Zeszyty Komiksowe nr 11 - Komiks w Europie środkowo-wschodniej

KOMIKS W EUROPIE !RODKOWO-WSCHODNIEJ

39PLN

No112011

KOMIKS W EUROPIE !RODKOWO-WSCHODNIEJN

o11 / 2011

DOFINANSOWANO ZE !RODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO

JU" JESIENI# NUMER DWUNASTY, A W NIM:

KOMIKS HISTORYCZNY

1

SPIS TRE!CI

4-7CZECHY

8-11KOMIKS

12-14S"OWACJA

15-17KOMIKS

18-19LITWA

20-21"OTWA

22-23KOMIKS

24-27ESTONIA

28-31KOMIKS

32-36UKRAINA

37-43KOMIKS

44-49ROSJA

50-51KOMIKS

52-54, 59-61W#GRY

55-58KOMIKS

62-65RUMUNIA

66-69KOMIKS

70-73WYWIAD

74-77S"OWENIA

78-79KOMIKS

80-81SERBIA

82-87KOMIKS

88-91BO!NIA I HERCEGOWINA

92-93KOMIKS

94-97MACEDONIA

98-101GRECJA

102-105WYWIAD

106-109RECENZJE

110-112LISTA NOWO!CI

2

RYSUNKITOMASZ

NIEWIADOMSKISCENARIUSZGRZEGORZJANUSZ

RATMANSPOTYKASZWEJKA

3

CZE!"!

MACIE PRZED SOB# OD DAWNA ZAPOWIADANY (I – MAMY NADZIEJ$ – OCZEKIWANY) NUMER PO!WI$CONY KOMIKSOGRAFIOM !RODKOWO- I WSCHODNIOEUROPEJSKIM, A JEDNOCZE!NIE NUMER, JAKIEGO SI$ NIE

SPODZIEWALI!CIE (GDY% – TAK JAK DO PEWNEGO STOPNIA MY – NIE MOGLI!CIE PRZEWIDZIE" TAK NAG&EJ PRZEMIANY). ZESZYTY KOMIKSOWE, KTÓRE TRZYMACIE W R$KACH, S# JESZCZE BARDZIEJ MI$DZYNARODOWE

NI% POPRZEDNIE Z TEGO WZGL$DU, %E NIE DA SI$ – NASZYM ZDANIEM – PISA" W SPOSÓB PRZEKONUJ#CY O DZIEJACH SCEN KOMIKSOWYCH POSZCZEGÓLNYCH KRAJÓW, NA KTÓRE SK&ADAJ# SI$ NIERZADKO CI$%KIE

DO!WIADCZENIA, NIE B$D#C ICH BEZPO!REDNIM !WIADKIEM I UCZESTNIKIEM. ST#D NASZA PRO!BA DO PRZYJACIÓ& Z ZAGRANICY (CZY% NIE BRZMI TO SOCJALISTYCZNIE?) I ICH NIEOCENIONA POMOC W REALIZACJI

NASZEGO NIE&ATWEGO PRZEDSI$WZI$CIA. DO&O%YLI!MY WSZELKICH STARA', BY TEKSTY I KOMIKSY ZGROMADZONE W NINIEJSZYM NUMERZE MÓC NAZWA" REPREZENTACYJNYMI. CHO" PRZYZNAJEMY SZCZERZE

– NIE DO WSZYSTKICH KRAJÓW UDA&O NAM SI$ DOTRZE", NIE WSZYSCY WSPÓ&PRACOWNICY BYLI W STANIE WYWI#ZA" SI$ ZE SWYCH ZOBOWI#ZA', NATOMIAST TEKSTY DRUKOWANE PRZEZ NAS CZASAMI NOSZ# PI$TNO SUBIEKTYWIZMU. JAK TO W %YCIU. Z CA&O!CI MATERIA&U, KTÓRY UDA&O NAM SI$ ZGROMADZI", WY&ANIA SI$

OBRAZ DYNAMICZNYCH PRZEMIAN, DRAMATYCZNYCH ZWROTÓW I TYTANICZNEJ PRACY NIEKTÓRYCH UCZESTNIKÓW KOMIKSOWYCH SCEN Z KRAJÓW BLISKIEJ NAM CZ$!CI EUROPY. KROPLE KOMIKSU POWOLI DR#%# SKA&Y KULTURY I – CO CIESZY – POLSKA NA TYM TLE WCALE NIE WYGL#DA (LE. ZA NOWY PROJEKT GRAFICZNY MAGAZYNU ODPOWIADA DENNIS WOJDA, KTÓREMU PRAGNIEMY W TYM MIEJSCU SERDECZNIE PODZI$KOWA" ZA W&O%ONY W NASZ PROJEKT WYSI&EK I ZA REZULTAT, KTÓRY – NASZYM ZDANIEM – PO PROSTU ZWALA Z NÓG.

BEZ SMUTKU %EGNAMY WI$C POPRZEDNI, AMATORSKI LAYOUT, TOWARZYSZ#CY NAM PRZEZ SIEDEM LAT, ALE KTÓRY ZDECYDOWANIE WYMAGA& GRUNTOWNEJ PRZEBUDOWY (SZKODA ZRESZT#, %E NIE MOG&O DO NIEJ DOJ!"

JU% PRZY POPRZEDNIM NUMERZE NASZEGO PISMA...). PO RAZ KOLEJNY PRZEKONALI!MY SI$ TE%, %E ROZWÓJ SZTUKI W NASZYM KRAJU – PODOBNIE ZRESZT# JAK W WIELU KRAJACH REGIONU, CO MO%NA WYCZYTA" TU

I ÓWDZIE POMI$DZY WIERSZAMI W PUBLIKOWANYCH TEKSTACH – JEST BARDZO UTRUDNIONY BEZ MECENATU (TO DOTACJA, ZDOBYTA WYSI&KIEM NASZEGO WYDAWCY, UMO%LIWI&A NAM TEN WIZUALNY „SKOK DO PRZODU”), CO BUDZI W NAS ZARÓWNO WDZI$CZNO!", JAK I NIEPOKÓJ. TAK CZY INACZEJ – MAMY NADZIEJ$, %E NOWE

WCIELENIE ZESZYTÓW B$DZIE SI$ WAM PODOBA&O. %YCZYMY MI&EJ LEKTURY MICHA& B&A%EJCZYK I MICHA& TRACZYK

CZYTELNICY,

ZESZYTY KOMIKSOWE magazyn o komiksach, numer 11, czerwiec 2011

KONTAKT [email protected] zeszytykomiksowe.org

REDAGUJ# Micha! B!a"ejczyk i Micha! TraczykPROJEKT GRAFICZNY I SK&AD Dennis Wojda (DENNISSIMO.COM)RYSUNKI NA OK&ADCE Andras Baranyai (ANDRASBARANYAI.COM)KOREKTA Martyna Paku!aWYDAWCA Centrala (CENTRALA.ORG.PL)

Fundacja Tranzyt (FUNDACJA-TRANZYT.BLOGSPOT.PL)DODATKOWE PODZI$KOWANIA DLA Centrali, Timofa i AniNAK&AD 600ISSN 1733-3008DRUK MJP Drukarnia (MJP.EU)DOFINANSOWANO ZE !RODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO.WSZYSTKIE ILUSTRACJE S# W&ASNO!CI# INTELEKTUALN# ICH AUTORÓW.REDAKCJA ZASTRZEGA SOBIE PRAWO DO DOKONYWANIA SKRÓTÓW W NADES&ANYCH MATERIA&ACH.PRZEDRUKI WY&#CZNIE ZA ZGOD# REDAKCJI.

DRODZY

4

CZECHY

W TYM CZASIE CZESCY TWÓRCY WYKO!

RZYSTYWALI MODEL HISTORII OBRAZKO!

WYCH, KTÓRY SKODYFIKOWA" NIEMIECKI

ARTYSTA WILHELM BUSCH # CZYLI

RYSUNKÓW OPATRZONYCH KRÓTKIMI

RYMOWANYMI $RZADZIEJ PROZATORSKI!

MI% KOMENTARZAMI. Pierwsza znana czeska próba wykorzystania nowoczesnej formy komiksu z dymkami przypada na rok 1906, a pierwsza wy-ra&niejsza fala two-rzonych w Czechach komiksów tego w'a-(nie typu pojawi'a si) w drugiej po'owie lat dwudziestych XX wieku. W roku 1927 powsta'o pierwsze czeskie czasopismo komiksowe pod tytu'em Koule [Kula], którego celem by'o przede wszystkim prezentowanie twórczo(ci artystów rodzi-mych. Jednak jego koncept jawi' si) jako zbyt nowoczesny i wkrótce zaprzestano wydawa-nia magazynu. Do ko*ca lat trzydziestych w czeskich obrazkowych historiach przewa+a' mo-del Buschowski. Rozwój bardziej progresywnych prac z dymkami gwa'townie przerwa'a na pocz,tku lat czterdziestych II wojna (wiato-wa. W krótkim okresie relatywnego spokoju

po zako*czeniu wojny w maju 1945 roku nowocze(nie rozumiany komiks prze+ywa' rozkwit. Zosta' on jednak zako*czony wraz z doj(ciem do w'adzy komunistów w lutym 1948 roku. W pierwszej po'owie lat pi)-dzie-si,tych z czeskich czasopism ca'kowicie znik-n)'y serie, w których wykorzystywano dymki.

W kolejnych latach ich powrót nast)po-wa' bardzo powoli i by' (ci(le zwi,zany z magazynami dla dzieci i m'odzie+y. Do dalsze-go politycznego i spo-'ecznego polu&nienia dosz'o pod koniec lat sze(-dziesi,tych. W historii czeskiego komiksu okres ten jest kojarzony przede wszystkim z Káj, Saudkiem (ur. 1935),

który zas'yn,' jako twórca kilku nowatorskich, popularnych serii dla doros'ych czytelników i na d'ugi czas sta' si) ikon, komiksu czeskiego. W sierpniu 1968 roku Praska Wiosna zosta'a zako*czona poprzez wkro-czenie do Czechos'owacji wojsk Uk'adu

Warszawskiego. Komunistyczny re+im w ci,-gu trzech lat szybko odzyska' kontrol) nad spo'ecze*stwem, któr, uda'o si), co prawda

z coraz wi)kszymi trudno(ciami, utrzyma- a+ do ko*ca lat osiemdziesi,tych. Obok komiksów wydawanych o.cjalnie – przede wszystkim nijakich, nierzadko propaguj,cych o.cjaln, ideologi) serii – w czeskim (rodowi-sku od ko*ca lat siedemdziesi,tych zacz)'y pojawia- si) tak+e alternatywne, podziemne publikacje. Cz)(- z nich przygotowywano z inicjatywy nowo powstaj,cych klubów SF, z ambicj, wprowadzenia do Czech nieobec-nego wcze(niej zachod-niego mainstreamu komiksowego. Równole-gle próbowano tworzy- komiksy o charakterze eksperymentalnym, pozostaj,ce pod wp'y-wem ameryka*skiego undergroundu i tematów z obszaru francuskoj)-zycznego.

GENERACJA 89Upadek komunizmu w listopadzie 1989 roku by' momentem prze'o-mowym – rozwi,zaniu uleg'o wiele dotych-czasowych zale+no(ci,

spontanicznie rodzi'y si) nowe, a hierarchia spo'eczna sta'a si) o wie-

le bardziej otwarta. Sporo dotychczasowych autorytetów – ludzi, którzy wcze(niej znajdo-wali si) na szczycie (cz)sto z niewiadomych przyczyn) – nie mog'o si) odnale&- w nowej sytuacji. Na kluczowych pozycjach wkrótce pojawi'y si) gotowe do dzia'ania i zdolne (cza-sem bez skrupu'ów) osoby, które w wi)kszo(ci nie przekroczy'y jeszcze lat czterdziestu. Ten proces zachodzi' równie+ w sferach twórczych – w sztuce czy w architekturze wspi)li si) na

DO POCZ!TKU LAT CZTERDZIESTYCH XX WIEKU ROZWÓJ KOMIKSU W CZECHACH PRZEBIEGA" RÓWNOLEGLE W STOSUNKU DO RESZTY EUROPY. POWSTANIE WCZESNYCH FORM KOMIKSOWYCH W PO"OWIE XX WIEKU BY"O #CI#LE ZWI!ZANE Z ROZWOJEM TWÓRCZO#CI HUMORYSTYCZNEJ I SATYRYCZNEJ, A TAK$E Z POJAWIENIEM SI% LITERATURY I MAGAZYNÓW DLA DZIECI. TEKST TOMÁ& PROK'PEK T"UMACZENIE ANITA JÓ(WIAK

Ilus

tracja

Káj

a Sau

dek

„KÁJA SAUDEK (UR. 1935) NA D"UGI CZAS STA" SI% IKON! KOMIKSU CZESKIEGO.” T. PROK'PEK

O AUTORZEUr. w 1975 r., z wykszta!cenia architekt. Wspó!za!o-"yciel (razem z Tomá#em Ku$erovsk%m) magazynu AARGH! w 2000 r. Od 2010 r. pracuje jako badacz na Uniwersytecie Palackim w O!omu&cu. Publicysta komiksowy, autor scenariuszy, organizator wystaw, okazjonalnie - rysownik. Jego krótkie formy komik-sowe by!y publikowane w wielu krajach Europy Wschodniej i nagrodzone m.in. pierwsz' nagrod' na MFKiG w (odzi w 2008 r., za) jego teksty teore-tyczno-komiksowe - w Czechach, Polsce (ZK) i USA (International Journal of Comic Art). Wspó!autor antologii wczesnych pasków Ond*eja Sekory, re-daktor antologii wspó!czesnego komiksu czeskiego (Generace nula), wspó!autor monogra+i Káji Saudka

i Planety Eden.

KOMIKSOWE ODRODZENIENA SPOSÓBCZESKI

98

GRECJA

KOMIZM MO!E WYWO"YWA# ODRUCH

FIZJOLOGICZNY $ %MIECH, KTÓRY DAJE

POCIESZENIE, ROZ"ADOWUJE NAPI&CIE

I "AGODZI CODZIENNY STRES 'PANKSEPP(. Jednak)e mo)e on by* równie) +ród,em humoru, rozumianego jako jedna z intelektu-alnych kompetencji cz,owieka, która ewoluuje z wiekiem (Moula, Komiksy…). Komizm, b-d.cy narz-dziem humoru, podsyca, i karmi, talent Ary-stofanesa, nestora komedii antycznej, który w swych dzie,ach odzwierciedla, rzeczywisto/* i odwo,ywa, si- do polityki w sposób prowokacyjny. Jorge z Burgos, mrukliwy i pos-pny mnich z powie/ci Imi! ró"y, odkry, zaginione dzie,o Arystotelesa o /miechu, uwa)anym za dzie,o szatana, i mordowa, wszystkich, którzy byli na tropie tej ksi-gi. Pomimo tego, i) Grecja uwa)ana jest za kolebk- komizmu, du)o czasu musia,o up,yn.*, by na nowo zago/ci, w tym kraju. Dopiero od niedawna komiksy odzyska,y w Grecji zas,u)on. popularno/*, porównywaln. do przypadaj.cej w udziale greckim klasykom. Do tej pory, przez wzgl.d na klasyków w,a/nie, nies,abn.cym zaintere-sowaniem cieszy,y si- tutaj studia 0lozo0czne, a w kulturze kraju s,owo pisane górowa,o nad obrazem i podejrzliwie przygl.dano si- nowoczesnym ekspresjom artystycznym. Te niesprzyjaj.ce czynniki przez d,ugi czas nie pozwala,y komiksom w Grecji rozkwitn.*.

„PREHISTORIA” KOMIKSÓW W GRECJIPo raz pierwszy komiksy zacz-,y pojawia* si- w prymitywnej formie w greckich czaso-pismach w pierwszej dekadzie XX wieku (Kassis: 79-88). W latach sze/*dziesi.tych opublikowano dzie,o znanego poety Nicka

Gatsosa Dziecko z komiksami, które stanowi,o oryginaln. krytyk- opowie-/ci obrazkowych i potwierdza,o powszechnie panuj.c. opini-, )e s. one wytworem

kultury masowej („Jestem g,upiutkim i ma,o inteligentnym ch,opcem, nazywaj. mnie urwipo,e*, a moj. naj/wi-tsz. zasad. jest czyta* komiksy w ka)d. sobot-”; zob. Blow light air...). W latach osiemdziesi.tych ukaza,o si- zaledwie kilka opowie/ci obrazkowych, a w/ród nich wyj.tkowe i nie maj.ce precedensu adaptacje dzie, Arystofanesa (Apostolidesa-Akokalidesa), które sprzeda,y si- w nak,adzie ponad siedmiuset tysi-cy egzemplarzy i zosta,y przet,umaczone na wiele j-zyków. Kolejne znacz.ce wydarzenie w historii komiksów nast.pi,o w roku 1983, gdy Eugene Trivias (scenariusz) i Nick Maro-ulakis (ilustracje) stworzyli komiks Frutopia, który zosta, s0lmowany i zyska, rzesze fanów. W tym samym czasie powsta,y pierwsze ko-miksy dla doros,ych (m.in. Coloubra, Mamut, Zielony kot, Antidotum), ale prawdziwymi kamieniami milowymi by,y kolejne numery magazynu Babel, który greckiej publiczno/ci

pozwoli, pozna* wielu wspania,ych artystów, np. Arkasa, Soloupa, Spyrosa Derveniotisa, Petrosa Zervosa i Syprosa Verykiosa, do dzi/ obecnych na greckiej scenie artystycznej. W latach dziewi-*dziesi.tych wi-kszo/* komiksów dost-pnych w Grecji publikowa,y wydawnictwa: Terzopoulos (Disney), Babel, Mamouth i Modern Times; tylko nieliczne prace by,y autorstwa Greków. W 1994 roku redakcja czasopisma Neo Epipedo [Nowy poziom] zorganizowa,a pierwszy festiwal komiksów (Panhellenic Comic Festival). Dwa lata pó+niej narodzi, si- mi-dzynarodowy fe-stiwal komiksów Babel, najwa)niejsze wyda-rzenie cykliczne kolejnych lat. Najwa)niejsze komiksy, które pojawi,y si- w Grecji w latach dziewi-*dziesi.tych, stworzyli Loenardos (Parias, Z#omowisko), Soloup (Cz#owiek-wilk) oraz Kalaitzis i Vanellis (autorzy scenariusza) i Derveniotis (rysownik) (Fanouris Aplas). Niestety zabrak,o mediów, w których arty/ci mogliby prezentowa* swój dorobek. Festiwal Babel, ,amy rzadkich wyda1 Para Pende [Na

pi!$ minut przed] i sporadycznie publikowa-nych kolejnych numerów kiepskiej jako/ci pisemek dla fanów stanowi,y jedyne dost-pne dla artystów tworz.cych komiksy schronie-nie. Lata dziewi-*dziesi.te by,y okresem dojrzewania komiksów na greckiej scenie artystycznej (Bokis).

KOMIKSY GRECKIE NA POCZ!TKU NOWEJ ERY – MILENIUM Ka)dy, kto usi,uje odtworzy* d,ug. histori- jakiego/ zjawiska, bez wzgl-du na to, co jest poddane owej retrospekcji, wie, )e jego zamierzenie jest prawie niewykonalne, z góry skazane na pora)k-. Bior.c pod uwag- fakt, )e rozkwit komiksów w Grecji przypada na poprzedni. dekad-, próba prze/ledzenia losów tej sztuki wydaje si- bardzo trudna. Wobec tego przedstawiony tutaj zapis dziejów greckich komiksów b-dzie bardziej wnikliwy i subiektywny ni) kompletny i wszechstronny (przepraszam autorów, których tutaj pomin-…). W ci.gu ostatniego dziesi-ciolecia, dzi-ki Internetowi oraz przedsi-biorczym inicjaty-wom samo0nansowania wyda1 komiksów, które zala,y grecki rynek, medium komiksowe odnotowa,o w Grecji gwa,towny wzrost popularno/ci. Wspó,czesne komiksy greckie poruszaj. wiele kontrowersyjnych tematów z )ycia codziennego, spo,ecznego i kulturowe-go (np. D#ugotrwa#y pokój Derveniotisa, Big Brother Soloupa), oraz odkrywaj. krajobraz kraju i interpretuj. go w sugestywny sposób (Nie chc! marzy$ Verykiosa). W zapomnienie odchodzi przekonanie, )e komiksy s. m,odzie-)owym /rodkiem wyrazu, który bagatelizuje

ETYMOLOGIA S"OWA „KOMIKS” POKAZUJE ZWI!ZEK TEGO MEDIUM Z GRECK! MY#L! FILOZOFICZN!. ANGIELSKIE S"OWO „COMIC” POCHODZI Z J$ZYKA GRECKIEGO I ZNACZY: ZABAWNY, GROTESKOWY, %ARTOBLIWY (MARTINIDIS: 113). W S"OWIE TYM ZBIEGAJ! SI$ I SPLATAJ! POJ$CIA „#MIECH” I „HUMOR”. TEKST EVANGELIA MOULA T"UMACZENIE ALEKSANDRA BORYCZKA

O AUTORCEUr. w roku 1966. Licencjat z archeologii, magiste-rium z pedagogiki i doktorat z literatury dzieci!cej. Nauczycielka %lologii w szkole &redniej. Interesuje si! badaniami literatury, a w szczególno&ci ideologi' i stereotypami oraz komiksem, albo jako narz!dziem

edukacyjnym, albo jako medium artystycznym.

Ilus

tracja

Kam

bada

is

KOMIKS– GRECKIE S!OWO, ALE CZY GRECKI "WIAT?

110

LISTA NOWO!CI

ALBUMY I ZESZYTY KOMIKSOWEA gdyby Chopin !y" w naszych czasach?, ró!ni autorzy, Europejska Fundacja Kultury Miejskiej, XII 10, 212 ss.

Antologia memoria Janusza Christy, ró!ni autorzy, Stowarzyszenie Twórców „Contur”, X 10, 44 ss., 160 x 240 mm

Biocosmosis: Emnisi. Antologia tom 3, Edvin Voli"ski (sc.), Nikodem Caba#a (rys.), Pro Arte, X 10, 40 ss., 210 x 297 mm

Bler tom 1: Lepsza wersja !ycia, Rafa# Sz#apa (sc. i rys.), Blik Studio, X 10, 48 ss., 210 x 297 mm

Chaos w mojej g"owie, Pawe# Prystupa (sc. i rys.), Caramba, X 10, 104 ss., 210 x 297 mm

Chopin na weselu w #ychlinie, czyli Fryderyka przygody na mniej powa!n$ nut%, Szymon Adamus (sc.), Pawe# K$dzierski (rys.), Starostwo Powiatowe w Koninie, IX 10, 24 ss., 210 x 210 mm

Chopin New Romantic, ró!ni autorzy, Kultura Gniewu, XII 10, 148 ss., 160 x 230 mm

Chwa"a zwyci%zcom. Nieznani bohaterowie powstania wielkopolskiego, Piotr Wierzba (sc.),Maciej Klim (rys.), Albus, IX 10, 32 ss., 210 x 297 mm

Cichociemni z „Ospy”, Wojciech Birek (sc.), Miko#aj Birek (rys.), Instytut Pami$ci Narodowej, 2010, 68 ss., 210 x 290 mm

City Stories tom 6, ró!ni autorzy, Studio Mamut, X 10, 176 ss., 190 x 240 mm

Dogmat tom 2: Si Deus pro nobis..., %ukasz Chmielewski (sc.), Piotr Bia#czak (rys.), Studio Domino Sp. z o.o., X 10, 64 ss., 210 x 297 mm

Dziewczyny te! rysuj$ komiksy!, ró!ni autorzy, Stowarzyszenie Arteria, IX 10, 42 ss., 150 x 210 mm

Funky Koval tom 1: Bez oddechu, Maciej Parowski, Jacek Rodek (sc.), Bogus#aw Polch (rys.), Prószy"ski i S-ka, III 11, 52 ss., 210 x 290 mm

Je! Jerzy na urwanym &lmie, ró!ni autorzy, Egmont Polska, III 11, 80 ss., 210 x 297 mm

Je! Jerzy tom 0: Dokument, Rafa# Skar!ycki (sc.), Tomasz Lew Le&niak (rys.), Egmont Polska, III 11, 56 ss., 210 x 297 mm

Je! Jerzy tom 1: Nie dla dzieci, Rafa# Skar!ycki (sc.), Tomasz Lew Le&niak (rys.), Egmont Polska, III 11, 48 ss., 210 x 297 mm

Je! Jerzy tom 2: Wróg publiczny, Rafa# Skar!ycki (sc.), Tomasz Lew Le&niak (rys.), Egmont Polska, III 11, 48 ss., 210 x 297 mm

Je! Jerzy tom 4: 'cigany, Rafa# Skar!ycki (sc.), Tomasz Lew Le&niak (rys.), Egmont Polska, III 11, 48 ss., (wydanie rozszerzone: 64 ss.), 210 x 297 mm

Je! Jerzy tom 5: Ziom, Rafa# Skar!ycki (sc.), Tomasz Lew Le&niak (rys.), Egmont Polska, III 11, 48 ss., (wydanie rozszerzone: 64 ss.), 210 x 297 mm

Je! Jerzy tom 6: In vitro, Rafa# Skar!ycki (sc.), Tomasz Lew Le&niak (rys.), Egmont Polska, III 11, 56 ss., 210 x 297 mm

Je! Jerzy tom 7: Cz"owiek z blizn$, Rafa# Skar!ycki (sc.), Tomasz Lew Le&niak (rys.), Egmont Polska, III 11, 48 ss., 210 x 297 mm

Kajtek, Koko i inni, Janusz Christa (sc. i rys.), Egmont Polska, X 10, 240 ss., 170 x 260 mm

Kajtek i Koko w Londynie, Janusz Christa (sc. i rys.), Egmont Polska, II 11, 192 ss., 170 x 260 mm

Kamie( Przeznaczenia tom 1, Tomasz Kleszcz (sc. i rys.), Wydawnictwo Roberta Zar$by, IV 11, 120 ss., 176 x 250 mm

Katalog wystawy konkursowej 21. Mi%dzynarodowego Festiwalu Komiksu i Gier w )odzi, ró!ni autorzy, Stowarzyszenie Twórców „Contur”, X 10, 172 ss., 160 x 240 mm

Komiksowe Hity zeszyt 4: Wied*min. Racja stanu, cz$&' 1, Micha# Ga#ek (sc.), Arkadiusz Klimek, %ukasz Poller (rys.), Egmont Polska, IV 11, 52 ss., 170 x 260 mm

Konstrukt nr 1, Jakub Kijuc (sc. i rys.), Ma#gorzata Pomian (rys.), Czarna Materia, XI 10, 44 ss., 170 x 260 mm

Konstrukt nr 2, Jakub Kijuc (sc. i rys.), Czarna Materia, I 11, 44 ss., 170 x 260 mm

Kroniki epizodów wojennych tom 2: Pierwsi w boju, Mariusz Wójtowicz-Podhorski (sc.), Jacek Przybylski (rys.), VIII 10, 52 ss., 210 x 297 mm

Ma"y Ksi$!%, Jurand Paw#owski (sc. i rys.), Ibis, II 11, 64 ss., 165 x 245 mm

Miasto Komiksów 2010 Historie bez dymków, ró!ni autorzy, Miejski Dom Kultury w Stalowej Woli, IV kwarta# 2010, 80 ss., 176 x 250 mm

Mi%dzy dniem a snem w Wilanowie tom 2, Ewa Karska (sc.), S#awomir Kie#bus (rys.), MAAR Marzena J. Bachan, IV kwarta# 10, 40 str., 210 x 290 mm

Monte Cassino tom 2, Zbigniew Tomecki (sc.), Gabriela Becla (rys.), Stowarzyszenie Pokolenie, I 11, 128 ss., 210 x 290 mm

Na wypadek wszelki woda, soda i B$belki (oraz Kud"aczki), Tadeusz Baranowski (sc. i rys.), Ongrys, X 10, 96 ss., 220 x 296 mm

Planeta robotów, Maciej Parowski (sc.), Jacek Skrzydlewski (rys.), Ongrys, X 10, 48 ss. (wydanie ekonomiczne), 72 ss. (wydanie kolekcjonerskie), 220 x 296 mm

Pos"annictwo Rozalii Celakówny, Piotr Kaczmarek (sc. i rys.), Wydawnictwo Sióstr Loretanek, XII 10, 48 ss., 210 x 297 mm

Prosiacek 1990-2010, Krzysztof Owedyk (sc. i rys.), Kultura Gniewu, X 10, 262 ss., 200 x 265 mm

SIERPIE! 2010 – KWIECIE! 2011 TEKST TOMASZ KONTNY

LISTA NOWO"CI

111

LISTA NOWO!CI

Red Dada, Katarzyna Wasylak (sc. i rys.), Studio JG, II 11, 256 ss., 148 x 210 mm

Samolot, Daniel Gizicki (sc.), Marek Lachowicz (rys.), Timof Comics, IX 10, 8 ss., 148 x 210 mm

Sceny z !ycia murarza, Jerzy Szy!ak (sc.), ró"ni rysownicy, Timof Comics, X 10, 80 ss., 210 x 280 mm

Scientia Occulta, Robert Sienicki (sc.), #ukasz Okólski (rys.), Mroja Press, IV 11, 124 ss., 220 x 165 mm

Strefa Komiksu nr 15: Laleczki, Daniel Gizicki, Ireneusz Mazurek, Bartosz Sztybor (sc.), Maciej Pa!ka (sc. i rys.), Wydawnictwo Roberta Zar$by, X 10, 68 ss., 165 x 240 mm

Strefa Komiksu nr 16: W cieniu gwiazdy, Zygmunt Similak (sc. i rys.), Wydawnictwo Roberta Zar$by, XII 10, 56 ss., 210 x 297 mm

Strefa Komiksu nr 17: Triumwirat tom 3, Robert Zar$ba (sc.), Zygmunt Similak (rys.), Wydawnictwo Roberta Zar$by, XII 10, 44 ss., 210 x 297 mm

Strefa Komiksu nr 18: Mrok tom 2: Krwawe !niwo, Robert Zar$ba (sc.), Nikodem Caba!a, Artur Chochowski, Zygmunt Similak, Tomasz Kleszcz (rys.), Wydawnictwo Roberta Zar$by, IV 11, 52 ss., 210 x 297 mm

Sprane d!insy i sztama, Jaros!aw P!óciennik (sc.),Pawe! P!óciennik (rys.), Timof Comics, IX 10, 104 ss., 170 x 240 mm

Tainted, Bartosz Sztybor (sc.), Piotr Nowacki (rys.), Mroja Press, IX 10, 60 ss., 148 x 210 mm

To doprawdy kiepska sprawa, kiedy Bestia si" pojawia, Tadeusz Baranowski (sc. i rys.), Ongrys, X 10, 48 ss (wydanie ekonomiczne), 64 ss. (wydanie kolekcjonerskie), 220 x 296 mm

Trudne pocz#tki, Wojciech Streich (sc.),Tomasz Kwiatkowski (rys.), Forza Cuiavia, II 11, 22 ss., 247 x 173 mm

Tytus, Romek i A’Tomek ksi$ga 25: Wyprawa po owoce chichotu, Henryk Jerzy Chmielewski (sc. i rys.), Egmont, IV 11, 48 ss., 234 x 165 mm

Tytus, Romek i A’Tomek- Ksi"ga 80-lecia, Henryk Jerzy Chmielewski (sc. i rys.), Egmont Polska, X 10, 200 ss., 170 x 260 mm

Wilq Superbohater nr 15: Siedem dziur dla kominiarza, Bartosz Minkiewicz, Tomasz Minkiewicz (sc. i rys.), BM Vision, IX 10, 40 ss., 210 x 297 mm

Wilq Superbohater nr 16: Vendetta Brutto, Bartosz Minkiewicz, Tomasz Minkiewicz (sc. i rys.), BM Vision, XII 10, 40 ss., 210 x 297 mm

Wykolejeniec, Grzegorz Janusz (sc.), Berenika Ko!omycka (rys.), Taurus Media, X 10, 64 ss., 210 x 297 mm

Wyzwolenie? 1945, S!awomir Zaj%czkowski (sc.), Krzysztof Wyrzykowski (rys.), Instytut Pami$ci Narodowej, XI 10, 82 ss., 210 x 297 mm

Zakazany owoc i bracia Kowalscy w jednym, Dariusz Palinowski (sc. i rys.), Kultura Gniewu, X 10, 134 ss., 200 x 265 mm

$ubr $or!, Tomasz Samojlik (sc. i rys.), Zak!ad Bada& Ssaków PAN, X 10, 32 ss., 148 x 210 mm

MAGAZYNY I ZINY Analna wiosna, Ojciec Rene (sc. i rys.), X 10, 32 ss., 148 x 210 mm

Biblioteka Komiksu nr 1: Alex Novak: Ragon cz. 1, Miros!aw Sojnowski (sc. i rys.), ArtGraphic, 2010, 32 ss., 148 x 210 mm




Biblioteka Komiksu nr 5: Koval Junior i inne historie, Miros!aw Sojnowski (sc. i rys.), ArtGraphic, 2010, 32 ss., 148 x 210 mm

Biblioteka Komiksu nr 6: Zimowa opowie%& i inne, Miros!aw Sojnowski (sc. i rys.), ArtGraphic, 2010, 32 ss., 148 x 210 mm

Biblioteka Komiksu nr 7: Alex Novak: Katedra cz. 1, Miros!aw Sojnowski (sc. i rys.), ArtGraphic, 2011, 32 ss., 148 x 210 mm

Biblioteka Komiksu nr 8: Alex Novak: Katedra cz. 2, Miros!aw Sojnowski (sc. i rys.), ArtGraphic, 2011, 32 ss., 148 x 210 mm

Biceps nr 1, ró"ni autorzy, ATY Wydawnictwo, X 10, 40 ss., 160 x 230 mm

Binio Bill – ... i Gwiazdy, ró"ni autorzy, III 11, 16 ss., 176 x 250 mm

Cz'owiek bez szyi nr 1, Rafa! Ko!sut, Adam Czernatowicz (sc.), Biram Ba, Igor Wolski, Kajetan Wykurz (rys.), Dolna Pó!ka, IV 11, 32 ss., 176 x 250 mm

Cz'owiek bez szyi nr 2, Rafa! Ko!sut, Adam Czernatowicz (sc.), Jacek Kuziemski, Tomasz Kwiecie& (rys.), Dolna Pó!ka, IV 11, 32 ss., 176 x 250 mm

Demland tom 1: Brak zrozumienia dla realizmu, Jakub D$bski (sc.), ró"ni rysownicy, Demland, X 10, 48 ss., 176 x 250 mm

O AUTORZEScenarzysta komiksowy i dramatopisarz. Wspó'twórca i wydawca

Opowie'ci tramwajowych. Komiksy do jego scenariuszy go%ci'y m.in. w antologiach W s%siednich kadrach i Powstanie ’44, magazynach

Karton, Chichot i Maszin a tak!e w Gazecie Wyborczej i Wysokich Obcasach.

112

LISTA NOWO!CI

Demland tom 2: Niepojmowanie mangi, Jakub D!bski (sc.), ró"ni rysownicy, Demland, III 11, 48 ss., 176 x 250 mm

Gie!da komiksów nr 6, Taurus Media, X 10, 56 ss., 148 x 210 mm

GTP nr 5, ró"ni autorzy, GTP, X 10, 36 ss., 148 x 210 mm

GTP nr 6, ró"ni autorzy, GTP, III 11, 36 ss., 148 x 210 mm

Ha!aba!a – gazetka z komiksami, ró"ni autorzy, III 11, 32 ss., 148 x 210 mm

Henryk Kaydan nr 1, Jakub Martewicz (sc. i rys.), HK, X 10, 28 ss., 176 x 250 mm

Henryk Kaydan nr 2, Jakub Martewicz (sc. i rys.), HK, III 11, 44 ss., 176 x 250 mm

Historia fabryki, Edyta Bystro# (sc. i rys.), 40 ss., IV 11, 148 x 210 mm

Justice, Micha$ Arkusi#ski (sc. i rys.), X 10, 56 ss., 148 x 210 mm

Karton nr 5, ró"ni autorzy, WAP-HR, X 10, 40 ss., 170 x 240 mm

Karton nr 6, ró"ni autorzy, WAP-HR, III 11, 40 ss., 170 x 240 mm

Kolektyw nr 7, ró"ni autorzy, Dolna Pó$ka, X 10, 96 ss., 176 x 250 mm

Kolektyw nr 8, ró"ni autorzy, Dolna Pó$ka, IV 11, 96 ss., 176 x 250 mm

Ksi"#niczka, Edyta Bystro# (sc. i rys.), 18 ss., XI 10, 148 x 210 mm

Lody, Piotr Szreniawski (sc.), Jakub Grochola (rys.), X 10, 56 ss., 210 x 148 mm

Moe, Piotr Nowacki (sc. i rys.), Magazyn Karton, III 11, 24 ss., 148 x 210 mm

Moja #ona jest strasznie Paschalska, Ojciec Rene (sc. i rys.), II 11, 32 ss., 148 x 210 mm

Napletek nieboszczyka, Ojciec Rene (sc. i rys.), XII 10, 32 ss., 148 x 210 mm

Och! przygody gentlema$skiego barbarzy$cy, Jacek Kuziemski (sc. i rys.), X 10, 28 ss., 176 x 250 mm

Oi! Komiks, Lipa (sc. i rys.), Olifant Records, II 11, 32 ss., 148 x 210 mm

Prawda o dzikim zachodzie, S$awomir Lewandowski (sc. i rys.), IV 11, 36 ss., 176 x 250 mm

Pryszcze na cipie i inne historie, Ojciec Rene (sc. i rys.), X 10, 32 ss., 148 x 210 mm

Ratman: Terror na wizji, Tomasz Niewiadomski (sc. i rys.), X 10, 16 ss., 148 x 210 mm

Rozwolnienie ja%ni, Ojciec Rene (sc. i rys.), IV 11, 32 ss., 148 x 210 mm

W&troba pojeba, Ojciec Rene (sc. i rys.), IX 10, 32 ss., 148 x 210 mm

Wniebowzi"ta przez wielb!&da, Ojciec Rene (sc. i rys.), VIII 10, 32 ss., 148 x 210 mm

Wyprawa na Punkt G, Katarzyna Szauli#ska (sc. i rys.), II 11, 12 ss., 148 x 210 mm

Veronique, Piotr Szreniawski (sc.), Otusiunio (rys.), IX 10, 32 ss., 148 x 210 mm

Veronique: Skrzynka Prawdy, ró"ni scenarzy%ci, Otusiunio (rys.), IV 11, 40 ss., 148 x 210 mm

Zeszyty Komiksowe nr 10, ró"ni autorzy, Centrala – Fundacja Tranzyt, X 10, 158 ss., 210 x 290 mm

Ziniol. Kwartalnik kultury komiksowej nr 9, ró"ni autorzy, Timof Comics, IX 10, 96 ss., 170 x 240 mm

Ziniol. Kwartalnik kultury komiksowej nr 10, ró"ni autorzy, Timof Comics, XII 10, 96 ss., 170 x 240 mm

KSI"#KI, ARTBOOKI I OPRACOWANIA 45-89. Comics behind the iron curtain, Centrala, X 10, 78 ss., 176 x 250 mm

Anatomia Fantastyki tom 15: Seryjne oblicza z!a, Rados$aw Swó$$, Gda#ski Klub Fantastyki, IV kwarta$ 2010, 120 ss.

Antologia tekstów 10. Sympozjum Komiksologicznego, Stowarzyszenie Twórców „Contur”, X 10, 136 ss., 210 x 290 mm

Czas na komiks, Timof i cisi wspólnicy + BWA Jelenia Góra + BWA Zielona Góra + BWA Studio Wroc$aw, VIII 10, 96 ss., 230 x 320 mm

Historia Polski w komiksowych kadrach, Justyna Czaja, Wydawnictwo Pozna#skiego Towarzystwa Przyjació$ Nauk, XII 10, 268 ss., 170 x 245 mm

Jerzy Wróblewski Portfolio, Jerzy Wróblewski (sc. i rys.), BB-Team, X 10

Komiks w „'wiecie M!odych”, Leszek Kaczanowski, Stowarzyszenie Twórców „Contur”, X 10, 104 ss., 160 x 240 mm

Leksykon polskich bohaterów i serii komiksowych, Adam Rusek, Centrala, X 10, 320 ss., 216 x 254 mm

Mistrzowie polskiego komiksu, Stowarzyszenie Twórców „Contur”, X 10, 24 ss., 160 x 240 mm

W trakcie opracowy-wania listy korzysta-

!em z materia!ów zawartych na stronach komiks.polter.pl, komiks.nast.pl, wrak.pl, wak.net.pl i materia!ów w!asnych. T.K.

KOMIKS W EUROPIE !RODKOWO-WSCHODNIEJ

39PLN

No112011

KOMIKS W EUROPIE !RODKOWO-WSCHODNIEJN

o11 / 2011

DOFINANSOWANO ZE !RODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO

JU" JESIENI# NUMER DWUNASTY, A W NIM:

KOMIKS HISTORYCZNY

Documents

Zeszyty Komiksowe nr 11 - Komiks w Europie środkowo-wschodniej