Žalgirio mūšio jubiliejus Vilniuje 1910 m.obchody grunwaldzkie w wilnie w roku 1910

The baTTle of grunwald anniVersary in Vilnius in 1910

Žalgirio pergalės 500 metų jubiliejus istorinėje Lietuvos sostinėje 1910 m. buvo paminėtas kur kas mažesnėmis iškilmėmis, nei Krokuvoje. Tai lėmė tiek Žalgirio atminties tvarumo istorinės aplinkybės, tiek labiau suvaržytos tautų istorinės savimonės raiškos galimybės Rusijos imperijos režimo sąlygomis. Daugiakalbė Vilniaus spauda plačiai aprašė Krokuvos iškilmes, aktualino Žalgirio pergalės reikšmę. Žinias apie Žalgirio mūšį ir jo jubiliejų taip pat skelbė Kaune, Seinuose, Rygoje, Tilžėje, Klaipėdoje, JAV miestuose (Čikagoje, Voterberyje, Filadelfijoje, Baltimorėje, Niujorke, Klivlande ir kt.) leista lietuvių spauda. Minint Žalgirio jubiliejų Marijampolėje ir Gižuose, suorganizuoti vakarai su vaidinimais, o Vilniuje ir Kaune liepos 15 d. (pagal senąjį kalendorių liepos 2 d.) buvo laikomos šv. Mišios. Vilniaus katedroje lietuviai prie Vytauto Didžiojo paminklo ir portreto padėjo tautiškomis spalvomis papuoštą vainiką, Vytauto atminimą tokiu būdu pagerbė ir lenkai. Žalgirio mūšio minėjimai taip pat vyko išeivijos bendruomenėse JAV, Mažojoje Lietuvoje, Latvijoje – ten, kur būrėsi daugiau lietuvių. Viena iš didžiausių iniciatyvų paminėti Žalgirio mūšį Lietuvoje ir išeivijoje buvo idėja rinkti aukas Lietuvių mokslo bei dailės draugijų namų, kitaip vadinamų Tautos namais, statybai Vilniuje. Lietuviai atsisakė vykti į iškilmingą Žalgirio mūšio 500-ųjų metinių sukakties minėjimą Krokuvoje, ten buvo nuvykęs tik tuometinis „Vilties“ korespondentas Juozas Tumas-Vaižgantas, po to aplankęs ir Lvovą.

Obchody 500. rocznicy bitwy pod Grunwaldem w roku 1910 w historycznej stolicy Litwy miały znacznie skromniejszy wymiar niż uroczystości krakowskie. Zadecydowały o tym zarówno okoliczności historyczne, mające wpływ na trwałość pamięci o Grunwaldzie, jak też bardziej ograniczone możliwości kształtowania świadomości historycznej narodów w warunkach zaboru rosyjskiego. Wielojęzyczna prasa wileńska szeroko opisywała uroczystości krakowskie, podkreślając znaczenie grunwaldzkiego zwycięstwa. Wiadomości historyczne o bitwie pod Grunwaldem oraz relacje z jubileuszowych uroczystości zamieszczała też prasa litewska ukazująca się w Kownie, Sejnach, Rydze, Tylży, Kłajpedzie, jak też w USA (w Chicago, Waterbury, Filadelfii, Baltimore, Nowym Jorku, Cleveland i in.). Dla uczczenia jubileuszu grunwaldzkiego w Mariampolu (Marijampolė) i Giżach (Gižai) zorganizowano wieczory z przedstawieniami, a w Wilnie i Kownie 15 lipca (według starego stylu – 2 lipca) odprawiono uroczyste nabożeństwa. W katedrze wileńskiej przy pomniku i portrecie Witolda Litwini złożyli wieniec z szarfami narodowymi. Portret Witolda w katedrze wileńskiej osobnym wieńcem uczcili także Polacy. Uroczystości upamiętniające bitwę zorganizowały też środowiska litewskiej emigracji w USA, okolicznościowe imprezy odbyły się również na Litwie Mniejszej i Łotwie, gdzie były większe skupiska ludności litewskiej. Jedną z największych inicjatyw upamiętnienia bitwy pod Grunwaldem na Litwie i emigracji był pomysł zbierania datków na budowę w Wilnie Domu Litewskich Towarzystw Naukowych i Artystycznych, zwanego Domem Narodowym (Tautos namai). Litwini zrezygnowali z udziału w krakowskich obchodach 500. rocznicy bitwy pod Grunwaldem. Do Krakowa udał się jedynie Juozas Tumas-Vaižgantas, ówczesny korespondent gazety „Viltis”, który następnie odwiedził też Lwów.

The 500th anniversary of the victory at Grunwald in Lithuania’s historical capital in 1910 was marked in a somewhat more modest manner that in Krakow. This was the case not only because of the circumstances of the longevity of the memory of Grunwald, but most likely the greater restrictions on opportunities for national historical self-expression that were imposed by the Russian imperial regime. The multi-lingual Vilnius press gave detailed accounts of the celebrations in Krakow and brought relevance to the victory at Grunwald. News about the Battle of Grunwald and its anniversary was also announced in the Lithuanian press in Kaunas, Sejny, Riga, Tilžė, Klaipėda, and in cities in the United States (Chicago, Waterbury, Philadelphia, Baltimore, New York, Cleveland, and elsewhere). In marking the Grunwald anniversary, evening theatrical performances were organised in Marijampolė and Gižai, while in Vilnius and Kaunas, on July 15 (or by the old calendar, July 2), mass was held. In the Vilnius Cathedral, Lithuanians placed a wreath decorated with the national colours of yellow, green, and red by the Vytautas the Great monument and portrait. The Poles also paid homage to Vytautas by placing their wreath by his portrait in the Vilnius Cathedral. Grunwald ceremonies also took place among the communities in diaspora in the United States, as well as in Lithuania Minor and Latvia, where there were numerous Lithuanians. One of the greatest initiatives to commemorate the Battle of Grunwald in Lithuania and abroad was the idea to collect donations for the construction of Lithuanian science and arts society houses in Vilnius, also known as National houses. Lithuanians refused to travel to Krakow for the 500th anniversary of the Battle of Grunwald celebrations. Only the current correspondent for Viltis, Juozas Tumas-Vaižgantas, travelled to Krakow for the events, later visiting Lvov.