Spis Treści

Wykaz skrótów ......................................................................................... 9Słowo wstępne – ks. prof. Janusz Królikowski ..................................... 11Wprowadzenie ......................................................................................... 15

CZĘŚĆ I

WIARA W OBECNOŚĆ BOŻĄW STARYM PRZYMIERZU

1. Jahwe „naszym Bogiem – Panem jedynym” .................................... 212. Wielkość, potęga, majestat i świętość Boga ..................................... 243. Bogactwo treściowe postaw ciała, znaków i gestów ........................ 284. Postawy i gesty przejawem wiary w obecność Boga ....................... 31

1) Jahwe wymagał należnej Mu czci .................................................. 312) Izraelici poprzez postawy ciała objawiali swoją wiarę w obecność Boga ............................................................................. 32

A. Padanie na twarz ........................................................................ 33B. Klęczenie i przyklękanie ............................................................ 36C. Pokłon ......................................................................................... 39D. Postawa stojąca ........................................................................... 41

CZĘŚĆ II

POSTAWY WOBEC OBECNOŚCI BOGAW NOWYM PRZYMIERZU

1. Punktem wyjścia dla postaw chrześcijan wobec obecności Boga – postawa Chrystusa wobec człowieka ................................... 43

Spis treści6

2. Postawy wobec obecności Boga w Piśmie Świętym Nowego Przymierza i w życiu Kościoła ........................................................... 45

1) „Upadli na twarz” ........................................................................... 452) „Padnijmy na kolana” .................................................................... 49

A. W księgach świętych Nowego Przymierza ............................ 49B. W życiu Kościoła ....................................................................... 51

a. Nasz Pan i Stwórca domaga się od ludzi: „We Mnie uznajcie Boga” ....................................................................... 52b. Obowiązujące przepisy liturgiczne dotyczące klękania .................................................................................. 61

3) „Oddajcie Mu pokłon Boski” ....................................................... 68A. Na kartach Pisma Świętego Nowego Przymierza ................. 68B. W życiu Kościoła ....................................................................... 70

4) Postawa stojąca ............................................................................... 72A. Na kartach Pisma Świętego Nowego Przymierza ................. 72B. W życiu Kościoła ....................................................................... 73

5) Obowiązujące postawy w czasie przyjmowania Komunii świętej (w skrócie) .......................................................................... 756) Wezwania papieży do wierności normom liturgicznym .............. 757) Kompetencja do podejmowania decyzji w zakresie liturgii ............................................................................................. 76

CZĘŚĆ IIIEUCHARYSTIA I ADORACJA

1. Błogosławiony, kto (…) chodzi w blasku Bożej obecności ............... 832. „Kościół i świat (...) potrzebują kultu eucharystycznego” ............... 93

1) Najpiękniejszą adoracją – przyjmowanie Komunii świętej ............................................................................................... 932) Formy kultu Eucharystii poza Mszą świętą ................................. 96

A. Adoracja Najświętszego Sakramentu ..................................... 97B. Procesje eucharystyczne ........................................................... 107

3) Adoracja w przeżywaniu Komunii świętej przez św. Faustynę ...................................................................................... 110

Spis treści 7

CZĘŚĆ IVPOSTAWY WIERNYCH WOBEC BOŻEJ OBECNOŚCI

W NAUCZANIU KOŚCIELNYM

1. Odważna i mocna wiara w Boga jest nam dziś konieczna ............ 1132. Napięcia między ciągłością a odnową, wiarą a laicyzacją ............. 1213. Bądźmy świadkami wiary w Boga w świecie, który się zagubił .................................................................................................. 1294. „Odnówmy wiarę w rzeczywistą obecność Chrystusa” ................. 1335. „W obecności Boga żywego nie wolno porzucić gestu ugięcia kolan” ...................................................................................... 1406. „Przyklęknięciu serca” niech towarzyszy „przyklęknięcie ciała” ..... 1497. Rzymskie kongregacje i ich pracownicy o „zginaniu kolan” ........ 1538. „Niech nikt nie spożywa tego Ciała, jeśli Go najpierw nie adorował” ............................................................................................. 1589. Papież wprowadza odnowę liturgii poprzez swój przykład .............. 165

1) Nadszedł czas refl eksji ................................................................... 1652) Wskazanie kierunku całemu Kościołowi .................................... 1683) „Tutaj obecny jest Ten, przed którym pada się na kolana. Uważajcie na to” .......................................................... 174

10. Rozbudzajmy cześć względem Chrystusa obecnego w Sakramencie Miłości ................................................................... 17811. Nie wszystkim wolno przyjmować Komunię świętą ................... 183

CZĘŚĆ VPODAWANIE KOMUNII ŚWIĘTEJ NA RĘKĘ

1. Historia udzielania Komunii świętej na dłoń ................................. 1912. Odejście od zwyczaju podawania Ciała Pańskiego na rękę .......... 1933. Powracanie do pierwotnej tradycji .................................................. 198

1) Instrukcje Kurii Rzymskiej dotyczące podawania Komunii świętej na rękę ................................................................ 1992) Racje za „powrotem” i przeciw niemu ........................................ 205

Spis treści8

4. Powrót do dawnego zwyczaju a cześć dla Eucharystii ................... 2115. Sytuacja w Polsce ................................................................................ 217

1) Obowiązujące uregulowania prawne dotyczące Komunii świętej na rękę ................................................................................ 2172) Wskazania praktyczne ................................................................... 219

Zakończenie ............................................................................................ 221Aneks ........................................................................................................ 225Bibliografi a .............................................................................................. 232

Słowo wstępne

Jezus Chrystus staje się „prawdziwie, rzeczywiście i substan-cjalnie” obecny pod postacią chleba i wina w wyniku słów kon-sekracyjnych wypowiedzianych przez kapłana w czasie Mszy świętej. Tak w nieco techniczny sposób, doktryna katolicka stresz-cza jedną z zasadniczych prawd dotyczących Eucharystii. Jeśli jednak popatrzymy na życie Kościoła, z łatwością dostrzeżemy, że to mało spektakularne sformułowane wywołało nadzwyczajne wprost konsekwencje. W wydobycie i ukazanie pełnego blasku tej prawdy zaangażowali się artyści pracujący w różnych dziedzi-nach sztuki: malarze ilustrowali ją pędzlem, a rzeźbiarze – dłu-tem architekci tworzyli wspaniałe budowle, kompozytorzy oddali na jej służbę najznakomitsze utwory. Można by wyliczać wielkie osiągnięcia artystyczne, by potwierdzić te ogólne stwierdzenia. Niech jednak wystarczy przypomnienie zjawiska. Każda świąty-nia, z tym, co zostało w niej umieszczone, na swój własny spo-sób jest pokłonem oddanym uobecniającemu się w niej Jezusowi Chrystusowi w tajemnicy eucharystycznej – pokłonem, w któ-rym łączy się nasza kultura.

Obecność Jezusa Chrystusa w Eucharystii, będąc „cudem cu-dów”, jak mówi św. Tomasz z Akwinu, stała się inspiracją dla ludz-kiego rozumu, który stara się ją jakoś zrozumieć i wyrazić. Owoce tej inspiracji są obecne w niezliczonych dziełach teologicznych, które zbierają to wszystko, co człowiek jest w stanie osiągnąć przy pomocy swojego rozumu podejmującego służbę na rzecz wiary. Można pokazać, że owoce zamyślenia nad Eucharystią okazały się bardzo wpływowe w rozważaniach nad rozmaitymi – nie tyl-ko teologicznymi – problemami dotyczącymi świata i człowieka,

Słowo wstępne12

dostarczając trafnych sugestii i otwierając drogi myślenia w róż-nych dziedzinach poznania i wiedzy. Tak jest w dalszym ciągu, gdyż wiele dzisiejszych propozycji dotyczących rozumienia czło-wieka ma niewątpliwe korzenie eucharystyczne, a tym samym przedłuża w dziejach jej oddziaływanie.

To wszystko stanowi jednak wstęp do tego, co najważniejsze, czyli do formowania i uświęcania wierzącego. Eucharystyczna obecność Chrystusa, będąca dla osoby wierzącej pokarmem oraz mocnym wezwaniem do przyjęcia odpowiedniej postawy we-wnętrznej i zewnętrznej, dokonuje przemiany człowieka i świa-ta. Słusznie zauważył szwajcarski egzegeta Adrian Schenker, że ustanowienie Eucharystii dokonane przez Chrystusa w Wieczer-niku, a potem powtarzane w każdej celebracji eucharystycznej, to najbardziej znaczące słowa, jakie wypowiadał i może wypo-wiadać człowiek, ponieważ wywołują działanie o niezmiernym wprost zasięgu. Te słowa najbardziej znacząco tworzą dzieje świa-ta, w którym żyjemy, nie zawsze zdając sobie sprawę z wielko-ści tego, co dokonuje się za ich pośrednictwem także w naszym życiu. Faktycznie tworzą one stale dzieje każdego wierzącego i rzeczywistości, w której żyje.

Obecność Jezusa Chrystusa pod postacią chleba i wina, po-nieważ niezmiennie pozostaje fundamentalnym faktem, dotyczą-cym życia Kościoła i drogi wiary każdego wierzącego, domaga się dalszego namysłu rodzącego się na gruncie wiary, uwzględ-niającego całą kościelną tradycję i starającego się odpowiadać na rodzące się dzisiaj pytania. Chodzi nie tylko o to, abyśmy nie zostali w tyle za naszymi poprzednikami w wędrówce wiary, ale byśmy przede wszystkim adekwatnie rozpoznali bliskość nasze-go Pana, a tym samym poznali siebie i odkryli, w jaki sposób tę bliskość uchwycić, wyrazić i uczcić, mając na celu nasze ducho-we dojrzewanie na miarę Chrystusa.

W tak ogólnie zarysowany kontekst religijno-kulturowy wpi-suje się książka księdza prałata Piotra Gajdy. Jezus Chrystus jest obecny w Eucharystii. W jaki zatem sposób człowiek może i po-

Słowo wstępne 13

winien uczcić tę obecność? Takie jest zasadnicze pytanie, które postawił sobie Autor. Istnieje wiele sposobów, odkrytych i prze-kazywanych nam przez tradycję Kościoła. W naszych czasach po-jawiły się nowe. Spotkanie odpowiedzi starych i nowych domaga się rozeznania, które z nich włączyć w życie Kościoła i którym nadać pierwszorzędne znaczenie. Ostatnie lata są czasem debaty nad tym ważnym problemem, debaty niejednokrotnie wywołują-cej konfl ikty interpretacyjne, nierzadko rażącej jednostronnością, a w niejednym przypadku może nawet zbyt agresywnej w swo-ich formach wyrazu. Wnioski, do których zaczyna się dochodzić są jednak nadzwyczaj obiecujące. Zaczyna się przede wszystkim na nowo dostrzegać, że obecność Jezusa Chrystusa w Euchary-stii domaga się czci na miarę wielkości tego faktu. Dla wielu ta-ki wniosek może wydawać się banalny, ale w konkluzji niejednejdyskusji trzeba dojść do stwierdzenia rzeczy po prostu oczywi-stej – nabiera tu znaczenia droga, jaką się do tego stwierdzenia dochodzi, gdyż na ogół daje odpowiedź na pytanie, w jaki spo-sób wyrazić ją potem w życiu. Ta droga i w tym przypadku jest bardzo pouczająca.

„Poznali Go po łamaniu Chleba”.

Słowo wstępne14

Autor niniejszego opracowania, wychodząc od faktu obecności Chrystusa w Eucharystii, stawia więc zasadnicze pytanie, w jaki sposób tę obecność ma uczcić Kościół i każdy wierzący? Uwzględ-niając wypowiedzi Kościoła w tej materii i wnioski z toczących się debat, formułuje szeroką i wyważoną odpowiedź. Sytuuje się ona w ścisłej łączności z bogatą tradycją Kościoła i czerpie ze sprawdzonych wzorców, przy czym zostaje jej nadane szersze uza-sadnienie teologiczne, duchowe i praktyczne. Wielkość świętej ta-jemnicy wiary i jej wielorakie znaczenie dla wierzącego nie mogą zostać zbanalizowane. Trzeba na nią odpowiedzieć przede wszyst-kim głęboką pokorą rodzącą się z wiary, pokorą skondensowaną w geście zgiętych kolan, bez którego nie ma nie tylko kultu eu-charystycznego, ale nie ma także wiary – tak streściłbym zasadni-cze przesłanie, które chce przekazać nam ks. Piotr Gajda w swojej książce. Ponieważ chodzi tu w zasadniczej mierze o streszczenie chrześcijaństwa i syntetyczne wyrażenie postawy chrześcijań-skiej, dlatego lektura ta będzie owocna dla każdego, komu zale-ży na autentycznym przeżywaniu swojej wiary – na przeżywaniu szeroko uzasadnionym, gdyż tylko takie może być twórcze du-chowo i kulturowo.

ks. Janusz Królikowski

Wprowadzenie

W obecnych czasach, gdy my, chrześcijanie, znów bardziej świadomie pytamy o samą istotę naszej wiary i szukamy dróg, na których moglibyśmy ją przeżywać w dzisiejszym metodycznie se-kularyzowanym świecie, trzeba nam konieczne powrócić do źró-deł! Znajdziemy je w doświadczeniu wiary Izraelitów, ukazanym na kartach Pisma Świętego Starego Przymierza, w księgach Nowego Testamentu, w których pierwsi wyznawcy Chrystusa opowiadają o swoich spotkaniach z Jezusem i Jego Ewangelią, a także w wie-lowiekowej Tradycji Kościoła przed Soborem Watykańskim II. Tu właśnie bije źródło żywej wiary (por. J 4, 10). Bije ono rów-nież w świadectwach życia chrześcijańskiego wielu ludzi, którzy z biegiem dziejów Kościoła głęboko wierzyli, ufali, miłowali i któ-rzy w ten sposób sami stali się „źródłami wody żywej”1.

Inspiracje do napisania tej pracy:

1) Postępujące zeświecczenie postaw naszych wiernych wo-bec Bożej Obecności.

2) Nauczanie bł. Jana Pawła II o tym, iż w okresie desakrali-zacji kultury – jaki obecnie przeżywamy – Kościół winien czuć się w obowiązku szczególnego dbania o cześć wobec Najświęt-szego Sakramentu. W roku 1980 papież pisał do księży, iż „trze-ba zawsze o tym pamiętać, a chyba zwłaszcza w naszych czasach, w których obserwujemy skłonność do zacierania granic pomię-dzy sacrum a profanum (…), w czasach dążności do desakraliza-cji wszystkiego” (Dominicae Cenae, 8).

1 Por. Teresa od Dzieciątka Jezus, Iść małą drogą, red. R. Korner, Kraków 2003, s. 5–6.

Wprowadzenie16

3) Wypowiedź Ojca Świętego Benedykta XVI: „Przez to, że teraz proszę o przyjmowanie Komunii na kolanach i udzielam jej do ust, chciałem podkreślić cześć należną realnej obecności Chrystusa w Eucharystii. (…) Chcę mocno zaakcentować, że po-winno być oczywiste: Tu dzieje się coś szczególnego. Tutaj obecny jest Ten, przed którym pada się na kolana. Uważajcie na to! To nie tylko społeczny ryt, w którym moglibyśmy wszyscy uczestniczyć bądź też powstrzymać się od uczestnictwa”2.

4) Ofi cjalne stwierdzenie papieskiego ceremoniarza ks. pra-łata Guido Mariniego mówiące o tym, że papież usiłuje wprowa-dzić przyjmowanie Komunii świętej na kolanach i do ust w całym Kościele, jako właściwą i obowiązującą normę.

5) Nieprzestrzeganie aktualnie obowiązujących w Koście-le w Polsce przepisów prawno-liturgicznych dotyczących po-staw podczas przyjmowania Komunii świętej (por. OWMR, 160; WEP, 38).

6) Świadomość, iż powołaniem naszym jest rozbudzanie – przede wszystkim własnym przykładem – wszelkich zdrowych działań i przybliżanie wiernym nauczania papieża, zmierzają-cych do odnowy naszej wiary w rzeczywistą obecność Chrystu-sa w Eucharystii3.

Tytuł niniejszego opracowania: Zegnijmy kolana przed Panem, naszym Bogiem, zapożyczyłem z Psalmu 95. Psalm ten jest hym-nem, śpiewanym zapewne po wejściu wiernych na teren świątyni. Jest on zachętą do oddawania czci Bożej Obecności: „Przyjdźcie, radośnie śpiewajmy Panu (…) Wejdźcie, uwielbiajmy, padnijmy na twarze i zegnijmy kolana przed Panem, który nas stworzył, albowiem On jest naszym Bogiem, a my ludem Jego pastwiska i owcami w Jego ręku” (1, 6–8).

2 Benedykt XVI w rozmowie z Peterem Seewaldem, Światło świata, Papież, Kościół i znaki czasu, przeł. P. Napiwodzki, Kraków 2011, s. 166.

3 Por. Dominicae Cenae, 12.

Wprowadzenie 17

Wzorem postawy klęczącej jest dla nas sam Chrystus. Ewan-gelista zapisał m.in., iż w czasie modlitwy w Ogrójcu Jezus „upadł na kolana i modlił się do swojego Ojca” (Łk 22, 41). Słowa psal-misty i przykład Chrystusa najwyraźniej wskazują nam właściwą postawę wobec Bożej Obecności. W okresie, kiedy z racji uro-czystości Bożego Ciała chrześcijański świat rozważa tę niepojętą Tajemnicę naszej wiary, w której adorujemy Boga samego ukry-tego pod eucharystycznymi postaciami chleba i wina, warto za-stanowić się nad tym jaka jest moja wiara? Jaka jest moja miłość? Jaka jest moja cześć względem Najświętszego Sakramentu? Czy zdaję sobie sprawę, że „w tej Hostii jest Bóg żywy, choć zakryty, lecz prawdziwy” i że On w Komunii świętej przychodzi do mnie i ustawicznie przebywa w tabernakulum? Czy myślę o tym, jaka postawa obowiązuje mnie przy wejściu do domu Bożego, podczas uczestnictwa w sprawowaniu Eucharystii, a zwłaszcza w chwili przyjmowania Komunii świętej?

Podtytuł tej pracy: „Odnówmy (…) naszą wiarę w rzeczywistą obecność Chrystusa w Eucharystii” jest powtórzeniem wezwa-nia papieża Benedykta XVI z jego homilii wygłoszonej w Rzymie w uroczystość Bożego Ciała 11 czerwca 2009 roku”4.

Starsi spośród nas pamiętają z dzieciństwa, jak podczas przyj-mowania Komunii świętej w kościele klękali przy balaskach, na-krytych białym obrusem. Dzisiaj w tych samych świątyniach Komunia święta udzielana jest – najczęściej – przez stojących w prezbiterium kapłanów osobom, które podchodzą w szeregu i przyjmują Pana Jezusa w postawie stojącej. Liczni wierni, pra-gnąc wyrazić szczególniejszą cześć dla Najświętszego Sakramentu, przed Jego przyjęciem klękają. W tym celu tu i ówdzie przywró-cono balaski lub ich fragment. Nigdy nie wymaga się klęczenia

4 Benedykt XVI, Homilia podczas Mszy św. w uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa Odnówmy wiarę w rzeczywistą obecność Chrystusa w Eucharystii, 11 VI 2009 r., (dalej cyt. Odnówmy wiarę w rzeczywistą obec-ność Chrystusa w Eucharystii), http://www.opoka.org.pl/…/W/… /benedykt _xvi/… /bozecialo_11062009.html, 22.02.2012.

Wprowadzenie18

ani przyklękania od tych, którzy są do tego gestu fi zycznie nie-zdolni (niepełnosprawni).

Obecnie na co dzień obserwujemy, jak liczni spośród nas nie przyklękają przed Najświętszym Sakramentem, przychodząc do świątyni, wychodząc z niej lub przechodząc przed tabernakulum oznaczonym „wieczną lampką”5. Czyżby nie byli o tym w dzieciń-stwie (przez rodziców, katechetów) pouczani i świadomi tego, że tu mieszka Ten, „co niebo uczynił i ziemię i morze i źródła wód!” (Ap 14, 6a–7)? „Niepostrzeżenie wraz z odejściem tych oczywistych dotąd gestów i postaw wobec Bożej Obecności, następuje osłabie-nie czci dla Najświętszego Sakramentu”6. Stopniowo umniejsza się i sama wiara w to, że pod eucharystycznymi postaciami i w każdej najmniejszej cząstce konsekrowanego Chleba i Wina obecny jest sam Pan Jezus z Najświętszym Ciałem i Krwią, Duszą i Bóstwem, nie na sposób symboliczny, ale substancjalny, czyli w pełni real-ny i prawdziwy. Wynika z tego, że obecnie bardziej niż kiedykol-wiek konieczna jest pomoc wiernym w odnowieniu żywej wiary w rzeczywistą obecność Chrystusa w Eucharystii, co przyczyni się także do ożywienia życia samego Kościoła i do jego obrony przed próbami wypaczenia autentycznej wiary7.

Bezpośrednim celem napisania tej książki jest chęć przyczy-nienia się do realizacji zamiaru Benedykta XVI: odnowić „naszą

5 Breviarium fi dei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, red. I. Boksy, Poznań 2007, 289.

6 S. Skiba, Upadnij na kolana…, „Przymierze z Maryją”, nr 6, http/www.tradi-tia.fora.pl/…/upadnij-na-kolana-najswietszy-sakrament-artykul,2210.html, 22.02.2012.

7 M. Ranjith, Wprowadzenie, w: A. Schneider, Dominus est. Refl eksje Bisku-pa…, przeł. A. Spuriasz, Warszawa 2008, s. 12–15. Abp Albert Malcom Ranjith Patabendige Don, ur. w 1947 r. w Polgahawela (Sri Lanca), gdzie trzydzieści lat temu przyjął święcenia kapłańskie. Następnie kolejno: w 1991 r. został bisku-pem pomocniczym Colombo (Sri Lanka), ordynariuszem diecezji Ratnapura, sekretarzem pomocniczym Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów, nuncju-szem w Indonezji i Timorze Wschodnim (od 2004 r.) i sekretarzem Kongre-gacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów (Podaję za: Radio Watykan, 10.12.2005). Od 2010 r. sprawuje godność kardynała.

Wprowadzenie 19

wiarę w rzeczywistą obecność Chrystusa w Eucharystii”8. Celami zaś pośrednimi są: przybliżenie wiernym nauczania bł. Jana Paw-ła II i Benedykta XVI o kulcie Eucharystii i o wynikających z tego postawach podczas przyjmowania Komunii świętej, przypomnie-nie i uzasadnienie właściwych zachowań wobec Bożej Obecno-ści, zapoznanie wiernych (duchownych i świeckich) z aktualnie obowiązującymi przepisami prawno-liturgicznymi dotyczący-mi postaw ciała względem Eucharystii i zachęta do ich zachowy-wania oraz uświadomienie zagrożeń ze strony zacierania granic pomiędzy sacrum a profanum na tle programowego dążenia do zeświecczenia wszystkiego.

Pracę tę podzieliłem na pięć części. W części pierwszej przed-stawiam manifestację wiary narodu wybranego wobec Obecności Boga; w drugiej – ukazuję postawy i gesty wiernych wobec Obec-ności Boga w Nowym Przymierzu: w księgach Pisma Świętegoi w życiu, łącznie z obowiązującymi przepisami liturgiczno-praw-nymi. Część trzecia to próba uświadomienia wiernym prawdzi-wej obecności Chrystusa pod konsekrowanymi postaciami oraz zachęta do bardziej świadomego przeżywania uczestnictwa w Najświętszej Ofi erze i przyjmowania Komunii sakramental-nej jako adoracji obecności Boga Żywego. Szczególnie pragnę pobudzić wiernych do adorowania Najświętszego Sakramen-tu poza Mszą świętą. W czwartej części zachęcam wyznawców Chrystusa do odnowienia wiary w obecność Boga Żywego w Eu-charystii. W piątej – przedstawiam kwestię podawania Komu-nii świętej na rękę.

Pragnę podkreślić, że w tej publikacji przemawiają przede wszystkim dwaj ostatni papieże oraz kardynałowie i biskupi bę-dący w jedności ze Stolicą Apostolską, czyli z Nauczycielskim Urzędem Kościoła9, a także dokumenty wydane przez Stolicę

8 Benedykt XVI, Odnówmy wiarę w rzeczywistą obecność Chrystusa w Eu-charystii.

9 Urząd Nauczycielski Kościoła – to władza autorytatywnego nauczania prawd wiary. Ten urząd przysługuje biskupom w łączności z papieżem. Zadaniem

Wprowadzenie20

Apostolską. Chcę też zaznaczyć, że tekst tego opracowania, który oddaję do druku, uwzględnia uwagi poczynione przez dogmaty-ka – ks. dr. hab. Janusza Królikowskiego, profesora Uniwersyte-tu św. Krzyża w Rzymie i Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, Wydział Teologiczny w Tarnowie, cenzora ksiąg re-ligijnych (por. KPK kan. 50 I 58.2).

Mam nadzieję, że po tę książkę, jako lekturę duchowną, chęt-nie sięgną wszyscy czciciele Najświętszego Sakramentu, zarów-no duchowni, jak i świeccy, młodzi, a także starsi. Jeśli przyczyni się ona, choć trochę, do odnowienia wiary w rzeczywistą obec-ność Chrystusa w Eucharystii i zgięcia przed nią ludzkich kolan – zgodnie z obecnie obowiązującymi w Kościele przepisami litur-gicznymi – to zamiar, który był dla mnie inspiracją do napisania tej pracy, zostanie osiągnięty.

W tym miejscu pragnę serdecznie podziękować ks. profeso-rowi Januszowi Królikowskiemu za czuwanie nad merytorycz-nym kształtem tej książki, szczególnie zaś za wskazanie potrzeby opracowania rozdziału trzeciego o Najświętszej Obecności oraz za napisanie słowa wstępnego. Pani mgr Zdzisławie Wickiej, polonistce, jestem bardzo wdzięczny za trud przeprowadzenia szczegółowej korekty tekstu. Bardzo dziękuję dyrektorowi Wy-dawnictwa Karmelitów Bosych w Krakowie o. Andrzejowi Gbu-rowi i jego współpracownikom za znaczący udział w ukazaniu się tej pozycji.

Tarnów, 8 lutego 2012 roku Autor

Urzędu Nauczycielskiego Kościoła jest czuwanie nad prawowiernym prze-kazaniem depozytu wiary zawartego w Piśmie Świętym oraz Tradycji i for-mułowanie oceny na temat wszystkich spraw dotyczących człowieka, o ile wymagają tego fundamentalne prawa osoby ludzkiej i jej zbawienie.