Zarządzanie emocjami · Inteligencja emocjonalna nie jest uwarunkowana genetycznie. Można sięjej nauczyć. Kształcenie emocji Samowiedza jest ideą, która zyskuje coraz więcej

1

ZarzZarząądzanie emocjamidzanie emocjami

Sabina ZalewskaSabina ZalewskaUniwersytet KardynaUniwersytet Kardynałła Stefana a Stefana

WyszyWyszyńńskiegoskiego

www.gimversity.pl www.gimversity.pl www.uniwersytetwww.uniwersytet--dzieciecy.pl dzieciecy.pl

2


INTELIGENCJA EMOCJONALNAINTELIGENCJA EMOCJONALNAInteligencja emocjonalnaInteligencja emocjonalna -- kompetencje kompetencje osobiste czosobiste człłowieka w rozumieniu, zdolnoowieka w rozumieniu, zdolnośści ci rozpoznawania rozpoznawania stanów emocjonalnychwwłłasnych oraz innych osasnych oraz innych osóób, jak teb, jak teżż zdolnozdolnośści ci uużżywania wywania włłasnych emocji i radzenia sobie ze asnych emocji i radzenia sobie ze stanami stanami emocjonalnymiemocjonalnymi innych osinnych osóób.b.

Kompetencje zaliczane do Kompetencje zaliczane do inteligencji inteligencji emocjonalnejemocjonalnej to zdolnoto zdolnośści komplementarne w ci komplementarne w stosunku do stosunku do inteligencjiinteligencji racjonalnej, racjonalnej, rozumianej jako umiejrozumianej jako umiejęętnotnośści czysto ci czysto intelektualne, analityczne i abstrakcyjne, intelektualne, analityczne i abstrakcyjne, mierzone mierzone ilorazem inteligencjiilorazem inteligencji i wyrai wyrażżane ane wskawskaźźnikiem nikiem IQIQ [ang.].[ang.].


Trzy gTrzy głłóówne modele inteligencji wne modele inteligencji emocjonalnejemocjonalnej

WedWedłług ug Daniela Daniela GolemanaGolemana inteligencja emocjonalna inteligencja emocjonalna obejmuje zdolnoobejmuje zdolnośćść rozumienia siebie i wrozumienia siebie i włłasnych asnych emocjiemocji, , kierowania i kontrolowania ich, zdolnokierowania i kontrolowania ich, zdolnośćśćsamomotywacjisamomotywacji, , empatiempatięę oraz umiejoraz umiejęętnotnośści o charakterze ci o charakterze spospołłecznym.ecznym.

Jack MayerJack Mayer i i Peter Peter SaloveySalovey mmóówiwiąą o czterech obszarach o czterech obszarach tworztworząących inteligencjcych inteligencjęę emocjonalnemocjonalnąą: : spostrzeganiespostrzeganieemocjiemocji, , wspomaganie mywspomaganie myśślenialenia za pomocza pomocąą emocji, emocji, rozumienierozumienie emocji oraz emocji oraz kierowaniekierowanie emocjami.emocjami.

WedWedłług ug RauvenaRauvena BarBar--OnaOna na inteligencjna inteligencjęę emocjonalnemocjonalnąąskskłłada siada sięę 4 elementy: 4 elementy: inteligencja interpersonalnainteligencja interpersonalna, , radzenie sobie ze radzenie sobie ze stresemstresem, zdolno, zdolnośćść adaptacjiadaptacji oraz oraz ogogóólny lny nastrnastróójj..

3


Typologia kompetencji Typologia kompetencji emocjonalnychemocjonalnych

KOMPETENCJE KOMPETENCJE PSYCHOLOGICZNEPSYCHOLOGICZNE (relacje z (relacje z samym sobsamym sobąą))

KOMPETENCJE SPOKOMPETENCJE SPOŁŁECZNEECZNE(relacje z innymi)(relacje z innymi)

KOMPETENCJE KOMPETENCJE PRAKSEOLOGICZNEPRAKSEOLOGICZNE (inaczej (inaczej kompetencje dziakompetencje działłaniaania -- nasz stosunek nasz stosunek do zadado zadańń, wyzwa, wyzwańń i dziai działłaańń))


KOMPETENCJE KOMPETENCJE PSYCHOLOGICZNEPSYCHOLOGICZNE(relacje z samym sob(relacje z samym sobąą))

SamoSamośświadomowiadomośćść:: umiejumiejęętnotnośćść rozpoznawania wrozpoznawania włłasnych asnych stanstanóów emocjonalnych, wiedza o ww emocjonalnych, wiedza o włłasnych uczuciach, asnych uczuciach, wartowartośściach, preferencjach, mociach, preferencjach, możżliwoliwośściach i ocenach ciach i ocenach intuicyjnych, czyli intuicyjnych, czyli śświadomowiadomośćść emocjonalna.emocjonalna.

SamoocenaSamoocena: poczucie w: poczucie włłasnej wartoasnej wartośści, wiara we wci, wiara we włłasne asne sisiłły, y, śświadomowiadomośćść swoich moswoich możżliwoliwośści, umiejci, umiejęętnotnośści oraz ci oraz swoich ograniczeswoich ograniczeńń; umiej; umiejęętnotnośćść dodośświadczania wwiadczania włłasnej asnej osoby niezaleosoby niezależżnie od snie od sąąddóów innych ludzi. w innych ludzi.

SamokontrolaSamokontrola:: zdolnozdolnośćść śświadomego reagowania na wiadomego reagowania na bodbodźźce zewnce zewnęętrzne; umiejtrzne; umiejęętnotnośćść radzenia sobie ze radzenia sobie ze stresemstresem i ksztai kształłtowania wtowania włłasnych emocji w zgodzie z asnych emocji w zgodzie z samym sobsamym sobąą, z w, z włłasnymi normami, zasadami oraz asnymi normami, zasadami oraz wyznawanymi wartowyznawanymi wartośściami. ciami.

4

KOMPETENCJE SPOKOMPETENCJE SPOŁŁECZNEECZNE (relacje z (relacje z innymi)innymi)

EmpatiaEmpatia:: umiejumiejęętnotnośćść dodośświadczania stanwiadczania stanóów emocjonalnych w emocjonalnych innych, uinnych, uśświadamianie sobie uczuwiadamianie sobie uczućć, potrzeb i warto, potrzeb i wartośści ci wyznawanych przez innych, czyli rozumienie innych, wyznawanych przez innych, czyli rozumienie innych, wrawrażżliwoliwośćść na odczucia innych; postawa nastawiona na na odczucia innych; postawa nastawiona na pomaganie i wspieranie innych ospomaganie i wspieranie innych osóób; zdolnob; zdolnośćść odczuwania i odczuwania i rozumienia relacji sporozumienia relacji społłecznych.ecznych.

AsertywnoAsertywnośćść: posiadanie i wyra: posiadanie i wyrażżanie wanie włłasnego zdania oraz asnego zdania oraz bezpobezpośśrednie, otwarte wyrarednie, otwarte wyrażżanie anie emocjiemocji, , postawpostaw oraz oraz wyznawanych wartowyznawanych wartośści w granicach nie naruszajci w granicach nie naruszająących praw i cych praw i psychicznego terytorium innych ospsychicznego terytorium innych osóób; zdolnob; zdolnośćść obrony obrony wwłłasnych praw w asnych praw w sytuacjach sposytuacjach społłecznychecznych bez naruszania praw bez naruszania praw innych osinnych osóób do ich obrony. b do ich obrony.

PerswazjaPerswazja: umiej: umiejęętnotnośćść wzbudzania u innych powzbudzania u innych pożążądanych danych zachowazachowańń i reakcji, czyli wpi reakcji, czyli wpłływania na innych; umiejywania na innych; umiejęętnotnośćśćpozyskiwania innych na rzecz porozumienia, zdolnopozyskiwania innych na rzecz porozumienia, zdolnośćśćłłagodzenia agodzenia konfliktkonfliktóóww. .

PrzywPrzywóództwodztwo: zdolno: zdolnośćść tworzenia wizji i pobudzania ludzkiej tworzenia wizji i pobudzania ludzkiej motywacji do jej realizacji; zdolnomotywacji do jej realizacji; zdolnośćść zjednywania sobie zjednywania sobie zwolennikzwolennikóów. w.

WspWspóółłpracapraca: zdolno: zdolnośćść tworzenia witworzenia więęzi i wspzi i wspóółłdziadziałłania z ania z innymi, umiejinnymi, umiejęętnotnośćść pracy w grupie na rzecz osipracy w grupie na rzecz osiąągania gania wspwspóólnych cellnych celóów, umiejw, umiejęętnotnośćść zespozespołłowego wykonywania owego wykonywania zadazadańń i wspi wspóólnego rozwilnego rozwiąązywania problemzywania problemóów.w.


KOMPETENCJE PRAKSEOLOGICZNEKOMPETENCJE PRAKSEOLOGICZNE(inaczej (inaczej kompetencje dziakompetencje działłaniaania -- nasz stosunek do nasz stosunek do

zadazadańń, wyzwa, wyzwańń i dziai działłaańń))

MotywacjaMotywacja: w: włłasne zaangaasne zaangażżowanie, skowanie, skłłonnoonnośści ci emocjonalne, ktemocjonalne, któóre prowadzre prowadząą do nowych celdo nowych celóów lub w lub uułłatwiajatwiająą ich osiich osiąągnignięęcie, czyli dcie, czyli dążążenie do osienie do osiąągnignięćęć, , inicjatywa i optymizm. inicjatywa i optymizm.

ZdolnoZdolnośści adaptacyjneci adaptacyjne: umiej: umiejęętnotnośćść panowania nad panowania nad swoimi stanami wewnswoimi stanami wewnęętrznymi; zdolnotrznymi; zdolnośćść radzenia sobie radzenia sobie w zmieniajw zmieniająącym sicym sięę śśrodowisku, elastycznorodowisku, elastycznośćść w w dostosowywaniu sidostosowywaniu sięę do zmian w otoczeniu, zdolnodo zmian w otoczeniu, zdolnośćśćdziadziałłania i podejmowania decyzji pod wpania i podejmowania decyzji pod wpłływem ywem stresustresu. .

SumiennoSumiennośćść: zdolno: zdolnośćść przyjmowania odpowiedzialnoprzyjmowania odpowiedzialnośści ci za zadania i wykonywanie zadaza zadania i wykonywanie zadańń; umiej; umiejęętnotnośćść czerpania czerpania zadowolenia z wykonywanych obowizadowolenia z wykonywanych obowiąązkzkóów; w; konsekwencja w dziakonsekwencja w działłaniu, w zgodzie z przyjaniu, w zgodzie z przyjęętymi przez tymi przez siebie standardami. siebie standardami.

5


RRÓÓŻŻNICE INDYWIDUALNENICE INDYWIDUALNE

W wieku okoW wieku okołło trzynastu lat widoczne so trzynastu lat widoczne sąą rróóżżnice w nice w rozeznaniu emocjonalnym chrozeznaniu emocjonalnym chłłopcopcóów i dziewczw i dziewcząąt. t.

DziewczDziewczęęta lepiej opanowujta lepiej opanowująą metody agresji jak plotki metody agresji jak plotki czy zemsta poczy zemsta pośśrednia, chrednia, chłłopcy nadal dopcy nadal dążąążą do konfrontacji do konfrontacji i nie myi nie myśślląą o zakamuflowanych metodach ataku.o zakamuflowanych metodach ataku.

DziewczDziewczęęta bawita bawiąą sisięę raczej w maraczej w małłych grupach ych grupach minimalizujminimalizująąc wrogoc wrogośćść na rzecz wspna rzecz wspóółłpracy. Chpracy. Chłłopcy opcy natomiast preferujnatomiast preferująą dudużże grupy i uwypuklaje grupy i uwypuklająąwspwspóółłzawodnictwo. Rzawodnictwo. Róóżżnice te widanice te widaćć gdy zabawa gdy zabawa zostanie przerwana przez kogozostanie przerwana przez kogośś kto sikto sięę potpotłłukukłł, czy , czy zranizraniłł. W m. W męęskim gronie wszyscy czekajskim gronie wszyscy czekająą, a, ażż usunie siusunie sięęw bok i przestanie w bok i przestanie „„ryczeryczećć””; natomiast dziewcz; natomiast dziewczęęta ta przerywajprzerywająą zabawzabawęę aby wspaby wspóólnie pomlnie pomóóc.c.

Kobiety i mKobiety i mężężczyczyźźni oczekujni oczekująą czegoczegośś zupezupełłnie innego od nie innego od rozmowy; mrozmowy; mężężczyczyźźni sni sąą zadowoleni mogzadowoleni mogąąc rozmawiac rozmawiaćć o o „„rzeczachrzeczach”” podczas gdy kobiety szukajpodczas gdy kobiety szukająą wiwięęzi zi emocjonalnychemocjonalnych..


RRÓÓŻŻNICE INDYWIDUALNE (C.D.)NICE INDYWIDUALNE (C.D.)Na podstawie badaNa podstawie badańń 151 ma151 małżłżeeńństw z dstw z dłługim staugim stażżem na em na Uniwersytecie Harvarda stwierdzono, Uniwersytecie Harvarda stwierdzono, żże me mężężowie bez wyjowie bez wyjąątku tku uwauważżali, ali, żże wpadanie w ze wpadanie w złły nastry nastróój podczas sprzeczki jest j podczas sprzeczki jest cacałłkowicie niemikowicie niemiłłe, natomiast ich e, natomiast ich żżony nie miaony nie miałły nic przeciwko y nic przeciwko temu.temu.

MMężężczyczyźźni sni sąą bardziej podatni na bardziej podatni na „„zatopieniezatopienie”” niniżż kobiety kobiety biorbiorąąc pod uwagc pod uwagęę ten sam poziom negatywnych emocji. ten sam poziom negatywnych emocji. Ponadto przy tym samym poziomie negatywnych emocji Ponadto przy tym samym poziomie negatywnych emocji organizm morganizm mężężczyzny wydziela wiczyzny wydziela więęcej adrenaliny i potrzebuje cej adrenaliny i potrzebuje wiwięęcej czasu na uspokojenie sicej czasu na uspokojenie sięę..

Powodem, dla ktPowodem, dla któórego, to mrego, to mężężczyczyźźni odgradzajni odgradzająą sisięę murem murem milczenia jest fakt, milczenia jest fakt, żże zabezpieczaje zabezpieczająą sisięę oni przed zatopieniem. oni przed zatopieniem. Rytm pracy ich serca spada o okoRytm pracy ich serca spada o okołło 10 uderzeo 10 uderzeńń na minutna minutęę i i odczuwajodczuwająą subiektywne uczucie ulgi. subiektywne uczucie ulgi.

MMążąż sisięę uspokaja, co powoduje wzrost zdenerwowania uspokaja, co powoduje wzrost zdenerwowania żżony. ony. Prowadzi to do zupeProwadzi to do zupełłnie odmiennych postaw emocjonalnych: nie odmiennych postaw emocjonalnych: mmężężczyczyźźni starajni starająą sisięę rróównie skwapliwie unikawnie skwapliwie unikaćć powodpowodóów do w do kkłłóótni jak ich tni jak ich żżony odczuwajony odczuwająą przymus szukania do nich okazji.przymus szukania do nich okazji.

6


INTELIGENCJA EMOCJONALNA NA INTELIGENCJA EMOCJONALNA NA GRUNCIE SZKOLNYMGRUNCIE SZKOLNYM

Pierwsza okazja ksztaPierwsza okazja kształłtowania sktowania skłładnikadnikóów w emocjonalnych zaczyna siemocjonalnych zaczyna sięę w kow kołłysce, aczkolwiek ysce, aczkolwiek umiejumiejęętnotnośści te formujci te formująą sisięę nadal w latach szkolnych. nadal w latach szkolnych.

O sukcesie dziecka w szkole decyduje nie tyle bystry O sukcesie dziecka w szkole decyduje nie tyle bystry umysumysłł ile zbiile zbióór cech emocjonalnych pozwalajr cech emocjonalnych pozwalająących na cych na wykorzystanie tych umiejwykorzystanie tych umiejęętnotnośści, pewnoci, pewnośćść siebie, siebie, ciekawociekawośćść, wiedza o tym jakiego zachowania si, wiedza o tym jakiego zachowania sięę od od niego oczekuje. niego oczekuje.

Prawie wszystkim uczniom majPrawie wszystkim uczniom mająącym kcym kłłopoty w szkole opoty w szkole brak jakiegobrak jakiegośś skskłładnika inteligencji emocjonalnej. W adnika inteligencji emocjonalnej. W miarmiaręę postpostęępu nauki, dystans stopniowo sipu nauki, dystans stopniowo sięę zwizwięększa ksza powodujpowodująąc zniechc zniechęęcenie, brak przyjemnocenie, brak przyjemnośści z uczenia sici z uczenia sięęi coraz wii coraz więększe kksze kłłopoty z zachowaniem.opoty z zachowaniem.


Lista kluczowych skLista kluczowych skłładnikadnikóów umiejw umiejęętnotnośści ci uczenia siuczenia sięę::

Wiara w siebieWiara w siebie.. Jest to poczucie posiadania kontroli i panowania nad Jest to poczucie posiadania kontroli i panowania nad swoim ciaswoim ciałłem, zachowaniem i otaczajem, zachowaniem i otaczająąccąą rzeczywistorzeczywistośściciąą; przekonanie ; przekonanie dziecka, dziecka, żże najprawdopodobniej uda mu sie najprawdopodobniej uda mu sięę zrobizrobićć to, czego sito, czego sięępodejmie i podejmie i żże doroe dorośśli pomogli pomogąą mu w razie potrzeby.mu w razie potrzeby.

CiekawoCiekawośćść.. Przekonanie, Przekonanie, żże dowiadywanie sie dowiadywanie sięę nowych rzeczy jest nowych rzeczy jest czymczymśś pozytywnym i sprawia przyjemnopozytywnym i sprawia przyjemnośćść..

IntencjonalnoIntencjonalnośćść.. ChChęćęć i zdolnoi zdolnośćść wpwpłływania na bieg spraw oraz ywania na bieg spraw oraz wytrwawytrwałłe do tego de do tego dążążenie. Zwienie. Zwiąązane jest to z poczuciem posiadania zane jest to z poczuciem posiadania odpowiednich umiejodpowiednich umiejęętnotnośści i wci i włłasnej skutecznoasnej skutecznośści.ci.

Samokontrola.Samokontrola. ZdolnoZdolnośćść ksztakształłtowania i kontrolowania swoich dziatowania i kontrolowania swoich działłaańńw odpowiedni do wieku sposw odpowiedni do wieku sposóób; poczucie kontroli wewnb; poczucie kontroli wewnęętrznej.trznej.

TowarzyskoTowarzyskośćść.. ZdolnoZdolnośćść nawinawiąązywania kontaktzywania kontaktóów z innymi, w z innymi, opierajopierająąca sica sięę na poczuciu bycia przez nich rozumianym i na na poczuciu bycia przez nich rozumianym i na rozumieniu ich.rozumieniu ich.

UmiejUmiejęętnotnośćść porozumiewania siporozumiewania sięę.. ChChęćęć i zdolnoi zdolnośćść do wymiany mydo wymiany myśśli, li, uczuuczućć i pomysi pomysłłóów z innymi. Zwiw z innymi. Zwiąązane to jest z ufaniem innym i zane to jest z ufaniem innym i poczuciem przyjemnopoczuciem przyjemnośści, jakie daje dziecku rozmowa z innymi ci, jakie daje dziecku rozmowa z innymi osobami, rosobami, róówniewnieżż dorosdorosłłymi.ymi.

UmiejUmiejęętnotnośćść wspwspóółłdziadziałłaniaania.. ZdolnoZdolnośćść traktowania swoich potrzeb na traktowania swoich potrzeb na rróówni z potrzebami innych czwni z potrzebami innych człłonkonkóów grupy i harmonizowania ich.w grupy i harmonizowania ich.

7


Przebieg depresji u dzieciPrzebieg depresji u dzieciCena jakCena jakąą ppłłacacąą dzieci za depresjdzieci za depresjęę jest znacznie wyjest znacznie wyżższa sza niniżż cierpienia spowodowane samcierpienia spowodowane samąą depresjdepresjąą. .

Dzieci uczDzieci ucząą sisięę umiejumiejęętnotnośści spoci społłecznych poprzez ecznych poprzez stosunki z rstosunki z róówiewieśśnikami, nikami, npnp.: co zrobi.: co zrobićć jak sijak sięę cocośś chce chce ii nienie dostaje tego. Dzieci z depresja pozbawione sdostaje tego. Dzieci z depresja pozbawione sąą tych tych momożżliwoliwośści ze wzglci ze wzglęędu na ich osamotnienie. du na ich osamotnienie.

Luka interpersonalna powoduje w efekcie zapLuka interpersonalna powoduje w efekcie zapóóźźnienie nienie spospołłeczne i emocjonalne.eczne i emocjonalne.

Inna cecha to mierne wyniki w nauce. Depresja obniInna cecha to mierne wyniki w nauce. Depresja obniżża a sprawnosprawnośćść pamipamięęciowciowąą i zaki zakłłóóca koncentracjca koncentracjęę. Dziecku, . Dziecku, ktktóóremu nic nie sprawia przyjemnoremu nic nie sprawia przyjemnośści trudno znaleci trudno znaleźćźćenergienergięę do wyuczenia sido wyuczenia sięę trudnych rzeczy.trudnych rzeczy.

I tu paradoks: jest w depresji, zaczyna odstawaI tu paradoks: jest w depresji, zaczyna odstawaćć w nauce, w nauce, oddala sioddala sięę od rod róówiewieśśniknikóów, siedzi sam w domu... i w, siedzi sam w domu... i pogpogłęłębia swojbia swojąą depresjdepresjęę..


DEPRESJA U DZIECI (C.D.)DEPRESJA U DZIECI (C.D.)

GGłłóównym czynnikiem wywownym czynnikiem wywołłujująącym depresjcym depresjęęjest pesymistyczne nastawienie.jest pesymistyczne nastawienie.

JeJeżżeli zaeli załłoożżymy, ymy, żże wszystkie niepowodzenia e wszystkie niepowodzenia ssąą wynikiem wad naszego charakteru wynikiem wad naszego charakteru npnp.: .: „„dostadostałłem zem złąłą ocenocenęę bo jestem gbo jestem głłupiupi””powodujpowodująą, , żże nie ma e nie ma żżadnego pola manewru. adnego pola manewru.

DuDużżo lepszym wyjo lepszym wyjśściem z sytuacji jest: ciem z sytuacji jest: „„dostadostałłem zem złąłą ocenocenęę, bo akurat mia, bo akurat miałłem inne em inne rzeczy na grzeczy na głłowie,owie, nastnastęępnym razem bpnym razem bęędzie dzie lepiejlepiej”” ..

8


Zaburzenia Zaburzenia łłaknieniaaknieniaGGłłóównym czynnikiem wywownym czynnikiem wywołłujująącym cym zaburzenia zaburzenia łłaknienia saknienia sąą braki emocjonalne, braki emocjonalne, zwzwłłaszcza nieumiejaszcza nieumiejęętnotnośćść odrodróóżżnienia jednych nienia jednych przykrych uczuprzykrych uczućć od innych i panowania nad od innych i panowania nad nimi.nimi.

Badania dowodzBadania dowodząą, , żże e łłaańńcuch przyczynowo cuch przyczynowo ––skutkowy prowadzskutkowy prowadząący do zaburzecy do zaburzeńń łłaknienia aknienia zapoczzapocząątkowuje dorastanie w spotkowuje dorastanie w społłeczeeczeńństwie, stwie, ktktóóre za ideare za ideałł urody uwaurody uważża nienaturalna nienaturalnąąszczupszczupłłoośćść..

Ludzie z zaburzeniami Ludzie z zaburzeniami łłaknienia majaknienia mająą trudnotrudnośści ci z rozrz rozróóżżnianiem swoich najbardziej nianiem swoich najbardziej elementarnych emocji. Zamiast uczuelementarnych emocji. Zamiast uczuććodczuwajodczuwająą burzburzęę niejasnych informacji z ktniejasnych informacji z któórrąąnie wiedznie wiedząą jak majjak mająą sisięę uporauporaćć..


Osamotnienie Osamotnienie –– dziecidzieciDzieci Dzieci „„nielubianenielubiane”” prowadzprowadząą dwa rodzaje inklinacji dwa rodzaje inklinacji emocjonalnych: wybuchanie zemocjonalnych: wybuchanie złłoośściciąą i postrzeganie i postrzeganie wrogowrogośści tam gdzie jej nie ma oraz tendencja do ci tam gdzie jej nie ma oraz tendencja do nienieśśmiamiałłoośści, niepokojenie sici, niepokojenie sięę i zaki zakłłopotanie w opotanie w sytuacjach sposytuacjach społłecznych.ecznych.

Dochodzi to tego fakt, Dochodzi to tego fakt, żże dzieci te zachowuje dzieci te zachowująą sisięę tak tak niezrniezręęcznie w towarzystwie, cznie w towarzystwie, żże inne dzieci nie chce inne dzieci nie chcąąprzebywaprzebywaćć w ich towarzystwie.w ich towarzystwie.

W naszych pierwszych zwiW naszych pierwszych zwiąązkach przyjacielskich zkach przyjacielskich uczymy siuczymy sięę jak negocjowajak negocjowaćć zazażżyyłłe stosunki, jak e stosunki, jak pokonywapokonywaćć rróóżżnice i dzielinice i dzielićć z innymi nasze najgz innymi nasze najgłęłębsze bsze uczucia.uczucia.Zamiast wszczynaZamiast wszczynaćć bbóójki, jki, wartowarto poszukaposzukaććkompromiskompromisóów, alternatywnych rozwiw, alternatywnych rozwiąązazańń. . WartoWarto teteżżpowiedziepowiedziećć cocośś mimiłłego, proponowaego, proponowaćć pomoc, dodawapomoc, dodawaććzachzachęęty, udzielaty, udzielaćć wskazwskazóówek. wek. WartoWarto teteżż wykazawykazaćć sisięępodstawowymi elementami grzecznopodstawowymi elementami grzecznośści.ci.

9


Analfabetyzm emocjonalnyAnalfabetyzm emocjonalnyPedagodzy zdajPedagodzy zdająą sobie sprawsobie sprawęę, , żże pojawie pojawiłł sisięę zupezupełłnie nie nowy i bardziej niepokojnowy i bardziej niepokojąący nicy niżż zzłłe oceny z matematyki i e oceny z matematyki i czytania rodzaj braku wiedzy i umiejczytania rodzaj braku wiedzy i umiejęętnotnośści ci --analfabetyzm emocjonalny. Nie uwzglanalfabetyzm emocjonalny. Nie uwzglęędnia sidnia sięę potrzeby potrzeby uzupeuzupełłnienia tego nowego, tak knienia tego nowego, tak kłłopotliwego braku. opotliwego braku.

To, na co kTo, na co kłładzie siadzie sięę obecnie w szkole nacisk, zdaje siobecnie w szkole nacisk, zdaje sięęśświadczywiadczyćć, , żże bardziej dbamy o to, e bardziej dbamy o to, żżeby dzieci umiaeby dzieci umiałły y dobrze czytadobrze czytaćć i pisai pisaćć..

Koszty analfabetyzmu emocjonalnego to niepokojKoszty analfabetyzmu emocjonalnego to niepokojąący cy wzrost aktwzrost aktóów przemocy, morderstw, gwaw przemocy, morderstw, gwałłttóów. To w. To rróówniewnieżż wzrost liczby samobwzrost liczby samobóójstw, budzjstw, budząące przerace przerażżenie enie swswąą codziennocodziennośściciąą narkomania i alkoholizm, a taknarkomania i alkoholizm, a takżże e rróóżżne odmiany chorne odmiany choróób psychicznych, jak: zaburzenia b psychicznych, jak: zaburzenia łłaknienia u kilkunastoletnich dziewczaknienia u kilkunastoletnich dziewcząąt, rt, róóżżnego rodzaju nego rodzaju depresje.depresje.

Inteligencja emocjonalna nie jest uwarunkowana Inteligencja emocjonalna nie jest uwarunkowana genetycznie. Mogenetycznie. Możżna sina sięę jej nauczyjej nauczyćć. .


KsztaKształłcenie emocjicenie emocji

SamowiedzaSamowiedza jest idejest ideąą, kt, któóra zyskuje coraz wira zyskuje coraz więęcej zwolennikcej zwolennikóów w w w szkoszkołłach amerykaach amerykańńskich. skich.

OOśśrodki Ksztarodki Kształłceniacenia oferujoferująąca dzieciom program nauki mogca dzieciom program nauki mogąący bycy byććwzorem dla kurswzorem dla kursóów inteligencji emocjonalnej. Tematykw inteligencji emocjonalnej. Tematykąą zajzajęćęć z z wiedzy o sobie swiedzy o sobie sąą uczucia uczucia -- twoje wtwoje włłasne i te, ktasne i te, któóre wybuchajre wybuchająą w w zwizwiąązkach z innymi osobami oraz panowanie nad emocjami. zkach z innymi osobami oraz panowanie nad emocjami.

Uczniowie uczUczniowie ucząą sisięę na na lekcjach samowiedzylekcjach samowiedzy, , żże nie chodzi o to, by e nie chodzi o to, by zupezupełłnie unikanie unikaćć konfliktkonfliktóów, ale o to, by wyjaw, ale o to, by wyjaśśninićć nieporozumienie i nieporozumienie i przeprzełłamaamaćć wzajemnwzajemnąą niechniechęćęć i urazy, zanim doprowadzi urazy, zanim doprowadząą do otwartej do otwartej walki.walki.

PsychiatrzyPsychiatrzy -- specjalispecjaliśści od prekursorskich programci od prekursorskich programóów edukacji w edukacji emocjonalnej emocjonalnej -- uwauważżajająą, , żże uczniowie zaczynaje uczniowie zaczynająący naukcy naukęę w szkole w szkole śśredniej, ktredniej, któórzy przeszli kurs edukacji emocjonalnej, przejawiajrzy przeszli kurs edukacji emocjonalnej, przejawiająą inne inne postawy nipostawy niżż reszta. reszta.

Mimo ogMimo ogóólnego zainteresowania problemem edukacji emocjonalnej, lnego zainteresowania problemem edukacji emocjonalnej, wwśśrróód pedagogd pedagogóóww kursy takie skursy takie sąą rzadkorzadkośściciąą; wi; więększokszośćść nauczycieli, nauczycieli, dyrektordyrektoróów szkw szkóółł, rodzic, rodzicóów nie wie w ogw nie wie w ogóóle o tym, le o tym, żże istnieje istniejąą takie takie programy. programy.

A jeA jeśśli nie teraz, to kiedy?li nie teraz, to kiedy?

10


NLP NLP -- Programowanie NeurolingwistyczneProgramowanie NeurolingwistyczneNLP opiera siNLP opiera sięę na ogna ogóólnym zalnym załłoożżeniu, eniu, żże kae każżde de zachowanie posiadazachowanie posiadapewnpewnąą, okre, okreśślonlonąą strukturstrukturęę. Poprzez struktur. Poprzez strukturęę zachowania rozumiemy zachowania rozumiemy tutaj nie tylko faktyczne, motutaj nie tylko faktyczne, możżliwe do zaobserwowania zachowanie, ale liwe do zaobserwowania zachowanie, ale rróówniewnieżż wszelkie wyobrawszelkie wyobrażżenia, przekonania, itp. ktenia, przekonania, itp. któóre odgrywajre odgrywająą rolrolęęw obserwowanym procesie. w obserwowanym procesie.

Mapa nie jest terytoriumMapa nie jest terytorium, ka, każżdy posiada wdy posiada włłasnasnąą mapmapęę. Ka. Każżda osoba da osoba ma swoje wma swoje włłasne spojrzenie na rzeczywistoasne spojrzenie na rzeczywistośćść. .

Za kaZa każżdym zachowaniem stoi pozytywna intencja.dym zachowaniem stoi pozytywna intencja. Nie znaczy to, Nie znaczy to, żże e kakażżde zachowanie jest dobre albo skuteczne de zachowanie jest dobre albo skuteczne –– ale kaale każżde z nich ma na de z nich ma na celu cocelu cośś dobrego i gdy dostrzedobrego i gdy dostrzeżże sie sięę ttąą intencjintencjęę, mo, możżna pokazana pokazaćć osobie osobie lepsze sposoby na jej spelepsze sposoby na jej spełłnienie. nienie.

Ludzie dysponujLudzie dysponująą wszystkimi zasobamiwszystkimi zasobami, kt, któórych potrzebujrych potrzebująą aby aby wprowadziwprowadzićć zmiany. Nie ma ludzi 'chorych' ani 'zepsutychzmiany. Nie ma ludzi 'chorych' ani 'zepsutych‘‘, s, sąą ludzie ludzie ktktóórzy nie mieli okazji nauczyrzy nie mieli okazji nauczyćć sisięę jak z czegojak z czegośś korzystakorzystaćć, albo , albo nauczyli sinauczyli sięę czegoczegośś nowego, ale jeszcze nie nauczyli sinowego, ale jeszcze nie nauczyli sięę jak to jak to kontrolowakontrolowaćć..

Gdy to co robisz nie dziaGdy to co robisz nie działła, zra, zróób cob cośś innego.innego. Potrzebna jest pewna Potrzebna jest pewna zmiana zachowania.zmiana zachowania.

Nie ma poraNie ma porażżek, sek, sąą tylko informacje zwrotne.tylko informacje zwrotne. Zamiast rozwlekaZamiast rozwlekaćć sisięęnad przesznad przeszłłoośściciąą momożżna sina sięę skupiskupićć na znajdowaniu skutecznych na znajdowaniu skutecznych rozwirozwiąązazańń..

KaKażżde zachowanie jest komunikacjde zachowanie jest komunikacjąą.. Sensem przekazu jest reakcja, Sensem przekazu jest reakcja, ktktóórrąą wywowywołłuje przekaz, a nie pragnienia i oczekiwania komunikatora. uje przekaz, a nie pragnienia i oczekiwania komunikatora.


Jak pomJak pomóóc dziecku radzic dziecku radzićć sobie z wsobie z włłasnasnąąemocjonalnoemocjonalnośściciąą??

ZarzZarząądzanie emocjamidzanie emocjamiZZłłoośćść jest normalnjest normalnąą emocjemocjąą wpisanwpisanąą w naturw naturęę czczłłowieka owieka tak jak radotak jak radośćść, smutek czy l, smutek czy lęęk. k.

ZZłłoośćść traktowana jako pewien rodzaj traktowana jako pewien rodzaj żżyciowej energii yciowej energii jest nam potrzebna m. in. dla obrony swoich praw. jest nam potrzebna m. in. dla obrony swoich praw.

PrzePrzeżżywanie tej emocji nie jest zywanie tej emocji nie jest złłe samo w sobie, e samo w sobie, natomiast nieakceptowane mognatomiast nieakceptowane mogąą bybyćć zachowania jakie zachowania jakie czczęęsto rodzsto rodząą sisięę pod jej wppod jej wpłływem : bicie, wulgaryzmy, ywem : bicie, wulgaryzmy, wrzaski, trzaskanie drzwiami. wrzaski, trzaskanie drzwiami.

Krzyk, kara fizyczna na pewno nie rozwiKrzyk, kara fizyczna na pewno nie rozwiążąążą problemu , a problemu , a wrwręęcz przeciwnie cz przeciwnie -- mogmogąą spotspotęęgowagowaćć zzłłoośćść i agresji agresjęę. .

Dziecko Dziecko –– niezaleniezależżnie od wieku nie od wieku –– musi czumusi czućć, , żże rodzice e rodzice je kochajje kochająą , akceptuj, akceptująą jako osobjako osobęę, ale te, ale teżż musi wiedziemusi wiedziećć, , żże nie pochwalaje nie pochwalająą jego zachowajego zachowańń opartych na przemocy i opartych na przemocy i agresji. agresji.

11


PostPostęępowanie w sytuacji, gdy stykamy sipowanie w sytuacji, gdy stykamy sięę z z agresywnymi zachowaniami naszych dzieci.agresywnymi zachowaniami naszych dzieci.WaWażżne jest poszanowanie i chne jest poszanowanie i chęćęć zrozumienia uczuzrozumienia uczućć dziecka, dziecka, taktakżże tych powszechnie nieakceptowanych jak ze tych powszechnie nieakceptowanych jak złłoośćść, , wwśściekciekłłoośćść..

ZachZachęęcajmy dziecko do mcajmy dziecko do móówienia o swoich uczuciach, wienia o swoich uczuciach, emocjach (emocjach (npnp. o tym kto je zdenerwowa. o tym kto je zdenerwowałł, dlaczego jest smutne) , dlaczego jest smutne) i znajdi znajdźźmy czas, aby cierpliwie je wysmy czas, aby cierpliwie je wysłłuchauchaćć..

Dajmy dziecku wyraDajmy dziecku wyraźźny komunikat : dziecko ma prawo ny komunikat : dziecko ma prawo przeprzeżżywaywaćć zzłłoośćść, a nawet w, a nawet wśściekciekłłoośćść, gdy kto, gdy ktośś je skrzywdzi lub je skrzywdzi lub mu dokuczy, ale nie powinno przy tym samo obramu dokuczy, ale nie powinno przy tym samo obrażżaaćć i i krzywdzikrzywdzićć innych osinnych osóób. Nie chodzi o to, aby tb. Nie chodzi o to, aby tłłumiumićć emocje, emocje, zwzwłłaszcza te o zabarwieniu negatywnym, ale umieaszcza te o zabarwieniu negatywnym, ale umiećć nad nimi nad nimi zapanowazapanowaćć i wyrai wyrażżaaćć w sposw sposóób spob społłecznie akceptowanyecznie akceptowany

Kiedy widzimy, Kiedy widzimy, żże dziecko jest roze dziecko jest rozłłoszczone, dobrze jest oszczone, dobrze jest powiedziepowiedziećć : : ”” WidzWidzęę, , żże jestee jesteśś zzłły, zdenerwowany ...y, zdenerwowany ...”” i i sprspróóbowabowaćć porozmawiaporozmawiaćć na ten temat, co takiego sina ten temat, co takiego sięę stastałło.o.

Czasem warto pozostawiCzasem warto pozostawićć dziecko na jakidziecko na jakiśś czas, pozwoliczas, pozwolićć mu mu npnp. wykrzycze. wykrzyczećć czy wypczy wypłłakaakaćć sisięę w swoim pokoju, przy w swoim pokoju, przy jednoczesnym daniu zapewnienia o naszej gotowojednoczesnym daniu zapewnienia o naszej gotowośści do ci do rozmowy kiedy samo brozmowy kiedy samo bęędzie do tego gotowe. dzie do tego gotowe.


PostPostęępowanie (C.D.)powanie (C.D.)Warto modelowaWarto modelowaćć u dziecka konstruktywne sposoby radzenia u dziecka konstruktywne sposoby radzenia sobie z negatywnymi emocjami, poprzez to, isobie z negatywnymi emocjami, poprzez to, iżż sami otwarcie o sami otwarcie o nich mnich móówimy. Komunikaty JA.wimy. Komunikaty JA.

Starajmy siStarajmy sięę zastzastęępowapowaćć rozkazy czy nakazy rozkazy czy nakazy –– proprośśbbąą, sugesti, sugestiąą, , a najlepiej wspa najlepiej wspóólnym ustalaniem pewnych spraw. lnym ustalaniem pewnych spraw.

Dziecko potrzebuje wyraDziecko potrzebuje wyraźźnych granic czemu sprzyja nych granic czemu sprzyja formuformułłowanie jasnych reguowanie jasnych regułł postpostęępowania w rodzinie powania w rodzinie –– co co wolno a czego dziecku nie wolno.wolno a czego dziecku nie wolno.

Dostrzegajmy i chwalmy dziecko za postDostrzegajmy i chwalmy dziecko za postęępowanie zgodne z powanie zgodne z ustalonymi reguustalonymi regułłami ami –– łłatwiej bowiem dziecku zmieniatwiej bowiem dziecku zmienićć swoje swoje postpostęępowanie, gdy czuje sipowanie, gdy czuje sięę docenione i akceptowane.docenione i akceptowane.

Ustalmy odpowiednie sankcje za Ustalmy odpowiednie sankcje za łłamanie reguamanie regułł npnp. poprzez . poprzez pozbawienie dziecka jakichpozbawienie dziecka jakichśś przyjemnoprzyjemnośści.ci.

ZachZachęęcajmy dziecko do rozcajmy dziecko do rozłładowania nagromadzonej energii i adowania nagromadzonej energii i emocji poprzez emocji poprzez npnp. sport, p. sport, póójjśście na spacer, uprawianie cie na spacer, uprawianie jakiegojakiegośś hobby, a nawet takie metody jak krzyk, boksowanie hobby, a nawet takie metody jak krzyk, boksowanie poduszki, tupanie czy napisanie poduszki, tupanie czy napisanie „„wwśściekciekłłego listuego listu”” do osoby do osoby ktktóóra je skrzywdzira je skrzywdziłła. a.

12


Co zawdziCo zawdzięęczamy inteligencji czamy inteligencji emocjonalnej:emocjonalnej:

Panujemy nad emocjami Panujemy nad emocjami

Lepiej znosimy frustracjLepiej znosimy frustracjęę i panujemy nad zi panujemy nad złłoośściciąą

Unikamy potyczek sUnikamy potyczek słłownych i nieodpowiedniego ownych i nieodpowiedniego zachowania zachowania

Mamy lepszMamy lepsząą zdolnozdolnośćść wyrawyrażżania zania złłoośści w odpowiedni ci w odpowiedni spossposóóbb

Rzadziej zachowujemy siRzadziej zachowujemy sięę agresywnie i autodestrukcyjnie agresywnie i autodestrukcyjnie

Mamy bardziej pozytywne uczucia w stosunku do wMamy bardziej pozytywne uczucia w stosunku do włłasnej asnej osoby, rodziny i wsposoby, rodziny i wspóółłpracownikpracownikóów w

Lepiej radzimy sobie ze stresem Lepiej radzimy sobie ze stresem

Przejawiamy mniejszy niepokPrzejawiamy mniejszy niepokóój w stosunkach z innymi i j w stosunkach z innymi i mniejsze poczucie osamotnienia mniejsze poczucie osamotnienia

Rzadziej jesteRzadziej jesteśśmy zwalniani z pracymy zwalniani z pracy


DZIDZIĘĘKUJKUJĘĘ ZA UWAGZA UWAGĘĘ

Documents

Zarządzanie emocjami · Inteligencja emocjonalna nie jest uwarunkowana genetycznie. Można sięjej nauczyć. Kształcenie emocji Samowiedza jest ideą, która zyskuje coraz więcej