Nauczanie języka obcego uczniów

ze specjalnymi potrzebami

edukacyjnymi

(ze szczególnym uwzględnieniem

niepełnosprawności intelektualnej)

I. Specjalne potrzeby edukacyjne

II. Uczeń z SPE na lekcji języka obcego

III. Wspomaganie uczniów

z niepełnosprawnością intelektualną

w stopniu lekkim

w realizacji specjalnych potrzeb

edukacyjnych

na lekcji języka obcego

SPECJALNE POTRZEBY

EDUKACYJNE

POTRZEBY ROZWOJOWE I EDUKACYJNE

Specjalne

potrzeby

edukacyjne

= doświadczenie

trudności

w uczeniu się

niepełnosprawność

intelektualna

zaburzenia

ze spektrum

autyzmu

zaburzenia

wzroku/

słuchu

zaburzenia

komunikacji

(specyficzne)

trudności

w uczeniu się

choroby

somatyczne

niedostosowanie

społeczne

Obszary

występowania przyczyn

trudności w uczeniu się

Wyniki procesu

uczenia się

Warunki uczenia się:

- wewnętrzne

- zewnętrzne

Obszar

emocjonalno-

motywacyjny

Przebieg

procesu uczenia się

Obszar

funkcjonowania

społecznego

Obszar

instrumentalny

Ogniwa lekcji

Źródło: opacowanie własne na podstawie Trochimiak 2012: 187.

Edukacja specjalna

Podmiot = uczniowie z SPE

Edukacja + rehabilitacja

i/lub resocjalizacja

Dostosowanie metod,

środków...

Cele edukacyjne

+

Cele rehabilitacyjne

i/lub resocjalizacyjne

Uczeń z zaburzeniami słuchu, wzroku,

z niepełnosprawnością ruchową na lekcji języka obcego

- analiza orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego – poziom

rozwoju językowego, intelektualnego i poznawczego,

- stworzenie optymalnych warunków w klasie szkolnej,

- uwzględnienie trudności dziecka podczas zajęć dydaktycznych (poznawanie otoczenia, motywacja, zmęczenie),

- komunikacja z uczniem i ocenianie,

- zasada optymizmu pedagogicznego.

Uczeń z zaburzeniami słuchu na lekcji języka obcego

Poznawanie wielozmysłowe

Indukcyjny sposób nauczania

Pozytywna atmosfera zajęć,

odwołanie do doświadczeń ucznia

Materiał nauczania powinien

mieć strukturę sekwencyjną

Pomoce wizulane,

ważne elementy graficzne

Terapeutyczne aspekty

nauczania języka obcego

Uczeń z zaburzeniami wzroku na lekcji języka obcego

Poznawanie wielozmysłowe

Uwzględnić tempo pracy ucznia

Pozytywna atmosfera zajęć,

odwołanie do doświadczeń ucznia

Materiał nauczania powinien

mieć strukturę sekwencyjną

Wzmacniać wiarę ucznia

w jego możliwości

Terapeutyczne aspekty

nauczania języka obcego

Stosowanie pomocy dydaktycznych,

grafiki dotykowej

Uczeń z trudnościami w uczeniu się

Dzieci z trudnościami w uczeniu się

„manifestują istotną z dydaktycznego punktu

widzenia rozbieżność pomiędzy ich

potencjałem umysłowym a osiągnięciami

w nauce szkolnej i społecznym

funkcjonowaniem” (Pilecka 1997: 242)

Uczeń z trudnościami w uczeniu się

Trudności w uczeniu się mogą się przejawiać w:

Zaburzeniach

w funkcjach

percepcyjnych

Nadpodbudliwości

i zaburzeniach

uwagi

Zaburzeniach

pamięci

i myślenia

Trudnościach

w umiejętnościach

szkolnych

Nieprawidłowościach

w rozwoju

emocjonalnym

i społecznym

Uczeń z ADHD na lekcji języka obcego

Zasada jasnych

reguł

i konsekwencji

Zasada regularności

– stały rytm

Komunikacja: - uchwycenie uwagi

- mówienie aby dziecko

usłyszało,

- sprawdzenie zrozumienia

polecenia

Stosowanie

wzmocnień

pozytywnych

Zasada dostosowania

struktury zajęć

Odpowiednia

struktura

zewnętrzna

Uczeń z dysleksją na lekcji języka obcego

Dostosować

tempo i zakres

materiału

Nowe słownictwo

tematycznie

i w powiązaniu

ze znanym

Wykorzystanie wszystkich

kanałów sensorycznych

Cwiczenia

w pisaniu

- wykorzystanie

koordynacji

wzrokowo-słuchowo-ruchowej

Przejrzysta struktura

materiału

Graficzne

reprezentacje

struktur

Techniki ułatwiające

zapamiętywanie

Trening świadomości

fonologicznej

Niepełnosprawność intelektualna charakteryzuje się znaczącym ograniczeniem

w funkcjonowaniu intelektualnym

i zachowaniach adaptacyjnych wyrażających się

w koncepcyjnych, społecznych i praktycznych

umiejętnościach przystosowania się.

Ujawnia się przed 18 rokiem życia.

(Luckasson i in. 2002:1 za Smith 2008:225)

Obszary umiejętności przystosowawczych

KONCEPCYJNE:

pojecie pieniądza

samokontrola

pisanie i czytanie

język

PRAKTYCZNE:

umiejętności życiowe

bezpieczeństwo

samoobsługa

umiejętności zawodowe

SPOŁECZNE:

interpersonalne

łatwowierność

unikanie prześladowania

samoocena

odpowiedzialność

przestrzeganie zasad

Źródło: Smith 2008: 228

niekorzystne doświadczenia

w rodzinie

niekorzystne doświadczenia

w szkole

świadomość własnej

niepełnosprawności

brak akceptacji przez rówieśników

trudności w poznawaniu i rozumieniu

świata

Uczeń z niepełnosprawnością

intelektualną

Specjalne potrzeby edukacyjne

wybranych uczniów z niepełnosprawnością

intelektulaną w stopniu lekkim

Dominika

niekorzystna sytuacja rodzinna

negatywne doświadczenia w sferze społecznej

doświadczanie własnej niepełnosprawności

Jadwiga

niekorzystna sytuacja rodzinna

nierównomierny rozwój sfery poznawczej

świadomość własnej niepełnosprawności

niska kontrola emocjonalna

Karol

nierównomierny rozwój sfery poznawczej

trudności w rozwoju językowym

negatywne doświadczenia

w szkole

negatywne doświadczenia

w rodzinie

znaczna zależność od innych, brak samodzielności

Konrad

nierównomierny rozwój poszczególnych sfer

niekorzystne doświadczenia

edukacyjne

brak wspomagania ze strony rodziców

zachowania nieakceptowane

społecznie

niskie zaangażowanie we współpracę z nauczycielem

Założenia dotyczace nauczania języka obcego ucznia

z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim

trudności rozwojowe związane z niepełnosprawnością

intelektualną w stopniu lekkim nie uniemożliwiają

osiągnięcia sukcesu w nauce języka obcego,

ocenianie postępów ucznia powinno być dokonywane

w aspekcie indywidualnym, w porównaniu ze zmianami

dokonującymi się w jego rozwoju,

nauczanie języka obcego dzieci z niepełnosprawnością

intelektualną w stopniu lekkim umożliwia wzbogacanie

poznania dokonującego się za pośrednictwem języka.

Uczeń z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu

lekkim na lekcji języka obcego

Prosta, zrozumiała forma

Konkretna forma przekazu:

czy uczeń rozumie?

Wzbudzenie

zainteresowania nowym

materiałem

Zasada sukcesu

i zasada realnego optymizmu

Różnorodne metody prezentacji

Poznawanie wielozmysłowe

i ukierunkowane

Od znanego i bliskiego

do tego, co nowe i dalsze

II. Wspomaganie uczniów z niepełnosprawnością

intelektualną w stopniu lekkim

w realizacji specjalnych potrzeb edukacyjnych

na lekcji języka obcego

analiza specjalnych potrzeb edukacyjnych

wszechstronne poznanie możliwości uczniów

stymulowanie ich rozwoju w aspekcie językowym

przygotowanie do wszechstronnego udziału

w życiu społecznym

II. Wspomaganie uczniów z niepełnosprawnością

intelektualną w stopniu lekkim

w realizacji specjalnych potrzeb edukacyjnych

na lekcji języka obcego

CELE REHABILITACYJNE CELE EDUKACYJNE

Propozycja zastosowania informacji o uczniu

do planowania skutecznych oddziaływań

na lekcjach języka obcego

Cele główne Formy indywidualizacji

Rodzaje ćwiczeń

rewalidacyjnych

Prognozowane osiągnięcia

ucznia

cel edukacyjny

cel

rehabilitacyjny

usprawnianie

koncentracji uwagi

usprawnianie

pamięci

usprawnianie

umiejętności

porządkowania

wiedzy

w zakresie rozwoju:

grafomotoryki,

percepcji

i pamięci

wzrokowej

i słuchowej,

mowy, myślenia

zakres

edukacyjny

zakres

rewalidacyjny

Dominika: pierwsze samodzielne wykonanie słownika

słowno-obrazkowego

(technika samodzielnej pracy nad językiem)

Darek – stymulowanie funkcjonowania poznawczego w zakresie

rozwoju grafomotorycznego oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej

Daniel – stymulowanie funkcjonowania językowego w zakresie umiejętności semantycznych

Jadwiga - stymulowanie funkcjonowania

komunikacyjnego poprzez korzystanie z formy zapisu

(integrowanie sprawności)

Daniel – stymulowanie funkcjonowania językowego

w zakresie umiejętności semantycznych

Adam – stymulowanie funkcjonowania językowego

w zakresie umiejętności leksykalnych

Karol – stymulowanie funkcjonowania językowego

w zakresie umiejętności leksykalnych

oraz funkcjonowania poznawczego

w zakresie porządkowania wiedzy

Marek – stymulowanie funkcjonowania językowego

w zakresie umiejętności leksykalnych

i semantycznych oraz funkcjonowania poznawczego

w zakresie umiejętności porządkowania wiedzy

Utrwalanie słownictwa w języku obcym - przykłady

FUNKCJONOWANIE JĘZYKOWE

umiejętności: leksykalne, gramatyczne, semantyczne, ortograficzne

FUNKCJONOWANIE POZNAWCZE

- operacje umysłowe na materiale konkretnym,

- pamięć i uwaga,

- percepcja wzrokowa i słuchowa,

- gromadzenie wiedzy i operowanie nią,

- porządkowanie wiedzy

FUNKCJONOWANIE KOMUNIKACYJNE

- kompetencja socjolingwistyczna,

- kompetencja funkcjonalna,

- samoocena

Terapeutyczne aspekty nauki języka obcego

Nauka języka obcego

jako element

rehabilitacji

gromadzenie

doświadczeń

poznawczych

usprawnianie

rozwoju

językowego

rozwijanie

umiejętności

komunikacji

i gotowości

komunikacyjnej

stymulowanie

potencjalnych

możliwości

rozwojowych

Wszechstronne wspomaganie rozwoju

ucznia z SPE na lekcjach języka obcego

CELE REHABILITACYJNE

CELE EDUKACYJNE

Literatura Brzezińska, A. 1991. „Dzieci z trudnościami w uczeniu się” (w): Dziecko niepełnosprawne

w rodzinie (red. I. Obuchowska). Warszawa: WSiP, s. 152-199.

Burzyńska, M. 2011.„Terapeutyczne aspekty nauczania języka obcego dzieci ze specjalnymi

potrzebami edukacyjnymi (na przykładzie uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w

stopniu lekkim)”, (w): Niezwykły uczeń – indywidulane potrzeby edukacyjne w nauce

języków obcych (red. K. Karpińska-Szaj). Neofilolog 36: 125-144.

Domagała-Zyśk, E., Karpińska-Szaj, K. 2011. Uczeń z wadą słuchu w szkole ogólnodostepnej.

Podstawy metodyki naucznaia języków obcych. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Jaworska-Biskup, K. 2011. „Dysleksja rozwojowa w kontekście edukacji obcojęzycznej –

perspektywa interdyscyplinarna” (w): Niezwykły uczeń – indywidulane potrzeby

edukacyjne w nauce języków obcych (red. K. Karpińska-Szaj). Neofilolog 36: 231-244.

Smith, D. D. 2008. Pedagogika specjalna, t.2, tłum. T. Hołówka, A. P. Zakrzewski. Warszawa:

Wydawnictwo ASP – Wydawnictwo Naukowe PWN.

Stawowy-Wojnarowska, I. 1989. Podstawy kształcenia specjalnego. WSiP.

Trochimiak, B. 2012. „Proces nauczania i proces uczenia się w sytuacjach trudności

edukacyjnych” (w:) Dydaktyka specjalna w przygotowaniu do kształcenia uczniów ze

specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (red. J. Głodkaowska). Warszawa: Wydawnictwo

APS.