Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 35

การศกษาเสนทางทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกน*

The Study of Routes for Health Tourism in Khon Kaen Province

สทธา กองสาสนะ**

บทคดยอ

การศกษานมวตถประสงคเพอสำารวจ คนหาแหลงทองเทยวเชงสขภาพ และ

จดหมวดหมประเภทของแหลงทองเทยวเชงสขภาพ พรอมทงสำารวจขอมลทเกยวของ

กบการทองเทยวเชงสขภาพจากนกทองเทยว และผประกอบการ เพอนำาไปส การ

เสนอแนะตวอยางเสนทางการทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกน

การวจยนเปนการวจยเชงสำารวจ (Surveyresearch)จากการลงพนทสำารวจ

ในเขตพนทตวเมองและพนทภายนอกตวเมองในเขตจงหวดขอนแกนโดยผวจยรวมกบ

การสอบถามกลมตวอยางทเปนกลมนกทองเทยวเชงสขภาพจำานวน306คนและกลม

ผประกอบการจำานวน50คนทพบอยในแหลงทองเทยวทางสขภาพดวยแบบสอบถาม

ปลายปดและปลายเปด

ผลการศกษาพบวากจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพประเภทสปาและการนวด

สขภาพ เปนรปแบบกจกรรมทนกทองเทยวสนใจมากทสด รองลงมาไดแก การฝกจต

สมาธ และการเสรมสขภาพความงามตามลำาดบ โดยนกทองเทยวใหความสำาคญกบ

ปจจยดานความสะอาด ถกตองตามหลกอนามย การบรการทมความเชยวชาญได

มาตรฐานการเขาถงทสะดวกมราคาคาบรการทเหมาะสมรวมทงการมบรรยากาศสภาพ

แวดลอมทดนาดงดดใจโดยปจจยเหลานนสอดคลองกบผลการสำารวจความคดเหนของ

ผประกอบการซงมองวาการทองเทยวเชงสขภาพเปนธรกจทเปนประโยชนตอผคนใน

* โครงการวจยนเปนสวนหนงของชดโครงการวจยพฒนาศกยภาพและรปแบบการจดการการทองเทยว

เชงสขภาพ:เขตจงหวดขอนแกนและพนทใกลเคยงไดรบงบประมาณสนบสนนจากคณะกรรมการสำานกงาน

คณะกรรมการวจยแหงชาตป2549

**สถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต(สาขาการออกแบบชมชนเมอง)จฬาลงกรณมหาวทยาลย(2546)

ปจจบนเปนอาจารยประจำาหลกสตรสถาปตยกรรมศาสตรบณฑต คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลย

ขอนแกน

ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย36

ชมชนและเปนมตรกบสภาพแวดลอมการศกษายงพบวาพนทในเขตตวเมองขอนแกน

จะมกจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพครบทกประเภทตามทแยกหมวดหมไวซงตางจาก

พนทภายนอกเขตตวเมองทมเพยงบางประเภทเทานน แสดงใหเหนศกยภาพในการ

ใหบรการกจกรรมเชงสขภาพในพนทตวเมองซงจะมมากกวาพนทภายนอกเขตเมอง

จากผลการศกษาสามารถนำาไปกำาหนดเส นทาง และรปแบบกจกรรม

การทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกนไดเปน 2 ลกษณะ คอ 1. เสนทาง และ

รปแบบกจกรรมเฉพาะการทองเทยวเชงสขภาพ 2. เสนทาง และรปแบบกจกรรมการ

ทองเทยวเชงสขภาพทเชอมโยงกบแหลงทองเทยวและกจกรรมการทองเทยวประเภทอน

คำาสำาคญ:การทองเทยวเชงสขภาพ,จงหวดขอนแกน

Abstract

Thestudyexaminestouristattractionswhichcanbeconsidered

asa location forhealth tourism,andthenarrange theminto formative

categories. It includes a process of surveying and collecting data from

touristsandentrepreneursinthecontextofhealthtourism.Asaresult,

healthtourismroutesforKhonKaenprovinceareproposed.

Thestudyisasurveyresearch,whichisinitiallyemployedthrough

fieldworkaroundthecitycenterandtheoutskirtofKhonKaen.306tourists

and50entrepreneursareinterviewedwithclose-endedandopen-ended

questionnaire.

TheresultshowsthattheSpaandMassagearetheactivities,which

gainthemostinterestfromtourists,whilemeditationandbeautyactivities

gainlessattention.Furthermore,mosttouristsconcernonhygiene,standard

of service, accessibility, reasonableprice, aswell asatmosphereof the

location.However,thesementionedfactorscanberelatedtoentrepreneurs’

opinionwhichconsidersheathtourismasapartofthecommunityand

shouldbeenvironmentalfriendly.Accordingtocategoriesofhealthtourism,

thestudyrevealsthatallactivitiesregardinghealthtourismcanbefound

withinKhonKaencityarea,whileonlysomeoftheactivitiescanbefound

Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 37

within the outskirt area. This therefore showspotential in establishing

healthtourismactivitieswithinKhonKaencitycenter.

Accordingtothefinding,apotentialmapforhealthtourismroutes

aredrawnwhichindicatesrelatedactivitieswithinKhonKaenprovince.

Suchroutecanbedividedintotwocategories:(1)Routeandactivitiesfor

healthtourismand(2)Routeandactivitiesforhealthtourisminrelation

toothertouristattractions.

Keywords:HealthTourism,KhonKaenProvince

บทน�า

การทองเทยวจดเปนนนทนาการรปแบบหนงของชวตมนษย ซงสวนใหญ

มกจะเกดขนระหวางเวลาวางทมการเดนทางเขามาเกยวของจากสถานทหนงไปสแหลง

ทองเทยวตางๆ โดยการเดนทางทองเทยวของแตละบคคลนนจะมรปแบบทแตกตางกน

ตามความมงหมายวธการและความพงพอใจ

การทองเทยวเชงสขภาพ(Healthtourism)เปนการทองเทยวรปแบบหนงท

เขามามบทบาทกบอตสาหกรรมทองเทยวของประเทศไทยอยางตอเนองตามลำาดบ และ

เปนหนงในเกาของอเมซงไทยแลนดโปรดกสทการทองเทยวแหงประเทศไทยวางแผน

ใชกลยทธสำาหรบโครงการ “Amazing Thailand 2000” เพอดงดดนกทองเทยว

ชาวตางชาตใหเดนทางมายงประเทศไทยและทำาใหนกทองเทยวพำานกอยในประเทศได

ยาวนานขนทวรสขภาพจงเปนอกทางเลอกหนงสำาหรบนกทองเทยวทตองการดแลสขภาพ

ไปพรอมกบการเดนทางเพอพกผอนหยอนใจและไดรบความนยมเพมขนเปนลำาดบจาก

นกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาตทมความปรารถนาจะมสขภาพด มอายยนยาว

ลดความตงเครยดและมความสขในชวตเพมมากขน

หองสมดธนาคารไทยพาณชย(2546)ไดคาดการณวาการทองเทยวเชงสขภาพ

จะสามารถสรางรายไดแกประเทศไทยจำานวนปละกวา50,000ลานบาทเนองจากมโอกาส

2ประการทสำาคญคอประการแรกในทางสขภาพพบวาปจจบนประชาชนมความสนใจ

คณภาพชวตดานสขภาพมากขนจะเหนไดจากการมสอดานสขภาพจำานวนมากขนเชน

นตยสาร รายการโทรทศน รายการวทย และหนงสอพมพ รวมทงการทประชาชนเรมม

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองดวยวธธรรมชาต (ทางเลอก)มากยงขน อาท การใช

ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย38

สมนไพรอาหารชวจตการออกกำาลงกายโยคะการปฏบตธรรมเปนตนประการทสอง

ประเทศไทยยงมข อไดเปรยบในทางอตสาหกรรมการทองเทยวกวาประเทศอน

หลายประการอาทคาครองชพถกความพรอมของแหลงทองเทยววฒนธรรมของการ

บรการและทสำาคญคอความไดเปรยบทางดานความพรอมของโรงพยาบาลและการบรการ

สขภาพแนวใหมทผสมผสานระหวางการแพทยแผนไทยและการแพทยแผนปจจบน

นอกจากนน เพลนพศ หมนพล (2547)ไดระบถงนโยบายของรฐบาลทจะ

สงเสรมใหประเทศไทยเปนศนยกลางการแพทยของเอเชย(CenterofExcellentHealth

CareofAsia)โดยมแนวคดทจะเชอมโยงการทองเทยวเชงสขภาพและการรกษาพยาบาล

เขาดวยกน ซงจะมงเนนการพฒนาใน 3 ดาน ไดแก 1. การเปนศนยกลางการรกษา

พยาบาล 2. การสงเสรมสขภาพซงประกอบดวยการนวดแผนโบราณแบบไทยและสปา

และ 3. มงพฒนาผลตภณฑสขภาพสมนไพรไทย เชน อาหารเสรม เครองสำาอาง และ

ยาสมนไพร เปนตน โดยกลมเปาหมาย คอ ชาวตางชาตทมรายไดสง ชาวตางชาตท

เขามาทำางานในไทย รวมถงนกทองเทยวทเขามาทองเทยวเชงสขภาพในไทย ใหมพนท

นำารองสำาหรบการเปนศนยกลางดานสขภาพไดแกเชยงใหมภเกตและกรงเทพมหานคร

ซงจะทำาใหมโอกาสขยายการใหบรการดานการทองเทยวเชงสขภาพไปสพนทอนๆของ

ประเทศไทยตอไป

สำาหรบในอนาคตอนใกล มการคาดหมายวาในตลาดดานการทองเทยวจะ

ไมมการแบงกลมทชดเจน (Segments) เพราะการเดนทางทองเทยวจะถกนำาไปรวมไว

กบกจกรรมอนๆ การจดโปรแกรมหรอแพคเกจแบบลกผสมจะมการเตบโตมากขน

ประกอบกบนกทองเทยวมแนวโนมมความตองการทไดรบจากการทองเทยวทแตกตาง

ไปจากเดม อาท ความสงบเงยบของสถานท การไดรบประสบการณดานจตวญญาณ

มากขนการตระหนกถงความสำาคญของสขภาพจงทำาใหนกทองเทยวภายในประเทศและ

นกทองเทยวภายในภมภาคเดยวกนตางแสวงหาการทองเทยวเชงสขภาพมากขน

อยางไรกตามทผานมาธรกจทองเทยวเชงสขภาพถอเปนธรกจใหมทไมมการ

ดำาเนนการอยางจรงจงมากอนทงๆ ทกจกรรมดานสขภาพหลายประการไดรบความนยม

เปนอยางมากไมวาจะเปนการทำาเลซค (ผาตดสายตา) การผาตดเสรมความงาม สปา

สขภาพ(MedicalSpa)รวมทงหลกสตรการลางพษดวยวธการธรรมชาตและเพอใหการ

ทองเทยวเชงสขภาพของไทยมศกยภาพในการแขงขนกบประเทศเพอนบานสามารถขยาย

ตลาดดานการทองเทยวเชงสขภาพใหกวางขวางขน จำาเปนอยางยงทตองมการดำาเนน

นโยบายเชงรกอยางเรงดวนเพอสงเสรมกจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพใหมประสทธภาพ

Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 39

ดงนนการทองเทยวเชงสขภาพ จงเปนรปแบบทางการทองเทยวทถกพฒนาขนเพอ

ตอบสนองความตองการของกลมเปาหมายทางการตลาดเฉพาะทาง (NicheMarket)

และเปนจดขายสำาคญของการทองเทยวพำานกระยะยาว(LongStayTourism)สามารถ

เชอมโยงไปสการทองเทยวเชงนเวศน (Ecotourism) ไดเปนอยางด อนจะเปนผลดตอ

การส ง เสรมและพฒนาการท องเท ยวในประเทศไทยท ง ในด านการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม และวฒนธรรมได แตทงนจำาเปนตองดำาเนนการวจย

ออกแบบการผลตและพฒนาโปรแกรมทองเทยวเชงสขภาพรปแบบใหมๆ ทนาสนใจและ

มคณภาพบรการใหมากยงขนและพฒนาระบบการกำาหนดมาตรฐานคณภาพเพอยกระดบ

การทองเทยวเชงสขภาพใหเขาส ระดบมาตรฐานสากลอยางเพยงพอ ในการพฒนา

เสรมสรางประเทศไทยใหเปนศนยกลางแหลงทองเทยวคณภาพระดบโลก(WorldClass

QualityDestination)ของการทองเทยวเชงสขภาพทยงยนไดในอนาคต

สำาหรบจงหวดขอนแกนซงมลกษณะเปนจงหวดศนยกลางทางดานภมศาสตร

การบรหารราชการแผนดน การศกษา ดานธรกจ และการคมนาคมทสำาคญของภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอเปนทตงของมหาวทยาลยขอนแกนโรงพยาบาลศรนครนทรและ

โรงพยาบาลศนยขอนแกนซงเปนแหลงใหความรบรการทางสขภาพและสรางเครอขาย

สขภาพทใหญทสดในภาคอสาน เปนจงหวดทมแหลงทองเทยวทางธรรมชาต และ

ผลตภณฑภมปญญาทองถนซงสนบสนนกจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพรวมทงเปน

จงหวดทมผคนตางถนและนกทองเทยวแวะเวยนเขามาเยยมเยยนอยเสมอทำาใหจงหวด

ขอนแกนเปนพนทหนงทมโอกาส และความเหมาะสมในการสงเสรมรปแบบกจกรรม

การทองเทยวเชงสขภาพใหเกดขนในภาคอสานไดดงนนผวจยจงมความสนใจทจะศกษา

การสรางองคความรเกยวกบการทองเทยวเชงสขภาพ การสำารวจ คนหาแหลงทองเทยว

เชงสขภาพและมการจดหมวดหมประเภทของแหลงทองเทยวเพอนำาไปสการเสนอแนะ

ตวอยางเสนทางของการทองเทยวสขภาพอนจะนำาไปสการพฒนาฐานขอมลเชงสขภาพ

และสนบสนนกจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกนตอไป

แนวคดและทฤษฎทเกยวของ

จากการศกษาแนวคดและทฤษฏทเกยวของกบโครงการวจยการพฒนาเสนทาง

ทองเทยวเชงสขภาพในครงนสามารถสรปแนวคดและทฤษฎทมความสำาคญกบงานวจย

นไดเปน2กลมไดแก

ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย40

1. แนวคดทฤษฏเกยวกบการทองเทยวเชงสขภาพ 1.1 ความหมายและความส�าคญของการทองเทยวเชงสขภาพ

กองอนรกษการทองเทยวแหงประเทศไทย(2545)ไดใหความหมายของการ

ทองเทยวเชงสขภาพ (Health Tourism) ไววา การทองเทยวเชงสขภาพ (Health

Tourism) เปนการทองเทยวเพอใหตนเองมสขภาพด ทงทางรางกายและจตใจ เปน

รปแบบการทองเทยวแบบผสมผสานในแหลงทองเทยวทางธรรมชาตหรอแหลงทองเทยว

อนๆโดยมกจกรรมเพอการรกษาสขภาพเปนกจกรรมสำาคญในการทองเทยวนนหรออาจ

เปนการเดนทางทองเทยวเยยมชมสถานททองเทยวทสวยงามในแหลงทองเทยวทาง

ธรรมชาตและวฒนธรรม โดยแบงเวลาจากการทองเทยวเพอทำากจกรรมสงเสรมสขภาพ

และ/หรอการบำาบดรกษา ฟนฟสขภาพ เชน การรบคำาปรกษาแนะนำาดานสขภาพ การ

ออกกำาลงกายอยางถกวธ การนวด/อบ/ประคบสมนไพรการฝกปฏบตสมาธตลอดจน

การตรวจรางกายการรกษาพยาบาลและอนๆโดยเปนการทองเทยวทมจตสำานกตอการ

สงเสรมและรกษาสขภาพและสงแวดลอมโดยกจกรรมเพอสขภาพทเปนทนยมไดแกสปา

อาบนำาแรแชนำานมนวดเพอสขภาพธรรมชาตบำาบดอโรมาเทอราพอบสมนไพรดทอกซ

รบประทานอาหารชวจตอาหารมงสวรตอาหารบำารงธาตฝกสมาธออกกำาลงกายดวย

โยคะไทเกกการบรหารฤาษดดตนสคนธบำาบดหรอแอโรบคในนำาและการพกผอน

ทามกลางธรรมชาตแวดลอมอนสดชนเปนตนกจกรรมตางๆเหลานมกมกำาหนดเวลา

ชวงหนงเพอรวมกจกรรมใหเกดผลซงขนอยกบลกษณะกจกรรมแตละประเภท

1.2 ประเภทของการทองเทยวเชงสขภาพ

สมาคมไทยทองเทยวเชงอนรกษและผจญภย (สทอ.) (2546) ไดแบงประเภทของการ

ทองเทยวเชงสขภาพ จำาแนกตามจดมงหมายและวตถประสงคของกจกรรม และความ

ตองการของนกทองเทยวออกเปน2ประเภทไดแก

1.2.1 การทองเทยวเชงการสงเสรมสขภาพ (Health Promotion

Tourism)เปนการเดนทางไปทองเทยวชมสถานททองเทยวทสวยงามในแหลงทองเทยว

ธรรมชาตและวฒนธรรมเพอการเรยนรวถชวตและพกผอนหยอนใจโดยแบงเวลาจากการ

ทองเทยวสวนหนงมาทำากจกรรมสงเสรมสขภาพในทพกแรม หรอนอกทพกแรมอยาง

ถกวธตามหลกวชาการและมคณภาพมาตรฐานอยางแทจรงโดยสามารถแยกประเภทตาม

กจกรรม/วตถประสงคไดแกฟตเนสและสโมสรกฬา(FitnessandSportclub)สปา

และการนวดเพอสขภาพ(SpaandMassage)คลนคสขภาพเสรมความงาม(Health

Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 41

andBeauty)ผลตภณฑสขภาพอาหารชวจตอาหารมงสวรต(HealthProduct)การ

ฝกจตสมาธกรรมฐานการฝกลมปราณ/ไทจชกงโยคะ(MindBodyHealth)

1.2.2 การทองเทยวเชงบ�าบดรกษาสขภาพ (Health Healing

Tourism) เป นการเดนทางทองเทยวเยยมชมสถานทท องเทยวทสวยงามใน

แหลงทองเทยวธรรมชาตและวฒนธรรมเพอการเรยนรวถชวตและพกผอนหยอนใจโดย

แบงเวลาสวนหนงจากการทองเทยวไปรบบรการบำาบดรกษาสขภาพ(นาจะมาทำาการบำาบด

รกษาเปนหลก)การรกษาพยาบาลและการฟนฟสขภาพในโรงพยาบาลหรอสถานพยาบาล

ทมคณภาพมาตรฐานอยางแทจรงเชนการตรวจรางกายการรกษาโรคตางๆการทำาฟน

และรกษาสขภาพฟนการผาตดเสรมความงามการผาตดแปลงเพศและอนๆเปนตน

2. แนวคดเกยวกบเสนทางทองเทยว 2.1 ความหมาย ความส�าคญของเสนทางทองเทยว

ประสทธคณรตนและคณะ(2546)ไดใหความหมายของเสนทางการทองเทยว

(TourismRoute)หรอเสนทางนกทองเทยว(TouristRoute)หมายถงแนวทางการ

สญจรทกำาหนดขนสำาหรบการเดนทางหรอการตดสนใจเลอกเดนทางของนกทองเทยว

เพอใหสามารถพบเหนหรอเขาชมจดทนาสนใจตามแหลงทองเทยวตางๆไดงายสะดวก

ปลอดภย ไดรบความร และความเพลดเพลนจากการใชเสนทางทกำาหนดขนสำาหรบการ

เดนทางทองเทยวทงเสนทางทเกดขนจากความนยมของนกทองเทยวและผประกอบการ

โดยอตโนมตหรอเสนทางสญจรปกตทเขาถงแหลงเปาหมายไดตลอดทงเสนทางทกำาหนด

ขนมาใหมตามศกยภาพของแหลงทองเทยวโดยเฉพาะ

2.2 หลกการ และขอพจารณาในการจดเสนทางทองเทยว

United Nation (2000) ไดกลาวถง การวางแผนระบบขนสงและการสญจร

(Transportation) ซงสอดคลองกบแนวคดในการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน

โดยเฉพาะในสวนทเกยวของกบ การจดระบบขนสงและเสนทางทองเทยวภาคพนดน

(Landtransportsystem&Routes)วาควรจดระบบขนสงและเสนทางทองเทยวทม

ประสทธภาพ สะดวกในการเขาถง (Access) และสญจร (Movement) ภายในแหลง

ทองเทยวโดยมขอควรพจารณาดงตอไปน

1. มการเชอมโยงสถานทสำาคญและแหลงทองเทยวตางๆ ไวดวยกนอยางม

ประสทธภาพ

2. มการจดเสนทางการสญจรใหสอดคลองกบลำาดบศกด(Hierarchy)ของถนน

ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย42

3. มการพฒนาเสนทางเพอ“เปด”การเขาถงและการบรการแกแหลงทองเทยว

ใหสะดวกถงกน ยกเวนพนทบางสวนทตองการควบคมและจำากดปรมาณนกทองเทยว

อาจจะลดระดบความสะดวกสบายของการเขาถงพนทลงได

ศนยบรการวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน (2539) ไดกลาวถงหลกเกณฑ

การจดเสนทางทองเทยววา ควรพจารณาปจจยดงตอไปน คอ กลมตลาดนกทองเทยว

ระยะเวลาของการทองเทยวการรวมกลมของแหลงทองเทยวและความเชอมโยงระหวาง

แหลงทองเทยว

การทองเทยวแหงประเทศไทย(2540)ไดกลาวถงแนวทางในการปรบปรงหรอ

สรางเสนทางของแหลงทองเทยวทมคณภาพตองคำานงถงความเหมาะสมในการกำาหนด

แนวเสนทางการทองเทยวการจดเสนทางในลกษณะวงรอบ(Loop)การจดเสนทางใหม

ความแตกตาง การใหขอมล ขาวสาร ในเสนทาง การพจารณาจดประเภทพาหนะ

ตามสภาพภมประเทศและภมอากาศการปรบปรงบรเวณจดเรมตนของเสนทางรวมทง

การสรางความตอเนองกบเสนทางภายนอกพนท

วธการด�าเนนการวจย

วธการศกษา

การวจยโครงการนเปนการวจยเชงสำารวจ(Surveyresearch)โดยศกษาขอมล

ในเชงปรมาณและเชงคณภาพตามลำาดบขนตอนตอไปน

1.1 การรวบรวมขอมล และการทบทวนวรรณกรรม จากแหลงขอมลทตยภม

และปฐมภม

1.2สำารวจและคนหาแหลงทองเทยวเชงสขภาพในพนทจงหวดขอนแกน

1.3 สำารวจขอมลทเกยวของกบการทองเทยวเชงสขภาพ จากการสอบถาม

นกทองเทยวและผประกอบการ

1.4จดหมวดหมและระบประเภทตำาแหนงของแหลงทองเทยวเชงสขภาพจาก

การสำารวจ

1.5การจดทำาเสนทางทองเทยวเชงสขภาพโดยนำาขอมลจากการสำารวจมาจด

เปนเสนทางทองเทยวทหลากหลายสอดคลองหมวดหมของแหลงทองเทยวและสามารถ

เชอมโยงไปสแหลงทองเทยวประเภทอนๆทเหมาะสมได

Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 43

ขอบเขตพนทศกษา

พนทศกษาครอบคลมพนทเขตจงหวดขอนแกน โดยแบงลกษณะพนทสำารวจ

ออกเปน 2 ลกษณะคอ พนทภายในเขตตวเมองขอนแกน (เขตเทศบาลและพนทเกยว

เนองในเขตผงเมองรวม)และพนทภายนอกเขตตวเมองขอนแกน

ขอตกลงเบองตน

การวจยการทองเทยวเชงสขภาพครงน จะทำาการศกษาเฉพาะในมตการ

ทองเทยวเชงสนบสนน สงเสรมสขภาพ (Health promotion) เพอการผอนคลาย

สขภาพ เปนสำาคญเทานนไมไดครอบคลมประเดนในการศกษามตดานการทองเทยว

เชงสขภาพเพอการฟนฟ บ�าบดรกษา (Health healing) เพอการฟนฟ รกษาโรค

หรอสขภาพ (โดยเฉพาะในสถานพยาบาลหรอโรงพยาบาล) ไดแก ศลยกรรมตกแตง

ผาตดแปลงเพศการรกษาฟนการฟนฟกายภาพบำาบดเปนตน

ประชากรในการศกษา

ประชากร และกลมตวอยางทผวจยทำาการศกษาอยในฐานะทเกยวของกบการ

ทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกนแบงออกเปน2กลมคอ1)กลมนกทองเทยว

เชงสขภาพใชวธสมตวอยางแบบบงเอญ(AccidentalSampling)ตามแหลงทองเทยว

เชงสขภาพในจงหวดขอนแกนทอย ในหมวดหม ทจดกล มไว มตวอยางประชากร

นกทองเทยวทงสน 306 คน จดแบงเปน 2 กลมยอย คอ กลมยอยท 1 ไดแก

นกทองเทยวทมภมลำาเนาอยในจงหวดขอนแกนจำานวน226คนและกลมยอยท2ไดแก

นกทองเทยวทมภมลำาเนาอยนอกจงหวดขอนแกนจำานวน80คน2)กลมผประกอบ

การ (ผใหบรการ) ใชวธสมตวอยางแบบโควตา (QuotaSampling)ตามประเภทของ

แหลงทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกนทอยในหมวดหมทจดกลมไว จำานวน

ตวอยางทไดจากการสมตวอยางแบบบงเอญ (Accidental Sampling) รวมกบการสม

ตวอยางแบบใชเครอขาย(SnowBall)มจำานวนทงสน50คน

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลในครงนคอ แบบสอบถาม โดยท

แบบสอบถามสำาหรบนกทองเทยวมประเดนสำาคญทสอบถาม3สวนคอสวนท1ขอมล

ทวไป สวนท 2 ขอมลทวไปเฉพาะรปแบบการทองเทยวเชงสขภาพ สวนท 3 ความ

ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย44

พงพอใจทไดรบจากการทองเทยวเชงสขภาพ แบบสอบถามสำาหรบผประกอบการทเปน

เจาของแหลงทองเทยวเชงสขภาพมประเดนสำาคญทสอบถาม4สวนคอสวนท1ขอมล

แหลงทองเทยว สวนท 2 ขอมลเกยวกบเจาของกจการ สวนท 3 ศกยภาพของ

แหลงทองเทยวสวนท4แผนทและเสนทางการเดนทางไปยงแหลงทองเทยว

สำาหรบคำาถามปลายปดใชโปรแกรมสำาเรจรป SPSS for windows ในการ

วเคราะหขอมลโดยใชสถตพนฐานคอความถรอยละคาเฉลยสวนการประมวลผลและ

การวเคราะหคำาถามปลายเปดใชการแยกแยะและจดระเบยบขอมลโดยพจารณา

ความเกยวของกบประเดนสำาคญ3ประเดนทใชในการสอบถามสำาหรบนกทองเทยวและ

ความเกยวของกบประเดนสำาคญ4ประเดนทใชในการสอบถามผประกอบการ

ผลการศกษา 1. ผลสรปการส�ารวจขอมลทเกยวของกบการทองเทยวเชงสขภาพจาก

แบบสอบถาม

1.1 สรปผลการศกษาจากแบบสอบถามนกทองเทยว สามารถสรปผล

การศกษาทสำาคญไดดงน

ขอมลทวไปของผใชบรการจากจำานวนผใชบรการ306คนเปนหญงจำานวน

119คน(รอยละ38.9)เปนชายจำานวน187คน(รอยละ61.1)ผใชบรการมภมลำาเนา

อยในจงหวดขอนแกนจำานวน226คน(รอยละ73.9)นอกจงหวดขอนแกนจำานวน80

คน(รอยละ26.1)ผรบบรการสวนใหญอาชพหลกเปนนกศกษา/นกเรยน(รอยละ28.6)

รองลงมาเปนขาราชการ/พนกงานรฐวสาหกจ(รอยละ18.3)และเกษตรกร(รอยละ13.6)

ตามลำาดบ โดยมรายไดหลกตำากวา 5,000 บาท (รอยละ 44.9) รองลงมา รายได

อยระหวาง5,001-10,000บาท(รอยละ22.4)และรายไดอยระหวาง10,001-20,000

บาท(รอยละ18.7)ตามลำาดบ

ประเดนเกยวกบการทองเทยวในจงหวดขอนแกนพบวาการหาขอมลกอน

มาทองเทยวใหความสำาคญกบเสนทางการเดนทางเปนอนดบแรก (รอยละ 25.8)

รองลงมาเปนแหลงทองเทยว(รอยละ21.9)และสถานทพก(รอยละ14.8)ตามลำาดบ

แหลงขอมลทคนหาสวนใหญไดมาจากญาต/เพอน(รอยละ32.6)รองลงมาคอโทรทศน/

วทย (รอยละ17.7)และปายโฆษณา/แผนพบ (รอยละ15.1)ตามลำาดบพาหนะทใช

เดนทางมาจงหวดขอนแกนสวนใหญใชรถสวนตว(รอยละ60.1)และเปนการจดการ

เดนทางมาเอง(รอยละ96.0โดยมกจะมการคางคน(รอยละ76.4)สถานทพกคางคน

Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 45

สวนใหญเปนบานญาต/บานเพอน(รอยละ38.3)เหตผลจงใจใหมาเทยวจงหวดขอนแกน

คอการคมนาคมสะดวก(รอยละ11.5)รองลงมาคอมผแนะนำา(รอยละ10.8)และม

สงอำานวยความสะดวกครบ(รอยละ9.5)

สำาหรบรปแบบการทองเทยวในจงหวดขอนแกนทนกทองเทยวสวนใหญ

เหนวาควรจะเปนคองานเทศกาล/ประเพณ(รอยละ24.7)รองลงมาเปนการทองเทยว

ทางธรรมชาต/เชงเกษตร/เชงอนรกษ(รอยละ19.5)การทองเทยวทางศาสนสถาน/สถาน

ปฏบตธรรม(รอยละ13.0)การทองเทยวทางโบราณสถาน/ประวตศาสตร(รอยละ12.7)

การทองเทยวเชงสขภาพ(รอยละ12.6)การทองเทยวดวถชวตความเปนอย/วฒนธรรม

ชาวบาน(รอยละ10.8)และการจบจาย/ซอสนคา(รอยละ6.1)ตามลำาดบสวนสถานท

ไปเทยวระหวางทอยขอนแกนสวนใหญคอบงแกนนคร (รอยละ22.3) รองลงมาเปน

เขอนอบลรตน(รอยละ18.6)และบางแสน2/พทยา2(รอยละ11.6)ตามลำาดบ

ประเดนเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของตนเองและการทองเทยว

เชงสขภาพพบวาการดแลสขภาพของตนเองสวนใหญจะมพฤตกรรมไปออกกำาลงกายท

สวนสาธารณะ(รอยละ28.9)รองลงมาเปนออกกำาลงกายเองทบาน(รอยละ26.1)และ

การนวดผอนคลาย(รอยละ10.8)ตามลำาดบแหลงคนหาขอมลดานสขภาพคอญาต/

เพอน (รอยละ 26.0) โทรทศน/วทย (รอยละ 14.4) และหนงสอ/สงพมพดานสขภาพ

(รอยละ11.8)ตามลำาดบสวนใหญจะทราบ/รจกสถานบรการดานสขภาพภายในจงหวด

ขอนแกนจากญาต/เพอน(รอยละ35.6)รองลงมาเปนปายโฆษณา/แผนพบ(รอยละ

14.4)และโทรทศน/วทย(รอยละ13.6)ตามลำาดบประเภทของการทองเทยวเชงสขภาพ

รปแบบและกจกรรมทสนใจคอการทองเทยวประเภทสปาและการนวดผอนคลาย(รอยละ

42.6)การทองเทยวประเภทการฝกจตสมาธ(รอยละ21.9)และการทองเทยวประเภท

เสรมสขภาพ ความงาม (รอยละ 13.9) ตามลำาดบ สวนรปแบบกจกรรมเชงสขภาพท

ตองการขณะททองเทยวในจงหวดขอนแกน คอ การออกกำาลงกายทสวนสาธารณะ

(รอยละ26.1)การนวดผอนคลาย(รอยละ16.9)และการปฏบตธรรม(รอยละ13.9)

ตามลำาดบ

ประเดนเกยวกบการเลอกใชบรการเชงสขภาพจากสถานบรการสขภาพ

ประกอบดวยปจจยดานบรการซงพจารณาจากสะอาดถกสขอนามยเปนหลก(รอยละ

12.9)ราคาทเหมาะสม(รอยละ12.5)และความปลอดภย(รอยละ10.6)ปจจยดาน

สถานทพจารณาจากมพนทกวางขวาง (รอยละ13.0)สะดวกถกสขอนามย (รอยละ

12.4) และสภาพแวดลอมนาดงดดใจ (รอยละ 11.0) ผรบบรการสวนใหญไมไดเสย

ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย46

คาใชจายเอง(รอยละ36.7)และเสยคาบรการตำากวา300บาท(รอยละ27)สวนปญหา

ทพบในการใชบรการคอราคาแพงเกนจรง(รอยละ11.6)การเขาถงยาก(รอยละ9.7)

และความไมสะดวกสบาย(รอยละ8.7)ตามลำาดบ

ประเดนเกยวกบความพงพอใจของนกทองเทยวเชงสขภาพดานการบรการ

สวนใหญพอใจกบพนกงานบรการสภาพ แตงกายเรยบรอย (รอยละ 61.6) พอใจกบ

ความสะอาดถกสขอนามย (รอยละ61.6)พอใจกบความเชยวชาญในบรการ(รอยละ

56.2)พอใจกบความปลอดภย (รอยละ52.8)พอใจกบการใหขอมลทถกตองละเอยด

(รอยละ 49.0) พอใจกบความหลากหลายของบรการ (รอยละ 48.0) พอใจกบราคา

เหมาะสม(รอยละ42.7)

ประเดนเกยวกบความพงพอใจของนกทองเทยวเชงสขภาพดานสถานท/ตว

ทตงผรบบรการสวนใหญพอใจกบการมหองนำาใหบรการ(รอยละ61.6)พอใจกบการม

แสงสวางและการระบายอากาศเพยงพอ(รอยละ60.9)พอใจกบการมทจอดรถพอเพยง

(รอยละ60.3)พอใจกบสถานทสะอาดถกสขอนามย(รอยละ58.9)พอใจกบบรรยากาศ

ด ตกแตงสวยงาม (รอยละ55.7)พอใจกบสภาพแวดลอมนาดงดดใจ (รอยละ54.9)

พอใจกบการมอาหาร เครองดมบรการ (รอยละ 54.4) พอใจกบการมพนทวางเปดโลง

เพยงพอ(รอยละ53.8)พอใจกบการมความเปนสวนตว(รอยละ50.6)พอใจกบการ

เขาถงงาย/สะดวก(รอยละ49.0)พอใจกบการมทพกผอนรบรอง(รอยละ47.4)พอใจ

กบการอยใกลสถานทพกแรม(รอยละ42.4)พอใจกบการอยใกลแหลงซอสนคา(รอยละ

42.1)

1.2 สรปผลการศกษาจากแบบสอบถามผประกอบการ สามารถสรปผล

ไดดงน

ขอมลทวไปของผประกอบการ ผตอบแบบสอบถามเปนผประกอบการ

(ผใหบรการ)ทอาจเปนเจาของสถานบรการหรอผดแลสถานบรการจำานวน50คนเปน

เพศหญง35คน(รอยละ70)เพศชาย15คน(รอยละ30)อายตงแต23ป–93ป

และอายเฉลยอยท 40.71 ป สถานภาพสวนใหญแตงงาน (รอยละ 58) ผใหบรการ

เปนกลมธรกจประเภทสปาและการนวดผอนคลายมากทสด(รอยละ44)รองลงมาเปน

กลมการทองเทยวประเภทเสรมสขภาพความงามกบกลมประเภทผลตภณฑสขภาพและ

สมนไพร(รอยละ22เทากนทงสองกลม)กลมการทองเทยวประเภทสถานทออกกำาลง

กายและกลมการทองเทยวประเภทการฝกจตสมาธ(รอยละ6เทากนทงสองกลม)ตาม

Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 47

ลำาดบโดยกลมธรกจบรการตางๆมการอบรมภายในองคกร(รอยละ96)มรายไดเฉลย

40,793.50บาท/เดอน

ประเดนเกยวกบศกยภาพของแหลงทองเทยวเชงสขภาพในการเขาถง

แหลงทองเทยว สวนใหญเหนดวยอยางยงกบทตงอยไมไกลและหางาย (รอยละ 50.7)

เหนดวยอยางยงกบการเดนไปไดสะดวกมพาหนะในการเดนทางพอเพยง(รอยละ49.2)

นอกจากนนผใหบรการยงเหนดวยปานกลางกบการมการประชาสมพนธและการสงเสรม

การขายใหมๆ(รอยละ36.7)เหนดวยปานกลางกบการใหขอมลแหลงทองเทยวเพอ

ชวยเขาถงกลมลกคาไดมากขน(รอยละ35.0)

ประเดนเกยวกบศกยภาพของแหลงทองเทยวดานคณภาพของบรการ

สวนใหญเหนดวยอยางยงกบการทผใหบรการไดผานการอบรมหรอฝกฝนมาอยางถกวธ

(รอยละ54.1)เหนดวยอยางยงกบการสำาเรจการศกษามาทางนโดยตรง(รอยละ46.8)

เหนดวยอยางยงกบการไดรบการมประสบการณตรงหรอถายทอดจากบรรพบรษ(รอยละ

43.7)และเหนดวยอยางยงกบการมประสบการณการทำางานในสถานประกอบการลกษณะ

เดยวกนมากอน(รอยละ42.1)นอกจากนนสวนใหญยงเหนดวยกบการคดราคาคาบรการ

ทเหมาะสมกบคณภาพการบรการ(รอยละ51.9)

ประเดนเกยวกบศกยภาพของแหลงทองเทยวดานความมชอเสยงและเปน

ทยอมรบ สวนใหญเหนดวยอยางยงกบการเปดบรการทเปนไปอยางตอเนอง (รอยละ

64.0) เหนดวยอยางยงกบการมลกคาประจำาทใชบรการเปนเวลานาน (รอยละ 42.1)

เหนดวยปานกลางกบการมลกคาใหม ๆ เพมขนโดยการแนะนำาของลกคาเกา (รอยละ

41.8) เหนดวยกบการเปนตนแบบดำาเนนการใหกบผดำาเนนการธรกจเดยวกน (รอยละ

37.2)เหนดวยปานกลางกบการมลกคาชาวตางประเทศ(รอยละ30.2)

ประเดนเกยวกบศกยภาพของแหลงทองเทยวดานสถานทตงเหนดวยอยาง

ยงกบการมความสะอาด(รอยละ48.1)เหนดวยอยางยงกบการมแสงสวางและการระบาย

อากาศเพยงพอ(รอยละ44.4)เหนดวยกบการมสาธารณปโภคเพยงพอ(รอยละ38.2)

เหนดวยและเหนดวยอยางยงกบการมการตกแตงภายในดดดงดดความสนใจ(รอยละ

34.6)เหนดวยปานกลางกบการมทจอดรถใหลกคาเพยงพอ(รอยละ34.2)เหนดวยกบ

การมสงอำานวยความสะดวกดานสขภาพเพยงพอ(รอยละ34.0) เหนดวยและเหนดวย

ปานกลางกบการมบรรยากาศโดยรอบนาเยยมชม(รอยละ32.7)

ประเดนเกยวกบศกยภาพของแหลงทองเทยวดานผลกระทบตอเศรษฐกจ

ชมชนและสงแวดลอม พบวา สวนใหญเหนดวยอยางยงกบการประกอบกจกรรม

ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย48

เชงสขภาพทไมอยในสภาวะททำาลายสงแวดลอม(รอยละ66.1)เหนดวยอยางยงกบชมชน

เกดการพฒนา(รอยละ38.8)เหนดวยอยางยงกบการสรางรายไดใหชมชน(รอยละ34.5)

และสวนใหญเหนดวยอยางยงกบการทำาใหคนในชมชนมงานทำาโดยตรง หรอสราง

อาชพอนๆเพมขน(รอยละ33.3)

สำาหรบประเดนปญหาการดำาเนนกจการตามความคดเหนของผประกอบการ

พบวามหลายประการเชน ดานบคลากร ไดแก บคลากรไมเพยงพอ ขาดความชำานาญ

และขาดความรบผดชอบ ดานลกคา ไดแก ปญหาเรองการสอสารกบชาวตางประเทศ

ลกคาไมปฏบตตามแนวทางทกำาหนดในการรบบรการ ดานการสงเสรมการขาย ไดแก

ความไมตอเนอง ขาดแหลงสนบสนนงบประมาณ ดานการประชาสมพนธ ไดแก การ

ประชาสมพนธนอย ผบรหารไมสนบสนน ไมมงบประมาณ การประชาสมพนธยงไมม

ประสทธภาพดานการดำาเนนกจการไดแกขาดเครองมอสถานทคบแคบมคแขงมาก

สถานทไมเหมาะ วตถดบไมพอ ทจอดรถหายาก การเปนธรกจ หรอกจกรรมทม

ภาพลกษณลอแหลม(บางกรณ)การขาดความคลองตวในการบรหาร(เนองจากเปนระบบ

ราชการ)เปนตน

2. การแบงประเภท จดหมวดหม และก�าหนดต�าแหนงแหลงทองเทยวเชง

สขภาพ

จากการสำารวจพนทศกษาในเขตตวเมอง และพนทภายนอกเขตตวเมองของ

จงหวดขอนแกนพรอมทงการพจารณาผลจากการสำารวจแบบสอบถามนกทองเทยวและ

ผประกอบการเชงสขภาพในแหลงบรการเชงสขภาพแตละแหง ทำาใหผวจยสามารถระบ

ตำาแหนงแหลงทองเทยวเชงสขภาพทมศกยภาพในจงหวดขอนแกนได โดยแหลงบรการ

กจกรรมเชงสขภาพทมคณภาพซงไดรบการเลอกเปนตวอยางแหลงทองเทยวเชงสขภาพ

ในจงหวดขอนแกนนน จะพจารณาจากศกยภาพความพรอมของสถานทนน ๆ หลาย

ประการโดยผวจยเปนสำาคญเชนความสะดวกในการเขาถงแหลงทองเทยวคณภาพของ

บรการ ความมชอเสยงและเปนทยอมรบของลกคา คณภาพของสถานทตง การบรหาร

จดการและสงแวดลอมรวมทงผลกระทบตอเศรษฐกจชมชนและสงแวดลอมเปนตน

จากการศกษาในขอบเขตพนทศกษา จะพบแหลงทองเทยวเชงสขภาพ (ทม

คณภาพ และมศกยภาพความพรอม) ซงเนนกจกรรมเชงสนบสนน สงเสรมสขภาพ

(HealthPromotion)สอดคลองตามนยามและการแบงประเภทการทองเทยวเชงสขภาพ

ของงานวจยน คอ แหลงทองเทยวประเภทสปา และการนวดสขภาพ (Spa and

Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 49

massage)จำานวน23แหง(แบงเปนประเภทสปาและประเภทการนวดสขภาพจำานวน

7และ16แหงตามลำาดบ)แหลงทองเทยวประเภทเสรมสขภาพความงาม(Health&

Beauty)จำานวน13แหงแหลงทองเทยวประเภทผลตภณฑสขภาพและสมนไพร(Health

& Herb product) จำานวน 11 แหง แหลงทองเทยวประเภทสถานออกกำาลงกาย

(Fitnessandsport)จำานวน7แหง(แบงเปนประเภทสถานออกกำาลงกายสโมสรกฬา

และประเภทสวนสขภาพสาธารณะจำานวน3และ4แหงตามลำาดบ)และแหลงทองเทยว

ประเภทการฝกจตสมาธ(Mindandbodyhealth)จำานวน7แหง(ดภาพท12และ3

ประกอบ)

จากภาพท12และ3แสดงใหเหนวาสำาหรบพนทในเขตตวเมองขอนแกนจะ

พบแหลงทองเทยวเชงสนบสนนสงเสรมสขภาพทกประเภท สวนพนทนอกตวเมอง

ขอนแกนจะพบแหลงทองเทยวเชงสขภาพบางประเภทเทานนโดยมกพบแหลงทองเทยว

เชงสขภาพตงอยในเขตพนทชมชน ทมผคนหนาแนน หรออยใกลสถานทสำาคญ หรอ

แหลงทองเทยวทมชอเสยงโดยเฉพาะในเขตพนทตวเมองขอนแกนชนในเชนยานทพก

นกทองเทยวใจกลางเมอง(โรงแรมพลแมน–โรงแรมโฆษะ–โรงแรมเจรญธาน–ตกคอม

โฆษะ)ยานตลาดสดเทศบาลกลางเมองและหางสรรพสนคาแฟรพลาซายานรมบงแกน

นคร เปนตน ยกเวนแหลงทองเทยวประเภทการฝกจต สมาธ ซงมกจะพบวาตงอย

แยกตวออกมาหรอมขอบเขตเปนสดเปนสวนจากพนทชมชน

ภาพท 1 – แผนทแสดงต�าแหนงทตงแหลงทองเทยวเชงสขภาพใน จ.ขอนแกน

(พนทนอกเขตตวเมอง)

ทมา:ปรบปรงจากhttp://maps.google.co.th

ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย50

ทมา:ปรบปรงจากhttp://maps.google.co.th

ทมา:ปรบปรงจากhttp://maps.google.co.th

ภาพท 2 – แผนทแสดงต�าแหนงทตงแหลงทองเทยวเชงสขภาพใน จ.ขอนแกน

(พนทตวเมองชนนอก)

ภาพท 3 – แผนทแสดงต�าแหนงทตงแหลงทองเทยวเชงสขภาพใน จ.ขอนแกน

(พนทตวเมองชนใน)

Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 51

3. ตวอยางการจดเสนทางการทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกน

การจดเสนทางและชดรปแบบกจกรรมของการทองเทยวเชงสขภาพในจงหวด

ขอนแกนสวนแรกใชขอมลจากการสำารวจภาคสนามในแหลงทองเทยวทเปนสถานบรการ

เชงสขภาพโดยผวจยสวนทสองใชขอมลการวจยของศนยวจยทองเทยวภมภาคลมนำาโขง

มหาวทยาลยขอนแกน(2548)ศกษาเสนทางการทองเทยวไวในโครงการสำารวจพฤตกรรม

นกทองเทยวเพอเพมศกยภาพทางการทองเทยวจงหวดขอนแกนและสวนทสามใชขอมล

การวจยของศนยบรการวชาการมหาวทยาลยขอนแกน(2545)ทวเคราะหศกยภาพของ

แหลงทองเทยวในเขตอนภมภาคใน4จงหวดคอขอนแกนกาฬสนธอดรธานหนองคาย

โดยสามารถนำาประมวลขอมลทเกยวของขางตน นำามาจดเปนเสนทางตาม รปแบบ

กจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพในพนทจงหวดขอนแกนได2รปแบบดงน

3.1 เสนทาง และรปแบบกจกรรมเฉพาะการทองเทยวเชงสขภาพ ไดแก

เสนทางทองเทยวซงถกกำาหนดขนสำาหรบผทประสงคจะเดนทางทองเทยวในรปแบบ

การทองเทยวเชงสขภาพในพนทจงหวดขอนแกนเพยงเฉพาะอยางเดยว

3.2 เสนทางและรปแบบกจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพเชอมโยงกบแหลง

ทองเทยว หรอกจกรรมการทองเทยวประเภทอน ไดแก เสนทางทองเทยวทถกกำาหนด

ขนสำาหรบผทประสงคจะเดนทางทองเทยวในจงหวดขอนแกน โดยมกจกรรมการ

ทองเทยวเชงสขภาพรวมอย หรอเปนตวเสรมกจกรรมการทองเทยวประเภทอนท

มชอเสยงของจงหวดขอนแกนในเสนทาง

โดยผวจยไดพจารณาปจจยทเกยวของหลายประการเพอกำาหนดแนว

เสนทางทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกนทเหมาะสม ไมวาจะเปน ลกษณะ

การกระจายตวของทตงแหลงทองเทยวเชงสขภาพในเขตพนทตวเมองและนอกตวเมอง

ขอนแกนความตอเนองและความเชอมโยงของกจกรรมทองเทยวเชงสขภาพกบกจกรรม

การทองเทยวประเภทอนตามเสนทางทองเทยว รวมถงความสะดวกในการเดนทางของ

นกทองเทยว ซงสวนใหญเดนทางมาทองเทยวในจงหวดขอนแกนดวยตนเอง และใช

พาหนะรถยนตเปนสำาคญ

ผวจยจงมการจดเสนทางแบบระบบวงรอบ (Loop) เชอมโยงแหลง

ทองเทยวเชงสขภาพ และแหลงทองเทยวประเภทอนทงภายในเขตตวเมองขอนแกน

(เขตเทศบาลและพนทเกยวเนองในเขตผงเมองรวม)และพนทนอกเขตตวเมองในจงหวด

ขอนแกน โดยกำาหนดใหเขตตวเมองขอนแกน ศนยกลางของเสนทางการทองเทยวใน

แตละวงรอบเนองดวยคณลกษณะความพรอมของการเปนพนทศนยกลางดานการบรการ

ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย52

ทองเทยวของจงหวด มสงอำานวยความสะดวกดานการทองเทยวทครบครน และ

หลากหลาย รวมทงตำาแหนงทตงทางภมศาสตรของตวเมองอยในพนทศนยกลางของ

จงหวด สามารถเดนทางทองเทยวตามแหลงทองเทยวในพนทตาง ๆ ภายนอกเมอง

แลวกลบมาพกคางคนและใชบรการสงอำานวยความสะดวกดานการทองเทยวอนในพนท

เขตเมองไดอยางสะดวกภายในระยะเวลา1วน(ไปเชาเยนกลบ)

ดงนนจงกำาหนดใหระยะเวลาทใชในการทองเทยวในแตละเสนทางท

นำาเสนอนนเปนแบบครงวน และ 1 วน ซงจะสอดคลองกบผลการวจยดานพฤตกรรม

นกทองเทยวในจงหวดขอนแกนของศนยวจยทองเทยวภมภาคลมนำาโขงมหาวทยาลย

ขอนแกน (2548) โดยจะเปนทงเสนทางทองเทยวเชงสขภาพแบบแทจรง และแบบ

เชอมโยงกบแหลงทองเทยวอนทงเฉพาะพนทภายในเขตตวเมองหรอเชอมโยงกบพนท

ภายนอกตวเมอง ซงสามารถนำาเสนอตวอยางเสนทางทองเทยวเชงสขภาพในจงหวด

ขอนแกนได3กลมดงนคอ

กลมแรก เสนทางทองเทยวประเภทครงวน เฉพาะในเขตตวเมอง-เหมาะ

สำาหรบนกทองเทยวทมเวลาไมมาก มความสนใจเฉพาะดานการทองเทยวเชงสขภาพ

เทานนไมตองการเดนทางไกลโดยอาจเลอกเดนทางชวงเชาหรอบาย(สามารถรวมกน

เปนการทองเทยวประเภท1วนได) กลมทสอง เสนทางทองเทยวประเภทครงวน

เชอมโยงภายนอกเมอง - เหมาะสำาหรบนกทองเทยวทมเวลาไมมาก แตมความสนใจท

จะเดนทางออกไปทองเทยวภายนอกเมองดวย โดยอาจเลอกเดนทางชวงเชา หรอบาย

(สามารถรวมกนเปนการทองเทยวประเภท1วนได) กลมทสาม เสนทางทองเทยว

ประเภทหนงวน ภายนอกตวเมอง - เหมาะสำาหรบนกทองเทยวทมเวลาคอนขางมาก

(อยางนอย1วน)และมการพกคางคนในตวเมองจงหวดขอนแกนแตมความสนใจการ

ทองเทยวรปแบบอนๆ ภายนอกเมองขอนแกนเปนหลกโดยมกจกรรมการทองเทยวเชง

สขภาพเปนตวเสรม

อภปรายผล จากการศกษาโครงการพฒนาเสนทางทองเทยวเชงสขภาพซงสวนหนง

ของชดโครงการพฒนาศกยภาพและรปแบบการจดการ การทองเทยวเชงสขภาพ:

เขตจงหวดขอนแกนและพนทใกลเคยง พบวา กลมนกทองเทยวหลก คอ นกศกษา/

นกเรยนรองลงมาคอกลมขาราชการ/พนกงานรฐวสาหกจซงสวนใหญมรายไดไมมากนก

เหนไดจากระดบรายไดหลกทสวนใหญตำากวา 5,000 บาท หรอการทนกทองเทยว

Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 53

สวนใหญไมไดเสยคาใชจายในการเขาใชบรการ หรอการมคาใชจายตอครงตำากวา 300

บาท รวมทงการทนกทองเทยวสวนใหญเลอกใชแหลงทองเทยวเชงสขภาพโดยคำานงถง

ประเดนเรองราคาคาบรการทเหมาะสมนน สามารถแสดงใหเหนไดวา นกทองเทยว

เชงสขภาพในจงหวดขอนแกนสวนใหญจะเปนนกทองเทยวแบบประหยดไมสามารถจาย

คาบรการในราคาทสงได หรอมแนวโนมทจะคำานงถงความคมคาของเงน และเวลาท

ใชไปกบคณภาพของการบรการทไดรบเปนสำาคญดวย

จากการทสอบถามกลมนกทองเทยว และกลมผประกอบการพบวา ได

ใหความสำาคญกบปจจยดานความสะอาดถกตองตามหลกอนามยการบรการทมความ

เชยวชาญไดมาตรฐานอยางชดเจนทงสองกลมจงแสดงใหเหนอยางชดเจนวากจกรรมการ

ทองเทยวเชงสขภาพนนมความเกยวของกบความปลอดภยในสขภาพ และสวสดภาพ

อนามยเปนอยางมากโดยผใหบรการมทศนคตตอรปแบบการทองเทยวเชงสขภาพวาเปน

“การทองเทยวเชงบวก”ทสามารถชวยสรางประโยชนตอผคนในชมชนและเปนมตรกบ

สภาพแวดลอม สวนผใชบรการจะมการถายทอดประสบการณ หรอคณภาพของการ

เขารวมกจกรรมในแหลงทองเทยวเชงสขภาพแตละแหง(ทงในแงบวก และแงลบ) แบบ

“ปากตอปาก”(สงเกตจากการสอบถามผใชบรการเกยวกบแหลงในการคนหาขอมลและ

การรจกแหลงทองเทยวเชงสขภาพจากญาตมตรและเพอนฝง)ทำาใหทราบไดวากจกรรม

เชงสขภาพในสถานทใดทหนงทจะมคณภาพนาประทบใจ มศกยภาพในการดงดดใจให

เขาไปใชบรกาสวนหนงกขนอยกบ“ความไววางใจอยางใกลชด”จากนกทองเทยวดวย

เชนกน

จากการลงสำารวจพนทเพอหาแหลงทองเทยวเชงสขภาพทมศกยภาพ

รวมทงจาการสอบถามผใชบรการถงรปแบบกจกรรมเชงสขภาพทสนใจ พบวาแหลง

ทองเทยวเชงสขภาพประเภทสปาและการนวดสขภาพเปนรปแบบกจกรรมซงผใชบรการ

สวนใหญสนใจ และสามารถพบกจกรรมรปแบบนใหเปดบรการมากทสดในจงหวด

ขอนแกนอยางไรกตามเปนทนาสงเกตวาจากการสอบถามผใชบรการถงขอเสนอเกยวกบ

รปแบบกจกรรมการทองเทยวในจงหวดขอนแกนโดยทวไปทควรจะเปน หรอ ประเภท

ของการทองเทยวเชงสขภาพทนกทองเทยวสนใจ รวมทงรปแบบกจกรรมเชงสขภาพท

ตองการเมอมาเทยวทจงหวดขอนแกน พบวาประเภทการทองเทยวเชงสขภาพแบบการ

ฝกจต และสมาธ ซงมความสมพนธกบการทองเทยวทางศาสนา และการปฏบตธรรม

ตามสถานปฏบตธรรมตาง ๆ กไดรบความสนใจจากนกทองเทยวในอนดบทสอง และ

สามแทบจะในทกขอคำาถามสอดคลองกบแนวโนมของกระแสการทองเทยวเชงสขภาพ

ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย54

ในภาพกวางทมความตองการแสวงหาความสงบเงยบของสถานท และการไดรบ

ประสบการณดานจตวญญาณมากขน ซงหากจะพจารณาจากชวงอายหรออาชพของ

นกทองเทยวสวนใหญทอยในวยศกษาหรอนกเรยนแลวไมนาจะสนใจสถานททองเทยว

ประเภทดงกลาวมากนก ทำาใหเปนทนาสนใจวาเพราะเหตใดประเภทของสถานท

ทองเทยวดงกลาวจงไดรบความนยมคอนขางสง ดงนนจงเหนไดวาการทองเทยวเชง

สขภาพ โดยเฉพาะพนทจงหวดขอนแกนนนมแนวโนมทจะพฒนารปแบบกจกรรมการ

ทองเทยวทเนนเรองของสขภาพทางใจมากกวาการเนนเฉพาะเพยงสขภาพทางกายเทานน

ในสวนของผประกอบการนนผลการศกษาสามารถชใหเหนไดวากจกรรม

เชงสขภาพสวนใหญนนจะเนนไปในดานการสงเสรม“สขภาพกาย”เปนสำาคญ จะเหนได

จากจำานวนของแหลงทองเทยวแตละประเภททสำารวจพบ และนำามาจดหมวดหม ซง

สวนใหญเปนประเภทสปา และการนวดสขภาพมากทสด รองลงมาไดแก ประเภท

เสรมสขภาพความงามและประเภทผลตภนฑสขภาพและสมนไพรซงมจำานวนมากกวา

ประเภทการฝกจตสมาธอยางชดเจนจากสภาพการณดงกลาวอาจจะทำาใหไมสามารถ

จดรปแบบกจกรรม หรอสถานททองเทยวเชงสขภาพตอบสนองกบความตองการของ

นกทองเทยวในปจจบนทมความตองการการทองเทยวเชง “สขภาพใจ”ทเพมมากขนได

อยางเพยงพอ

ในดานรปแบบกจกรรมบรการเชงสขภาพทพบในพนทเขตเมองนนจะม

ความหลากหลายประเภทมากกวาในพนทนอกเขตเมองเนองจากเปนธรรมชาตของพนท

เมอง จะมลกษณะเปนศนยรวมของกจกรรม ซงจะมสนคา และบรการทมความ

หลากหลายมากกวาพนทในเขตชนบท (นอกเขตเมอง) โดยมความสอดคลองกบ

พฤตกรรมของผบรโภคทมระดบความตองการดานสนคาและบรการทมความพเศษและ

เฉพาะตวมากขนจะเหนไดจากเฉพาะในพนทเขตตวเมองจงจะพบสถานออกกำาลงกาย

ประเภท ฟตเนส หรอ พบกจการประเภทสปา ซงเปนกจกรรมเพอพกผอนสขภาพท

ไดรบความนยมสอดคลองกบวถชวตคนเมองมากกวาคนชนบทพนทในเขตเมองจงม

ศกยภาพในการจดการทองเทยวเชงสขภาพอยางหลากหลายมากกวาพนทในเขตชนบท

นอกเมองอยางไรกตามพนทภายนอกเมองจะพบแหลงทองเทยวเชงสขภาพทสมพนธกบ

วถชวตแบบชมชนเกษตรกรรมมความเงยบสงบในสภาพแวดลอมทางธรรมชาตมากกวา

ในพนทเมอง เชน แหลงผลตผลตภณฑสมนไพร พนทเกษตรกรรมปลอดสารพษ หรอ

พนทฝกจตและสมาธทมกแยกตวออกมาจากพนทชมชนซงมความวนวายเปนตน

Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 55

ขอเสนอแนะ ผวจยมขอเสนอแนะสำาหรบการทำาวจยครงตอไปดงน

1. ในการวจยครงนพบวาแนวโนมหรอการทองเทยวเชงสขภาพใจ ประเภท

การฝกจต สมาธนนไดรบความสนใจและไดรบความนยมจากนกทองเทยวคอนขางสง

อาจจะมการศกษาเพอพฒนาเสนทาง และรปแบบกจกรรมการทองเทยวเฉพาะเชง

“สขภาพใจ”ใหมความครบถวน สมบรณ และสามารถใชเปนขอมลหรอเสนทางหลก

ในการปฏบตการดานการทองเทยวดานนไดอยางแทจรง

2. ควรแยกกลมตวอยางประชากรทจะใชในการสำารวจในแหลงทองเทยว

เชงสขภาพแตละประเภทใหชดเจนสอดคลองกบประเภทกจกรรมการทองเทยวมากยงขน

เนองจาก“ธรรมชาต”ของนกทองเทยวในแหลงทองเทยวแตละประเภทมความแตกตาง

กน เชน กลมทเนนกจกรรมสขภาพใจ กบกลมทเนนสขภาพกาย หรอกลมทสามารถ

เสยคาบรการสำาหรบกจกรรมหรอสนคาสขภาพกบกลมทไมพรอมทจะเสยคาบรการดาน

สขภาพ เปนตนซงจะทำาใหมความตองการ ความคาดหวง และพฤตกรรมการใชพนท

แตกตางกนไปอนจะทำาใหไดขอมลจากนกทองเทยวทสอดคลอง และเปนประโยชนกบ

การทองเทยวเชงสขภาพแตละประเภทอยางแทจรงมากขน รวมทงควรมการศกษากลม

นกทองเทยวชาวตางชาตทสนใจกจกรรมสขภาพรวมกบกจกรรมทองเทยวเชงวฒนธรรม

เพมเตมเพอขยายโอกาสในการพฒนาศกยภาพการใหบรการดานการทองเทยวเชงสขภาพ

ในพนทจงหวดขอนแกนและภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงมความโดดเดนดานกจกรรม

ทองเทยวดานประเพณและวฒนธรรมทชดเจนอยแลว

3. เนองจากนกทองเทยว หรอผใชบรการเชงสขภาพ รวมถงผประกอบการ

หรอผใหบรการเชงสภาพนนใหความสำาคญกบประเดนมาตรฐานความปลอดภย และ

สขอนามย รวมทงมทศนคตทดตอรปแบบกจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพเชงบวก

ดงนนผทเกยวของกบการจดการทองเทยวเชงสขภาพควรตองวางแผนการทองเทยวดวย

ความระมดระวง สามารถสะทอนแนวคดในแงบวก ปลอดภย ไดมาตรฐาน หลกเลยง

ภาพลกษณทมความลอแหลมนำาไปสความเสอมเสยเชนการมบรการทางเพศแฝงอยกบ

กจกรรมสปาและการนวดสขภาพหรอการบรการดานสขภาพและการเลอกใชผลตภณฑ

สขภาพทไมมคณภาพไรมาตรฐานและไมปลอดภยเปนตน

4. สำาหรบการทองเทยวเชงสขภาพในจงหวดขอนแกน ควรสนบสนนรปแบบ

กจกรรมเชงสงเสรมสขภาพ(HealthPromotion)รวมกบกจกรรมเชงบำาบดรกษาสขภาพ

(Health Healing) ใหมากยงขน เนองจากปจจบนพนทตวเมองขอนแกน กม

ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย56

สถานพยาบาลทมชอเสยงหลายแหง เชน โรงพยาบาลศรนครรนทร โรงพยาบาลศนย

ขอนแกนโรงพยาบาลขอนแกนรามโรงพยาบาลราชพฤกษซงเปนศนยกลางบรการดาน

การแพทยของภาคอสาน (รวมถงประเทศเพอนบานในลมนำาโขงดวย) อยแลว รวมทง

พนทภายนอกเมองขอนแกนหลายแหง กอยใกลกบแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทม

ความสงบเปนธรรมชาตเชนเขอนอบลรตนอทยานแหงชาตภเกา–ภพานคำาอทยาน

แหงชาตภผามานอทยานแหงชาตภเวยงเปนตนอนจะชวยขยายโอกาสในการใหบรการ

และสนบสนนกจกรรมดานการทองเทยวเชงสขภาพของจงหวดขอนแกนไดอยางม

ประสทธภาพตอไป

5. จากการทแหลงทองเทยวเชงสขภาพตงอยทงพนทในเมองและพนทภายนอก

เมอง จงมความจำาเปนตองจดเสนทาง และรปแบบการทองเทยวเชงสขภาพทสามารถ

ผสานกจกรรมการทองเทยวเชงสขภาพระหวางพนทในเมองและนอกเมองเขาไวดวยกน

อยางมประสทธภาพรวมทงสามารถเชอมโยงกบการทองเทยวรปแบบอนไดอยางเหมาะสม

อนจะชวยอำานวยความสะดวกใหนกทองเทยวสามารถคนพบแหลงทองเทยวเชงสขภาพ

ทมคณภาพไดมากยงขน

6. ควรรวมมอกบองคกรการทองเทยว เพอสนบสนนการจดทำาฐานขอมล

ทองเทยวจงหวดขอนแกนทเปนปจจบน อกทงควรผลกดนใหองคกรหรอหนวยงานท

เกยวของกบการทองเทยวสนบสนนหรอใหความสำาคญกบการทองเทยวเชง“สขภาพใจ”

อยางจรงจงดวยการบรรจสถานทฝกจตสมาธเชนสถานปฏบตธรรมหรอวปสนาสถานท

ฝกลมปราณไทจชกงหรอโยคะไวในแผนทเสนทางทองเทยวของจงหวดขอนแกนดวย

7. ในการเกบรวบรวมขอมลอาจเพมในสวนของชมชนทอยใกลเคยงบรเวณ

สถานทแหลงทองเทยวเพอสขภาพเพอใหเขาถงการทองเทยวแบบองครวมและแบบยงยน

จรงๆเนองจากคนในชมชนนนๆเปนผทไดรบผลกระทบจากการทองเทยวจงควรท

จะศกษาขอมลจากเจาของพนทแหลงทองเทยวนน ๆ ดวยเพอจะไดสามารถบรณาการ

องคความรทงหมดเขาดวยกนเพอนำาไปสการจดทำาเสนทางการทองเทยวเชงสขภาพทได

ผล และไมกอใหเกดผลกระทบตอวถชวตหรอทรพยากรธรรมชาตของชมชน เปนการ

ชวยรกษา“สขภาพชมชน”ใหมความยงยนตอไป

Vol.4 No. 2 (July - December 2009)Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University 57

รายการอางอง

หนงสอ

การทองเทยวแหงประเทศไทย. (2545). แหลงทองเทยวเพอสขภาพ (Health

Tourism).เอกสารอดสำาเนา.

การทองเทยวแหงประเทศไทย.(2540).สรปคมอการพฒนาแหลงทองเทยวทางดาน

กายภาพ.ม.ป.ท.

ขอนแกน, มหาวทยาลย. ศนยวจยทองเทยวภมภาคลมนำาโขง. (2548). รายงานฉบบ

สมบรณโครงการส�ารวจพฤตกรรมนกทองเทยวเพอเพมศกยภาพทางการ

ทองเทยวจงหวดขอนแกน.

ขอนแกน,มหาวทยาลย.ศนยบรการวชาการ.(2545).รายงานฉบบสมบรณโครงการ

ศกษาเพอจดท�าแผนปฏบตการพฒนาการทองเทยวจงหวดขอนแกน

กาฬสนธ อดรธาน หนองคาย. ขอนแกน : หางหนสวนจำากด ขอนแกน

การพมพ.

ประสทธ คณรตน และคณะ. (2546). (ราง) รายงานสรปส�าหรบผบรหาร แผนงาน

วจยยอยเรองการศกษาและส�ารวจเสนทางการทองเทยวในภาคตะวนออก

เฉยงเหนอ. (เอกสารอดสำาเนา).

ศนยบรการวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน. (2539). รายงานฉบบสมบรณจงหวด

อดรธาน: ลทางการพฒนาการทองเทยวจงหวดอดรธาน. ขอนแกน :

ขอนแกนการพมพ.

สมาคมไทยทองเทยวเชงอนรกษและผจญภย (สทอ.) (2546). รายงานขนสดทาย

(Final Report) (ฉบบสมบรณ) โครงการศกษาแนวทางการพฒนาบรการ

ทองเทยวเชงสงเสรมสขภาพในทพกแรม.

UnitedNations.(1960).Guidelines on integrated planning for sustainable

tourism development.NewYork:UnitedNationsPublication.

สออเลคทรอนคส

เพลนพศ หมนพล. “การสงเสรมใหประเทศไทยเปนศนยกลางการแพทยของเอเชย”

จลสารการทองเทยวฉบบท4/2547(ตลาคม-ธนวาคม2547)แหลงทมา:

ปท 4 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2552)วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย58

http://www.etatjournal.com/upland/53/Meditour.pdf.(4Oct2008)

หองสมดธนาคารไทยพาณชย. “พลงเศรษฐกจเอเชย และสถานะของไทย ใน Asian

SupplyChainNetwork”จลสารกระแสทรรศปท 9ฉบบท 1449 (11

กรกฎาคม 2546) แหลงทมาhttp://www.scb.co.th/LIB/th/article/

kra/2546/k1449.html.(6Oct2008)

เวบไซต

http://maps.google.co.th/