Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı Dışsal Kurallara Bağlılık Dönemi Bu dönem, 6-12 yaş arasını kapsamaktadır. Çocuk

kuralların değişmezliğine inanmaktadır, kurallara uymayanların otomatik olarak cezalandırılması gerektiğini düşünür. Kayıtsız şartsız otoriteye uyma söz konusudur. Bu dönemde çocuğa ebeveyni ve diğer yetişkinler tarafından ne yapması ve ne yapmaması gerektiği söylenir. Kurallara uymamasının doğal sonucunun cezalandırılmak olduğuna inanır. Yargı, sadece sınırlı olan gerçeklere dayalıdır ve kural ihlalinde ceza, otomatik olarak verilmelidir. Davranışın gerisindeki nedenler dikkate alınmaz. Böyle bir mantık çocukların, kuralların kesin ve değişmez olduğunu inanmalarına neden olur.

Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı Ahlaki Özerklik Dönemi

Bu dönemde, çocuğun sosyal dünyası giderek artan akran guruplarıyla genişlemiştir. Çocuğun sürekli diğer çocuklarla etkileşimde bulunması ve işbirliği yapması, kurallar hakkındaki fikirlerin değişmesine zemin oluşturur ve ahlak ilkeleri değişmeye başlar. Kuralların insanlar tarafından oluşturulduğu ve gerektiğinde değiştirilebileceği bilincine ulaşır. Ceza, artık kuralların ihlal edilmesiyle otomatik olarak uygulanması gereken bir durum değildir. Kuralların ihlal edilme nedenleri de önemlidir. Diğer bir deyişle, yargıda bulunurken kuralları ihlal edenlerin niyetleri ve içinde bulundukları durumlarda dikkate alınır

Kohlberg’in Ahlak Gelişimi Kuramı Gelenek Öncesi Düzey

Bu düzey, Piaget’in “dışsal kurallara bağlılık” döneminin özelliklerini içine alır. Bu düzeydeki çocuk, kültür içinde kabul edilen iyi ve kötü ölçütlere göre davranır.

Gelenek Öncesi Düzey(4-9) Ceza ve İtaat Eğilimi

Otorite nasıl istiyorsa öyle davranılmalıdır, kuvvetli olan kazanır.

Otorite görmüyorsa suç işlenebilir.

Davranışın sonucuna bakar. Cezalandırılmış davranış doğru değildir.

Gelenek Öncesi Düzey Saf Çıkarcı Eğilim

İhtiyaçların doyurulması ve karşılıklı çıkarlara dikkat edilir.

Kurallar kişinin çıkarına hizmet ediyorsa uyulmalı.

Kaz gelen yerden tavuk esirgenmez mantığı hakimdir, karşılıklı çıkara bakar.

Bir suç durumunda fayda, cezadan büyükse davranışı yapmakta sakınca görmezler.

Geleneksel Düzey(10-15) Kişiler Arası Uyum

Birey kendini diğer insanların yerine koyar ve ona uygun davranır. Grup tarafından kabul edilmek ve takdir edilmek ister.

Ayıplanmamak, başkalarının onayını almak ya da onları mutlu etmek için kurallara uyar.

Geleneksel Düzey Kanun ve Düzen Eğilimi

Toplumsal düzeni korumak ve yasalara uymak esastır.

Kanunlar sorgusuz kabul edilir, uymayanlar onaylanmaz.

Bireyin kurallara uymasındaki amaç toplumsal düzenin korunmasıdır.

Gelenek Sonrası Düzey(15-…) Sosyal Sözleşme Eğilimi

Davranışlar toplum kurallarına uymalıdır.

Yaşamı düzenleyen kurallar eleştirilmeye ve sorgulanmaya başlar.

Kurallar toplum yararına olacak şekilde demokratik yollarla değiştirilebilir.

Gelenek Sonrası Düzey Evrensel Ahlak İlkeleri Eğilimi

İnsan hakları ve temel değerler ölçüdür (Adalet, eşitlik, insan hakları gibi soyut kavramlar).

Birey ahlak ilkelerini kendi seçip oluşturur.

Kohlberg’e göre çok az sayıda insan buna erişir, peygamberler bu düzeydedir.

Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı Oral Dönem

(0-1 yaş) Haz kaynağı ağızdır. Çocuk bu dönemde anneden ayrılmak istemez. Anne çocuğunu sevgi ve şefkatle beslerse, çocuk sevgi ile paylaşmayı öğrenmiş olur. Bu dönemde çocuk pasiftir, sürekli dışarıdan alan bir yapısı vardır. Anne çocuğa sadece süt vermez, sevgisini, ilgi ve şefkatini de verir. Yetiştirme yurdundaki çocuklarda gelişim geriliği olmasının sebebi, çocuğun anne ilgi ve sevgisinden yoksun olmasındandır. Çocuk ilk olarak kendilik değerini burada oluşturur. Anne sevgi gösteriyorsa çocukta “ben değerliyim düşüncesi oluşur.”

Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı Anal Dönem

(1-3 yaş) Bir önceki dönemde çocuk anneden ayrılmak istemiyordu, bu dönemde ise ilk defa ayrışma vardır. Bellek gelişir. Artık dış dünyadaki nesne ve sembolleri sözel olarak ifade edebilir. Bu dönemde nesnelerle nasıl iletişim kurulduğunu, anne babadan model alma yolu ile öğrenir. Bu durumda anne babanın tutarlı olması gerekir. Çünkü çocuk, anne baba ne yaparsa aynısını yapacaktır. Bu dönemde irade kavramı karşımıza çıkar. Bu duygu çocuğun ilk defa hissettiği bir duygudur. Bu dönemde tuvalet eğitimi çok önemlidir. Kaslar olgunlaşır ve çocuk tuvaletini tutabilir. Tuvalet eğitimi ne çok esnek ne çok katı olmalıdır.

Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı Fallik Dönem

(3-6 yaş) Çocuk ilk defa cinsiyetini fark eder. Cinsiyet ve kimlik ayrımı yapar. Bunu yaparken sosyal rolleri de öğrenir. Kız çocuğu, anneden yemek yapımı, ev işleri gibi rolleri öğrenir. Erkek çocuğu, babadan sosyal rolleri öğrenir. Sevgi ile ilgili sorunların kaynağı annedir. Güç, iktidar, kontrol gibi sorunlar ise babadan kaynaklanır. Bu dönemde çocuğun bilişsel yapısı olgunlaşmamıştır.

Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı Gizil Dönem

(7-12 yaş) Çocuğun ilk defa çevresinin oluşmaya başladığı dönemdir. Çocuk enerjisini okul, ders ve arkadaş gibi sosyal ortamlara yönlendirir. Bu dönemde çocuk üzerinde çevre ve arkadaş çok etkilidir. Çocuk yaptığı davranış için onaylanma, beğeni bekler. Bu karşılanmazsa çocukta aşağılık duygusu ortaya çıkar. Bu dönemde ilkokul öğretmenlerine çok rol önemli rol düşmektedir. Çocuğa yetenekleri ölçüsünde görev verilmelidir. Verilecek görev dilimlere ayrılarak verilmelidir. Çocuk görevi parçalara bölünce daha kolay yapabilir.

Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı Genital Dönem

(12-20 yaş) Bu dönemde ergende hızlı bir değişim görülmektedir. Hormonlar hızlıdır, cinsel olgunlaşma vardır. Ergen zihinsel olgunlaşma, olasılıklı düşünce, varsayımsal düşünce, hipotetik düşünce, göreceli düşünme gibi yetiler kazanmıştır. Ergen bu yetileri kullanmak ister, test eder, sınırlarını öğrenmek ister, risk alır. Ergenin anne babasıyla çatışması normaldir. Çatışan ergen sağlıklıdır. Çocuk, aile ne yaparsa tersini yapar. Bu tersini yapma davranış, düşünce, tutum, inanç gibi alanları kapsar. Bu terslik tamamen bilinçsiz yapılır, çocuk farkında değildir.

Erikson’un Psikososyal Gelişim Kuramı Temel Güvene Karşı Güvensizlik(0-1) Bu evrede bağlanma ve duygusal yakınlık önem

taşımaktadır.Bağlanmanın temeli burada atılır. Bağlanma ilk olarak fizyolojiktir. Anne, çocuğu karşılık beklemeden besler, çocukta bağlanma gerçekleşir. Aynı zamanda güvenin temeli de bu dönemde atılır. Güven için en önemli unsurlar; tutarlılık ve kestirilebilirliktir. Annenin davranışları kestirilebilirse çocuk Dünyaya güvenle bakar. Fakat anne tutarsızsa ve davranışları kestirilebilir değilse çocuk tedirgin, her şeyden korkan ve zarar görme endişesi oluşan bir çocuk haline gelir. Çocuk, diğer insanlarla nasıl ilişki içinde olacağını, anneye bakarak öğrenir.Baba ile olan ilişkisini bile anneye bakarak öğrenir.

Erikson’un Psikososyal Gelişim Kuramı Bağımsızlığa Karşı Utanma ve Şüpecilik(1-3) Çocuk iç işlerinde bağımsız olmak isterken, bir yandan da

dışarıdan birinin onu denetlemesini, onaylamasını, izlemesini ve geri bildirim vermesini ister. Eylemlerini kendi yapmak ister. Bu duygu ise “özerklik” olarak adlandırılır. Çocuk birey olduğunu hisseder. Kimliğinin sınırlarını çizer. Ebeveynler güvenli ortamda çocuklarına özerkliğini yaşatma fırsatı vermelidirler. Çocuk bireyselleşmenin verdiği duyguyu yaşamalıdır. Bunu yaşamazsa ilk defa bu dönemde çocuğun içine utanç tohumu atılır. Çocuk, acaba yapamaz mıyım?şeklinde kendi iradesinden kuşkulanır. Sürekli başka birinin onayını bekler, kendi fikirlerine güvenmez.

Erikson’un Psikososyal Gelişim Kuramı Girişimciliğe Karşı Suçluluk(3-6)

Bu dönemde çocuk merakla sorular sorar. Çocuğun sorduğu bu sorulara basit ve sade şekilde, mutlaka cevap verilmelidir. Eğer çocuğun soru sorması engellenirse ileride hiçbir şeyi merak etmez. Çocuğun ileri ki dönemdeki akademik başarısı buna bağlıdır. Ayrıca bu dönem çocukta, sorumluluk, merhamet,acıma duygusunun oluştuğu dönemdir. Empatinin ilk tohumları atılır. Çocuk için hayvan beslemek bu dönemde faydalıdır.

Erikson’un Psikososyal Gelişim Kuramı Başarıya Karşı Aşağılık Duygusu(7-11)

Çocuğun başarıyı tattığı dönemdir. Bu başarı sadece okul başarısından ibaret değildir. Herhangi bir alanda olabilir.(örn: sanat,spor…) Çocuğa verilecek görev, çocuğun yeteneklerine uygun olmalı, gerekirse parçalara bölünerek verilmelidir. Anne- baba çocuğa olumlu geri bildirimlerde bulunmalıdır. Çocuğun kendi varlığını hissedebileceği alan oluşturulmalıdır. Çocuk başkalarıyla kıyaslanmamalıdır. Akademik öz güven bu dönemde gelişir. Plan yapma, ekip ruhu bu dönemde gelişir.

Erikson’un Psikososyal Gelişim Kuramı Kimlik Kazanımına Karşı Rol Karmaşası(11-17)

Bireyde hızlı fiziksel değişimler meydana gelir.Bireyin bu değişikliklere ayak uydurabilmesi gerekir. Kimlik karmaşasından kurtulup sağlıklı bir kimlik kazanması gerekmektedir. Birey bu dönemde kendine ben kimim? Sorusunu sorar ve bu soruyu yanıtlarsa bir sonraki dönem sağlıklı geçer. Ergen bu dönemde karşı cinsin fiziksel ve zihinsel onayını almak ister. Fiziksel olarak çekici bulunmak, zihinsel olarak da fikirlerinin önemsenmesini isterler. Genç bu dönemde üzerinde otorite hissettiği her şeye isyan eder. Her konuda tartışma çıkarması kimliğinin sınırlarını oluşturmasından kaynaklanmaktadır.

Erikson’un Psikososyal Gelişim Kuramı Yakınlığa Karşı Yalıtılmışlık(Genç Yetişkinlik 17-30)

Bu dönemde çıkara dayalı olmayan yakınlık olmalıdır. Kişi anlaşıldığını hissedince yakınlık duyar. Bir önceki dönemde kimlik oluşturan genç, bu dönemde o kimliği başkalarıyla paylaşmak zorundadır. Dostluk bu dönemde çok önemlidir. Bu dönem dostluklarında çıkar aranmaz, dertler ve sırlar paylaşılır. Romantik ilişkide ise, kişiyi en fazla tanıyan kişi eşidir. Kişiliğin zayıf yönlerini,sırlarını, bilir, koşulsuz kabul eder.

Erikson’un Psikososyal Gelişim Kuramı Üretkenliğe Karşı Durgunluk(Orta Yetişkinlik 30-60)

Hayatın en derin sorgulandığı dönemdir.Bunlar çözülemezse durgunluk oluşur. Fakat kişi; çocuklarıma, torunlarıma tecrübemi aktarayım, mesleğimde bir şeyler yapayım sanatsal faaliyette bulunayım, diye düşünürse üretkenlik yaşanır. Türk toplumunda bu dönemin sigortası “torun bakma” dır. Yani birey sonraki nesillere faydası olduğunu gördüğünde üretkenlik oluşur.

Erikson’un Psikososyal Gelişim Kuramı Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk(60+)

Bu döneme kadarki yaşanılan hayat değerlendirilir. 60’lı yaşlarda kişinin hala yapmak istediği çok şey var fakat fiziksel olarak çökkünlük olduğu için kişi bunu gerçekleştiremez, enerjisi yoktur. Eğer kişi iyki de böyle yaşamışım der, yaşantılarını kabul ederse benlik bütünlüğüne ulaşır. Fakat kabul etmezse umutsuzluk, ölüm korkusu yaşar. Kişide değersizlik ortaya çıkar.

Dinlediğiniz İçin Teşekkürler!!! Hazırlayan:Egesarp KARAKIŞ