Upload
phungkhuong
View
263
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Części mowy - powtórzenie
Język polski
Klasa I Gim
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Plan
Nieodmienne części mowy:
1. przysłówek
2. przyimek
3. spójnik
4. partykuła
5. wykrzyknik
Odmienne części mowy:
1. rzeczownik
2. przymiotnik
3. liczebnik
4. czasownik
5. zaimki
Części mowy – odmienne i nieodmienne
NIEODMIENNE
Części mowy to wyrazy, którymi posługujemy się w mowie, oznaczają przedmioty, czynności, cechy przedmiotów lub czynności.
ODMIENNE
1. rzeczownik 2. przymiotnik 3. liczebnik 4. czasownik 5. zaimki
1. przysłówek 2. przyimek 3. spójnik 4. partykuła 5. wykrzyknik
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Rzeczownik • Rzeczowniki to inaczej nazwy istot (Krzyś, zjawisk (deszcz), stanów (smutek) i pojęć
(kapitalizm). • Odpowiadają na pytania kto? co? • Odmieniają się przez przypadki i liczby. • Występują w zdaniu w funkcji podmiotu lub dopełnienia, orzecznika. • Występują w jednym z trzech rodzajów: męskim, żeńskim i nijakim. • Rzeczowniki dzielą się na żywotne (człowiek, pies, dziecko) i nieżywotne (stół,
drzewo, rzeka). Rzeczowniki nieżywotne rodzaju męskiego mają w liczbie pojedynczej biernik równy mianownikowi.
• Rzeczownik odmienia się przez przypadki. Nazywamy to deklinacją. Nazwy przypadków:
Mianownik kto? co? kot Dopełniacz kogo? czego nie ma? kota
Celownik komu? czemu się przyglądam? kotu Biernik kogo? co widzę? kota
Narzędnik z kim? z czym? kotem Miejscownik o kim? o czym? kocie
Wołacz o! kocie!
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Przymiotnik
• Przymiotnik oznacza cechy i właściwości rzeczowników, np. ciemny, wielkie.
• Odpowiadają na pytania jaki? jaka? jakie? który? która? które? czyj? czyja? czyje?
• W zdaniu pełnią funkcję przydawek lub orzeczników.
• Odmieniają się przez przypadki, liczby, a także rodzaje.
• Przymiotniki stopniują się. W ten sposób mogą wyrażać różne stopnie natężenia jakiejś cechy.
• stopień równy: krótki
• stopień wyższy: krótszy
• stopień najwyższy: najkrótszy
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Liczebnik
• Liczebniki to wyrazy, które oznaczają liczbę lub kolejność osób, zwierząt i rzeczy, np. dwa, drugi.
• Ze względu na różnice w znaczeniu i zastosowaniu rozróżniamy liczebniki:
• główne: dwa
• ułamkowe: półtora
• zbiorowe: sześcioro
• porządkowe: trzeci, dwudziesty czwarty
nieokreślone: kilka
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Zaimek
• Zaimki zastępują w zdaniu inne części mowy (rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki, przysłówki).
• Za pomocą zaimków wskazujemy osoby, przedmioty, ich cechy, okoliczności czynności i stanów.
• Ze względu na znaczenie zaimki dzielimy na: • osobowe: ja, ty, my, wy • zwrotny: się (siebie, sobie) • dzierżawcze: mój, twój, nasz, wasz • wskazujące: ten, ta, to, tamten, ów • pytające: kto? co? który? jaki? • względne, czyli łączące zdanie podrzędne z nadrzędnym, np. kto, co, który, jaki,
gdzie • nieokreślone: ktoś, coś, jakiś • Ze względu na znaczenie zaimki dzielimy na: rzeczowne (ja, ty, kto, co, nikt),
przymiotne (ten, tamten, taki, mój, twój), liczebne (ile, tyle), przysłowne (tak, tu, tam, wtedy, jak, gdzie, kiedy).
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Czasownik
• Czasowniki to wyrazy, które oznaczają czynność lub stan osób, zwierząt i rzeczy.
• Odmieniają się przez osoby. • W zdaniu pełnią najczęściej funkcję orzeczenia. • Funkcję orzeczenia pełnią osobowe formy czasownika,
np. ja chodzę, ty chodzisz. Formy osobowe czasownika występują: a) w trzech osobach: widzę, widzisz, widzi, b) w dwu liczbach: pojedynczej i mnogiej, c) w trzech czasach: teraźniejszym, przeszłym i przyszłym, np. robię,
robiłem, będę robił, d) w trzech trybach - orzekającym, rozkazującym
i przypuszczającym: kochasz, kochaj, kochałbyś, e) w trzech stronach - czynnej, biernej i zwrotnej: myję (kogoś), jestem
myty, myję się.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Czasownik
• Czasowniki mają też formy nieosobowe:
• imiesłów przymiotnikowy
a) czynny (-ący), np. śpiący
b) bierny (-ny, -ty), np. znany, zaklęty
• imiesłów przysłówkowy
a) współrzędny (-ąc), np. czytając
b) uprzedni (-łszy, -wszy), np. przyszedłszy, wziąwszy
• bezokolicznik, nieodmienny, np. mówić, jeździć;
• formy czasowników zakończone na -no, -to, np. znaleziono, odkryto.
• Rozróżniamy czasowniki niedokonane (skakać, łapać, pisać) i dokonane (skoczyć, złapać, napisać).
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Znaczenie i pytanie przysłówka
Przysłówek to nieodmienna część mowy .
Określa czasownik, nazywając miejsce,
czas, sposób czynności.
Przysłówek odpowiada na pytanie :
jak? gdzie? kiedy?
Marek skoczył daleko, ale po miesiącu
ćwiczeń skoczył jeszcze dalej.
Rodzaje przysłówków
Przysłówki
odprzymiotnikowe
ładny - ładnie
czysty - czysto
nieodprzymiotnikowe
teraz
zawsze
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Przyimek
• Przyimek to nieodmienna i niesamodzielna część mowy.
• Przyimek sygnalizuje zależności:
• przestrzenne np. w domu czasowe np. przed feriami
• przyczynowe np. z radości
• celowościowe np.. po zakupy
materialne np. na mleku
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Spójnik
• Spójnik to nieodmienna i niesamodzielna
część mowy.
• Łączy wyrazy w zdaniu pojedynczym.
• Polskimi barwami narodowymi są biel i
czerwień.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykrzyknik – najstarszy wyraz świata
• Wykrzyknik to nieodmienna i niesamodzielna część mowy.
• Wykrzykniku, jeśli wola
• Wkrzyczże się: Hej! Hop! Hola!
• Wykrzyknik służy do:
• wyrażenia uczuć i wrażeń, np. ach, och, oj, brr
• przywołania kogoś, np. ej, hej, halo
• wywołania czyjeś reakcji, np. pst, cii
• wydawania poleceń szczególnie zwierzętom, np. a sio, prr, wio
• naśladowania dźwięków otoczenia, np. muu, bęc, trach, bzz
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Partykuła
Partykuła to nieodmienna i niesamodzielna część mowy.
Partykuła służy do: wzmacniania znaczenia wyrazów i zdań, np. Mówże głośniej. Chodź
no tutaj.
lekkiej modyfikacji sensu wypowiedzi, np. Może pójdę do teatru.
Oby grali „Hamleta”. Chyba się spóźnimy. On jeszcze jest w
garderobie.
zmianie sensu wypowiedzi, np. Nie podobało mi się. Czy znasz tę
sztukę?
Partykuły: nie, tak, czy, no, niech, -by, -że, -li, może, jeszcze.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Bibliografia
1. Witold Gawdzik, Ortografia i gramatyka na wesoło, Instytut Wydawniczy PAX 1990.
2. Maciej Szulc, Agnieszka Gorzałczyńska –Mróz, Język polski, nauka o języku, Wydawnictwo M. Bożak, Gdańsk 2001.
3. Słowa Na czasie , Podręcznik do kształcenia językowego z ćwiczeniami, Nowa Era 2008 .
4. Gramatyka opisowa współczesnego języka polskiego. Morfologia”, pod red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, wyd. 2 zmienione, Warszawa 1998.
5. „Słowa na start! 5”, Wydawnictwo Rożak, Gdańsk 2005; 6. „Słowa na start! 6”,Wydawnictwo Rożak, Gdańsk 2006.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego