Zastosowanie kliniczne prądów wielkiej częstotliwości ...€¦ · daje możliwość przegrzania do takiej temperatury, która ścina białka i prowa-dzi do kauteryzacji tkanek,

ZESZYTY NAUKOWE WSSP TOM 17 – 2013

175

Krzysztof Sokołowski, Agnieszka Maruszewska, Dorota Staniak Wydział Fizjoterapii, Wyższa Szkoła Społeczno-Przyrodnicza im. Wincentego Pola w Lublinie

Zastosowanie kliniczne prądów wielkiej częstotliwości, rozwój oraz przegląd stosowanych

metod

Istotą zastosowania w leczeniu prądów wielkiej częstotliwości jest uzyska-nie głębokiego przegrzania tkanek poprzez absorpcję energii elektromagne-tycznej i prawie całkowitą zamianę jej na ciepło. Pierwszy aparat do wytwa-rzania prądów wysokiej częstotliwości skonstruował Nikola Tesla w 1891r., lecz do leczenia wprowadził je fizjolog Jacques A. D’Arsonval w 1892r. Stał się on pionierem w tej dziedzinie nauki, a stosowane przez niego prądy, o częstotliwości 300-500kHz, nazwane są prądami d’Arsonvala. W 1908r. zostało zapoczątkowane przez Richarda von Zeyneka i Karla Nagelschmidta leczenie falami długimi. Wówczas także została wprowadzona nazwa „diater-mia”. Pierwsze niekorzystne objawy ekspozycji na pola elektromagnetyczne zauważono po wprowadzeniu na początku XX wieku lamp elektronowych przeznaczonych do celów radiotechniki oraz wybudowaniu licznych stacji nadawczych. Jednak badania nad biologicznym oddziaływaniem fal elektro-magnetycznych zapoczątkowano dopiero w 1926 roku. Kilka lat później Erwin Shliephake na podstawie przeprowadzonych badań wprowadza do leczenia fale krótkie. Pozwoliło to zastąpić mało bez-pieczną i nierównomiernie przegrzewającą diatermię długofalową. W 1930 roku powstały aparaty iskiernikowe działające w zakresie częstotliwości 10-50MHz, a do leczenia stosowano głównie elektrody kondensatorowe. Dzięki rozwojowi techniki powstawały kolejne aparaty emitujące drgania w zakresie wyższych częstotliwości 100-300MHz. Znaczny postęp techniki

RYS HISTORYCZNY

KRZYSZTOF SOKOŁOWSKI, AGNIESZKA MARUSZEWSKA, DOROTA STANIAK

176

jaki powstał po II wojnie światowej pozwolił na stworzenie aparatów pracu-jących w zakresie fal decymetrowych i centymetrowych, które nazwano mi-krofalami. Badania nad zastosowaniem oraz wpływem mikrofal na organizm prowadził F.H. Krusen w 1947 roku, lecz do leczenia wprowadzono je kilka lat później. Z początku wykorzystywano fale decymetrowe o długości 69 cm i częstotliwości 433,92MHz. Obecnie natomiast w zastosowaniu są fale: – krótkie o częstotliwości 27,12MHz i długości 11,06 m; – decymetrowe o częstotliwości 433,92MHz i długości 69 cm; – mikrofale o częstotliwości 2450MHz i długości 12,5 cm (1,2,3,4).

ZASTOSOWANIE PRĄDÓW WIELKIEJ CZĘSTOTLIWOŚCI W FIZJOTERAPII I MEDYCYNIE

Jednymi z pierwszych zastosowanych w lecznictwie prądów wielkiej częstotliwości były prądy d’Arsonvala. Dziś nadal są wykorzystywane, lecz w znacznie mniejszym stopniu, głównie w celach kosmetycznych. Stosowa-ne są w terapii ogólnej z użyciem solenoidu bądź miejscowej wykorzystu-jąc elektrody kondensatorowe węglowe lub grafitowe. Uzyskuje się dzięki temu delikatne drażnienie receptorów skórnych, efekt elektrycznego masażu (3,5,6). Dużo mniejsze zastosowanie ma także diatermia długofalowa. Stoso-wana powszechnie na początku XX wieku emitowała pole w zakresie 500-750kHz, i była skuteczna jedynie w powierzchownym przegrzewaniu tka-nek. Obecnie ta forma diatermii ma zastosowanie w chirurgii. Wykorzystując dwie elektrody o różnym kształcie, jednej znacznie mniejszej, stanowiącej tzw. „nóż chirurgiczny”, uzyskuje się znaczne zagęszczenie pod nią ładunku, wystarczającego do zniszczenia tkanek i kauteryzacji. Diatermia długofalowa daje możliwość przegrzania do takiej temperatury, która ścina białka i prowa-dzi do kauteryzacji tkanek, zamykając jednocześnie rozcięte naczynia krwio-nośne. Dzięki temu można przecinać skórę oraz wyciąć narządy (3,7). Spośród stosowanych w fizjoterapii metod głębokiego przegrzewania tkanek za pomocą prądów wysokiej częstotliwości są: diatermia krótkofalo-wa ciągła oraz impulsowa a także diatermia mikrofalowa. Diatermia krótkofalowa wykorzystuje pole elektromagnetyczne w zakresie 13,56-40,68MHz, ale zwykle stosuje się częstotliwość 27,12MHz. Jej głównym działaniem jest głębokie przegrzanie tkanek. Diatermia krótko-falowa jest wykonywana dwoma metodami: kondensatorową i indukcyjną. Kondensatorowa metoda opiera się na działaniu pola elektromagnetycznego

ZASTOSOWANIE KLINICZNE PRĄDÓW

177

wytworzonego między dwoma okładkami kondensatora. Przeważa tu działanie pola elektrycznego. Zabiegi wykonuje się używając dwóch elektrod sztywnych, miękkich lub specjalnych, w zależności od okolicy przegrzewania (ryc.1).

Rozkład pola elektromagnetycznego w obrębie przegrzewanych tka-nek zależy od wielkości elektrod, ich kształtu oraz odległości od skóry. Aby uzyskać równomierne przegrzanie elektrody powinny być nieco większe niż sama okolica zabiegowa oraz powinny być ustawione jednakowo po obu stro-nach możliwie daleko. Zmiana któregoś z tych parametrów powoduje zagęsz-czenie pola elektromagnetycznego w miejscu mniejszej lub bliżej ustawionej elektrody prowadząc do poparzenia. Ponadto metoda ta powoduje większe przegrzanie tkanki tłuszczowej niż mięśni, co ma związek z mniejszym jej ukrwieniem i mniejszą przewodnością cieplną (5,6,7). W metodzie indukcyjnej stosuje się cewkę indukcyjną nawijaną bez-pośrednio na okolicę zabiegową lub elektrodę dyskową zwaną monodą, di-ploidą czy triplodą (ryc.2).

Ryc1.

Ryc.1. Elektroda sztywna kondensatorowa oraz elektroda miękka kondensatorowawww.eresmedica.pl

Ryc.2.

Ryc.2. Triploda (elektroda indukcyjna); www.eresmedica.pl


178

W tej metodzie przeważa komponenta magnetyczna pola elektromag-netycznego, co powoduje powstanie wewnątrz tkanek prądów wirowych. Za-stosowanie różnych elektrod daje większe lub mniejsze przegrzanie okolicy, ponadto metoda ta jest uznawana jako dobry sposób selektywnego wzbudza-nia ciepła w tkankach, głównie w mięśniach. Jednak metoda indukcyjna ma ograniczone zdolności do przenikania do tkanek leżących głębiej, dlatego jest zwykle stosowana do powierzonego przegrzewania mięśni (5,7). Diatermia krótkofalowa może być emitowana także w sposób impul-sowy. Celem stosowania takiej formy terapii jest zmniejszenie cieplnego efek-tu diatermii, dlatego też może być stosowana w przypadkach gdy przegrzanie tkanek jest przeciwwskazane, lub w przypadku obecności metalowych im-plantów (2,5). Podczas emisji pola elektromagnetycznego impulsowego tkan-ki dostają dużą moc ładunku, po którym następuje przerwa na rozproszenie ciepła. Dlatego zasadniczym działaniem tej terapii jest wpływ na potencjały błonowe a nie wzrost ciepłoty tkanek. Zabieg wygląda podobnie jak w przy-padku diatermii o fali ciągłej, przeważnie używa się elektrod dyskowych, które mogą ustawiać cewkę w odpowiedniej odległości aby dotrzeć do okre-ślonych tkanek (ryc.3).

W standardowej terapii impulsowej do zabiegu wykorzystuje się tyl-ko jedną elektrodę, jednak obecnie są dostępne aparaty, które dają możliwość przegrzewania za pomocą dwóch niezależnych elektrod. Podczas przerwy w elektrodzie A, wysyłany jest sygnał z elektrody B. Umożliwia to głębsze przegrzanie obustronne okolicy zabiegu oraz dobre dostosowanie dawki (5,7).

Ryc.3. Elektroda do diatermii impulsowej; www.eresmedica.pl


179

Jednym z najmłodszych i najmniej poznanych jest promieniowanie mikrofalowe, mieszczące się w granicach 300MHz-30GHz. W fizjoterapii wykorzystuje się promieniowanie o częstotliwości 433MHz, 915MHz oraz 2450MHz, jednak najczęściej stosowana jest ta ostatnia wartość. Wysokie drgania elektromagnetyczne są generowane przez lampę, tzw. „magnetron”. Promieniowanie mikrofalowe jest przenoszone na organizm za pomocą spe-cjalnych promienników, których kształt oraz wielkość decydują o rozkładzie energii. Jednak należy mieć na uwadze fakt, iż promienie mikrofalowe ulega-ją odbiciu, załamaniu oraz rozproszeniu także na granicy tkanek. Powoduje to kumulację energii w powierzchownych warstwach tkanek i przez to większe ich przegrzanie. Dlatego istotne jest tu ustawienie elektrod względem okolicy poddawanej przegrzewaniu. Podobnie jak w przypadku diatermii krótkofa-lowej, ciepło jest wytwarzane poprzez zwiększenie ruchu jonów, cząsteczek dipolowych oraz molekuł. Efekty te uzyskuje się znacznie lepiej w tkankach dobrze uwodnionych, jak np. mięśnie, bez większego wpływu na tkankę tłuszczową (5,6,7).

OBECNIE STOSOWANE W FIZJOTERAPII APARATY DO DIATERMII

Diatermia którkofalowa typu terapuls, posiada możliwość pracy cią-głej jak i impulsowej, można stosować zarówno elektrody kondensatorowe jak i indukcyjne (ryc.4).

Ryc.4. Aparat Thermatur 200 www.eresmedica.pl


180

Częstotliwość- 27,12MHz. Moc szczytowa przy pracy ciągłej 200W, przy pracy impulsowej 30W. Aparat generuje moc wyłącznie w trybie impulso-wym, umożliwia pracę tylko z elektrodami indukcyjnymi. Istnieje możliwość pracy na dwóch kanałach. Moc szczytowa impulsu- 200W; moc średnia przy pracy jednokanałowej-90W, przy dwukanałowej-64W (ryc.5)

Aparat do terapii mikrofalowej w trybie ciągłym i impulsowym, wyposażony w jedno czteroprzegubowe ramię podtrzymujące, aplikator nieckowy; często-tliwość- 2450MHz, moc szczytowa- 1600W (ryc.6).

Ryc.5. Aparat Performa+ www.eresmedica.pl

Ryc.6. Aparat Thermatur m250 www.eresmedica.pl


181

EFEKTY BIOLOGICZNE ORAZ SKUTECZNOŚĆ STOSOWANIA DIATERMII W ŚWIETLE LITERATURY

Pomimo wielu badań na przestrzeni lat, w dalszym ciągu obecny stan wiedzy nie pozwala na stwierdzenie efektów biologicznych, jakie wywołuje ekspozycja na pola wielkiej częstotliwości. Wiadomo jednak, iż niezależnie od długości fali wykorzystywanej do przegrzewania, energia pochłonięta przez organizm jest zamieniona na energię cieplną. Jony, cząsteczki dipo-lowe czy większe molekuły, pod wpływem zaabsorbowanej energii zwięk-szają swój ruch, a w wyniku zderzeń z innymi cząstkami zwiększają energię wewnętrzną, co powoduje wzrost temperatury. Nadmiar dostarczonej energii jest kompensowany przez mechanizmy termoregulacji organizmu. Odbywa się to przez rozszerzenie naczyń krwionośnych oraz poprawę przepływu krwi a przez to poprawę ukrwienia i trofiki tkanek. Jednocześnie lepsze efekty uzy-skuje się w tkankach dobrze uwodnionych, jak np. mięśnie (3,5,6,7,8). Należy pamiętać, iż promieniowanie elektromagnetyczne może ulegać odbiciu i przez to kumulować się w różnych warstwach tkanek, powodując przegrzanie bar-dziej powierzchowne lub głębokie. Poprzez poprawę ukrwienia i przepływu tkankowego uzyskuje się lepsze wchłanianie wysięków oraz przyspiesza się regenerację (3,5,7). Badania dotyczące wpływu prądów wysokiej częstotliwości na orga-nizm potwierdzają, iż głównym miejscem ich działania są błony komórkowe. Dlatego też zabiegi przegrzewania, głównie impulsowym polem wysokich częstotliwości, wpływa na intensyfikację fagocytozy, wytwarzania enzymów czy transportu błonowego (3,6,7). Ponadto, przegrzewanie tkanek za pomocą diatermii, a przez to wzrost temperatury podnosi odporność przeciwbakteryj-ną, przeciwwirusową oraz stymuluje układ immunologiczny (3,5,8). Poprzez działanie na wspomniane błony komórkowe, impulsowe pole elektromagne-tyczne wpływa pośrednio na wzrost i regenerację komórek. Zmiany zachodzą też w przepływie jonowym, głównie dotyczy to jonów sodu i potasu, które biorą udział w zmianie polaryzacji błon komórkowych (7,8). Ogólne prze-grzewanie za pomocą diatermii wpływa kojąco i uspokajająco na układ ner-wowy, zmniejsza przewodnictwo nerwowe przez co działa przeciwbólowo. Dodatkowo przez przekrwienie mięśni działa rozluźniająco i przeciwskur-czowo. Powoduje także przyspieszenie przemiany materii, spadek ciśnienia krwi oraz zwiększone wydalanie moczu (3,5,6,7).


182

W świetle doniesień literatury, skuteczność różnych form diatermii w leczeniu fizykalnym jest zróżnicowana. Porównując stopień wzrostu tem-peratury wewnątrz tkanek Garrett wykorzystał impulsową diatermię krótko-falową o mocy impulsu 180W i mocy średniej 50W oraz sonoterapię o często-tliwości 1MHz i gęstości mocy 1,5W/cm2. W wyniku tych badań stwierdził, iż przyrost ciepła w przypadku diatermii był nieco większy niż z użyciem sonoterapii (9). Podobnie efektywność sonoterapii o częstotliwości 1MHz i gęstości mocy 1,5W/cm2 i diatermii mikrofalowej o częstotliwości 343MHz w leczeniu urazów porównywał Giombini i wsp. na grupie 40 pacjentów. Ba-danie wykazało większą skuteczność diatermii mikrofalowej (10). Również znacznie lepsze efekty uzyskał w przypadku stosowania diatermii mikrofalo-wej u pacjentów z patologią ścięgna Achillesa (11). W innym badaniu Johnson i wsp. wykazali dużą skuteczność impul-sowej diatermii krótkofalowej stosowanej wraz z technikami manualnymi u pacjentki z nekrotycznym zapaleniem powięzi. Po zakończonej terapii uzy-skano poprawę zakresu ruchomości stawów, a także znaczne obniżenie bo-lesności (12). Podobny efekt stwierdził Draper i wsp. stosując diatermię wraz z kinezyterapią w leczeniu zwyrodnień stawu kolanowego (13). Jednak nie wszystkie badania są tak jednoznaczne. Akyol i wsp. sprawdzali efektywność diatermii krótkofalowej stosowanej wraz z ćwicze-niami izokinetycznym u 40 pacjentów z artrozą stawu kolanowego. Autorzy stwierdzili, iż wykorzystanie diatermii nie ma większego znaczenia w zmniej-szeniu bólu, poprawie funkcji, siły mięśniowej czy jakości życia pacjentów w porównaniu do tych, których stosowano same ćwiczenia (14). Podobnie Klaber Moffett i wsp. badali skuteczność diatermii krótkofalowej w przypad-ku dolegliwości bólowych stawu biodrowego i kolanowego. Porównali oni wyniki terapii grupy pacjentów, u których stosowano diatermię, grupę pacjen-tów bez zabiegu cieplnego oraz grupę pacjentów którym podawano placebo. W efekcie najlepsze wyniki i poprawę zanotowano w grupie placebo (15). Jak wynika z powyższych przytoczonych przykładów efektywność diatermii stosowana w leczeniu fizykalnym nie jest jednoznaczna i istnieje konieczność dalszych prawidłowych badań porównawczych w zakresie efek-tywności stosowania diatermii oraz dokładne analizowanie ich wyników.


183

METODYKA ZABIEGU ORAZ DAWKOWANIE

Bez względu na długość wykorzystywanej fali czy metody stosowanej do diatermii, przygotowanie oraz technika wykonywania zabiegu wygląda po-dobnie. Przed rozpoczęciem zabiegu należy przeprowadzić wywiad z pacjen-tem, w celu wykluczenia ewentualnych przeciwwskazań. Terapeuta powinien wytłumaczyć na czym polega zabieg, jak będzie przebiegał, poinformować o odczuciach jakie mogą wystąpić w czasie przegrzewania oraz o możliwych zagrożeniach, jak choćby poparzenie skóry czy narządów leżących głębiej. Dlatego też bardzo ważny jest ciągły kontakt z pacjentem podczas zabiegu. Ocena okolicy zabiegowej jest równie istotna, aby wykluczyć przeciwwska-zania, sprawdzić czucie temperatury, upewnić się iż ubranie pacjenta nie jest z materiału syntetycznego. Należy pamiętać, iż promieniowanie, zwłaszcza mikrofalowe, jest szczególnie niebezpieczne dla oczu, dlatego podczas wyko-nywania zabiegów diatermii mikrofalowej ważne jest aby podać pacjentowi okulary ochronne. Przed przystąpieniem do przegrzewania trzeba poinformo-wać pacjenta, aby pozycja podczas zabiegu nie była zmieniana, gdyż może to powodować nadmierną koncentrację pola, co skutkuje poparzeniem. Ponadto należy upewnić się, iż w pobliżu miejsca zabiegu nie znajdują się metalowe elementy, karty magnetyczne oraz telefony komórkowe, a także syntetycz-ne materiały. Okolica ciała stykająca się z miejscem zabiegowym powinna być odizolowana materiałem chłonącym wilgoć. Z tych też względów do zabiegów diatermii należy użyć drewnianej leżanki. Terapeuta musi zadbać również aby skóra poddawana przegrzewaniu była sucha, a w razie potrzeby osuszona (4,5,6,7). Następnie należy dobrać odpowiednią formę diatermii: krótkofalową lub mikrofalową. Efekt termiczny uzyskamy po zastosowaniu diatermii im-pulsem ciągłym lub pulsacyjnym o długim czasie impulsu oraz wysokiej czę-stotliwości. Niekiedy jednak uzyskanie efektu termicznego nie jest wskazane, wówczas dobrym rozwiązaniem będzie wykorzystanie diatermii impulsowej o krótkim czasie trwania impulsu i niskiej częstotliwości (4). Jeśli wykonujemy zabieg diatermii krótkofalowej należy zdecydować czy będzie on wykonywany metodą kondensatorową czy indukcyjną. W me-todzie kondensatorowej elektrody sztywne powinny być ustawione na odle-głość 2-4 cm od powierzchni ciała oraz jednakowo po obu stronach. Pozwala to na równomierne przegrzanie okolicy zabiegowej. W zależności od miejsca aplikowania fal elektromagnetycznych a także od żądanego efektu, elektrody


184

mogą być ustawione na kilka sposobów. Poprzeczne (przeciwstronne) usta-wienie pozwala na podniesienie temperatury tkanek położonych głębiej, jak na przykład stawy. Natomiast podłużne (jednostronne) ich ustawienie daje możliwość przegrzanie struktur powierzchownych, jednak w tym przypadku należy pamiętać aby odległość między elektrodami była co najmniej dwa razy większa niż ich odległość od okolicy zabiegowej. W celu uzyskania więk-szego wzrostu temperatury w tkankach i narządach położonych głębiej bez przegrzewania tkanek powierzchownych można zastosować technikę krzyżo-wą, w której przez pierwszą część zabiegu elektrody są w jednym położeniu, a przez kolejną zmienia się ich pozycję tak, by fale przebiegały prostopadle względem poprzedniego ułożenia. Dzięki temu do docelowych tkanek dosta-je się dawka dużo większa niż przy innych stosowanych metodach. W przy-padku stosowania elektrod kontaktowych należy umieścić filcowe podkłady pomiędzy elektrodą a okolicą zabiegową (5,6,7). Podczas stosowania metody indukcyjnej diatermii krótkofalowej można zastosować elektrody w formie dyskowej (monoda), które posiadają plastikową obudowę, zapewniającą ochronę przed bezpośrednim kontaktem skóry ze spiralą. Ustawia się je w odległości 2-4 cm od okolicy zabiegowej. Wykorzystując do przegrzewania elektrodę spiralną, otoczoną warstwą gu-mowej izolacji, owija się obiekt poddawany diatermii. Ważne w tym przypad-ku jest także zastosowanie podkładu filcowego bądź innego izolatora pomię-dzy zwojami cewki a skórą pacjenta (5,6,7). W przypadku wykorzystania mikrofal do przegrzewania, należy pa-miętać o tym, iż promienie mikrofalowe mają tendencje do odbijania się od powierzchni ciała. Przy ustawianiu promienników należy nakierować je tak, by promienie padały prostopadle do powierzchni zabiegowej. Wówczas od-bijanie będzie zredukowane do minimum. Odległość promiennika od skóry pacjenta jest w dużej mierze uzależnione od wielkości powierzchni prze-grzewania, jednak przeważnie ustawia się je na ok. 4cm. Aby uzyskać lepszą transmisję promieniowania stosuje się promienniki kontaktowe, które zapew-niają lepsze dopasowanie do powierzchni zabiegowej (5,6,7). Po zakończeniu zabiegu należy dokładnie obejrzeć okolicę poddawaną pro-mieniowaniu elektromagnetycznemu oraz ocenić rumień powstały po przegrzaniu (4,7). Dawkę do zabiegów diatermii, zarówno krótkofalowej jak i mikrofa-lowej, określa się na podstawie odczuć pacjenta, czasu trwania zabiegu oraz rodzaju schorzenia. Przeciętny czas trwania zabiegu wynosi 15-20 minut. Jest to czas potrzebny na dostosowanie się naczyń krwionośnych do zwiększonej


185

dawki energii cieplnej oraz powrotu do stanu równowagi. Niekiedy zabieg przedłuża się do 30 minut ze względu na to, iż tkanki położone głębiej po-trzebują więcej czasu na przegrzanie. Do niedawna powszechne było ustala-nie dawkowania na podstawie subiektywnej oceny odczuć pacjenta. Jednak metoda ta nie była wystarczająco dokładna. W dalszym ciągu w dawkowa-niu promieniowania elektromagnetycznego bierze się pod uwagę doznania cieplne pacjenta, ale obecnie stosowane aparaty pozwalają na dobór dawek według mocy: 1. dawka atermiczna (I)-bardzo mała, nieco mniejsza od odczuwal-nej- do 30 W; 2. dawka oligotermiczna (II)- minimalne, progowe odczucie ciepła- 30-60 W; 3. dawka termiczna (III)- średnia, wywołująca odczucie przyjemnego ciepła- 60-120 W; 4. dawka hipertermiczna (IV)-duża, nadprogowa wywołująca silne uczucie ciepła-ok.120W. Poniższa tabela zawiera zestawienie schorzeń, w których są z powo-dzeniem wykorzystywane zabiegi diatermii krótkofalowej, zarówno induk-cyjnej jak i kondensatorowej, a także stosowane dawkowanie. Tabela1. Wskazania do stosowania diatermii krótkofalowej wg Mika T. „Fizykoterapia”.

Rodzaj choroby Rodzaj elektrody

Odległość elektrody od obiektu w cm czynnej biernej

Dawka Czas zabiegu w min

Podostre i przewlekle zapalenie. Zapalenie okołostawowe Choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa Gościec tkanek miękkich Zapalenie pochewek ścięgien Nerwobóle i zapalenie nerwów Przewlekłe zapalenie zatok obocznych nosa Odmroziny Przewlekłe zapalenie ucha Przewlekły nieżyt oskrzeli, stan po przebytym zapaleniu płuc Dychawica oskrzelowa Przewlekłe zapalenie miedniczek nerkowych Przewlekłe zaplenienie przydatków Przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego

kondensatorowa lub indukcyjna kondensatorowa lub indukcyjna kondensatorowa lub indukcyjna kondensatorowa kondensatorowa podłużnie kondensatorowa kondensatorowa kondensatorowa kondensatorowa kondensatorowa kondensatorowa kondensatorowa kondensatorowa

2-4 2-4 2 2 2-4 2-4 2-3 1-3 4-10 6 4-6 2-4 2-4

2-4 2-4 2 4 2-4 2-4 lub 4-8 2-3 4-6 4-6 6 6 4-6 3-5

II-III II-III II-III I-III II-IV I-II I-III I-II II-IV I-III II-III II-III II-III

10-15 10-20 10-15 5-10 10-20 5-15 5-15 5-15 10-20 10-15 10-15 15-20 10-15


186

Rodzaj choroby Rodzaj elektrody

Odległość elektrody od obiektu w cm czynnej biernej

Dawka Czas zabiegu w min

Podostre i przewlekle zapalenie. Zapalenie okołostawowe Choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa Gościec tkanek miękkich Zapalenie pochewek ścięgien Nerwobóle i zapalenie nerwów Przewlekłe zapalenie zatok obocznych nosa Odmroziny Przewlekłe zapalenie ucha Przewlekły nieżyt oskrzeli, stan po przebytym zapaleniu płuc Dychawica oskrzelowa Przewlekłe zapalenie miedniczek nerkowych Przewlekłe zaplenienie przydatków Przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego

kondensatorowa lub indukcyjna kondensatorowa lub indukcyjna kondensatorowa lub indukcyjna kondensatorowa kondensatorowa podłużnie kondensatorowa kondensatorowa kondensatorowa kondensatorowa kondensatorowa kondensatorowa kondensatorowa kondensatorowa

2-4 2-4 2 2 2-4 2-4 2-3 1-3 4-10 6 4-6 2-4 2-4

2-4 2-4 2 4 2-4 2-4 lub 4-8 2-3 4-6 4-6 6 6 4-6 3-5

II-III II-III II-III I-III II-IV I-II I-III I-II II-IV I-III II-III II-III II-III

10-15 10-20 10-15 5-10 10-20 5-15 5-15 5-15 10-20 10-15 10-15 15-20 10-15

Dawki w diatermii mikrofalowej są określane jako słabe (do 20W) oraz mocne (do 150W), jednak przeważnie stosuje się wartości 20-75W. W przypadku stosowania terapii impulsowej jednym z zasadniczych parametrów pozwalających dobrać dawkę jest moc średnia. O jej wartości stanowi czas trwania impulsu, jego częstotliwość oraz moc szczytowa. Terapia impulsowa ma głównie nietermiczne działanie, dlatego stosowane dawki są w granicach 10-25 W (4,5,6).

ZASADY BEZPIECZEŃSTWA ORAZ POTENCJALNE ZAGROŻENIA Stosując do celów leczniczych prądy wielkiej częstotliwości należy mieć na uwadze wszelkie zagrożenia jakie mogą pojawić się podczas zabiegu, tak aby były one bezpieczne zarówno dla pacjenta jak i terapeuty. Podstawowe niebezpieczeństwo jakie jest związane z przegrzewaniem to możliwość poparzenia skóry pacjenta lub tkanek położonych głębiej. Do poparzeń może dojść na skutek nadmiernej koncentracji pola elektromagnetycznego. Pojawianie się metalu na powierzchni bądź wewnątrz organizmu skupia promienie i powoduje większe przegrzanie w tej okolicy. Obecność termoreceptorów tylko w powierzchownych warstwach tkanek powoduje to, iż pacjent nie odczuwa nadmiernego wzrostu temperatury, co prowadzi do poparzeń głębokich. Pojawienie się podczas zabiegu wilgoci na okolicy


187

poddawanej diatermii także może powodować koncentrację promieniowania, przez co stanowi niebezpieczeństwo poparzenia. Dlatego istotne jest aby przed zabiegiem osuszyć miejsce przegrzewania a także sprawdzić czy odzież pacjenta nie jest z materiałów syntetycznych, które także stwarzają zagrożenie. Zaburzenia krążenia występujące u pacjenta również mogą spowodować poparzenie. Ograniczona jest wówczas zdolność organizmu do rozproszenia ciepła, a nadmierna jego koncentracja może prowadzić do poparzenia i uszkodzenia tkanek. Nadmierną koncentrację pól elektromagnetycznych uzyskuje się także na skutek nieodpowiedniego ustawienia elektrod podczas zabiegu. Podobnie bezpośredni kontakt elektrod ze skórą pacjenta może spowodować poparzenie, dlatego w tym przypadku niezbędne jest zastosowanie filcowego podkładu. Podczas wykonywania zabiegów diatermii należy szczególnie uważać na oczy pacjenta. Gałki oczne są bardzo wrażliwe zwłaszcza na promienie mikrofalowe, które może odbijać się od ścian oczodołu i kumulować się w oku. Z uwagi na słabą zdolność rozpraszania ciepła przez gałkę oczną, może w niej dochodzić do uszkodzeń termicznych. Ważne jest aby zabezpieczyć oczy pacjenta okularami ochronnymi zwłaszcza przy stosowaniu mikrofal. Istotnym aspektem pod względem bezpieczeństwa jest wpływ prądów wielkiej częstotliwości na wszczepione rozruszniki serca, stymulatory czy pompy infuzyjne. Urządzenia te są odporne na działanie niskiej częstotliwości pola elektromagnetycznego, jak pola sieciowe czy pola emitowane przez urządzenia domowe. Jednak w przypadku diatermii natężenie jest bardzo wysokie i może powodować ich uszkodzenia. Dlatego też osoby z rozrusznikiem serca nie powinny przebywać w bliskim sąsiedztwie urządzeń do diatermii (6,7). Aby zabiegi diatermii były bezpieczne dla pacjenta ale też dla samego terapeuty bardzo istotna jest organizacja pracy. Aparatów do diatermii nie należy umieszczać w odległości mniejszej niż 3 metry od instalacji wodno-kanalizacyjnej, grzewczej oraz gazowej. W otoczeniu nie może być także metalowych elementów oraz sprzętu. W otoczeniu urządzeń emitujących pole elektromagnetyczne należy wyznaczyć strefy ochronne, a pomiary promieniowania oraz stanu aparatury powinny być wykonywane co 3 lata. Personel obsługujący aparaty do diatermii powinien przechodzić badania kontrolne, a czas pracy oraz ilość wykonywanych dziennie zabiegów jest określana przez Państwowy Inspektorat Sanitarny (5,6). Wszelkie zasady bezpieczeństwa oraz zalecenia co do stosowania urządzeń emitujących pola elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości


188

są uregulowane przez rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002 r. (Dziennik Ustaw nr 217, poz. 1833) (16).

B i b l i o g r a f i a :

J. Orzech.: Rozwój koncepcji i metod fizjoterapii. Wydawnictwo „Sport i Rehabilitacja”, Tarnów 2005.J. Orzech.: Rozwój technik i metod fizjoterapii w okresie od 1801 do 2001 roku. AWF, Kraków 2003.J. Jankowiak.: Fizykoterapia. PZWL, Warszawa 1954.Szkolenie: „Nowoczesne tendencje w terapii fizykalnej i ich rola we współczesnej medycynie”. Przemyśl „Gloria” 2009.T. Mika., W. Kasprzak.:Fizykoterapia. PZWL, Warszawa 2006.A. Straburzyńska-Lupa., G. Straburzyński.: Fizjoterapia. PZWL, Warszawa 2004.V. Robertson., A. Ward., J. Low., A. Reed.: Fizykoterapia. Aspekty kliniczne i biofizyczne. Urban and Partner, Wrocław 2006.D. Staniak., K. Sokołowski., P. Majcher.: Oddziaływanie pola elektromagnetycznego wielkiej częstotliwości na organizmy żywe. Zdr. Publ. 2009;119(4):458-464.Garrett CL, Draper DO, Knight KL: Heat distribution in the lower leg from pulsed shortwave diathermy and ultrasound treatments. J Athl Train.2000 Jan;35(1):50-5.Giombini A, Casciello G, Di Cesare MC, Di Cesare A, Dragoni S, Sorrenti D.: A controlled study on the effects of hyperthermia at 434MHz and conventional ultrasound upon muscles injuries in sport. J Sport Med Phys Fittness. 2001 Dec;41(4):521-7.Giombini A, Casciello G, Di Cesare MC, Di Cesare A, Dragoni S, Sorrenti D.: Hyperthermia at 434MHz in the treatment of overuse sport tendinopsthies: A randomized controlled clinical trial. Int J Sports Med 2002 Apr;(23):207-11. Johnson W, Draper DO.: Increased range of motion and function in an individual with breast cancer and necrotizing fasciitis-manual therapy and pulsed short-wave diathermy treatment. Case Report Med. 2010;2010. pii: 179581. Epub 2010 Jul 14.Draper DO, Castro JL, Feland B, Schulthies S, Eggett D.: Shortwave diathermy and prolonged stretching increase hamstring flexibility more than prolonged stretching alone. J Orthop Sports Phys Ther. 2004 Jan;34(1):13-20.Akyol Y, Durmus D, Alayli G, Tander B, Bek Y, Canturk F, Tastan Sakarya S.: Does short-wave diathermy increase the effectiveness of isokinetic exercise on pain, function, knee muscle strength, quality of life, and depression in the patients with knee osteoarthritis? A randomized controlled clinical study. Eur J Phys Rehabil Med. 2010 Sep;46(3): 325-36. Epub 2010 Jul 16.Klaber Moffett J, Richardson P, Frost H, Osborn A.: Placebo controlled, double-blind trial to evaluate the effectiveness of pulsed shortwave therapy for osteoarthritic hip and knee pain. Pain. 1996; 167:121-27.


189

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dz. U. nr 217, poz.1833. www.ipsi.sejm.gov.pl.

SUMMARY

Clinical application of the high frequency currents, development and overview of used methods The aim if the application of the high frequency electromagnetic currents is to achieve tissues overheating by the endogenous heat. Diathermy is used since the beginning of the XX century, but continuous science and technology development allow to lead in the new methods of using electromagnetic field in wider range of frequency and construct better and better machines. Nowadays physiotherapy treatment is using short wave diathermy (frequency 27,12MHz) in continuous and pulsed application, but also microwave diathermy (frequency 2450MHz). Other methods have smaller range of using, mostly in cosmetic or surgery. Despite thermal impact on tissues, diathermy improve blood circulation and organs nutrition, which help in exudates absorption and body regeneration. What is more, diathermia stimulates antibacterial and antivirus resistance. Generally influence relaxing, calming and pain-relieving. During diathermia treatment, should be remembered about possibility of complications and risk, but also about patients and therapist safety. The main threat which can appear during diathermia treatment is overheating and eye damage. That is why the proper organization of the treating room and observance safety rules is so much important.

Documents

Zastosowanie kliniczne prądów wielkiej częstotliwości ...€¦ · daje możliwość przegrzania do takiej temperatury, która ścina białka i prowa-dzi do kauteryzacji tkanek,