพก
นกทองเทยวใจกลางเมอง(โรงแรมพลแมน–โรงแรมโฆษะ–โรงแรมเจรญธาน–ตกคอม
โฆษะ)ยานตลาดสดเทศบาลกลางเมองและหางสรรพสนคาแฟรพลาซายานรมบงแกน
นคร เปนตน ยกเวนแหลงทองเทยวประเภทการฝกจต สมาธ ซงมกจะพบวาตงอย
แยกตวออกมาหรอมขอบเขตเปนสดเปนสวนจากพนทชมชน
ภาพท 1 – แผนทแสดงต�าแหนงทตงแหลงทองเทยวเชงสขภาพใน จ.ขอนแกน
(พนทนอกเขตตวเมอง)
ทมา:ปรบปรงจากhttp://maps.google.co.th
ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย50
ทมา:ปรบปรงจากhttp://maps.google.co.th
ทมา:ปรบปรงจากhttp://maps.google.co.th
ภาพท 2 – แผนทแสดงต�าแหนงทตงแหลงทองเทยวเชงสขภาพใน จ.ขอนแกน
(พนทตวเมองชนนอก)
ภาพท 3 – แผนทแสดงต�าแหนงทตงแหลงทองเทยวเชงสขภาพใน จ.ขอนแกน
(พนทตวเมองชนใน)
Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 51
3. ตวอยางการจดเสนทางการทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกน
การจดเสนทางและชดรปแบบกจกรรมของการทองเทยวเชงสขภาพในจงหวด
ขอนแกนสวนแรกใชขอมลจากการสำารวจภาคสนามในแหลงทองเทยวทเปนสถานบรการ
เชงสขภาพโดยผวจยสวนทสองใชขอมลการวจยของศนยวจยทองเทยวภมภาคลมนำาโขง
มหาวทยาลยขอนแกน(2548)ศกษาเสนทางการทองเทยวไวในโครงการสำารวจพฤตกรรม
นกทองเทยวเพอเพมศกยภาพทางการทองเทยวจงหวดขอนแกนและสวนทสามใชขอมล
การวจยของศนยบรการวชาการมหาวทยาลยขอนแกน(2545)ทวเคราะหศกยภาพของ
แหลงทองเทยวในเขตอนภมภาคใน4จงหวดคอขอนแกนกาฬสนธอดรธานหนองคาย
โดยสามารถนำาประมวลขอมลทเกยวของขางตน นำามาจดเปนเสนทางตาม รปแบบ
กจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพในพนทจงหวดขอนแกนได2รปแบบดงน
3.1 เสนทาง และรปแบบกจกรรมเฉพาะการทองเทยวเชงสขภาพ ไดแก
เสนทางทองเทยวซงถกกำาหนดขนสำาหรบผทประสงคจะเดนทางทองเทยวในรปแบบ
การทองเทยวเชงสขภาพในพนทจงหวดขอนแกนเพยงเฉพาะอยางเดยว
3.2 เสนทางและรปแบบกจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพเชอมโยงกบแหลง
ทองเทยว หรอกจกรรมการทองเทยวประเภทอน ไดแก เสนทางทองเทยวทถกกำาหนด
ขนสำาหรบผทประสงคจะเดนทางทองเทยวในจงหวดขอนแกน โดยมกจกรรมการ
ทองเทยวเชงสขภาพรวมอย หรอเปนตวเสรมกจกรรมการทองเทยวประเภทอนท
มชอเสยงของจงหวดขอนแกนในเสนทาง
โดยผวจยไดพจารณาปจจยทเกยวของหลายประการเพอกำาหนดแนว
เสนทางทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกนทเหมาะสม ไมวาจะเปน ลกษณะ
การกระจายตวของทตงแหลงทองเทยวเชงสขภาพในเขตพนทตวเมองและนอกตวเมอง
ขอนแกนความตอเนองและความเชอมโยงของกจกรรมทองเทยวเชงสขภาพกบกจกรรม
การทองเทยวประเภทอนตามเสนทางทองเทยว รวมถงความสะดวกในการเดนทางของ
นกทองเทยว ซงสวนใหญเดนทางมาทองเทยวในจงหวดขอนแกนดวยตนเอง และใช
พาหนะรถยนตเปนสำาคญ
ผวจยจงมการจดเสนทางแบบระบบวงรอบ (Loop) เชอมโยงแหลง
ทองเทยวเชงสขภาพ และแหลงทองเทยวประเภทอนทงภายในเขตตวเมองขอนแกน
(เขตเทศบาลและพนทเกยวเนองในเขตผงเมองรวม)และพนทนอกเขตตวเมองในจงหวด
ขอนแกน โดยกำาหนดใหเขตตวเมองขอนแกน ศนยกลางของเสนทางการทองเทยวใน
แตละวงรอบเนองดวยคณลกษณะความพรอมของการเปนพนทศนยกลางดานการบรการ
ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย52
ทองเทยวของจงหวด มสงอำานวยความสะดวกดานการทองเทยวทครบครน และ
หลากหลาย รวมทงตำาแหนงทตงทางภมศาสตรของตวเมองอยในพนทศนยกลางของ
จงหวด สามารถเดนทางทองเทยวตามแหลงทองเทยวในพนทตาง ๆ ภายนอกเมอง
แลวกลบมาพกคางคนและใชบรการสงอำานวยความสะดวกดานการทองเทยวอนในพนท
เขตเมองไดอยางสะดวกภายในระยะเวลา1วน(ไปเชาเยนกลบ)
ดงนนจงกำาหนดใหระยะเวลาทใชในการทองเทยวในแตละเสนทางท
นำาเสนอนนเปนแบบครงวน และ 1 วน ซงจะสอดคลองกบผลการวจยดานพฤตกรรม
นกทองเทยวในจงหวดขอนแกนของศนยวจยทองเทยวภมภาคลมนำาโขงมหาวทยาลย
ขอนแกน (2548) โดยจะเปนทงเสนทางทองเทยวเชงสขภาพแบบแทจรง และแบบ
เชอมโยงกบแหลงทองเทยวอนทงเฉพาะพนทภายในเขตตวเมองหรอเชอมโยงกบพนท
ภายนอกตวเมอง ซงสามารถนำาเสนอตวอยางเสนทางทองเทยวเชงสขภาพในจงหวด
ขอนแกนได3กลมดงนคอ
กลมแรก เสนทางทองเทยวประเภทครงวน เฉพาะในเขตตวเมอง-เหมาะ
สำาหรบนกทองเทยวทมเวลาไมมาก มความสนใจเฉพาะดานการทองเทยวเชงสขภาพ
เทานนไมตองการเดนทางไกลโดยอาจเลอกเดนทางชวงเชาหรอบาย(สามารถรวมกน
เปนการทองเทยวประเภท1วนได) กลมทสอง เสนทางทองเทยวประเภทครงวน
เชอมโยงภายนอกเมอง - เหมาะสำาหรบนกทองเทยวทมเวลาไมมาก แตมความสนใจท
จะเดนทางออกไปทองเทยวภายนอกเมองดวย โดยอาจเลอกเดนทางชวงเชา หรอบาย
(สามารถรวมกนเปนการทองเทยวประเภท1วนได) กลมทสาม เสนทางทองเทยว
ประเภทหนงวน ภายนอกตวเมอง - เหมาะสำาหรบนกทองเทยวทมเวลาคอนขางมาก
(อยางนอย1วน)และมการพกคางคนในตวเมองจงหวดขอนแกนแตมความสนใจการ
ทองเทยวรปแบบอนๆ ภายนอกเมองขอนแกนเปนหลกโดยมกจกรรมการทองเทยวเชง
สขภาพเปนตวเสรม
อภปรายผล จากการศกษาโครงการพฒนาเสนทางทองเทยวเชงสขภาพซงสวนหนง
ของชดโครงการพฒนาศกยภาพและรปแบบการจดการ การทองเทยวเชงสขภาพ:
เขตจงหวดขอนแกนและพนทใกลเคยง พบวา กลมนกทองเทยวหลก คอ นกศกษา/
นกเรยนรองลงมาคอกลมขาราชการ/พนกงานรฐวสาหกจซงสวนใหญมรายไดไมมากนก
เหนไดจากระดบรายไดหลกทสวนใหญตำากวา 5,000 บาท หรอการทนกทองเทยว
Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 53
สวนใหญไมไดเสยคาใชจายในการเขาใชบรการ หรอการมคาใชจายตอครงตำากวา 300
บาท รวมทงการทนกทองเทยวสวนใหญเลอกใชแหลงทองเทยวเชงสขภาพโดยคำานงถง
ประเดนเรองราคาคาบรการทเหมาะสมนน สามารถแสดงใหเหนไดวา นกทองเทยว
เชงสขภาพในจงหวดขอนแกนสวนใหญจะเปนนกทองเทยวแบบประหยดไมสามารถจาย
คาบรการในราคาทสงได หรอมแนวโนมทจะคำานงถงความคมคาของเงน และเวลาท
ใชไปกบคณภาพของการบรการทไดรบเปนสำาคญดวย
จากการทสอบถามกลมนกทองเทยว และกลมผประกอบการพบวา ได
ใหความสำาคญกบปจจยดานความสะอาดถกตองตามหลกอนามยการบรการทมความ
เชยวชาญไดมาตรฐานอยางชดเจนทงสองกลมจงแสดงใหเหนอยางชดเจนวากจกรรมการ
ทองเทยวเชงสขภาพนนมความเกยวของกบความปลอดภยในสขภาพ และสวสดภาพ
อนามยเปนอยางมากโดยผใหบรการมทศนคตตอรปแบบการทองเทยวเชงสขภาพวาเปน
“การทองเทยวเชงบวก”ทสามารถชวยสรางประโยชนตอผคนในชมชนและเปนมตรกบ
สภาพแวดลอม สวนผใชบรการจะมการถายทอดประสบการณ หรอคณภาพของการ
เขารวมกจกรรมในแหลงทองเทยวเชงสขภาพแตละแหง(ทงในแงบวก และแงลบ) แบบ
“ปากตอปาก”(สงเกตจากการสอบถามผใชบรการเกยวกบแหลงในการคนหาขอมลและ
การรจกแหลงทองเทยวเชงสขภาพจากญาตมตรและเพอนฝง)ทำาใหทราบไดวากจกรรม
เชงสขภาพในสถานทใดทหนงทจะมคณภาพนาประทบใจ มศกยภาพในการดงดดใจให
เขาไปใชบรกาสวนหนงกขนอยกบ“ความไววางใจอยางใกลชด”จากนกทองเทยวดวย
เชนกน
จากการลงสำารวจพนทเพอหาแหลงทองเทยวเชงสขภาพทมศกยภาพ
รวมทงจาการสอบถามผใชบรการถงรปแบบกจกรรมเชงสขภาพทสนใจ พบวาแหลง
ทองเทยวเชงสขภาพประเภทสปาและการนวดสขภาพเปนรปแบบกจกรรมซงผใชบรการ
สวนใหญสนใจ และสามารถพบกจกรรมรปแบบนใหเปดบรการมากทสดในจงหวด
ขอนแกนอยางไรกตามเปนทนาสงเกตวาจากการสอบถามผใชบรการถงขอเสนอเกยวกบ
รปแบบกจกรรมการทองเทยวในจงหวดขอนแกนโดยทวไปทควรจะเปน หรอ ประเภท
ของการทองเทยวเชงสขภาพทนกทองเทยวสนใจ รวมทงรปแบบกจกรรมเชงสขภาพท
ตองการเมอมาเทยวทจงหวดขอนแกน พบวาประเภทการทองเทยวเชงสขภาพแบบการ
ฝกจต และสมาธ ซงมความสมพนธกบการทองเทยวทางศาสนา และการปฏบตธรรม
ตามสถานปฏบตธรรมตาง ๆ กไดรบความสนใจจากนกทองเทยวในอนดบทสอง และ
สามแทบจะในทกขอคำาถามสอดคลองกบแนวโนมของกระแสการทองเทยวเชงสขภาพ
ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย54
ในภาพกวางทมความตองการแสวงหาความสงบเงยบของสถานท และการไดรบ
ประสบการณดานจตวญญาณมากขน ซงหากจะพจารณาจากชวงอายหรออาชพของ
นกทองเทยวสวนใหญทอยในวยศกษาหรอนกเรยนแลวไมนาจะสนใจสถานททองเทยว
ประเภทดงกลาวมากนก ทำาใหเปนทนาสนใจวาเพราะเหตใดประเภทของสถานท
ทองเทยวดงกลาวจงไดรบความนยมคอนขางสง ดงนนจงเหนไดวาการทองเทยวเชง
สขภาพ โดยเฉพาะพนทจงหวดขอนแกนนนมแนวโนมทจะพฒนารปแบบกจกรรมการ
ทองเทยวทเนนเรองของสขภาพทางใจมากกวาการเนนเฉพาะเพยงสขภาพทางกายเทานน
ในสวนของผประกอบการนนผลการศกษาสามารถชใหเหนไดวากจกรรม
เชงสขภาพสวนใหญนนจะเนนไปในดานการสงเสรม“สขภาพกาย”เปนสำาคญ จะเหนได
จากจำานวนของแหลงทองเทยวแตละประเภททสำารวจพบ และนำามาจดหมวดหม ซง
สวนใหญเปนประเภทสปา และการนวดสขภาพมากทสด รองลงมาไดแก ประเภท
เสรมสขภาพความงามและประเภทผลตภนฑสขภาพและสมนไพรซงมจำานวนมากกวา
ประเภทการฝกจตสมาธอยางชดเจนจากสภาพการณดงกลาวอาจจะทำาใหไมสามารถ
จดรปแบบกจกรรม หรอสถานททองเทยวเชงสขภาพตอบสนองกบความตองการของ
นกทองเทยวในปจจบนทมความตองการการทองเทยวเชง “สขภาพใจ”ทเพมมากขนได
อยางเพยงพอ
ในดานรปแบบกจกรรมบรการเชงสขภาพทพบในพนทเขตเมองนนจะม
ความหลากหลายประเภทมากกวาในพนทนอกเขตเมองเนองจากเปนธรรมชาตของพนท
เมอง จะมลกษณะเปนศนยรวมของกจกรรม ซงจะมสนคา และบรการทมความ
หลากหลายมากกวาพนทในเขตชนบท (นอกเขตเมอง) โดยมความสอดคลองกบ
พฤตกรรมของผบรโภคทมระดบความตองการดานสนคาและบรการทมความพเศษและ
เฉพาะตวมากขนจะเหนไดจากเฉพาะในพนทเขตตวเมองจงจะพบสถานออกกำาลงกาย
ประเภท ฟตเนส หรอ พบกจการประเภทสปา ซงเปนกจกรรมเพอพกผอนสขภาพท
ไดรบความนยมสอดคลองกบวถชวตคนเมองมากกวาคนชนบทพนทในเขตเมองจงม
ศกยภาพในการจดการทองเทยวเชงสขภาพอยางหลากหลายมากกวาพนทในเขตชนบท
นอกเมองอยางไรกตามพนทภายนอกเมองจะพบแหลงทองเทยวเชงสขภาพทสมพนธกบ
วถชวตแบบชมชนเกษตรกรรมมความเงยบสงบในสภาพแวดลอมทางธรรมชาตมากกวา
ในพนทเมอง เชน แหลงผลตผลตภณฑสมนไพร พนทเกษตรกรรมปลอดสารพษ หรอ
พนทฝกจตและสมาธทมกแยกตวออกมาจากพนทชมชนซงมความวนวายเปนตน
Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 55
ขอเสนอแนะ ผวจยมขอเสนอแนะสำาหรบการทำาวจยครงตอไปดงน
1. ในการวจยครงนพบวาแนวโนมหรอการทองเทยวเชงสขภาพใจ ประเภท
การฝกจต สมาธนนไดรบความสนใจและไดรบความนยมจากนกทองเทยวคอนขางสง
อาจจะมการศกษาเพอพฒนาเสนทาง และรปแบบกจกรรมการทองเทยวเฉพาะเชง
“สขภาพใจ”ใหมความครบถวน สมบรณ และสามารถใชเปนขอมลหรอเสนทางหลก
ในการปฏบตการดานการทองเทยวดานนไดอยางแทจรง
2. ควรแยกกลมตวอยางประชากรทจะใชในการสำารวจในแหลงทองเทยว
เชงสขภาพแตละประเภทใหชดเจนสอดคลองกบประเภทกจกรรมการทองเทยวมากยงขน
เนองจาก“ธรรมชาต”ของนกทองเทยวในแหลงทองเทยวแตละประเภทมความแตกตาง
กน เชน กลมทเนนกจกรรมสขภาพใจ กบกลมทเนนสขภาพกาย หรอกลมทสามารถ
เสยคาบรการสำาหรบกจกรรมหรอสนคาสขภาพกบกลมทไมพรอมทจะเสยคาบรการดาน
สขภาพ เปนตนซงจะทำาใหมความตองการ ความคาดหวง และพฤตกรรมการใชพนท
แตกตางกนไปอนจะทำาใหไดขอมลจากนกทองเทยวทสอดคลอง และเปนประโยชนกบ
การทองเทยวเชงสขภาพแตละประเภทอยางแทจรงมากขน รวมทงควรมการศกษากลม
นกทองเทยวชาวตางชาตทสนใจกจกรรมสขภาพรวมกบกจกรรมทองเทยวเชงวฒนธรรม
เพมเตมเพอขยายโอกาสในการพฒนาศกยภาพการใหบรการดานการทองเทยวเชงสขภาพ
ในพนทจงหวดขอนแกนและภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงมความโดดเดนดานกจกรรม
ทองเทยวดานประเพณและวฒนธรรมทชดเจนอยแลว
3. เนองจากนกทองเทยว หรอผใชบรการเชงสขภาพ รวมถงผประกอบการ
หรอผใหบรการเชงสภาพนนใหความสำาคญกบประเดนมาตรฐานความปลอดภย และ
สขอนามย รวมทงมทศนคตทดตอรปแบบกจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพเชงบวก
ดงนนผทเกยวของกบการจดการทองเทยวเชงสขภาพควรตองวางแผนการทองเทยวดวย
ความระมดระวง สามารถสะทอนแนวคดในแงบวก ปลอดภย ไดมาตรฐาน หลกเลยง
ภาพลกษณทมความลอแหลมนำาไปสความเสอมเสยเชนการมบรการทางเพศแฝงอยกบ
กจกรรมสปาและการนวดสขภาพหรอการบรการดานสขภาพและการเลอกใชผลตภณฑ
สขภาพทไมมคณภาพไรมาตรฐานและไมปลอดภยเปนตน
4. สำาหรบการทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกน ควรสนบสนนรปแบบ
กจกรรมเชงสงเสรมสขภาพ(HealthPromotion)รวมกบกจกรรมเชงบำาบดรกษาสขภาพ
(Health Healing) ใหมากยงขน เนองจากปจจบนพนทตวเมองขอนแกน กม
ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย56
สถานพยาบาลทมชอเสยงหลายแหง เชน โรงพยาบาลศรนครรนทร โรงพยาบาลศนย
ขอนแกนโรงพยาบาลขอนแกนรามโรงพยาบาลราชพฤกษซงเปนศนยกลางบรการดาน
การแพทยของภาคอสาน (รวมถงประเทศเพอนบานในลมนำาโขงดวย) อยแลว รวมทง
พนทภายนอกเมองขอนแกนหลายแหง กอยใกลกบแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทม
ความสงบเปนธรรมชาตเชนเขอนอบลรตนอทยานแหงชาตภเกา–ภพานคำาอทยาน
แหงชาตภผามานอทยานแหงชาตภเวยงเปนตนอนจะชวยขยายโอกาสในการใหบรการ
และสนบสนนกจกรรมดานการทองเทยวเชงสขภาพของจงหวดขอนแกนไดอยางม
ประสทธภาพตอไป
5. จากการทแหลงทองเทยวเชงสขภาพตงอยทงพนทในเมองและพนทภายนอก
เมอง จงมความจำาเปนตองจดเสนทาง และรปแบบการทองเทยวเชงสขภาพทสามารถ
ผสานกจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพระหวางพนทในเมองและนอกเมองเขาไวดวยกน
อยางมประสทธภาพรวมทงสามารถเชอมโยงกบการทองเทยวรปแบบอนไดอยางเหมาะสม
อนจะชวยอำานวยความสะดวกใหนกทองเทยวสามารถคนพบแหลงทองเทยวเชงสขภาพ
ทมคณภาพไดมากยงขน
6. ควรรวมมอกบองคกรการทองเทยว เพอสนบสนนการจดทำาฐานขอมล
ทองเทยวจงหวดขอนแกนทเปนปจจบน อกทงควรผลกดนใหองคกรหรอหนวยงานท
เกยวของกบการทองเทยวสนบสนนหรอใหความสำาคญกบการทองเทยวเชง“สขภาพใจ”
อยางจรงจงดวยการบรรจสถานทฝกจตสมาธเชนสถานปฏบตธรรมหรอวปสนาสถานท
ฝกลมปราณไทจชกงหรอโยคะไวในแผนทเสนทางทองเทยวของจงหวดขอนแกนดวย
7. ในการเกบรวบรวมขอมลอาจเพมในสวนของชมชนทอยใกลเคยงบรเวณ
สถานทแหลงทองเทยวเพอสขภาพเพอใหเขาถงการทองเทยวแบบองครวมและแบบยงยน
จรงๆเนองจากคนในชมชนนนๆเปนผทไดรบผลกระทบจากการทองเทยวจงควรท
จะศกษาขอมลจากเจาของพนทแหลงทองเทยวนน ๆ ดวยเพอจะไดสามารถบรณาการ
องคความรทงหมดเขาดวยกนเพอนำาไปสการจดทำาเสนทางการทองเทยวเชงสขภาพทได
ผล และไมกอใหเกดผลกระทบตอวถชวตหรอทรพยากรธรรมชาตของชมชน เปนการ
ชวยรกษา“สขภาพชมชน”ใหมความยงยนตอไป
Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 57
รายการอางอง
หนงสอ
การทองเทยวแหงประเทศไทย. (2545). แหลงทองเทยวเพอสขภาพ (Health
Tourism).เอกสารอดสำาเนา.
การทองเทยวแหงประเทศไทย.(2540).สรปคมอการพฒนาแหลงทองเทยวทางดาน
กายภาพ.ม.ป.ท.
ขอนแกน, มหาวทยาลย. ศนยวจยทองเทยวภมภาคลมนำาโขง. (2548). รายงานฉบบ
สมบรณโครงการส�ารวจพฤตกรรมนกทองเทยวเพอเพมศกยภาพทางการ
ทองเทยวจงหวดขอนแกน.
ขอนแกน,มหาวทยาลย.ศนยบรการวชาการ.(2545).รายงานฉบบสมบรณโครงการ
ศกษาเพอจดท�าแผนปฏบตการพฒนาการทองเทยวจงหวดขอนแกน
กาฬสนธ อดรธาน หนองคาย. ขอนแกน : หางหนสวนจำากด ขอนแกน
การพมพ.
ประสทธ คณรตน และคณะ. (2546). (ราง) รายงานสรปส�าหรบผบรหาร แผนงาน
วจยยอยเรองการศกษาและส�ารวจเสนทางการทองเทยวในภาคตะวนออก
เฉยงเหนอ. (เอกสารอดสำาเนา).
ศนยบรการวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน. (2539). รายงานฉบบสมบรณจงหวด
อดรธาน: ลทางการพฒนาการทองเทยวจงหวดอดรธาน. ขอนแกน :
ขอนแกนการพมพ.
สมาคมไทยทองเทยวเชงอนรกษและผจญภย (สทอ.) (2546). รายงานขนสดทาย
(Final Report) (ฉบบสมบรณ) โครงการศกษาแนวทางการพฒนาบรการ
ทองเทยวเชงสงเสรมสขภาพในทพกแรม.
UnitedNations.(1960).Guidelines on integrated planning for sustainable
tourism development.NewYork:UnitedNationsPublication.
สออเลคทรอนคส
เพลนพศ หมนพล. “การสงเสรมใหประเทศไทยเปนศนยกลางการแพทยของเอเชย”
จลสารการทองเทยวฉบบท4/2547(ตลาคม-ธนวาคม2547)แหลงทมา:
ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย58
http://www.etatjournal.com/upland/53/Meditour.pdf.(4Oct2008)
หองสมดธนาคารไทยพาณชย. “พลงเศรษฐกจเอเชย และสถานะของไทย ใน Asian
SupplyChainNetwork”จลสารกระแสทรรศปท 9ฉบบท 1449 (11
กรกฎาคม 2546) แหลงทมาhttp://www.scb.co.th/LIB/th/article/
kra/2546/k1449.html.(6Oct2008)
เวบไซต
http://maps.google.co.th/