YÖNETİM BİLGİ SİSTEMLERİ

- KÜRESEL E- İŞLETMELER,

- İŞLETMELER BİLGİ SİSTEMLERİNİ NASIL KULLANIR?

İŞ SÜREÇLERİ VE BİLGİ SİSTEMLERİ

İş süreçleri; katma değere sahip bir ürün veya hizmet

üretmek için organize ve koordine edilen ve üzerinde

çalışılan işleri ifade eder. İş süreçleri, malzeme akışı, bilgi

akışı gibi faaliyetler bütünüdür. İş süreçleri, yönetimin

işlerini koordine etmesi için seçtiği özgün bilgi ve veri

koordinasyonu olarak da tanımlanabilir.

Bir işletmenin performansı, iş süreçlerinin ne ölçüde iyi

organize ve koordine edildiğine bağlıdır.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Siparişin Yerine Getirilmesi Süreci

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Bilgi Teknolojileri İş Süreçlerini Nasıl Geliştirir?

1. Var olan süreçlerin etkinliğini arttırarak,

2. İşletmeyi dönüşüme götürecek kapasiteye sahip yeni iş

süreçleri geliştirerek.

Bugün bilgi sistemleri daha fazlasını yapmaktadır.

Yeni teknoloji; karar verme sürecindeki gecikmeleri

gidererek, ardışık yapılan işleri paralel yapılır hale getirerek,

bilgiyi herkesin erişebileceği şekilde paylaşmayı mümkün

kılarak, iş süreçlerini gerçekten değiştirebilir.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

İŞLETME BİLGİ SİSTEMLERİNİN TÜRLERİ

İşletmeler, onlarca hatta yüzlerce farklı iş süreçlerine

sahiptir. Çünkü farklı uzmanlık alanlarında, farklı insanlar,

organizasyon içinde farklı görevler yaparlar. Farklı işler

için farklı bilgi sistemleri vardır. Bir tek bilgi sistemi

işletmenin ihtiyaç duyduğu tüm bilgiyi tek başına

sağlayamaz. Büyük ve orta ölçekli işletmeler yüzlerce

farklı sistemlere ve programlara sahiptir. Hatta küçük bir

işletmede bile çok sayıda farklı sistemler bulunabilir.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Fonksiyonel Bakış Açısından Sistemler

Gelişim sürecine dikkat edildiğinde fonksiyonel sistemler

ilk olarak kullanılmaya başlayan sistemlerdir. Bu

sistemler işletmenin belirli bölümlerine hizmet veren

sistemlerdir.

1. Satış ve Pazarlama Sistemleri

2. Üretim ve İmalat Sistemleri

3. Muhasebe ve Finans Sistemleri

4. İnsan Kaynakları Sistemleri

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Satış ve Pazarlama Sistemleri

Satış ve pazarlama bilgi sistemleri üst yönetime, yeni ürünlerin

ve hizmetlerin geliştirilmesinin planlanması, rakip firmaların

performanslarının izlenmesi konularında, orta düzey yöneticilere

pazar araştırmaları, reklam analizleri, tutundurma çalışmalarının

izlenmesi, fiyatlandırma kararları ve satış performansının

izlenmesi konularında, Operasyonel yöneticilere ise satışların

izlenmesi, siparişlerin hazırlanması, müşteri hizmet desteğinin

sağlanması, potansiyel müşterilerin belirlenmesi, çalışanların en

uygun çalışma yerlerinin belirlenmesinde yardımcı olur.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Satış Bilgi Sistemi

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Üretim ve İmalat Sistemleri

Üretim ve imalat bilgi sistemleri Üst yönetime uzun

dönem üretim hedeflerinden olan yeni fabrikanın

nerede olacağı veya yeni üretim teknolojilerine yatırım

yapılıp yapılmayacağı gibi konular ile ilgili karar

vermekte, Orta düzey yöneticilere üretim ve imalat

kaynaklarının ve maliyetlerinin izlenmesi ve analiz

edilmesi konusunda, İşlemsel düzey yöneticilere ise

üretim durumu ile ilgili bilgi almakta yarar sağlar.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Bir Stok Kontrol Sistemine Bakış

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Muhasebe ve Finans Sistemleri

Üst yönetim, işletmenin uzun dönem finansal

performansının tahmini ve uzun dönem yatırım hedefleri

oluşturmak için bu sistemleri kullanır. Orta düzey yöneticiler,

işletmenin finansal kaynaklarının kontrol edilmesi için bu

bilgi sistemini kullanır. İşlemsel düzey yöneticiler ise fon

akışını gözlemlemek, işletmenin tüm işlemlerini izlemek,

faturalandırma, satıcı ödemeleri ve ücret ödemeleri gibi

konuları izlemek için bu sistemi kullanır.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Alacak Hesap Sistemi

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

İnsan Kaynakları Sistemleri

Bu bilgi sistemi üst yönetime, uzun dönem işletme

planlarının gerçekleştirilmesi için gerekli iş gücü kaynağının

eğitim, yetenek ve maliyetlerinin belirlenmesinde, Orta

düzey yönetime, işçilerin işe alımı, yerleştirilmesi,

ücretlendirilmesinin incelenmesi ve izlemesinde, işlemsel

düzey yöneticilere ise çalışanların performanslarını izleme,

sosyal durumlarını inceleme, gelişim programlarına

ihtiyaçlarını belirleme konularında yarar sağlar.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

İnsan Kaynakları Bilgi Sistemi

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Kullanıcı Bakış Açısından Sistemler

Fonksiyonel açıdan bilgi sistemlerinin belirli

fonksiyonlara nasıl hizmet ettiğini bilmek yararlı olmakla

birlikte bu bakış açısı, yöneticilerin işletmeyi

yönetmelerine bu sistemlerin nasıl yardımcı olduğu

konusunda bir fikir vermemektedir. Bu nedenle yönetim

düzeylerindeki karar almaları desteklemek için sistemleri

sınıflandırmak gerekir.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

1- Veri İşleme Sistemleri

İşlemsel düzey yöneticilerin işletmedeki malzeme akışı, kredi

kararları, çalışan ödemeleri, nakit durumları, faturalama,

satışlar gibi günlük aktivitelerin kayıtlarının tutulması ve

izlenmesi için ihtiyaç duydukları sistemlerdir. İşlemsel

düzeyde görevler, önceden belirlenmiş ve son derece

biçimseldir. Bir müşteriye kredi kullandırma kararı önceden

belirlenmiş kriterlere göre yönetici tarafından verilebilir. Veri

işleme sistemleri aynı zamanda diğer bilgi sistemlerinin

temel veri kaynağını oluşturur.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Yönetim Bilgi Sistemleri Organizasyonun Veri İşleme Sisteminden Nasıl Veri Elde Eder?

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

2- Yönetim Bilgi Sistemleri

Orta düzey yöneticiler idari faaliyetleri kontrol, izleme ve

karar verme amacıyla bazı sistemlere ihtiyaç duyarlar.

Yönetim Bilgi Sistemleri, orta düzey yöneticilere hizmet

eden özel bilgi sistemleridir. Bu sistemler orta düzey

yöneticilere, işletmenin hali hazırdaki durumu ve

performansı ile ilgili raporlar sağlar. Bu bilgiler işletmenin

gelecekteki performansını tahmin etmek ve işletmeyi

kontrol etmek için kullanılır.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Yönetim Bilgi Sistemi Rapor Örneği

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Yönetim Bilgi Sistemleri ……

Yönetim bilgi sistemleri genellikle cevapları önceden

tanımlanmış olan rutin sorulara cevaplar sağlar. Örneğin;

yönetim bilgi sistemleri bir işletmedeki belirli bir

periyottaki bir ürünün toplam satışlarını verebilir veya bir

ürünün planlanan satışı ile gerçekleşen satışın

karşılaştırılması için satış rakamları sunabilir. Birçok

yönetim bilgi sistemi karmaşık istatistiksel teknikler yerine

basit özetleme ve karşılaştırma gibi yordamlar kullanır.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

3- Karar Destek Sistemleri

Karar destek sistemleri orta düzey yöneticiler için rutin

olmayan karar vermelerinin desteklenmesinde yardım

eder. Karar destek sistemleri önceden tam olarak

tanımlanmayan bir sorunun çözümüne ulaşmak, hızlı

değişen çevreye uyum sağlamak için rutin olmayan

problemlere odaklanır. Örneğin bir fabrikanın kuruluşu 5 ay

gecikirse yatırım geri dönüşüne nasıl bir etki yapacaktır?

gibi sorulara cevap bulmaya çalışır.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Karar Destek Sistemleri……

Karar destek sistemleri, veri işleme sistemleri ve yönetim

bilgi sistemlerinden elde edilen iç bilgileri kullanmasına

rağmen, rakiplerin ürün fiyatları, borsadaki işletme değeri

gibi bilgiler için dış kaynaklardan da bilgi sağlar. Bu

sistemler çok büyük miktardaki verileri, karar vericilerin

analiz edebileceği şekle sokmak ve analiz etmek için farklı

modeller kullanır. Karar destek sistemleri, kullanıcıların

doğrudan kullanabilecekleri kullanıcı dostu ara yüzlere

sahip olarak tasarlanırlar.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Sevkiyat Değerlendirme Karar Destek Sistemi

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

4- Üst Yönetim Bilgi Sistemleri

Üst yönetim bilgi sistemi, çözüme ulaşmak için üzerinde

anlaşmaya varılmış bir yöntem bulunmadığı için,

muhakeme, değerlendirme ve görüş gerektiren yapısal

olmayan kararları destekler. Üst yönetim bilgi sistemleri,

değişik problem alanlarına uygulanmak üzere

genelleştirilmiş bir analiz ve hesaplama yeteneği sağlar.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Üst Yönetim Bilgi Sistemleri…

Üst yönetim bilgi sistemi, rakiplerin durumu veya yeni

vergi oranları gibi dış olaylar ile ilgili bilgileri birleştirmek

için tasarlanırlar. Ayrıca bir üst yönetim bilgi sistemi,

işletme içinden karar destek sistemleri veya yönetim

bilgi sistemlerinden özetlenmiş bilgileri de düzenler. Bu

sistemler üst yönetim için büyük öneme sahip olan kritik

verileri izler, filtreler, özetler ve görüntüler.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Üst Yönetim Bilgi Sistemi Modeli

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Sistemler Arasındaki İlişkiler

Sistemler birbiri ile ilişki içindedirler. Veri işleme

sistemi genel olarak diğer sistemlerin temel veri

kaynağı iken, üst yönetim bilgi sistemleri alt seviye

sistemlerin bilgilerinin alıcısı durumundadır.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Sistemler Arasındaki İlişki

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

KURUMSAL GENİŞLİKTE SİSTEMLER

Farklı türlerde sistemlere sahip bir işletme nasıl

yönetilebilir? Farklı türlerdeki bu sistemlerin birlikte

kullanılma maliyeti nedir? Bu sistemler arasında bilgi

paylaşımı nasıl olacaktır? İşletmeler doğal olarak veya

başka şirketleri satın alarak büyürler. Şirket satın alma ile

büyüyen işletmeler, farklı sistemlerin bir birleşimi haline

gelmekte ve alınan işletmedeki sistemler ile kendi

sistemlerinin iletişiminde zorluk yaşamaktadır. Çözüm ?

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Kurumsal Uygulamalar

Çözümlerden birisi; bütün yönetim düzeylerini kapsayan,

bütün işletme fonksiyonlarına cevap veren, işletmeyi bir

uçtan bir uca kuşatan kurumsal uygulamalar

kullanmaktır. Kurumsal uygulamalar yöneticilere iş

süreçlerini koordine etmekle esneklik ve verimlilik

sağlamada, işletme kaynaklarını ve müşteri hizmetlerinin

daha iyi koordine edilmesinde yardım eder.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Kurumsal Uygulamalar

Dört farklı kurumsal uygulama vardır.

1. Kurumsal sistemler

2. Tedarik zinciri yönetim sistemi

3. Müşteri ilişkileri yönetim sistemi

4. Bilgi yönetim sistemi

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Kurumsal Mimari

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

1- Kurumsal Sistemler

Kurumsal Sistemler, kurumsal kaynak planlama (ERP)

olarak da bilinirler. Bu sistemler işletmenin fonksiyonel

alanları olan satış ve pazarlama, üretim ve imalat,

muhasebe finans ve insan kaynakları gibi alanlardan elde

edilen bilgileri tek bir noktada toplamakla, verilerin

dağıtık sistemlerden elde edilme güçlüğünü çözer.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Kurumsal Sistemler

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Kurumsal Sistemler….

Kurumsal sistemler işletmeye sadece siparişin yerine

getirilmesini sağlayacak kadar stok ve üretim

sağlarken, müşteri ihtiyaçlarına hızlı cevap vermek için

esneklik sağlar. Bilgilerin zamanlı ve doğru bir şekilde

sistemde yer alması, maliyetleri minimize, müşteri

tatmini maksimize eder.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

2- Tedarik Zinciri Yönetim Sistemleri

Tedarikçiler ile ilgili ilişkileri yönetmede işletmelere

yardımcı olur. Bu sistemler; siparişler, üretim, stok

düzeyleri ile ilgili bilgileri, lojistik şirketleri ve dağıtıcı

işletmeler ile paylaşarak, ürün ve hizmetlerin etkin bir

şekilde üretilmesi için tedarikçilere bilgiler sağlar.

Temel amacı, en düşük maliyetle, en kısa zamanda ve

doğru miktarda ürünü tüketim noktasında hazır

bulundurmaktır.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Tedarik Zinciri Yönetim Sistemi

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Bu sistemler organizasyonun sınırları ötesinde bilgi akışını

otomatikleştirdiği için organizasyonlar arası bir sistemdir. Bir ürün

siparişi verildiğinde, siparişin nakliye durumu kargo gönderi

şirketlerinin sistemlerinden kolaylıkla takip dilebilir. Çünkü

sistemler arasında bilgi akışına izin verilmiştir.

3- Müşteri İlişkileri Yönetim Sistemleri

Bu sistemler işletmelere müşterileri ile ilişkilerini

yönetmede yardımcı olur. Müşteri ilişkileri yönetim

sistemi tüketiciler ile ilgili satış, pazarlama, müşteri

tatmini, müşteri bağlılığı gibi işletme süreçlerinin

koordine edilmesi için bilgiler sağlar. Bu bilgiler

işletmeye en karlı müşterilerin tanımlanması, mevcut

müşterilere daha iyi hizmet sağlanması ve satışların

arttırılması ile ilgili yardımcı olur.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Müşteri İlişkileri Yönetim Sistemleri….

Müşteri ilişkileri yönetim sistemi, e-posta, telefon,

perakende satıcılardan veya web gibi farklı kanallardan

elde edilen bu bilgileri birleştirerek soruna çözüm

bulmaktadır. Müşterilerin detaylı ve doğru bilgilerine

sahip olmak, müşterilere yönelik pazarlama

kampanyalarının etkinliğinin arttırılmasına ve yüksek

kaliteli müşteri hizmeti ve desteği sağlanmasına

yardım eder.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

4- Bilgi Yönetim Sistemleri

Bilgi Yönetim Sistemleri, organizasyonların

uzmanlıklarının, bilgi ve deneyimlerinin ele geçirilmesi,

uygulanma süreçlerinin daha iyi yönetilmesini sağlayan

sistemlerdir. Bu sistemler; işletmenin ilgi alanındaki bilgi

ve deneyimleri toplayarak, yönetimin karar vermesine ve

iş süreçlerinin geliştirilmesine ihtiyaç duyulduğu yerde

ve zamanda bilgiyi hazır etmeye yarar. Dış kaynaklara da

bağlantı kurarak bilgi elde edebilir.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

İntranetler ve Ekstranetler

İntranet ve ekstranetler belirli bir uygulama olmaktan

çok bir teknoloji platformu ve işletmenin tedarikçileri ve

müşterileri ile işletme içindeki bilgi akışını hızlandırmak

ve bütünleştirmek için kullandıkları araçlarından biridir.

İntranetler ve iç ağlar, internet evrensel protokolleri ve

iletişim standartlarının aynısını kullanır. Ekstranet;

işletmenin intranetinin dışarıdaki yetkilendirilmiş

kullanıcılara açılmasıdır.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

E-İşletme

E-işletme; işletmenin temel iş süreçlerinin yerine

getirilmesinde internet ve dijital teknolojisinin

kullanılması ifade eder. E-işletme, tedarikçileri ve diğer

işletme ortakları ile koordinasyonu ve işletmenin

yönetimi için gerekli faaliyetleri içerir. Aynı zamanda e-

ticareti de içerir.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

E-Ticaret

E-Ticaret, internet üzerinden ürün ve hizmetlerin

satılması ve alınması ile ilgili bir e-işletme faaliyetidir.

E-ticaret, pazarlama, reklam, satış, ödeme, teslimat,

güvenlik, müşteri desteği gibi faaliyetleri de içine alır.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

E-devlet

E-işletme teknolojisi kamu sektöründe benzer bir

değişimi de getirmiştir. Devletler bütün düzeylerde

internet teknolojisi kullanarak, vatandaşlarına,

çalışanlara ve işletmelere hizmet sunmaktadır. E-

devlet; vatandaşların, işletmelerin ve diğer devlet

kurumlarının devlet veya diğer devlet kurumları ile

ilişkilerini elektronikleştiren, internet ve ağ

teknolojisini ifade eder.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

İŞLETMELERDE BİLGİ SİSTEMİ FONKSİYONU

İşletmeler çalışabilmek için bilgi sistemlerine ihtiyaç

duymakta ve birçok farklı sistemler kullanmaktadırlar. Bu

sistemlerin çalışmasından ve organizasyonundan ve

donanım, yazılım ve diğer bileşenlerinin düzgün bir şekilde

çalışmasından ve güncellenmesinden kim sorumludur?

Bilgi Sistemleri Ünitesi, işletmelerde bilgi teknoloji

hizmetlerinden sorumlu bir birimdir. Bu birim, işletmenin

bilgi teknolojileri altyapısından, ağlar ve veri saklamadan,

yazılım ve donanımının sürdürülmesinden sorumludur.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Bilgi Sistemleri Birimi

Programcılar, bilgisayarlar için komutlar yazan yüksek

eğitimli kişilerdir. Sistem Analisti, bilgi sistemi grubu ile

işletmenin diğer kısımları arasında bir aracı görevi gören

kişidir. Sistem analistinin görevi, işletme problemleri ve

gereksinimlerini sistem gereksinimlerine dönüştürmektir.

Bilgi Sistemleri Yöneticisi, programcıların, analistlerin,

proje yöneticilerinin, fiziksel birim yöneticilerinin, iletişim

yöneticilerinin ve veri tabanı uzmanlarının lideridir.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Bilgi Sistemleri Birimi…

Birçok işletmede bilgi sistemleri biriminin başı,

işletmenin bilgi teknolojilerinin kullanımını denetleyen

bir üst yöneticidir. Bilgi Sistemleri Grubu Başkanı (Chief

Information Officer: CIO) olarak bilinir.

Son Kullanıcılar, bilgi sistemlerini geliştiren ve uygulayan

grup dışında kalan kişilerdir. Son kullanıcıları son

zamanlarda bilgi sistem tasarım ve geliştirme

çalışmalarında giderek artan bir rol oynamaktadır.

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Bilgi Sistemleri Fonksiyonunun Düzenlenmesi

Çok farklı işletme türleri ve bunların da çok farklı bilgi

sistemi ünitesi organizasyonu vardır. Yüz kişiden az

çalışana sahip küçük bir işletmede bilgi sistemi ünitesi

doğal olarak olmayacaktır. Bir veya iki çalışan, sistemin

sürdürülmesini sağlayabilir veya sistem işleri için

danışmanlık görevi yapabilir.

Peki ya büyük işletmeler?

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

Bilgi Sistemleri Fonksiyonunun Düzenlenmesi….

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

1. Alternatif

Bazı işletmelerde her birfonksiyonel ünitenin kendibilgi sistemi grubuna sahipolması gibi merkezden uzakyapılanma görülebilir. Herbir ünite yöneticisi, üstyönetime veya BilgiSistemleri Grup Başkanınarapor verir.

Bilgi Sistemleri Fonksiyonunun Düzenlenmesi….

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

2. Alternatif

Çok bölümlü ve çok büyük işletmeler, kendi bölüm ve fabrikalarının bilgi sistemlerini bağımsızca kurarak yapılandırırlar.

Bilgi Sistemleri Fonksiyonunun Düzenlenmesi….

Ab

du

llah

NA

RA

LAN

3. AlternatifDiğer bir düzenleme bilgi sistemi fonksiyonunun diğer işletme fonksiyonları gibi ayrı bir birim olarak yapılandırılmasıdır. Bu yaklaşımda bilgi işlem ünitesinin kendi personeli, orta düzey yöneticileri ve bir üst düzey yöneticisi olacaktır. Birçok işletmede bu tür yapılanma görülmektedir.

Kaynakça

Laudon K. C, J. P. Laudon, «Management Information System:

Managing The Digital Firm», Pearson International Edition, Çeviri

Abdullah NARALAN, Atatürk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler

Fakültesi, Yönetim Bilişim Sistemleri Bölümü, Erzurum 2010

http://www.atauni.edu.tr/uploads/profilDosyalar/9a5069ed532fc

8b05e4edfd0c54a9582.pdf (Laudon 10. Baskı Türkçe Ders Notu)

Ab

du

llah

NA

RA

LAN