Wczesne wspomaganie rozwoju mowy

Diagnozowanie i postępowanie Diagnozowanie i postępowanie logopedycznelogopedyczne

mgr Danuta Bolesławska - logopedamgr Danuta Bolesławska - logopeda

Mowa umożliwia

porozumiewanie sięporozumiewanie się nawiązywanie kontaktów społecznychnawiązywanie kontaktów społecznych poznawanie otaczającego światapoznawanie otaczającego świata rozwój poznawczyrozwój poznawczy pełne uczestnictwo w życiu społecznympełne uczestnictwo w życiu społecznym

Okresy rozwoju mowy według L. Kaczmarka

okres przygotowawczyokres przygotowawczy – 3-9 miesiąc życia – 3-9 miesiąc życia płodowegopłodowego

okres melodiiokres melodii- 0-1 rok życia dziecka- 0-1 rok życia dziecka okres wyrazuokres wyrazu – 1 – 2 rok życia dziecka – 1 – 2 rok życia dziecka okres zdaniaokres zdania – 2 – 3 rok życia dziecka – 2 – 3 rok życia dziecka okres swoistych form językowychokres swoistych form językowych –3 – 7 –3 – 7

rok życia dzieckarok życia dziecka

Tempo i przebieg rozwoju mowy zależy od wielu czynników i u różnych dzieci jest on odmienny

Warunki prawidłowego rozwoju mowy

Czynniki zewnętrzneCzynniki zewnętrzne ( winno je zapewnić ( winno je zapewnić środowisko):środowisko):

- - właściwywłaściwy kontakt językowy,kontakt językowy,- kontakt emocjonalny.kontakt emocjonalny. Czynniki wewnętrzne Czynniki wewnętrzne ( tkwiące w dziecku) :( tkwiące w dziecku) :- - prawidłowy słuch,prawidłowy słuch,- norma intelektualna,norma intelektualna,- sprawność fizyczna, szczególnie w zakresie sprawność fizyczna, szczególnie w zakresie

motoryki narządów mownychmotoryki narządów mownych

Do Specjalistycznej Poradni Wczesnej Diagnozy i Rehabilitacji zgłaszają się rodzice z małymi dziećmi (przed 3 oraz po 3 r. życia), które: nie rozumieją , co się do nich mówinie rozumieją , co się do nich mówi nie mówiąnie mówią rozumieją , lecz nie mówiąrozumieją , lecz nie mówią mówią małomówią mało mówią niezrozumialemówią niezrozumiale mówią niepłynniemówią niepłynnieObjawy-Objawy- mogą być wspólne dla wielu zaburzeń. mogą być wspólne dla wielu zaburzeń.Określenia wymaga, czy świadczą o patologii, czy Określenia wymaga, czy świadczą o patologii, czy

patologią nie są ( uwzględniając wiek dziecka i patologią nie są ( uwzględniając wiek dziecka i etapy rozwoju mowy) oraz poszukiwania etapy rozwoju mowy) oraz poszukiwania przyczyn przyczyn ich występowania.ich występowania.

Diagnoza logopedyczna

Odpowiada na pytanie: Odpowiada na pytanie:

Jaką kompetencję językową Jaką kompetencję językową i komunikacyjną oraz jaką wiedzę i komunikacyjną oraz jaką wiedzę o rzeczywistości diagnozowana osoba ma o rzeczywistości diagnozowana osoba ma i jakimi sprawnościami i jakimi sprawnościami komunikacyjnymi dysponuje?komunikacyjnymi dysponuje?

Kroki badawcze:

Określenie problemuOkreślenie problemu 1.1.Badania wstępneBadania wstępne wywiad (wywiad (ogólny przebieg rozwoju, mowy, stanuogólny przebieg rozwoju, mowy, stanu zdrowia);zdrowia); obserwacja dziecka obserwacja dziecka w aktywności spontanicznejw aktywności spontanicznej i zadaniowej;i zadaniowej; orientacyjne badanie mowyorientacyjne badanie mowy (nawiązywanie (nawiązywanie kontaktu werbalnego, ilościowe i jakościowe cechy kontaktu werbalnego, ilościowe i jakościowe cechy

wypowiedzi, płynność, tempowypowiedzi, płynność, tempo ) )

Kroki badawcze

2.2.Badania specjalistyczne ( Badania specjalistyczne ( lekarskie, lekarskie, psychologiczne, pedagogiczne i innych psychologiczne, pedagogiczne i innych specjalistów).specjalistów).

Kroki badawcze Sformułowanie hipotez Sformułowanie hipotez Badania podstawoweBadania podstawowe – rozumienie, mówienie – rozumienie, mówienie

( dokładne ustalenie poziomu mowy już ( dokładne ustalenie poziomu mowy już ukształtowanej. U dziecka, które nie ukończyło ukształtowanej. U dziecka, które nie ukończyło 3 r. życia mowa nie jest jeszcze w pełni 3 r. życia mowa nie jest jeszcze w pełni wykształcona, tym bardziej dotyczy to dzieci wykształcona, tym bardziej dotyczy to dzieci z poważnym opóźnieniem rozwoju mowyz poważnym opóźnieniem rozwoju mowy, , które które nawet po zakończeniu etapu kształtowanianawet po zakończeniu etapu kształtowania mowy- mowy- powyżej 3 roku życia nie osiągają poziomu powyżej 3 roku życia nie osiągają poziomu zdania).zdania).

Weryfikacja hipotezWeryfikacja hipotez

Wykorzystywane narzędzia badawcze

Od obrazka do słowa Od obrazka do słowa ( Rodak, Nawrocka 1993)( Rodak, Nawrocka 1993) AFA- Skala AFA- Skala (Paluch, Mikosza, Drewniak, (Paluch, Mikosza, Drewniak,

Wołosz)Wołosz) Kwestionariusze obrazkoweKwestionariusze obrazkowe (Billewicz, Zioło (Billewicz, Zioło

2001), D.Antos, G. Demel2001), D.Antos, G. Demel SfonemSfonem – – badanie słuchu fonematycznego badanie słuchu fonematycznego

(B. Rocławski – wersja komputerowa)(B. Rocławski – wersja komputerowa) LogopediaLogopedia – (Young Digital Poland) – (Young Digital Poland)

„Najlepszy i jedyny okres wykształcenia mowy to pierwsze trzy lata. Jest to bezwzględny warunek prawidłowego rozwoju mowy” (Hellbugge, von Wimpffen, za: E.Stecko „ Zaburzenia mowy u dzieci- wczesne rozpoznawanie i postępowanie logopedyczne”).

Wykształcenie zdolności mowy w pierwszym okresie dzieciństwa ma ogromne znaczenie, ponieważ po czwartym roku życia odpowiadające za rozwój mowy partie mózgu osiągają swoją dojrzałość.

Wczesne postępowanie logopedyczne

Profilaktyka zaburzeń ( uwzględnić należy Profilaktyka zaburzeń ( uwzględnić należy sytuacje, w których istnieje prawdopodobieństwo sytuacje, w których istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia opóźnionego rozwoju mowy), wystąpienia opóźnionego rozwoju mowy), podejmowanie działań profilaktycznych w obrębie podejmowanie działań profilaktycznych w obrębie narządu żucia, funkcji motorycznych.narządu żucia, funkcji motorycznych.

Główne sposoby oddziaływań: instruowanie Główne sposoby oddziaływań: instruowanie rodziców – masaż logopedyczny, zabawy rodziców – masaż logopedyczny, zabawy stymulujące rozwój mowy.stymulujące rozwój mowy.

Wczesne wykrywanie zaburzeń mowy i słuchu.Wczesne wykrywanie zaburzeń mowy i słuchu.

Wczesne postępowanie logopedyczne

Terapia logopedyczna dzieci z opóźnionym Terapia logopedyczna dzieci z opóźnionym rozwojem mowy ( o zróżnicowanej rozwojem mowy ( o zróżnicowanej etiologii).etiologii).

Stymulacja rozwoju mowy dzieci Stymulacja rozwoju mowy dzieci przedszkolnych, podnoszenie ich przedszkolnych, podnoszenie ich kompetencji językowej i komunikacyjnejkompetencji językowej i komunikacyjnej

Aktywizacja rodziców w usprawnianie Aktywizacja rodziców w usprawnianie zaburzeń mowy.zaburzeń mowy.

Metody stosowane w terapii logopedycznej

Metody dostosowane są do indywidualnych Metody dostosowane są do indywidualnych problemów dziecka, jego wieku, tempa pracy, problemów dziecka, jego wieku, tempa pracy, kondycji psychofizycznej.kondycji psychofizycznej.

Częste zastosowanie mają elementy Częste zastosowanie mają elementy metody metody werbo – tonalnej, werbo – tonalnej, wykorzystywanej w pracy z wykorzystywanej w pracy z dziećmi z uszkodzonym narządem słuchu, a także dziećmi z uszkodzonym narządem słuchu, a także innymi problemami rozwojowymi, w której ruchy innymi problemami rozwojowymi, w której ruchy ciała zostają przełożone na ruchy artykulacyjne.ciała zostają przełożone na ruchy artykulacyjne.

Wybrane ćwiczenia z kinezjologii edukacyjnej Wybrane ćwiczenia z kinezjologii edukacyjnej P. Dennisona.P. Dennisona.

Metody stosowane w terapii logopedycznej

Ćwiczenia logopedyczne: Ćwiczenia logopedyczne: oddechowe, oddechowe, fonacyjne, artykulacyjne, usprawniające fonacyjne, artykulacyjne, usprawniające motorykę narządów mowy, słuchu motorykę narządów mowy, słuchu fonematycznego.fonematycznego.

Metody mechaniczneMetody mechaniczne , lingwistyczne , lingwistyczne (metody fonetyczne), pedagogiczne (metody fonetyczne), pedagogiczne w w późniejszym etapie terapeutycznym.późniejszym etapie terapeutycznym.

Formy pracy

Praca terapeutyczna z dzieckiem prowadzona Praca terapeutyczna z dzieckiem prowadzona jest jest indywidualnieindywidualnie w obecności rodziców w obecności rodziców dziecka.dziecka.

Rodzice włączani są w pracę terapeutyczną Rodzice włączani są w pracę terapeutyczną z dzieckiem.z dzieckiem.

Narzędzia stosowane w terapii logopedycznej

W terapii logopedycznej wykorzystywane są programy:W terapii logopedycznej wykorzystywane są programy: Logopedia Logopedia (Young Digital Poland) – do diagnozy, (Young Digital Poland) – do diagnozy,

terapii, można budować bazę danych, nagrywać terapii, można budować bazę danych, nagrywać wypowiedzi.wypowiedzi.

Logo- gry Logo- gry (Linia. Piłka. Poziom. Wysokość. Papuga. (Linia. Piłka. Poziom. Wysokość. Papuga. Samolot. Armata. Szum. Rybka. Tenis).Samolot. Armata. Szum. Rybka. Tenis).

Mówiące obrazki Mówiące obrazki – w 2 wersjach.– w 2 wersjach. SfonemSfonem- do badania i terapii słuchu fonematycznego.- do badania i terapii słuchu fonematycznego. EchokorektorEchokorektor- do terapii jąkania.- do terapii jąkania. „„Co to? Kto to?”-Co to? Kto to?”-zabawy z dźwiękiemzabawy z dźwiękiem

Multimedialny pakiet logopedycznyMultimedialny pakiet logopedyczny- do - do usprawniania głosek ( Komlogo).usprawniania głosek ( Komlogo).

Pakiet „Zabawa czyni mistrza”Pakiet „Zabawa czyni mistrza”- pomoce - pomoce logopedyczne w formie tradycyjnych gier.logopedyczne w formie tradycyjnych gier.

Zabawki logopedyczne, zestawy obrazkówZabawki logopedyczne, zestawy obrazków „Od „Od obrazka do słowa”, „Język i mowa”, obrazka do słowa”, „Język i mowa”, puzzle, puzzle, historyjki obrazkowe itd.historyjki obrazkowe itd.

Autorskie programy logopedyczne D. Autorskie programy logopedyczne D. Bolesławskiej „Bolesławskiej „Zrób to dla mnie – mamo”; Zrób to dla mnie – mamo”; „ Najpierw sam (sama) się dowiem, potem tobie „ Najpierw sam (sama) się dowiem, potem tobie opowiem” ; „Powiem głoskę , potem słowa opowiem” ; „Powiem głoskę , potem słowa i bajeczka już gotowa” Korygowanie wymowy i bajeczka już gotowa” Korygowanie wymowy dziecka z rozszczepem podniebienia.dziecka z rozszczepem podniebienia.

PodsumowanieU małych dzieci, zanim pojawią się konkretne formy U małych dzieci, zanim pojawią się konkretne formy

zaburzeń mowy z charakterystycznymi dla nich zaburzeń mowy z charakterystycznymi dla nich objawami, wcześniej obserwuje się objawami, wcześniej obserwuje się różnorodne różnorodne przejawy zaburzeń procesu kształtowania się i przejawy zaburzeń procesu kształtowania się i rozwoju mowyrozwoju mowy (brak rozwoju, zatrzymanie (brak rozwoju, zatrzymanie zahamowanie), które przyczyniają się do powstawania zahamowanie), które przyczyniają się do powstawania opóźnień w przebiegu tego procesu.opóźnień w przebiegu tego procesu.

Konieczne jest więc:Konieczne jest więc: wczesne rozpoznaniewczesne rozpoznanie właściwe postępowanie właściwe postępowanie w celu przeciwdziałania i niwelowania przejawów w celu przeciwdziałania i niwelowania przejawów

zaburzeń mowy oraz poprawy funkcjonalności dziecka zaburzeń mowy oraz poprawy funkcjonalności dziecka zagrożonego lub dotkniętego niepełnosprawnością. zagrożonego lub dotkniętego niepełnosprawnością.

Dziękuję za uwagę