ż y w ab i b l i ot e k a

w r o c ł aw

czy zastanawiałeś/aś się kiedyś…Have you ever wondered…

…jak były bezdomny znalazł dom?…jak niesłyszący może nauczyć się mówić?…czy były więzień ujawnia w CV pobyt w zakładzie karnym?…czy zakonnice pływają w basenie?…jak niewidomy się goli?… jak to jest czuć się kobietą w ciele mężczyzny?…czy każdy cygan jest romem?…jak można poruszać się na wózku inwalidzkim po Wrocławiu?

- how an ex-homeless found a home?- how a deaf person can learn to speak?- if an ex-prisoner shares their past in their CV?- where can you meet a nun without her habit?- how a blind person shaves?- what is it like to feel like a woman in a man’s body?- what is the correct term: Gipsy or Roma?- how a person in a whealchair manages to get around in Wrocław?

a n t y f a c e t

a n t i - d u d e

4

Wbrew pewnym oporom otoczenia już od ponad pięciu lat prowadzę radykalną kampanię obyczajowego nieposłuszeństwa wobec stereotypu męskiej roli płciowej i demonstruję osobistym przykładem, że życie poza rolami płciowymi jest możliwe, a ponadto przynosi wiele dodatko-wych wartości niedostępnych dla osób ściśle podporządkowanych stereotypowym normom. W swoich wypowiedziach medialnych kryty-kuję męską rolę płciową (płeć kul-turową wyznaczoną przez obyczaj), akceptując wszakże biologiczną przynależność płciową, stąd NIE jestem transseksualistą. Korzystając ostentacyjnie z rzeczy postrzega-nych jako „damskie” przy równie ostentacyjnym utrzymywaniu cech biologicznych płci męskiej, stale demonstruję, iż NIE wchodzę w ten sposób w żeńską rolę płciową ani NIE wierzę w esencjonalną żeńską lub męską tożsamość, czyli NIE jestem też transwestytą „przebra-nym za kobietę”. Żyjąc w ten sposób jestem natomiast SOBĄ, po prostu CZŁOWIEKIEM, pomimo iż społe-czeństwo obsesyjnie dzielące ludzi na „mężczyzn” i „kobiety” jeszcze nie utworzyło przestrzeni dla osób takich jak ja.

Despite of some resistance from those around me, for over five years I’ve been waging a radical campaign of civil disobedience against stereotypical male gender roles and I demonstrate, by my personal example, that life outside of the defined gender norms is not only possible, but also brings many benefits not available to those who let those norms confine them. When speaking to the media, I criticise male gender roles (the cultural sex, as is defined by society and custom), nevertheless accepting my biological sex, therefore I am NOT a transsex-ual. By ostentatiously using things perceived as “feminine”, whilst equally ostentatiously maintaining male biological features, I keep demonstrat-ing that I do NOT enter the female gender role and I do NOT believe in a “natural” feminine or masculine iden-tity, therefore I am NOT a transvestite “dressed as a woman”. Living like this, I am MYSELF, simply a HUMAN BEING, even though society which obses-sively divides people into “men” and “women” has not yet created a space for those like me.

o s o b at r a n s s e k s u a l n a

t r a n s s e x u a l P e r s o n

Wbrew opinii publicznej, od zawsze czułam się kobietą. Mimo że inni nie akceptują mojej odmienności, ja akceptuję siebie. Kiedyś byłam kobietą w ciele mężczyzny, teraz je-stem kobietą w ciele kobiety. Cieszę się tym, że udało mi się dwie całości połączyć w jedną całość.

In contrary to how others perceived me, I have always felt I was a woman. Even though others don’t accept my identity, I accept myself. I used to be a woman in a man’s body, now I am a woman in a woman’s body. I’m happy I was able to merge those two wholes into one.

o P i s P r o j e k t u

P r o j e c t d e s c r i P t i o n

6

The Human Library works like a usual library. A reader can come, choose a book of their interest and then borrow „it”. However, in this library the books are real people, authentic represen-tatives of minorities or social groups who are not accepted in society, who experience exclusion and prejudice. A reader can borrow such a Human Book in order to be part of a dialogue and thanks to this interaction, both of them have a chance to confront their perceptions about the other, and learn from this personal experience and in consequence – they can change their perceptions and attitudes. It is a special opportunity to get to know people who in their usual lives we wouldn’t meet or approach. A reader can ask questions to a Human Book and get to know about real-life expe-riences and find out about authentic problems such a person has to face. Each one who is involved in a conver-sation can learn something new about another human being, breaking their prejudices or critically looking at their perceptions. After the loan, a reader can borrow another Human Book.

Żywa Biblioteka działa tak, jak zwykła biblioteka. Czytelnik może przyjść, wybrać interesującą go książkę z ka-talogu, a następnie ją wypożyczyć. Jednak w tej bibliotece Książkami są prawdziwi ludzie, autentyczni reprezentanci mniejszości i grup społecznych, które nie są w spo-łeczeństwie akceptowane, które stykają się z wykluczeniem i uprze-dzeniami. Czytelnik, wypożyczając taką Żywą Książkę, wchodzi z nią w dialog. Dzięki takiej interakcji obie strony mają możliwość skonfronto-wania swoich wyobrażeń na temat danej grupy z rzeczywistością, mogą przekonać się osobiście, jak jest na-prawdę i w konsekwencji dowiedzieć się czegoś nowego, zmienić swoje postrzeganie i nastawienie.Jest to wyjątkowa okazja poznania osób, których się na co dzień nie spotyka. Taka rozmowa trwa 30 minut. Czytelnik może zadać Żywej Książce pytania, których nie miałby możliwości postawić w normalnych warunkach. Może poznać osobiste doświadczenia Książki oraz proble-my, na jakie jest narażona. Każda z zaangażowanych osób może się czegoś nowego nauczyć o drugim człowieku, przełamać swoje uprze-dzenia lub krytycznie na nie spojrzeć. Po przeczytaniu Książki czytelnik może wypożyczyć następną.

by ł y w i ę z i e ń f o r m e r P r i s o n e r

8

...patrząc na drobnego wróbla siada-jącego po drugiej stronie kraty, uświa-domiłem sobie, że role się odwróciły. To on przyleciał mnie nakarmić prze-pełniającą jego lot wolnością. Czy mu się to udało? Nie. Dlaczego? Zrozu-miałem to dużo później. Okazało się, że tak naprawdę tkwiłem w więzieniu już dużo wcześniej. Byłem zakuty w kajdany, które sam stworzyłem ze strachu. Strachu przed odpowiedzial-nością, strachu przed podejmowa-niem wyzwań i przede wszystkim stra-chu przed uczciwą rozmową z samym sobą. Zapadałem się w otchłań, którą sam tworzyłem. I spostrzegłem ją w sobie, kiedy ptak rozpłynął się na tle szarego, jesiennego nieba.Czy Ty nie tkwisz w żadnym więzie-niu? Czy przypadkiem strach przed obcym, nieznanym nie powoduje, że żyjesz w coraz bardziej kurczącym się świecie? Czy ten strach, który co-raz bardziej rządzi Twoim życiem nie zamyka Cię w „uzbrojonym w zęby krat murze” przed ludźmi, którzy opuścili więzienie? I tym samym nie umieszcza ich w następnej klatce? Byli więźniowie często wracają tam, skąd dopiero co wyszli, ponieważ wielu ludzi się ich boi, nie potrafi zrobić im przestrzeni w świecie, w którym tak naprawdę każdy z nich pragnie zostać, cieszyć się szczę-ściem razem ze swoimi rodzinami i obserwować ptaki nie z klatek i w klatkach.

…Looking at a small sparrow perching down on the other side of the window bars, I realised that the roles have now been reversed. He was the one who flew over to feed me with the freedom of his flight. Did he succeed in it? No. Why? I didn’t manage to understand it until much later. It turned out that in reality I’ve been imprisoned for much longer already. I’ve been chained to the shackles that I’ve created myself out of fear. The fear of responsibility, the fear of taking on challenges and most of all - the fear of an honest conversation with myself. I’ve been falling deeper into an abyss of my own creation. And I noticed it within myself when a bird flew away against the backdrop of a grey, autumn sky.Are you sure you are not stuck in any prison? Doesn’t perhaps the fear of strangers result in you living in an ever-decreasing world? Doesn’t this fear take over your life and lock you behind a wall “armed with the teeth made of bars” away from the people who have left prison? Which confines them to another cage? Former prison-ers often return to where they’ve just came from because a lot of people are scared of them and aren’t capable of creating a space for them in a world that all of them really want to remain in, sharing their joys with their families and watching birds... neither caged, nor from inside a cage.

l e s b i j k a

l e s b i a n

Jesteś ciekawa/ciekawy, czego jest więcej w moim życiu: lęków o wła-sne zdrowie w obliczu kiboli czy może akceptacji, obojętności otocze-nia? Zastanawiasz się może, czy jest to możliwe, że w środku dnia, koło Rynku, duzi panowie mogą bez-karnie bić nieznajome, bezbronne kobiety? Chcesz wiedzieć, czy można budować karierę, nie kłamiąc, kim się jest? Jak to jest być jedyną jawną lesbijką na imprezie integracyjnej czy weselu? Jak mówią o mnie rodzi-ce mojej dziewczyny? Może chcesz wiedzieć, jaka jest moja życiówka w maratonie (wiem, nie ma to nic wspólnego z tym, że jestem lesbijką, ale pewnie i tak się pochwalę). Are you curious about what’s more

dominant in my life: Fears about my own life because of the threat of the football hooligans or maybe the feeling of acceptance or indiffer-ence of society? Are you wondering whether it might be possible that in the middle of the day, right in the city centre, broad-shouldered men might brutally beat defenseless women, with impunity? Do you want to know how you can advance your career, without lying about who you are? How is to to be the only outed lesbian at a get-to-know each other party or a wedding? How do my girlfriend’s parents talk about me? Maybe you want to know what my marathon personal best is? (I know it’s got nothing to do with me being a lesbian but I’ll boast about it to you anyway).

j a k t o d z i a ł a ?

10

30 minut. Zabrania się używania przemocy fizycznej i psychicznej wobec Książek. Żywa Książka może w każdej chwili przerwać rozmowę, jeśli uzna, że czytelnik przekroczył granice prywatności lub był dla niej niemiły. Po upływie 30 minut biblio-tekarz podchodzi do Żywej Książki i informuje, że czas minął. Jeśli Żywa Książka i czytelnik wyrażą chęć i pod warunkiem, że kolejna osoba nie czeka w kolejce – rozmowę można przedłużyć o kolejne 30 minut. Po tym czasie czytelnik decyduje, czy chce wypożyczyć jeszcze jedną Książkę. Jeśli nie – wypełnia ankietę ewaluacyjną. Dzięki ankietom od czytelników możemy zmierzyć skuteczność metody, dowiedzieć się, jakie wrażenia mieli czytelnicy, uzyskać od nich propozycje nowych tytułów Żywych Książek, a także tworzyć dokumentację projektu.

We Wrocławiu Żywa Biblioteka trwa dwa dni i odbywa się w Mediatece, która jest filią Miejskiej Biblioteki Publicznej. Przy ladzie znajduje się punkt informacji, w którym można poznać reguły korzystania z Żywej Biblioteki. Czytelnik najpierw zapoznaje się z krótkim regula-minem, następnie wpisuje się na listę uczestników i otrzymuje kartę biblioteczną. Przegląda katalog zawierający spis dostępnych Żywych Książek i krótkie wprowadzenia, które Książki napisały o sobie – tzw. prologi. Czytelnik dokonuje wyboru Żywej Książki, z którą chce porozma-wiać. Bibliotekarz udaje się wtedy do pokoju, gdzie przebywają Żywe Książki (czytelnicy nie widzą ich wcześniej) i przyprowadza Książkę do czytelnika. Następnie oboje decydują, w którym miejscu usiąść. Wypożyczenia odbywają się wy-łącznie na terenie Mediateki i trwają

H o w d o e s i t w o r k ?

tion if they feel their personal bound-ries were crossed or if a reader was not nice to them. After the 30 minutes a librarian informs them that the time has finished. If both the Human Book and librarian feel they would like to prolong a conversation – they can, unless there is another person waiting. A reader can borrow another Human Book. Once they are done with the borrowings – they fill in an evaluations form. In this way we can find out about the effectivness of the method, receive feedback and learn what new Human Books the readers would like to speak with.

In Wrocław the Human Library mostly happens over two days and mostly takes place in Mediateka [pl. Teatral-ny]. At the librarians’ desk there is an info-point where you can get familiar with the functioning of the Human Library. A reader first reads the rules of the library, signs in and recives a library pass. A reader receives a catalogue with a list of available Human Books with short descriptions, so called prologues which Human Books wrote about themselves. Then a reader decides who they would like to speak with and a librarian goes to a room where the Human Books are and „brings” a Human Book to their Reader. Then they decide where they would like to sit down – they can choose a place within Mediateka and the conversation takes 30 minutes. It is forbidden to use physical or verbal violence again a Human Book. A Human Book can stop a conversa-

o s o b a c z a r n o s k ó r a

b l a c k P e r s o n

12

Dorastałem w spokojnym kraju do czternastego roku życia. Potem wszyst-ko się zmieniło. W moim kraju niena-wiść, dyskryminacja i podziały stworzyły najgorszą historię mojego życia.Od tego czasu starałem się odbudo-wać swoje życie jako człowiek, który może sporo zaoferować i wnieść do społeczeństwa. Tutaj w Polsce inna kwestia zwią-zana z moją przeszłością nabrała znaczenia. Tutaj wyznacznikiem stał się kolor mojej skóry. Nie spodzie-wałem się ponownie doświad-czyć takiego rodzaju segregacji. Zwłaszcza, że wiem, do czego może ona doprowadzić i jak bardzo jest bolesna dla kogoś, kogo się w ten sposób traktuje i obraża.Mój strach powrócił, bo nie czułem się pewnie i bezpiecznie wobec różnorodności zniewag, konfliktów i awantur na ulicy czy gdziekolwiek indziej… Byłem również zaskoczony zachowaniem przechodniów na ulicy, które polega na braku reakcji i wsparcia dla osoby w niebezpie-czeństwie. Ludzie zwykle udają, że nie widzą, co się dzieje. Żal mi ich, bo to oznaka braku moralności i poczucia człowieczeństwa.

Growing in peaceful country, at the age of 14, everything has changed, my dreams disappeared, replaced by fear and desperate due what has hap-pened to my people and my country in general, where hatred, segregation, division have generated a worst histo-ry of my life.Since this period of time I have tried to reconstruct my life as a human being who real has something to offer or to contribute in Society, sometime is not easy to forgive or to be tolerant to someone who harmed or hurt you but is always a matter of confession and determination.Here in Poland, I found another issue which is linked with my past, where I can be a victim of my born identity, here I mean my skin, and I was so shocked because I was not expecting to hear such kind of segregation again in my ears, as I know what it can generate, in fact how is harmful to someone offended or treated in such kind of situation.My fear reappears, because I was not feeling safe or secured due to a variant of insults and clashes or fracas in the street or elsewhere…I was shocked by the behavior of peo-ple in the street that is marked by the spirit of nonassistance to a person in danger, no reaction; they even pretend not to see what happened. I feel pity for them because it is a sign of the lack of morality and sense of humanity.

o s o b an i e s ł y s z ą c a

d e a fP e r s o n

Bycie Głuchym to nie tylko wada słuchu. To także przynależność kulturowo-językowa, inne zwyczaje komunikacyjne, inny savoir vivre. To także inny język – język migowy. Dla wielu tajemniczy i niezrozumiały.

Being a deaf person in not only about hearing impairment. It also means being a part of different cultural and linguistic community, having different communicational habits and different savoir vivre. This also means a different language – sign language. For many of you mysterious and incomprehensible.

k r ót k a H i s t o r i aż y w e j b i b l i ot e k i

14

Pierwsza Żywa Biblioteka została zorganizowana podczas festiwalu w Roskilde [Dania]. Wzięło w niej udział 75 Żywych Książek, m.in: Poli-cjant, Polityk, Feministka, Grafficiarz, Kibic. Jej celem było postawienie wyzwania uczestniczącym w niej czytelnikom, aby zmierzyli się twarzą w twarz ze stereotypami i własnymi uprzedzeniami. Dosłownie. Takie spotkanie z Człowiekiem pełniącym rolę Żywej Książki miało inicjować dialog między, czasem bardzo różnymi od siebie, ludźmi i budować zrozumienie dla inności, redukując w ten sposób niechęć i nienawiść wobec tego, co obce.

Jak wiele społecznych inicjatyw, tak i Żywa Biblioteka powstała trochę przypadkiem, a można nawet po-wiedzieć „wypadkiem”. W 1993 roku przyjaciel kilku młodych ludzi z Danii został napadnięty. W reakcji na to wydarzenie, ci młodzi ludzie założyli w Kopenhadze stowarzyszenie “Stop Volden” – przeciwko przemocy, aby rozpocząć działania wśród swoich równieśników, mające na celu zapobieganie takim sytuacjom. Ich lokalne akcje były niezwykle udane i w krótkim czasie zyskali bardzo liczne grono sympatyków. Jednym z działań było stworzenie metody Żywej Biblioteki. Jej pomy-słodawcami byli: Tobias Rosenberg Jørgensen, Sune Bang, Asma Mouna, Dany Abergel, Philip Lipski Einstein, Christoffer Erichsen i Ronni Abergel.

H u m a n l i b r a r y s H o r t s t o r y

The first Human Library was organ-ised during the Roskilde Festival in Denmark. 75 Human Books took part, e.g. a Policeman, a Politician, a Feminist and a Football Fan. The aim was to challenge the readers to face their prejudices, literally. The meeting with a person in a role of Human Book was important to initiate dialogue be-tween very different people and build understanding for diversity, reducing hostility and hate towards everthing that is different.

As many other educational activities the Human Library was created some-what accidentally. In Copenhagen in 1993, after a young man was stabbed in a nightclub, a group of his friends decided to try and do something about the problem. They founded an NGO called “Stop Volden” – against violence and started peer education activities to approach the problem. In a few years the organisation had 30,000 members all over the country. One of the methods they used was a Human Library. Its inventors were To-bias Rosenberg Jørgensen, Sune Bang, Asma Mouna, Dany Abergel, Philip Lipski Einstein, Christoffer Erichsen and Ronni Abergel.

b i a ł o r u s i n k a

b e l a r u s s i a n

16

W wieku 7 lat poszłam do szko-ły, a w wieku 14 lat poproszono mnie o jej opuszczenie, ponieważ na zajęciach z ideologii państwa wygłaszałam poglądy odmienne od tych, przedstawionych w podręcz-niku. W wieku 15 lat zdecydowałam się pójść do, już wtedy zdelegalizo-wanego ze względów politycznych, Liceum Humanistycznego im. J. Kolasa. Po dwóch latach, żeby uzy-skać świadectwo ukończenia szkoły średniej, musiałam zdać 16 egzami-nów w ciągu półtora miesiąca.… Był to rok 2006 – nieudana próba rewolucji na Białorusi – wydarzenie, które zdecydowało o moim wyjeź-dzie za granicę. Jestem w Polsce od sześciu lat.

When I was 7 years old I started school and when I was 14 I was asked to leave it because at the “state ide-ology” classes I shared my opinions, which were different to the once in the manual. At the age of 15 I decided to join - delegalised at that point already, for political reasons, a Humanities Lyceum. After two years I managed to graduate it but in order to get a certification I had to pass 16 exams within 1,5 month.…This was 2006 - the time of an unsuccessful attempt of revolution in Belarus – I decided to leave the country. I’ve been to Poland for 6 years already.

m u z u ł m a n k a

m u s l i mw o m a n

W imię Boga Miłosiernego i Litości-wego… // To ty mówisz po polsku?!Chwała Bogu, Panu światów… // Naprawdę jest pani moją studentką?Miłosiernemu i Litościwemu... // Na co ci ta szmata na głowie?Królowi Dnia Sądu… // Zawsze my-ślałam, że muzułmanki są inne…Oto Ciebie czcimy i Ciebie prosimy o pomoc… // O k****! Al-Kaida!Prowadź nas drogą prostą… // Nie pijesz?! Nic a nic?!Drogą tych, których obdarzyłeś dobrodziejstwami; nie zaś tych, na których jesteśzagniewany, i nie tych, którzy błądzą… // Szkoda dziewczyny...Amen

In the name of God the Most Affec-tionate, the Merciful… // You speak Polish?!All praise unto God, Lord of all the worlds… // Are you really my student??The most Affectionate, The Merciful… // What do you need this rag on your head for?Master of the Day of Requital… // I always thought that Muslim women are different.We worship You alone, and beg You alone for help... // Oh f***! Al-Kaida!Guide us in the straight path… // You do not drink?! Nothing at all?!The path of those whom You have fa-voured. Not of those who have earned Your anger and nor of those who have gone astray… // Poor girl…Amen

ż y w a b i b l i ot e k a w e w r o c ł aw i u

18

i tego, że rozpoczęliśmy tym samym tradycję corocznych spotkań Żywych Książek i czytelników, która trwa już siedem lat.We Wrocławiu projekt jest realizo-wany przez zespół składający się z osób reprezentujących Miejską Bibliotekę Publiczną – Mediate-kę , Dom Spotkań im. Angelusa Silesiusa, a od 2012 roku również Stowarzyszenie Diversja. Wspomaga nas grupa ok. 10 wolontariuszy.

Po Warszawie i Wrocławiu projekt ten pojawił się także w innych miastach Polski m.in. w Krakowie, Bydgoszczy, Opolu, Białymstoku, Rzeszowie, Rudzie Sląskiej, Toruniu, Poznaniu, Grudziądzu, Gdańsku, Włocławku, Koszalinie, Jeleniej Gó-rze, Radomiu, Zielonej Górze.

Żywa Biblioteka w Polsce pojawiła się w marcu 2007 w Warszawie, kilka miesięcy przed pierwszą wrocławską Żywą Biblioteką. Zorganizowana była jako jedno z wydarzeń w ra-mach „Globalnej Wioski – Swięta Różnorodności”. Trwała 8 godzin.

Pomysł zorganizowania Żywej Biblioteki we Wrocławiu w 2006 roku został wcielony w życie 22-23 czerwca 2007 roku. Była to pierwsza w tamtym czasie zorganizowana na taką skalę, samodzielna Żywa Biblioteka. Udostępniliśmy 21 Żywych Książek: Były Bezdomny, Były Bezrobotny, Była Narkoman-ka, Były Więzień, Egzaminator na prawo jazdy, Feministka, Gej, Ksiądz, Lesbijka, Muzułmanka, Niemiec i Niemka, Osoba Niepełnosprawna, Rom, Strażnik Miejski, Trzeźwiejący Alkoholik, Żyd i Żydówka, Zakonni-ca. Przyszło ponad 600 osób. Nie spodziewaliśmy się takiego sukcesu

H u m a n l i b r a r y i n w r o c ł aw

run by a team of people coming from different organisations which includes the Mediateka – Public Library, the Angelus Silesius Meeting House and since 2012 – the Diversja Association. We are supported by a group of 10 volunteers. After Warsaw and Wrocław the Hu-man Library happened also in other places in Poland: Kraków, Bydgoszcz, Opole, Białystok, Rzeszów, Ruda Śląs-ka, Toruń, Poznań, Grudziądz, Gdańsk, Włocławek, Koszalin, Jelenia Góra, Radom, Zielona Góra.

The Human Library in Poland started in March 2007 in Warsaw, a couple of months before the Human Library in Wrocław. It took a form of an event in the framework of „Global Village” and it lasted for 8 hours.The idea to organise a Human Library in Wrocław was brought in 2006 and eventually realised on the 22-23rd of June 2007. Back then it was the first self-standing Human Library organised on such a scale. We had 21 Human Books: an Ex-homeless person, an Ex-unemployed person, a Feminist, a Homosexual, a Priest, a Muslim, a German, a Roma, a Wheelchair user, a Dry Alcoholic, a Jew and a Nun. There were 600 visitors in our Human Library! We hadn’t expected such a success and also – we hadn’t expected that with this event we will start a new tradition of every-year meetings with Human Books. It’s been now 7 years. In Wrocław the Human Library is

20

c e l

a i mThe aim of the Human Library is to change the attitude of people towards diversity for the one based on under-standing and respect. Through this project we want to encourage people to learn about human rights and to build the awereness of stereotypes, prejudices and their consequences. We also want to provoke critical thinking.

Celem projektu jest zmiana postawy ludzi wobec inności na taką, która oparta jest na zrozumieniu i sza-cunku. Poprzez ten projekt chcemy zachęcić do zapoznawania się z pra-wami człowieka, a przede wszystkim budować świadomość istnienia stereotypów i uprzedzeń oraz ich konsekwencji. Chcemy także prowo-kować krytyczne myślenie.

t r z e ź w i e j ą c ya l k o H o l i k

s o b e r i n ga l c o H o l i c

22

Alkoholikiem stałem się, kiedy przestałem pić. Alkoholizm sprawił, że stałem się szczęśliwym człowiekiem. Odnalazłem siebie, rodzinę, przyjaciół, sens życia. Droga do miejsca, w któ-rym jestem dziś, wiodła przez piekło...

I’ve become an alcoholic when I stopped drinking. Acknowledging my alcohol addiction has made me a hap-py man. I’ve found myself, my family, my friends, the sense of life. The road to where I am now led through hell...

u c H o d ź c z y n i

r e f u g e e

Byłam na drugim roku jeździectwa na Uniwersytecie Sportowym. Organizowałam różne działania ta-kie jak: demonstracje, performance, seminaria na temat praw człowieka. Zajmowałam się rozprowadzaniem materiałów, szkoleniem aktywistów i zbieraniem podpisów. Wielokrotnie mnie zatrzymywano, jednak ani razu nie zostałam pobita przez policję.Później zostałam relegowana z uni-wersytetu. Z Internetu dowiedziałam się, że wraz z 13 innymi młodymi działaczami zostałam oskarżona o popełnienie przestępstwa. Zakaza-no nam opuszczania miasta, później wszyscy otrzymaliśmy wyroki - dwa lata „ograniczonej wolności”.Dla mnie oznaczało to całkowitą kontrolę i praktycznie zakaz wszyst-kich działań. Podjęłam decyzję o ucieczce do Polski. By uniknąć za-trzymania na granicy, przejechałam przez Rosję i Ukrainę. To był trudny wybór. Długo byłam w depresji, wiedząc, że w najbliższym czasie nie zobaczę mojej rodziny i przyjaciół.Jeden z wykładowców we Wrocławiu zapytał, jak sprawy na Białorusi… Nie mogłam nic odpowiedzieć. Nie mogłam też powstrzymać łez.

I was on my second year of horse riding at University of Sport, I was working with horses as well. I was taking part and also organizing many activities such as demonstrations, per-formances, seminars on human rights, delivering materials, training of young activists and collecting signatures. Many times I was detained by the police but never beaten or hurt.Later some time I was expelled from the university. I found out from the Internet that me and 13 other young activists were accused of committing a crime. We were not allowed to leave the city, later we all were sentenced – two years of “restriction of liberty”. For me this meant total control and banning all my actions.So I left and went to Poland. In order not to be caught on the border I was travelling throughRussia and Ukraine. This was a difficult choice. I was depressed for a long time knowing that I won’t be able to see my friends and relatives in the near future.One of my lecturer in Wrocław asked my about how were things in Belarus… I couldn’t say a word. I couldn’t keep my tears back.

a r a b

a r a b

26

Żaden człowiek nie decyduje o tym, jakie ma pochodzenie czy kolor skóry. Wszyscy jesteśmy dziećmi tej jednej ziemi. Ja, mieszkając w Polsce od kilkudziesięciu lat, na pewno jestem lepiej traktowany przez Polaków, niż moi krajanie zamiesz-kali we własnym kraju pod okupacją izraelską. Być obcym na własnej ziemi jest poczuciem nie do zniesie-nia. Nie narzekaj na swój los, gdyż są ludzie, dla których największym marzeniem jest posiadanie własnej państwowości we własnym kraju.

Nobody chooses their heritage or their skin colour. We are all the children of the earth. Having lived in Poland for many years now, I’m definitely treated better by the Poles than my compatri-ots are under the Israeli occupation. To be a stranger in your own land is an unbearable feeling. Don’t complain about your own fate because there are people for whom the biggest dream is to have their own statehood in their own country.

by ł y b e z d o m n y

e x - H o m e l e s s

To się niestety może zdarzyć! Nieste-ty nawet Tobie. W wyścigu kolarskim prolog, to krótki etap intensywnej jazdy indywidualnej.Byłem dwa lata bezdomny, mimo że nie jestem alkoholikiem, hazardzistą, narkomanem, nie mam depresji. Wyszedłem z tego, ale parafrazu-jąc słynne “co cię nie zabije, to cię wzmocni”, powiem: to co zabije, to zabije, a co wzmocni, to wzmocni.Jak to jest możliwe, że człowiek średnio dobrze prosperujący może w ciągu niewiele więcej niż pół roku znaleźć się na ulicy bez dachu nad głową? Czy w takiej sytuacji można na kogoś liczyć? Kim są bezdomni? Czy dawać im, czy nie, gdy proszą o wsparcie?Zapewniam Cię, obiektywnie chyba już mogę powiedzieć, że i bez powo-dzi można stracić rzecz, zdawałoby się tak oczywistą, jak dom. Mogę Ci o tym coś powiedzieć, bo taka opowieść, to na szczęście już jakby epilog.

Unfortunately this is something that can happen. Even to you.In road bicycle racing, the prologue is a short intensive, individual phase of competition. I’ve been homeless for two years, even though I am not an alcoholic, a gambling addict or a drug addict and I don’t suffer from depres-sion. I’ve managed to overcome this but to paraphrase the famous “what doesn’t kill you, makes you stronger”, I will say: What kills you, kills you and what makes you stronger, makes you stronger.How is it possible that within just over six months, an average person can find themselves on the streets, without a roof over their head? Can you count on anybody in a situation like this? Who are the homeless? Should you give them money when they ask for it?I can assure you - I think I can say it objectively now - that you don’t need a flood to lose something as essential and taken for granted as a home. I can tell you something about it because this tale is fortunately more of an epilogue now.

g e j

g ay

28

Kim jestem?Czasami wydaje mi się, że mnie nie ma. Jeżeli już w ogóle się o mnie mówi, to jakoś szeptem, między słowami, nigdy wprost i nigdy w  „do-brym towarzystwie”. Innym razem mogę odnieść wręcz przeciwne wrażenie, że należę do tajemniczego, niezwykle malowniczego i egzotycz-nego plemienia, które budzi duże zaciekawienie i ogólną wesołość.W życiu codziennym moja orientacja seksualna często albo leży gdzieś niewypowiedziana i „schowana w szafie” (i nie zawsze jest mi łatwo z niej ją wyciągnąć, mimo że czuje się dobrze sam ze sobą), albo stawia mnie w centrum zainteresowania. Tymczasem ja po prostu jestem i chyba wcale aż tak bardzo nie różnie się od innych. Who am I?

Sometimes I feel like I do not exist. If I am talked about at all, it is in hushed voices, somewhere between the lines, never directly and never “in front of others”.At other times, I might get the impres-sion I belong to a mysterious, exotic tribe that attracts a lot of attention and causes a lot of merriment.In my daily life, my sexual orientation often either remains unspoken and “hidden in the closet” (and it’s not always easy for me to drag it out of there, even though I have no problems accepting myself), or it puts me in the center of attention. However, I just am. And I don’t think I am so much different from anybody else.

o s o b an i e w i d o m a

b l i n dP e r s o n

Co straciłam tracąc wzrok? Pewnie wiele... Ale co zyskałam? Zyskałam prawdziwe widzenie! Hmmm... Bo patrzeć, to jeszcze nie oznacza widzieć. Twierdzę, że aby widzieć, to najpierw trzeba wiedzieć. Dla-tego staram się dużo dowiedzieć o otaczającym mnie świecie, żeby lepiej go zobaczyć. Teraz, patrząc bez wzroku na drugiego człowieka, widzę tylko osobowość. A inni, patrząc na ludzi, widzą przede wszystkim osobę, a tylko czasami spostrzegają też osobowość. A Ty, patrząc na mnie, pewnie widzisz osobę niewidomą i to przybraną w Twoje stereotypy na temat tej niepełnosprawności. Ale czy ja na pewno odpowiadam tej wizji i czy to na pewno jestem cała ja? A ja patrząc na Ciebie widzę tylko Ciebie, bez fałszywego przybrania w ubiór, fryzurę, czy inne dodatki. Widzę Cię takim, jakim jesteś. I kto z nas widzi naprawdę?

What did I lose losing my eyesight? Probably a lot... But what did I gain? I gained a real (in)sight. Hmmm... Because seeing doesn’t equal knowing. I think that to see you first have to know. That’s why I try to find out as much as I can about the surrounding world, so I can see it better. Now, looking without eyesight at another person, I see only their personality. But others when looking at people see the person first and foremost and only sometimes notice the personality as well. And you when looking at me probably see a blind person, adorned with stereotypes of this disability.But do I really fit that picture and does it fully describe me? When I look at you, I see only you, without the fake costume made up of clothes, haircut and other accessories. I see you just like you are. So which one of us can really see?

30

Patrząc pierwszy raz na Książkę przyszła myśl: „to nikt specjalny”. Niewiarygodne, jak w pół godziny Książka “urosła” w moich oczach.

[After borrowing a person with schizophrenia] I didn’t know much about this sickness, I had distance to such people, I was a bit scared, but after today’s conversa-tion I saw that these are regular people, they are sick but they can deal with it.

Forma „Żywej Biblioteki” jest niezwykle poznawcza, inspiru-jąca, przełamuje stereotypy, pozwala wiele się dowiedzieć.

The Silesian and the Muslim made a great impression on me, that’s why I know that from now on I’ll look at those groups differently.

Zmieniło postrzeganie Cyganów, wcześniej nie wiedziałam nic rzetelnego na ich temat.

I see that gay can be normal people.

Można wyjść poza stereotypowe podejście i do-strzec człowieka.

It was great to meet them. Everyone was so open and thanks to this I could get rid of some stereotypes I had in my head.

Zrozumiałam, co to jest feminizm. Jest to całkowi-cie odmienne od tego, co słyszałam od kolegów w szkole.

I got rid of my stereotypes about Islam, I gained more knowledge about this religion. The Refugee showed me some legal absurdities of live of immigrants.

I gained a lot of knowledge from the source, I overcame some stereotypes, I realised what kind of problems [those people] need to deal with, I had no idea.

Wspaniale było ich poznać. Wszyscy byli bardzo otwarci i dzięki temu zniwelowałam kilka tkwiących w głowie stereotypów.

The Books showed me that I have some stereotypes I need to face and thanks to them I hope I’m becoming more open and tolerant. Besides all people are people, we have so much common things! Process of breaking stereotypes can be painful and sometimes even you need to face your deepest fear.

Nie myślałam, że aż z tyloma osobami mogą wiązać się moje stereotypy.

Warto rozmawiać. Dzięki Wam czuję się tu naprawdę dobrze. Dziękuję.

It destroyed a couple of my stereotypes and fears about some social groups.

W przypadku ŻB można przełamać stereotypy, ale też poznać relacje, historie z życia ludzi, to z jakimi problemami potrafią sobie poradzić jest bardzo bu-dujące. Niektóre rzeczy mogą być dla nas przestrogą.

Nie boję się już osób niepełnosprawnych, a do-kładnie reakcji na nie. Musiałem myśleć o nich stereotypowo.

I don’t feel strange anymore speaking with people from these groups. The ice of embarrassment of being in their presence has been broken.

32

Mam zupełnie inne spojrzenie, pozytywne. Jestem bardzo zadowolona, że tutaj przyszłam.

Zrozumiałem, że nie warto wyrabiać sobie opinii na temat innych ludzi bez możliwości dialogu.

W takiej spokojnej atmosferze można porozmawiać z osobą, z którą normalnie nie ma się kontaktu i po-znać od innej strony, a nawet zaprzyjaźnić się.

Nauczyłem się słuchać.

Zdobyłem dużo wiedzy od Źródła, zobaczyłem, z jakimi problemami inni borykają się na co dzień, nie miałem o tym pojęcia.

I learned a lot about Muslim culture. It took many of my doubts away. I wasn’t tolerant before towards the Muslims, but I didn’t know many things, many I didn’t understand. One can say I have even bigger respect for them now.

Dowiedziałam się o wielu sprawach. Książki pozwoliły mi inaczej spojrzeć na osoby homoseksualne.

Dowiedziałam się, że islam szanuje inne kultury. Nie wiedziałam!

Były więzień – czad! Niesamowite doznanie, rozma-wiać otwarcie z osobą po wyroku.

O wiele bardziej rozumiem zachowanie osób niewidomych, ich postrzeganie świata, ludzi. Bardzo cenna i wzruszająca wiedza.

Dowiedziałam się, jak różnorodna jest Afryka, że media nie pokazują o niej całej prawdy.

Trzeźwiejący Alkoholik - pozwolił uwierzyć, że z tego można wyjść.

Muslim showed me a lot of interesting things. The Czech broke my stereotypes.

Otworzyłam oczy, bo wcześniej nie zwracałam uwa-gi, jak dużo „różnych” ludzi jest obok mnie.

Inność jest ciekawa i niezwykła, z drugiej strony to ja mogę być „inna” dla tych osób.

The Black friend touched me with his story and gave me a lot food for thought. The American made me aware of many things and changed my opinion about his country, which was helpful and even useful.

Spodziewałam się takiej niestarannie ubranej, zabrudzonej osóbki. A tymczasem kobieta, z którą rozmawiałam ma niesamowicie silną osobowość. Niejednokrotnie ludzie, którzy są w pełni sprawni nie są tak zdeterminowani jak ona. To było lekko szokujące. (o osobie niewidomej)

I’m not scared of the disabled people and precisely my reactions to them. I used to think in a stereotypical way about them.

Żadna tradycyjna książka nie przekaże wiedzy, cennych wskazówek i nie obala stereotypów tak, jak Żywa Książka.

Żywa Biblioteka jest nie tylko miejscem, gdzie moż-na spotkać daną osobę, lecz wszyscy przyszli tutaj by rozmawiać i dzielić się sobą.

Pomogła mi ta rozmowa.

o r g a n i z at o r z y / o r g a n i s e r sMiejska Biblioteka Publiczna - Mediateka www.mediateka.biblioteka.wroc.plDom Spotkań im. Angelusa Silesiusa www.silesius.org.plStowarzyszenie Diversja www.diversja.org

z e s P ó ł P r o j e k t u / t e a m : Anna JanusDorota Küntzel – koordynatorka projektu / project coordinatorMagdalena Konopka Karolina Michalczyk

Kontakt / contact: dorota@incontro-training.org

s t r o n a P r o j e k t u / P r o j e c t w e b s i t e :www.zywabiblioteka.plwww.facebook.com/ZywaBibliotekawww.humanlibrary.org

Opieka artystyczna / Art direction: haveasign studio

Projekt jest współfinansowany przez miasto Wrocław. The project is co-financed by Wrocław City.Projekt jest realizowany w ramach kampanii WrOPENup.The project is a part of WrOPENup Campaign.