YIN ORGANI - TMMOB Makina Mühendisleri Odası Arşivi dahi kolaylıkla iç ünite ekleme ve çıkarma Jntelllgence) kontriMfttemittpsinde kolay, güçlü !esnek'^^•HKR^I^^M'

KASİM 2001 • Sayı: 502 ISSN 1300 i

\YIN ORGANI

r f9n^ v pHRPv*WBNMHW

• A4«û İü**e Taşıttr-ŞuSitStflffmflf

ItnivetealÇOK YAKITLI

AR JENERATÖR300 ile 3000 kg/harasında 8 değişikbuhar üretimkapasitelerinde imaledilmektedir.Duman borulu tipler8 bar işletme basıncınakadar, su borulu tipler20 bar işletmebasıncına kadardizayn edilmektedir.İstendiğinde; 1000 kg/hve daha büyükbuhar üretimkapasitesindeolanlar helezonvidalı stokerli olarakimal edilmektedir.

Sıvı / Gaz yakıt yakar

Kömür yakar

• Odun ve artıklarınıyakar

• Prina, ayçiçeği kabuğufındık kabuğu yakar

Tip:

BİZ, BUNLARI YAKARAK BUHAR VEYA SICAK SU ÜRETİYORUZ...HANGİ YAKITI EKONOMİK BULUYOR VEYA TEMİN EDEBİLİYORSAN!

ONU YAKIN...

Sıvı Yakıtveya

Gaz Yakıt

Odun, odun artıkları, tahta parçaları, Parça kömür, yonga, talaş,prina, ayçiçeği kabuğu, fındık kabuğu toz kömür, toz

Bayilerimiz:

ÎÜNİVERSAL MAKİNE VE ısı SANAYİ TÎC. A.ş.

perkez: Kozyatağı Yolu Sk. Güneş Apt. 26/1tel: +90(0.216) 372 77 53 - 380 40 17 - 380 77 90 - 445 39 46plefax: +90(0.216) 416 30 00 Üst Bostancı - İSTANBULinternet: www.universalisi.com.tr e-mail: [email protected]

ADANA : BARIŞ Tek.Tes.Sist.San.Tıc.A.Ş.ANKARA : SİMGE Tes.inş.Taah.Paz.Ltd.Şti.ANTALYA : TEKNİK Tesisat Müh.Tic.Ltd.Şti.

MEKSİS Mekanik Sist.San.Tic.Ltd.Şti.BURSA : DGD Mühendislik inş.San. ve Tic.A.Ş.BURSAİZMİRKONYANAZİLLİDENİZLİDENİZLİ

Tel:(0322)3591Tel:(0312)286Tel:(0242)312:Tel:(0242)244:Tel:(0224)252

: NET Teknik Müh.Müş.Taah.Mak.San. ve Ticltd.Şti. Tel:(0232)4691.•DAĞTESA.Ş. Te!:(0332)321: IŞIL Elektrik Tel:(0256)316: PROSES Mühendislik Tel:(0258)213 !: ÜÇLER ist Tel:(0258)264 ',

spira/ssarco

Spiratec nedir?Kondenstop kontrol sistemidir. Kondenstoplarm buhar kaçırıp

kaçırmadığını %100 sağlıklı şekilde kontrol eder.

Buhar kaçırdığı an cihazda kırmızı ışık,kondens geçerken yeşil ışık yanar.

Kullanımı uzmanlık gerektirmez, herkes kullanabilir.Yanlış seçim veya kondenstopu kontrol etmemek pahalıya malolur.

Doğru seçim için yanınızdayız.

www.intervalf.com

GENEL MÜDÜRLÜKYalı Yolu Sok. No: 56 Kat:181110 Bostancı - istanbulTel: (0216) 463 22 73-410 69 00Fax:(0216)4107736Web: www.mtervalf.comE-maih [email protected]

ANKARA BÖLGE MD.Ege Sk. Dağlı işhanı13/43 Ulus-AnkaraTel (0312)311 91 80Fax: (0312)311 9663E-maıl: [email protected]

İZMİR BÖLGE MD.

İNTERVALFINTERNATIONAL VALVE CENTER

ADANA BÖLGE MD. BURSA BÖLGE MD ANTALYA BÖLGE MD. TRAKYA BÖLGE MD.

• ÜOG/LC GAZ UE SIUI

YAKITÜI

ISI SAKTRACARI

' KATI YAKIICI ISI

SAKTRAjCÜARI

' KIZGIK YAĞ KAZAKÜARI

• BUHAR JEHERATÖaCERİ

• BASIKÇjCI KAPMR

' ISI SAKTRAKARIHIH

PETMAK A.Ş.

TARAFIHOAM

PERİYODİK BAKIMI UE

OKARIIKIDoğal gaz y a k ı t l ı Buhar s a n t r a l ı :4x12,6 ton/h , 8 a tü

S u h a z ı r l a m a , b a s ı n ç l a n d ı r m a , f i l t r e l e m e , y u m u ş a t m a , g a / a l m a g r u b u l O O t o n / h

P E Î N İ Z IS I S A N A Y İ v e T İ C A R E T L T D , Ş T l .Fabrika: Talatpaşa Mahallesi Suyoluüstü No.9 Esenyurt • İSTANBUL

Tel (0212) 6201714 Pbx Fax (0212) 596 74 89Büro : Perpa l; Merkezi 6. Kat No. 629

Tel (0212) 220 60 47-220 60 25 Fax (0212) 2215857

e-mal: [email protected]

P E T M A K P E T N İ Z M A K İ N A S A N A Y İ A . Ş .

Hararrıidere Sanayi Sitesi Anbarlı - İSTANBULTel (0212)422 05 51 - 2 2 0 6 0 2 5Fax (0212)422 06 6 0 - 2 2 1 5 8 5 7

nek

î 40 adet iç ünite l

eril

ü, %135diversiteaklık kontrolü (± 0.5

ünite tasarımı ile az yer kaplama: çalışma (58 dBa -10 HP dış ünite) :;

ı için 100 metreye kadar borulama imkanılikeyde 30 metreye kadar |i|ntaj imkanı

nlerde dahi kolaylıkla iç ünite ekleme ve çıkarmaJntelllgence) kontriMfttemittpsinde kolay, güçlü

' •HKR I ^M' ' . . . .

!esnek/IS veerkezi klmanda le 1024 4 ünftCTi |4rasiterx

İÇ VVindofNs® işlefm sistefıi altındı kontrolin vi interne

Inergylaptanabşmesi

/

ile uzalsistemi

an erişim ve kurr anda

le her mekanın ti

ave) konttan*'*

i?fk

kettiği enerjinin t ağımsı:

! I

IstbliH Al&r

ıvfl

inliyi

:ıer

İSTANBUL: Gebze Organize Sanayi Bölgesi Sahabettin Bilgisu Cad. 41480 Gebze-Kocaeli Tel: (0262) 648 60 00 Fax: (0262) 648 60 08

ANKARA: Sedat Simavi Sok. No: 48 06550 Çankaya-Ankara Tel: (0312) 440 79 10 Fax: (0312) 440 79 30

İZMİR: Akdeniz Cad. No: 14 Kat: 6 Daire 601 35210 Çankaya-izmir Tel: (0232) 483 25 60 Fax: (0232) 441 55 13

ADANA: Ziyapaşa Bulvar ı Çel ik Apt. No: 25/5-6 01130 Adana Tel: (0322) 457 62 23 Fax: (0322) 453 05 34

ANTALYA: Metin Kasapoğlu Cad. Küçükkaya Sitesi A Blok No: 1 Daire: 4 Antalya Tel: (0242) 322 00 29 Fax: (0242) 322 87 66

Cani e r

G e r ç e k k o n f o r ü r e t i r

ITH.IHR.TICIZMtT/ICOCÇAEU ıFETHiYE CADDESİ NO: 8/2 24

Tşl: O ?62 351 25 1O (5,H«H "e-maU: alppolal®tı)f

LM GUIDE HRW BALL SCREW

İT H. HR. T İÇ. LTD. ŞTİ.

LM GUI DE HRFETHİYE CADDF.Sİ NO: 8/2241O40 İZMİT/KOCAELİ

Tel: 0262 351 25 IO(5 Haî)Fux: 0262 ?5l 24 66 BALL SCREWS

ZMERKEZİ YAĞLAMA SİSTEMLERİ SAN. TİC. LTD. ŞTİ.Fethiye Cad. No: 8/2 Kocaeli / TÜRKİYE Tel : 0 2 6 2 3 5 1 25 10(5 Hat) Fax : 0 2 6 2 İSI 2 4 6 6

_ TRABON, OPCO, MANZEL* —* »ÇELİKTEN LASTİĞE. METALDEN OTOMOTİVE

»KİMYADAN GIDAYA. KAĞITTAN ÇİMENTOYA

»TEKSTİLDEN TALAŞLI İMALATA

BÜTÜN SEKTÖRLER İÇİN

®

MERKEZÎYAĞLAMA

SİSTEMLERİ

ı « M*. ,»,

K ltrftft

ÇEVREYİ, YAĞLAMAYINENDÜSTRİNİN HER DALINDA KULLANILMAK ÜZERE,OTOMATİK VE MERKEZİ YAĞLAMA SİSTEMLERİ;SABİT SEVİYE YAĞLAYICILAR VE KESİCİ TAKIM MİST TİPİ SOĞUTMA ÜRÜNLERİ;

CROSS ROLLER TABLE LINEAR BUSH BALL SPLINE

YETERLİ MİKTARDA YAĞ: NE AZ NE FAZLA

İLAN SAYFALARIDİZİNİ

İNTERVALF 1

PETNlZ 2

ALARKO 3

HAT İTHALAT 4

AYVAZ 7

SiSTEM TEKNiK 8

TEBA 9

ÖZYİĞlT MÜH. 53

ADEKO YAZILIM 55

DOĞUŞ VANA 59

MAKRO TEKNiK 60

AİRMAK 61

DİKKAYA 63

MAKTEK 63

SARDOĞAN 64

TESA HAVALANDIRMA

Arka Kapak

SANDVIK

Arka iç Kapak

ÜNlVERSAL

Ön iç Kapak

• l

MÜHENDİSE M AKIN AENGINEER and MACHINERY

KASIM 2001 • 502 NOVEMBER 2001 • No : 502

içindekiler • c o n t e ı

10

13

23

31

35

39

45

49

TEKNOLOJi DÜNYASI

ODADAN HABERLER

MAKALEYük Kancasının KlastcrPlastik DavranışıEiasto-Plastic Hehaviour ofthe Lond Hook

Nurettin ARSLAN, Mete Onur KAMAN, Nuray ARSLAN

BİLGİ SAYFASI Gelişmiş Enerji Sistemler

BÎR GÖRÜŞ Türkiye'de Teknoloji Kullanımı ('Tüketimi)

MAKALEAdana ilinde Taşıt Kaynaklı Gürültü Kirliliğinin Çevresel Etkilerinin AraştırılmasıInvestigation ofthe Environmental Effects ot'Noiso Pollutıon Caused By Vehicles in Adunıı

Kadir AYDIN, Abdulkadir YAŞAR

131LGI öAYrAöl Klima Kanalı Yal ı t ımında Camyünü mü Kauçuk Köpüğü mü?

ATÖLYEDEN CNC Freze Tezgahlan için Bir Elipsoidin imalat Programının..

Y.i7i Yayım Koşul lan : Yaz ı lar i k i sat ı r a r a l ı k l ı olarak \Vord 6 ya da Vv'ord l ile y a z ı l m ı ş olmalıdır. 70-100 söze u ki en oluşan lYırkçe-ingilizce n^ct, vazı ballığının Ingılızcesi ve a n a l ı l a r

sözcükler gereklidir. Yazı lar 12 dakti lo şayiasını (yaklaşık 3000 sözcük) geçmemelidir. (12 daktilo sayfas ın ı aşan yaz ı lar ın 2 ln' ı lüm l ıa l inı le birbirini izleyen sayılarda v:ıyınlanabık:ccî;i

düşünülerek bölümlere ayrı lmış olarak gönderilmelidir.) Yazılarda k u l l a n ı l a n fotoğraflar net ve teiniz olmalı, şekiller avdınêrc çizilerek gönderilmelidir, \az i larda SI b i r i m l e r i

kuDsımlnıahdır . Ya/ıların sonunda Yarar lanı lan kaynakça belirt ihııelidir. Özgün ve derleme yazılardaki görüşler yazarına, cevınlerden doğacak s o r u m l u l u k ise çevirene a i t t i r . Y ı / ı i n r

bı^ka sure l i yayınlarda yay ın lanmamış olmalıdır. Herhangi bir toplant ıda tebliğ olarak sunulmuş veya sunulacak ise bu acık olarak bel i r t i lmel idir . Dergideki yazılardan kaynak

»ostererek alıntı vaptlabilir. Yazılara te l i f ücreti ödenmemektedir. Yazılar (üç kopya) ve disketler, yazarın kısa özgeçmişi, adresi, telefon numaraları ve e-posta adresleri ile b i r l i k t e

Sümer 2 Sok. 36/ l - A Demir t epe 06440 A N K A R A ya da yayin(<:/!mmo.org.Lr. adresine gönderilmelidir.

Yıı/.ıların Değerlendirilmesi :

1. Dergiye gönderilen yazılar öncelikle Yayın Kurulu tarafından ön elemeden geçirilir.

2. Ön elemeden geçen yazılar Yayın Kurulu'tıun belirleyeceği ve adları saklı tutulan en az iki uzman tarafından yazar kimliği bilinmeksizin değerlendirilir.

3. Uzman değerlendirmeleri sonucunda Yayın Kurulu'nda oluşan görüşler doğrultusunda yazarlardan dü/eltme-ekleme-çıkarma istenebilir veya yazılar reddedilebilir.

MÜHENDİS Ej MAKINA

TMMOBMAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI

AYLIK YAYIN ORGANI

Kasım /November 2001Cilt / 42 Sayı / No: 502

Yönetim Yeri - Head OfficeSümer Sokak 36/1-ADemirtepe - ANKARA

Tel : (0-312) 231 31 59Fax: (0-312)2313165

e-posta: [email protected]://www.mmo.org.tr

MMO Adına SahibiPublisher

Mehmet SOĞANCI

Sorumlu Yazı İşleri MüdürüManaging EditörAli Ekber ÇAKAR

Yayın Kurulu - Pub/ishing BoardErsoy BEY

Erdinç TEZCANErsan TANER

Yayın SekreteriPublishing Coordinator

Güler AYYILDIZ

Teknik SorumluTechnical Manager

Mehmet AYDIN

İlan SorumlusuAdvertis/ng Representative

Ayten YILDIZNuray ERHAN (İstanbul)

Komisyon İlişkileriRedactor

Şehnaz KAPLAN KARACA

DizgiType Setting

Muazzez POLAT (MMO)

BaskıPrintedby

Cem Web OfsetTel (0-312) 385 37 27

sunuşBu sayımızda dikkatinizi çekeceğini umduğumuz köşemiz

"Odadan Haberler" köşesi. Odamız iki yıllık çalışmalarının ortak

ürünü etkinliklerimizle kamuoyu karşısındaydı, Ekim ayında.

Demir çelikten tesisata, yenilenebilir enerji kaynaklarından

ölçümbilime, otomotivden kentleşmeye geniş bir yelpazeye

yayılan konu çeşitliliğiyle çıktık kürsülere, bilim ve teknolojiyi

halkın yararına sunma çabasının haklı gururuyla... Odamızın,

bu etkinl iklerimizin manifestoları olarak gördüğü, tüm

kamuoyunun bilgisine sunduğumuz sonuç bildirgelerimizi

sizlerin de ilgi ve bilgisine sunarken, sizlerden sonuç

bildirgelerinde yazdıklarımızı yaşama geçirmek için bizlere daha

fazla destek bekliyoruz.

Ekim ayı içerisinde yer alan bir başka önemli etkinlik de

Mühendislik Mimarlık Haftası idi. Türk Mühendis ve Mimar

Odaları Birliği'nin ilk Genel Kurulu'nün yapıldığı 18 Ekim 1954

gününü kapsayan haftanın Mühendislik Mimarlık Haftası olarak

kabul edilmesiyle 47 yıldır "kutlanılan" haftaya bu yıl da bir çok

olumsuzluğun gölgesinde girildi. Yaşanılan ekonomik krize ek

olarak, insanlığı ve halkımızı ciddi risklerle karşı karşıya bırakan

savaşın gölgesi vardı ülkemizin üzerinde. Ülke gündeminin

sıcaklığıyla, bu hafta kapsamında yapılan etkinlikler de

kutlamalardan öte, IMF kıskacındaki ülkemizde mühendis ve

mimarların sorunları tartışma ve bu sorunlara yönelik çözüm

önerileri oluşturma etkinlikleri havasındaydı.

Bizler savaşa, uluslararası sermaye kuruluşlarının dayattığı

politikalara karşı barışı, demokrasiyi savunarak, insanlığın daha

güzel bir dünya yaratacağına olan inancımızla sizlerin Mühendislik

Mimarlık Haftası'nı kutluyor ve sizleri daha güzel bir yaşam için

sürdürdüğümüz mücadeleyi yükseltmeye çağırıyoruz...

Saygılarımızla

Mühendis ve Makina

Yayın Kurulu

TMMOB Makina Mühendisleri Odası Yayın Organı olanMühendis ve Makina dergisi TMMOB'ye bağlı Odalarınüyelerine, mühendislik eğitimi yapan öğrenci, araştırmave öğretim görevlilerine yıllık abone bedeli -özel sayılardahil- karşılığında gönderilmektedir. Dergimize aboneolabilmek ve daha detaylı bilgi alabilmek için yukarıdaverilmiş olan adresimize başvurulabilir ya da telefon vefaksla bilgi alabilirsiniz.

ı 21 262 '2120 :xcy Z2 09 5 29 06 152 '2120

uu o o • z ıo /v\ /v\ /v\

- V W 3

(40)7

U!|0UU0j UIZIUUI§lAD|UD

0A UIZ|UU©ZDd|0A

urun §|U©0

•JOÂI§DÂ

nummnS UIUDUUIO

DpZIUlUDA JlpJD||lA

>1©s>ınA ©A ısıdoA

7VAAV

MD/»

Yüksek teknolojiUygun fiyat. : j. j.Yakın .dest ek, :•; ;;'i.İ • ?

DEŞ San. Sit.BOö Blok81260Dudullu - İSTANBUL -TÜRKİYE

TEL : +902164208626FAX: +902164202322

e-mail: [email protected]

Ref:01/5B

Dünyanın Bir Numaralı Klima TefcnofojİSIPtt • J! «V a; fi W '. ••> , < . ı : > • . •'!• 'f

Dünyanın 80'den fazla ülkesinde Daikin'in klima konforu ve fe/cno/o/'/s/ yaşanıyor.

Daikin, uzman mühendis kadrolarından oluşan bayi ağı, ısıtma-soğutma-klimada zengin model

seçenekleriyle, Türkiye'de TEBA güvencesiyle sunuluyor.

EV TİPİ KLİMA <-, 41

Duvar Tipi Inverter Sp/if ^J FLX (/nverfer Sp/if Tavan ve Döşeme Tipi) FLX (Inverfer Sp/if Tavan ve Döşeme TipiJ

SÜPER mULTl EV TiPi VE TİCARİ TiP KLİMASüper Mu/fi P/us

Mu/fi Sp/if Tip , ,

BPMK928A4T

TiCARi TİP KLİMA

'*

SİSTEM MERKEZ/ Kl/MA

L

Teba Isıtma Soğutma Klima Teknolojileri San. ve Tic. A.Ş. ,, ^—, ,,

İstanbul.-(0216] 32:7 41 10 İzmir : (0232| 853 82 85 Ankara : (0312] 419 17 06 / 3 Hal » '«A«*t «.Hİ,

Adana : (0322] 459 37 58 458 73 86 WWW.teba.com IsitrrtO Soğutma KltfTlO

teknoloji Hazırlayan : Mustafa YALÇIN

ODTÜ

dünyası

MİNYATÜR FİBEROPTİK BASINÇ ÖLÇERLER

Kan, intrauterine (rahim içi) veya intracranial (kafa içi)basıncı gibi fizyolojik basınçların ölçümleri parazitsizönemli bir işlemi gerektirir. Basınç sertsörleri geneldemanyetik rezonans görüntüleme cihazları veya benzercihazlar gibi elektromanyetik ortamlarda çalışmak zorun-dadır.Fiso Technologies, Sainte Foy, ûuebec, firması FOP-M-055-300 fiberoptik mikroelektromekanik basınç sensörümodelinin kablo bükülmesinden ve yüksek seviyedeki

le l e k t r o -[manyetik ve[radyo frekansı

3arazitlerinden[etkilenmediğini[belirtmiştir. Bu[basınç sen-Jsörünün 0.55[mm lik bir ucu,10.25 mm lik bir[kablosu vardır[ve tek kul-lanımlıktır.

Fiso'ya göre sen-sör beyaz ışıkla

sorgulama tekniğine sahiptir ve bu da elektromanyetikortamlarda yüksek algılama performansı sağlar.Cihaz yansımaları yönlendiren iki ayna içerir. Aynalardanbir tanesi sabittir ve diğeri basınçla eğilerek değişir. İkiışık da birbirleriyle girişim yaparak basınç okumasınısağlar. Fiso başkanı Cfoude Belleville' e göre beyaz ışıktekniği lazer ışınından daha geniş bir ışık sinyali tekniği-ni kullanır.Fiberoptik sensör fiberin bükülmesi ile değişebilecekolan sinyal şiddetine bağlı değildir, sadece ışık sinyalininyapısını okuyarak çalışır. Belleville, "şiddeti düşürebile-cek hatalı bir bağlantı olsa dahi beyaz ışık sinyalininyapısı aynı olacaktır ve aynı ölçümleri verecektir" şek-linde açıklamıştır.Sensör sondanın ucunda bir gövdenin içe/isine yer-leştirilmiştir. Sıvı dolu sonda içerisindeki sensör haricibasınç cihazlarının etkilenebileceği hareket ve baloncuk-lara maruz kalmaz.Firmaya göre bu ölçme cihazları 25 "C'de %1 veyaImmHg okuma hassasiyetine sahiptir. 20 "C'dşn 80 °C*ekadar sıcalık hassasiyeti her derece için 0.2 mmHgcivarındadır ve sensör 50 Hz frekansındadır, Bellevillesensörün fiyatının yaklaşık 15 $ olduğunu söytenıfştir.

Ultramtnyatürfiberoptik basınç ölçer vücut içiuygulamalar için tasarlanmıştır

Mechanical Engineering Dergisinden çevrilmiştir.

HAVALI KOMPRESÖRLER SÜRÜCÜKOLTUKLARININ YÜKSEKLİĞİNİ

AYARLAYABİLİYOR

Otoban dışındaki bozuk yollarda kullanılan araçlardabulunan havalı süspansiyon koltukların yüksekliği birkompresör tarafından ayarlanabiliyor. Bu kompresördedökme alüminyum kalıp yerine enjeksiyonlu kalıplamayöntemi ile yapılmış plastik parçalar yer alıyor.Thomas Industries, Sheboygan, Wis., firmasının üret-tiği kompresör, Sears Manufacturing, Davenport,lowa. şirketinin geliştirdiği sürücü koltuğu altındabulunan koltuk süspansiyon sisteminin içindeki şişir-ilmiş lastik bölmenin birparçasıdır. Bu kompresörsürücüyü istediği pozisyondakiyüksekliğe getirebiliyor vebuna ek olarak daha iyi birperformans için süs-pansiyon özel-liği sağlıyor.

Havalı süspansiyonkoltuklar içingeliştirilmiş (tasar-lanmış) havalı kom-presörde dökmealiminyum kalıplarınyerine enjeksiyonlukalıplama yöntemi ileyapılmış parçalarkullanılıyor.

J_

Enjeksiyonlu kalı-plama yöntemi ile yapılmış plastikparçalar, kompresörde bulunan dökme alüminyumkalıpların ve içerde bulunan bazı iç parçaların yerinialmış durumda. Bu yöntem sayesinde Thomas'daçalışan mühendisler kaliteyi daha yakından izliyorlar. Bumühendisler piston blokları, silindir kol tertibatları vebirleştirilmiş parçalar için yeni malzeme kombinasyon-ları geliştirmişler. Sürücü koltuğunun altında bulunan vebir önceki modelinden esinlenerek tekrar tasarlanankompresör daha küçük bir ünitede yüksek performansiçeriyor ve koltuğu kaldırmak için 80 ile 120 psi arasındabir basınç uyguluyor.

Machine Design Dergisinden çevrilmiştir.

Mühendis ve Makina - Cilt: 42 Sayı: 502

teknolojidünyası

SPOT INFRARED ISITICILAR

Otomotiv fabrikalarında bazen montaj esnasındaçizilmiş olan parçaların lokal olarak tekrar boyanmalarıgerekmektedir. Yeniden boyanmış parçaların tüm mon-tajla birlikte konveksiyon fırınlarında kür edilmesi,boyanın toz kapması ve bu esnada plastik parçalarınerimesi risklerini yaratır.Michigan'daki Brokavv Controlsof Dexter bu uygulamalar içintamir fırınları ve portatif ısıtıcılarıtasarlamaktadır. Firmaya göreinfrared ısıtıcılar tüm montajıısıtmadan lokal çiziklerin tamirinimümkün kılmaktadır.Mühendislik bölümü başkanyardımcısı Terry Krueger, "Tümgövdeyi yeniden kür etmek yerine küçük bir alandaki boyayıveya yapıştırıcıyı kür ede-bilirsiniz." şeklinde belirtiyor.Isıtıcılar tarafından yayılaninfrared enerji montajdaki çeşitli parçalar tarafındanmalzemeye, renge veya kalınlığa bağlı olarak farklısoğurulur. Krueger, ısıtıcıların kontrolü için Exergen

infrared yayıcılarla kaplanmış tamir fırınlan aracın belli bıalanını hedefliyor.

Corp., Watertown, Mass. tarafından sağlanan IRt/ctemassız infrared thermocouple'lar kullanıldığınıbelirtmiştir.Parçanın yüzeyine, rengine veya malzemeleninemisyonuna bağlı olarak sensörler infrared yayıcılarmsıcaklığının değiştirilmesine olanak sağlar. Kruegerayrıca thermocouple'larm iki telli tasarımlarının kuru-

lumu ve bakımı kolaylaştırdığınıda söylemiştir. Brokaw her fırıniçin 30 sensör kullanmaktadır.Firma daha önceden bir kabloiçine yerleştirilmiş ve lehimgerektiren 5, 6 veya 7 telli olansensörler kullandığı için bunlarınkurulumu çok fazla iş gücü gerek-tirmiş ve bakımı çok zor olmuş.Oysa yeni sensörlerin iki tellibağlantıları uç vidalarıyla gerçek-leştirilmekte ve lehim gerek-tirmemektedir.Ayrıca Krueger iki telli sensörlerindalgalanma yapan ve sinyal biti-

minde ortalama alınmasını gerektiren diğer çok telli sen-sörlere göre daha kararlı olduğunu bulmuştur.

Mechanical Engineering Dergisinden çevrilmiştir.

GÜNEŞ ENERJİSİ (IŞINI) İLE ÇALIŞANTUR GEMİSİ

Dünyanın ilk rüzgar- güneş enerjili hib-rit yelkenli teknesi Sidney limanındadüzenli seferler yapıyor.100 yolcu taşıyabilen güneşenerjisi ile çalışan Sidneygemisi Avusturalyalı birmucit Robert Danetarafından üretilmesidüşünülmüş.Teknenin tepesinde yükse-len güneş enerjisini çekenpaneller bir bilgisayar tarafındankontrol ediliyor. Bilgisayar, panelleri güneş ışınların-dan maksimum yararlanılacak şekilde istenilen

Yelke

tarafa çevirebiliyor ve aynı zamanda bu panellerinrüzgara karşı direnmesini sağlıyor.

Bu paneller yaklaşık 21 m. uzunluğundakibir teknenin güneşli bir günde saatte 6

•--. deniz mili hızla gitmesini sağlıyor.Fakat bulutlu havanın ve durgun

rüzgarın olduğu bir günde bupanellerin yerine bir jeneratördevreye giriyor.Northbridge, New SouthVVales' te çalışan tasarım-cılar güneş enerjisi ileçalışan daha büyük tekneleryapmak için uğraşıyorlar.

•nlere ve güverteye monte edilmişpaneller 6 evi besleyecek kaçlar

elektrik enerjisi üretebilİYor.

Popular Mechanics Dergisinden çevrilmiştir.


teknoloji

dünyası

MEKANiK EL

Tırtıla benzeyen ve kavrayıcı bir kola sahip prototip bir

robot, tekerlekli sandalye kul-

lanan insanların hayatını biraz

daha kolaylaştırıyor. Birbirine

bağlantılı kapılardan geçerek ve

duvar boyunca sürünerek

ilerleyebiliyor. Yemek pişirmek,

bulaşıkları yıkamak ve onları

kurutmak, yerleri elektrik süpür-

gesi ile temizlemek gibi kar-

maşık görevleri yerine getire-

bilen bu robot sahibinin sakalını

bile traş edebilme yeteneğine

sahip. İngilizler tarafından

geliştirilen Flexibot'un hareket edebilen ve elektrik fişi

bulunan kollarının ucunun her birinde 4 tane çatal dişli

kavrayıcılar bulunuyor. Robot kol otomatik olarak kendi

uzunluğunu ayarlayabiliyor ve

hareketli kolun esnemesiyle duvar-

'da bulunan ardışık soketler

sayesinde duvar boyunca ilerleye-

biliyor. Bu ilerlemeyi yaparken önce

bir kolunun ucuyla kendini soket

yardımıyla duvara tutturuyor ve

diğer kolunun ucunu önceden

Itakılmış olan soketten çıkararak

(gövdeyi kendine doğru çekiyor.

Machine Design Dergisinden

çevrilmiştir.

ELEKTRİK YÜKLÜ GAZLAR DİZELMOTORLARIN EGZOZ DUMANINI

TEMİZLİYOR

Yolcu arabalarında ve küçük kamyonlarda kullanılanküçük dizel motorlar ekonomik yakıt gereksinimlerinikarşılayabiliyor ve benzinli motorlardan daha az karbon-

dioksit yayıyorlar. Fakat, hala hava kirliliğine neden olanazot oksitin miktarının fazlalığı bir problem yaratıyordu.Richland, Wash. da bulunan Enerji bölümünün PacificNorthvvestern National Laboratuvarlannda çalışan araştır-macılar, elektrikle yüklenmiş gazları veya özel katalizörlüplazmaları birleştirerek dizel motorlardan çıkan zararlı azotoksit miktarını başarılı bir şekilde yarıya kadar düşürdüler.Proje yöneticisi Chuck Peden, geçen altı aydan daha fazlasürede elde edilen laboratuvar sonuçlarına göre şu anazot oksit miktarının geçmişe göre % 90 dan daha fazlabir oranda azaltıldığını söylüyor. Bu prototip motorun2004 yılında piyasaya çıkması bekleniyor.

Popular Mechanics Dergisinden çevrilmiştir.

PNÖMATİK VE HİDROLİK BİRARADA

RBHybroDynamics, Lynnvvood, Wash., firmasınıngeliştirdiği (tasarladığı) yeni hibrit silindirlerde pnömatikve hidrolik sistemler birarada kullanılabiliyor. Bu hava-hidrolik silindirler, sıkıştırılmış havayı kullanarak çalışanve hidrolik olarak kontrol edilen özel sınıf hareketegeçiricilerin grubunda bulunuyor. Bu silindirler hidroliksilindirlerde olduğu gibi düzgün bir uzama (deplasman)sağlıyor. Hava- hidrolik silindirlerpnömatik silindirlerin yerinerahatça geçebilir. Buna ekolarak mevcut olan pnö-matik devrelerde havalısilindiri ortadan kaldır-mak için devreylekolayca bir biçimdebütünleştirilebiliyor(yerleştirilebiliyor).Bu hava-hidrolik silindirler aynı zamandapnömatik ve hidrolik tasarımlarda da iyi bir alternatifoluşturuyor. Hibrit silindirler sıradan havalı silindirlerledonatılmış sistemler için hidrolik silindirlerden (kul-lanımda) daha önce düşünülebilir. Böylece, düzensizyüklenmelerde, çeşitli basınç değişimlerinde daha iyi biryer (konum) kontrolüne ve çalışma dengesine sahiptir.Bu hibrit silindirler, FDA-compliable malzemelerle debirlikte kullanılarak daha da geliştirilebilirler.

Machine Design Dergisinden çevrilmiştir.

Hibrit silindirler pnö-matik olarak çalışa*biliyor ve aynı zaman-da da Hidrolik olarakkontrol edikbiliyorlar.

""^^ fl TMT-fflPTTM"


Hazırlayan; Güler A YTflLDKMMOMerkK

oda'danhaberler

I. DEMİR ÇELİK SEMPOZYUMU SONUÇ BİLDİRGESİ(3-5 Ekim 2001 / Zonguldak)

Çağdaş anlamda sanayileşme; ülkenin teknolojiyeteneğinin, bu yeteneğin kaynağını oluşturan b i l imyeteneğini, bilim ve teknolojiyi ekonomik ve toplumsalyarara dönüştürebilme olgusunun yükseltilmesi, bunumümkün kılacak ulusal inovasyon (yenilik) sistemininkurulması ve geliştirilmesi ile eş anlamlıdır. Bu eş anlamlılıkaynı zamanda demokratikleşme süreci ile de orantılıdır.

Ülke ekonomisinin ve sanayileşmesinin üzerinde büyüketkileri olan ve lokomotif sektör olma özelliğinden dolayıo ülkedeki refahın ve g e l i ş m i ş l i ğ i n en öneml igöstergelerinden bir i olarak kabul edilen demir-çeliksektörü; Türk e k o n o m i s i n i n ge l i şmes inde vesanayileşmesinde önemli rol üstlenmiştir.

Türkiye demir-çelik endüstrisinin mevcut durumu vege lecekte i z l e y e c e ğ i s t ra te j i , 2 1 . y y d e m i r - ç e l i kdünyasındaki olası riskler, ulusal demir-çelik sektörününgelişimini ve dünyadaki konumu ile sektöre yönelik ulusalpolitikaların belirlenmesi amacıyla; Makina MühendisleriOdası ve Meta lür j i M ü h e n d i s l e r i Odası adınasekreteryalık görevini üstlenen Makina MühendisleriOdası Zonguldak Şubesi ile Metalürji Mühendisleri OdasıZonguldak İl Temsi lc i l iğ inin 03-05 Ekim 2001tarihlerinde Kdz. Ereğli/ Zonguldak Erdemir EğitimTesislerinde yapılan sempozyumda; sunulan bildiriler veyapılan panel ile kapanış oturumunda ortaya çıkan görüş

ve öneriler sonucu hazırlanan sonuç bildirgesi kamuoyunaduyurulmaktadır.1. Demir-çelik sektöründe karşılaşılan sorunların

çözümüne yönelik sektörden sorumlu bir demir-çelikenstitüsünün oluşturulmasına ihtiyaç duyulmaktadır.Bu enstitü, sektörle ilgili tüm kurum ve kuruluşlarınkatkı ve kat ı l ımını organize ederek çözümoluşturulmasını sağlamalıdır.

2. Demir-çelik sektörüne yönelik yapılacak teşvikler, vergiindirimleri vb. desteklerin sektörün tümüne, adil birşekilde yapılması sağlanmalıdır.

3. Demir-çelik sektörünün en önemli girdilerinden biriolan bir milyar ton rezervi olduğu saptanmış ZonguldakKömür Havzası başta olmak üzere ülkenin taş kömürüihtiyacının yerli kaynaklardan ekonomik şartlardatemin edebilmesi için gerekli çalışmaların yapılmasıve özellikle Zonguldak'taki taş kömürü üretimteknolojisinin geliştirilmesi hedeflenmelidir.

4. Çelik üreticilerine sağlanan elektrik enerjisi tarifeleriark ocaklı tesis, entegre tesis ayırımı yapılmaksızın

uygulanmalıdır. Uluslar arası piyasalardaki f iyatlarparalelinde enerji fiyat politikası, ülkemiz demir-çeliksektörü içinde geçerli olmalıdır.

5. Çelik endüstrisi stratejik ve ulusal politikaların izlendiğisanayi dallarından bin olup ileri teknoloji ile üretimyapan ve geniş istihdam imkanlarını yaratan yönetimanlayışlarının uygulanmasını gerektiren bir özelliğesahip bulunmaktadır. Bulundukları şehirlerin kaderlerinehükmeden entegre tesislerimizde, çağdaş yönet imteknikleri bu özelliğe uygun olarak benimsenmelidir.

6. Cevhere dayalı entegre demir-çelik tesisleri stratejikve ulusal politikaların izlendiği sanayi dallarıdır. Bunedenle söz konusu tes is ler i özelleştirmek veyakapatmak bir yana, bu tesislerin ekonomik ölçekteçalışmalarını ve kendi ayaklan üzerinde durmalarımmümkün kılacak önlemlere öncelik verilmeli, yenilerikurulmalı, ayrıca var olanları da geliştirerek, Ülkemizinihtiyacı olan ürünleri üretecek hale gelmeleri iç ingerekli çalışmalar bir an önce başlatılmalıdır.

7. Ülkenin sanayileşmesi ile bağımsızlığının eşdeğerolarak görüldüğü günümüzde, en önemli sektörlerdenbiri demir-çelik sektörüdür. Sanayileşmenin en önemligöstergelerinden birisi ise yassı çelik ü r e t i m i n i narttırılmasıdır. Ayrıca sanayileşmekte olan ülkemizdeyassı çelik talebi, yass ı çelik ü r e t i m i n i n ik i kat ıseviyesindedir. Dışa bağımlılığın azaltılması, ülkemizde

%30-%70 oranında ve yassı çelik a l e y h i n e o landengenin yassı çelik lehine geliştirilmesi için, gereklitedbirler alınmalıdır.

8. İhtisas gümrükleri vasıtası ile kalitesiz ve dampinglifiyatlarla ürün ithalatı önlenmelidir.

9. Ülkemizin ithal hurdaya bağımlılığının azaltılabilmesiiçin, ülkemizde üretilen ikame hammaddelerin üretimteknolojileri, üniversiteler, meslek odaları, özel ve kamu

kuruluşlarınca izlenmeli, yatırımcılar desteklenmelidir.10. Demir-çelik üretici lerinin ürettikleri malzemelerin

akma ve kopma gerilmelerini güvenirlik değerlerinibelgelendirmeleri ve kataloglarında b e l i r t m e l e r isağlanmalıdır. Ayr ıca dinamik sınır mukavemetdeğerlerinin malzeme kataloglarında bulunması tavsiyeedilmelidir.

11. Divriği palet üretimi, uygun teknolojilerle ve üretim

maliyetleri dikkate alınarak arttırılmalıdır. Ayrıca Divriği

ve yöresi başta olmak üzere yeni cevher rezervlerinin

bulunmasına yönelik çalışmalara ağırlık verilmelidir.


oda'dan

haberler

V. ULUSAL TESiSAT MÜHENDİSLİĞİKONGRESİ SONUÇ BİLDİRGESİ

(3-6 Ekim 2001 / İzmir )

V. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisikurumsallaşan ve gelenekselleşen özelliğiyle 3-6 Ekim

2001 tarihleri arasında Makina Mühendisleri Odası adınaİzmir Şubesi yürütücülüğünde İzmir'de Efes ConventionCenter'da gerçekleştirilmiştir. Kongre 27 kurum ve kuruluş

tarafından desteklenmiş, kongre boyunca iki ayrı salondave toplam 18 oturumda 38 adet bildiri sunulmuştur.Kongresüresince 2 panel, l forum, 2 sabah toplantısı, 4 kurs, lseminer ve l atelye çalışması gerçekleştirilmiş, "BalçovaJeotermal Isı Merkezi"ne bir teknik gezi yapılmıştır.Kongre boyunca düzenlenen sergiye sektörde ürün ve

hizmet üreten, 102 kuruluş katılmıştır. Kongreyi 840 kayıtlıdelege olmak üzere 1600 mühendis, mimar, teknik elemanve üniversite öğrencisi izlemiş, sergi 4000'i aşkın kişitarafından ziyaret edilmiştir.

Oturumlarda tesisat mühendisliği alanında bilimsel veteknik gelişmelerin, AR-GE kapsamında sektörde yapılan

ç a l ı ş m a l a r ı n tan ı t ı ld ığ ı sektörel y e n i l i k b i lg i vedeneyimlerin paylaşıldığı özgün bildiriler sunulmuştur.

Panellerde ise ülke ve edamız gündeminde önemli biryer tutan, başta Yapı Denetim Mevzuatı ve Uygulamada

Karşılaşılan Sorunlar ile Tesisat MühendisliğindeUzmanlık Sertifikalandırma ve Meslek İçi Eğitim konularıtüm ayrıntıları ile ilgili Bakanlık, Oda, Dernek, Üniversiteve Sektör Temsilcilerince tartışılmış görüş ve önerilerpaylaşılmıştır.

Kongrelerimizin gelenekselleşen sabah toplantıları buyıl da tekrarlanmış uzmanlık, belgelendirme ve meslek içieğitim konularında Düzenleme, Yürütme, DanışmanlarKurulu Üyelerinin ve Panel Yöneticilerinin katılımıylasomut çözüm önerileri üretilmiştir.

Bu Kongremizde de 4 farklı konuda kurslargerçekleştirilmiştir. "Temel ve Uygulamalı Psikrometri","Yangın Tesisatı", "Proje Yönetimi", "Kanatlı Borıılu IsıDeğiştiricileri" konularında gerçekleştirilen bu kurslaragösterilen yoğun ilgi ve katılım sürekli eğitim anlayışımızınne kadar önemli olduğunun bir göstergesi olmuştur.

Ülkemizde gün geçtikçe yaygınlaşan, kullanımı veönemi artan jeotermal enerji konusunda geniş kapsamlı

bir seminer düzenlenmiştir. "Jeotermal Enerji Doğrudan

Isıtma Sistemleri: Temelleri ve Tasarımı" başlıklı 16 saat

süren seminere 70 delege katılmıştır. Seminer sonrası bir

uygulama örneği olarak "Balçova Jeotermal Isı Merkezi"nebir teknik gezi düzenlenmiştir.

Kongrede ayrıca "Türkiye İklim Verileri" başlıklı bir

atelye çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu etkinlikte

Türkiye'de bu alanda yapılan çalışmalar bir araya getirilmiş

ve ortaklaştınlması yönünde önemli bir adım atılmıştır.Kongre sonucunda kongre delegeleri aşağıdaki

konuların kamuoyuna duyurulmasını oy birliği ile karar

altına almıştır.

1. Ülkemizde planlama aşamasından başlanarak yapı

tasarım, üretim ve denetim süreci bütünlüklü olarak

yeniden ele alınmalı, çağdaş, planlı, güvenli, sağlıklı

ve konforlu yapılar hedefleyecek idari ve teknik

düzenlemeler gerçekleştirilmelidir. Bu doğrultuda

öncelikle 3194 Sayıl ı İmar Kanunu yenidendüzenlenmelidir.

2. Tartışmadan, tartıştırılmadan dayatmacı bir anlayışla

Meclisten geçirilen, sorunlara çözüm getirmek yerine

ekonomik ve siyasi istismara zemin yaratan 4708 SayılıYapı Denetim Kanunu yerine konuya ilişkin tüm kurum

ve kuruluşların katılımına açılacak ortak ve bütünlüklü

bir çalışma ile yapı denetiminde evrensel standartları

hedefleyen yasal düzenlemeler oluşturulmalıdır.

3. Toplumun korunması mesleğin ve meslek mensubunun

geliştirilmesi için TMMOB ve bağlı Odaların yetkisini

artırıcı idari ve teknik mevzuatlar çağın gereklerine

uygun hale getirilmelidir. Meslek Odalarının mesleki

yeterliliğin saptanması ve belgelendirilmesi noktasındaki

çalışmaları ve yürüttükleri meslek içi eğitim programlan

desteklenmelidir. Makina Mühendisleri Odası'nın

uzmanlık, belgelendirme, yönetmeliği kapsamında

gerçekleştirdiği eğitim çalışmaları geliştirilerek

sürdürülmeli, bu çalışmalara üniversitelerin, tesisatsektöründe örgütlü derneklerin desteği artırılmalıdır. Bu

konuda çıkan ve çıkacak olan yayınlar geliştirilmeli ve

yeni yayınların oluşturulması özendirilmelidir.

4. Yapı üretim ve denetim sürecinde tüm plan ve projelerin

ehil, mesleki yeterliliği i lg i l i Meslek Odası'nca

belirlenmiş mühendis ve mimarlar tarafından


oda'danhaberler

hazırlanması ve bu projelerin mesleki etik ve üyelik sicilkayıtları yönüyle TMMOB ve ilgili Meslek Odalarındanmesleki d e n e t i m i n i n gerçekleştir i lmesi önündekiengeller kaldırılmalıdır.

5. Ülkemizde ver i l en m ü h e n d i s l i k ve m i m a r l ı kdip lomalar ın ın uluslararası düzeyde tanınır l ığmınyaygınlaştırılması noktasında mevcut üniversitelerindurumlar ın ın yeniden gözden geçirilmesi hedefigözetilerek mühendislik ve mimarlık eğitim öğretimprogramlarında ilgili meslek odalarının görüşleri dealınarak gerekli düzeltmeler yapılmalıdır.

6. Ü l k e m i z d e k i jeotermal kaynaklar ın k u l l a n ı m ıözendiri lmelidir . Kaynakların kamu yararıdoğrultusunda k u l l a n ı m ı n a yönelik idari ve teknikmevzuat katılımcılık anlayışıyla oluşturulmalıdır.Ü l k e m i z d e İmar Mevzuat ında yeralan tasar ımsıcaklıklarının ivedilikle değiştirilmesi gerekmektedir.Mevcut bilimsel çalışmalar sonucunda elde edilen yeniverilerin Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nca mevzuatayansıtılması sağlanmalıdır.Önceki Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongrelerinde

defalarca tekrar landığ ı üzere İmar Kanunundan

7

8

başlanarak, Devlet İhale Kanunu, Bayındırlık BirimFiyat Tarifleri, İmara yönelik tüm teknik ve idarimevzuat değişen teknolojiye uygun hale getirilmelidir.Bu teknik mevzuatın temelini oluşturacak yapı kodlanhazırlanmalıdır. Meslek Odalarının koordinasyonundai l g i l i tüm kesimlerin kat ı l ımıy la hazır lanacak buçalışmalar için i lgi l i Bakanlıklarca gerekli kaynakyaratılmalıdır.

9., Ülkemiz insanının çağdaş planlı , sağlıklı, güvenl iüretkenlik koşullarında yaşaması amacını güden, bununteknolojik ve sosyal gereklerini tartışmayı vegeliştirmeyi amaçlayan Ulusal Tesisat MühendisliğiKongremize destek veren tüm kurum ve kuruluşlar, siviltoplum örgütleri i le Makına Mühendis ler i Odasısekreteryahğında oluşturulan Tesisat Mühendis l iğ iDanışma K u r u l u p e r i y o d i k olarak t o p l a n t ı l a rgerçekleştirmelidir.V. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisinin

niteliği ve niceliğiyle çağdaş, demokratik, sanayileşen,üreten bir Türkiye yaratılması sürecine katkıda bulunacağıinancıyla yukarıdaki istemlerimizin yaşama geçirilmesinintakipçisi olacağımızı bildiririz.

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI SEMPOZYUMUSONUÇ BİLDİRGESİ

(12-13 Ekim 2001 / Kayseri)

Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu ve Sergisi12-13 Ekim 2001 tarihlerinde TMMOB MakinaMühendisleri Odası adına Kayseri Şube sekreteryalığındaKayseri'de gerçekleştirilmiştir. Sempozyumda 27 bildiri 6oturumda, 19 bildiri poster bildiri olarak sunulmuş toplamda46 bildiri sempozyum bildiriler kitabında yer almıştır.Sempozyumun 2. günü "Enerji Politikaları, Ekonomisi veYönetimi" konulu bir de panel düzenlenmiştir. Sempozyumun1. günü sonunda Enerji Üretimi, Güneş Evi ve Güneş EnerjisiUygulama Araştırma Merkezine bir teknik gezigerçekleştirilmiştir. Sempozyumun ardından Kapadokyagezisi yapılmıştır. Sempozyum boyunca düzenlenen sergiye,sektörde ürün ve hizmet üreten 12 kuruluş katılmıştır.Sempozyum 190 'ı kayıtlı delege olmak üzere 500'e yakınkamu ve özel sektörden yönetici, öğretim elemanı, mühendis,teknik eleman ve öğrenci katılımında gerçekleşmiştir.

Enerji toplumsal yaşamın başlangıcından itibareninsanlık için, toplumun gelişkinliği, sanayi, üretim, iş ve aşiçin vazgeçilmezdir. Gelişen Teknoloji ve artan enerji ihtiyacı

ile birlikte geleneksel enerji kaynakları toplumun enerjiihtiyacını karşılamada yetersiz kalmakta ve yine bu enerjikaynakları doğal yaşam ve çevreye onulmaz zararlarvermektedir. Toplumsal yaşamın merkezinde yer alan vekamusal bir hizmet olan enerjiye yönelik ihtiyacınbelirlenmesi, karşılanması, iletilmesi kısacası enerjideplanlama bir zorunluluktur. TMMOB Makina MühendisleriOdası ülke ve toplum yararı doğrultusunda sürdürülebilirbir kalkınma için Türkiye 'nin enerji p o l i t i k a l a r ı n ı nbelirlenmesinde, yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarınınaraştırılması, teknolojilerinin geliştirilmesi, kullanılmasıkonusunda üyeler inin ve konunun u z m a n l a r ı n ı nbirikimlerini sunabileceği, tartışabileceği, çözüm önerileriüretebileceği platformlar yaratmaktadır. 2000 - 2001döneminde TMMOB Makina Mühendisleri Odasıtarafından Doğal Gaz ve Enerji Yönetimi Kongresi,Çevre ve Enerji Kongresi ve Yenilenebilir EnerjiKaynakları Sempozyumunda konunun farklı yönlerietraflıca ele alınmaktadır.


oda'dan

haberler

Sempozyum kapsamında sunulan bildiriler, yapılantartışmalar ve gerçekleştirilen panel sonucunda dilegetirilen görüşler aşağıdaki gibidir.i. Ülkemiz yenilenebilir enerji kaynakları açısından

oldukça zengindir. Güneş, jeotermal, rüzgar,biyogaz, biyokütle, hidrolik, fotovoltaik, hidrojenvd. yenilenebilir enerji kaynakları ülkenin enerjiihtiyacını karşılayabilecek potansiyele sahip olmasınarağmen ya hiç kullanılmakta ya da potansiyelin çokçok altında kullanılmaktadır.

ü. Rüzgar teknolojisi son derece gelişmiştir. Ülkemizinrüzgar potansiyeli oldukça yüksektir.

iii. Ülkemizde yüzey sıcaklığı 40°C'nin üzerinde 140jeotermal saha vardır. Değerlendirilebilir potansiyel31000 MW'tır. Elektrik üretimi açısından mevcutpotansiyel ise 4500 MW'tır.

iv. Biyokütle enerjisi potansiyeli bakımından Türkiye enzengin ülkelerden biridir. OECD istatistiklerine göreülkemizde 12.8 milyon ton petrole eşdeğer biyokütleenerjisi potansiyeli bulunmaktadır ve bu ise ülke enerjiihtiyacının % 40'mı karşılayabilecek düzeydedir.

v. Ülkemizde varolan enerji kaynaklarının kullanımoram 1998 yılında %38, 2000 yılında ise %33'tür. Budurum enerji maliyetlerini gün geçtikçe artırmaktadır.

vi. Türkiye enerji ihtiyacını ağırlıklı olarak fosil yakıtkaynaklarından sağlamaktadır. Fosil yakıtlarınyanmasıyla açığa çıkan gazlann oluşturduğu sera etkisisonucu küresel ısınmaya bağlı iklim değişiklikleriinsanlığın ve doğal yaşamın geleceğim tehdit etmektedir.

vii. Bütünüyle ithalat yoluyla temin edilen doğal gazın toplamenerji üretimi içindeki payının artmasının yanı sıra,toplam elektrik enerjisi üretimi içinde doğal gazın payının% 30'lara yükselmesine yönelik karar ve uygulamalar,olası uluslar arası politik gelişmelere bağlı olarak ithalatınkesilmesi riskini taşıdığından sakıncalıdır.

viii. Son yıllarda izlenen IMF ve Dünya Bankası patentlipolitikalarla ülkemizin birincil enerji kaynakları baştapetrol, kömür, doğalgaz olmak üzere büyük orandadışa bağımlı hale getirilmiştir.

ix. Enerjide planlama yoktur. Enerji sektöründe ETKJB,TEAŞ, TEDAŞ, BOTAŞ, DSİ, TTK, TKİ, MTA, EİEİ,DPT, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlıkları vb.kuruluş lar ın oluşturduğu çok başlı ve yetkikarmaşasının olduğu bir yapı mevcuttur.

TALEPLER1. Elektrik enerjisi üretiminde ulusal kaynaklara ve

yenilenebilir enerji kaynaklarına ağırlık verilmelidir.

Yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarının desteklenmesiiçin yasal düzenlemeler bir an önce hayatageçirilmelidir. Bu kaynakların enerji dönüşüm ve ünitedonanımlarının yurdumuzda üretilmesi teşvikedilmelidir. Yeni ve yenilenebilir enerji alanlarındaulusal teknoloji oluşturmaya yönelik AR-GE çalışmalarıörgütlenmeli ve desteklenmelidir.

2. Enerji üretiminde öncelikli göz önüne alınması gerekençevre etkeninin göz ardı edilmesi sonucunda; ciddiçevre sorunları oluşmaktadır. Enerji politikalarıoluşturulurken çevresel etki göz önüne alınmalıdır.

3. Yenilenebilir enerji kaynaklarından ülkemizde güneş,rüzgar ve jeotermal enerji kaynaklarının şu an yeterincedeğerlendirilemeyen mevcut potansiyelleri, verimli birşekilde değerlendirilmelidir.

4. Yıllar itibariyle hidrolik enerjinin genel üretimdeki payıazalmaktadır. Bu durum maliyetlerimizi artırmaktadır.Henüz % 30'larda olan su potansiyelinin kullanımı 10yıllık bir dönemde % 50'ye ikinci on yıllık dönemdeise % 70'lere çıkarılmalıdır.

5. Genel olarak enerji tasarrufunu sağlayıcı politika vezorunlu uygulamalar yürürlüğe konulmalıdır. Elektrikiletim hatlarında % 25'leri aşan iletim kayıplarınıazaltacak yatırımlar hızlı biçimde yapılmalıdır.Enerji tüketiminde tasarrufu teşvik edici uygulamalaragidilmelidir. Tasarruf ve verimlilik konularında gereklihukuksal düzenlemeler yapılmalıdır.

6. Ülkemizde enerji sektöründe 20 yıldır uygulana gelenpol i t ika lar la toplumsal iht iyaç lar la bunlarınkarşılanabilirliliği arasındaki açı farkı her geçen gündaha da artmaktadır. İzlenen özelleştirme politikalarısektörün toplumsal ihtiyaçları karşılaması yerinesermayenin azami kar hırsını tatmin etme işlevigörmektedir.Bu nedenle enerjinin toplumsal hizmetolduğu bilinciyle sektördeki tüm özelleştirmeler gerialınmalı verilen tüm imtiyazlar kaldırılmalıdır.

7. Enerji sektörünün gerek stratejik önemi gereksekaynakların rasyonel kullanımı açısından düzenleme,planlama, eşgüdüm ve denetleme faaliyetlerininkoordinasyonu için merkezi bir yapıya ihtiyacı vardır.Enerji sektörüne yönelik politikaların belirlenmesindetoplumun tüm kesimlerinin ve konunun tüm taraflarınıngörüşleri alınmalı ve sektör özerk bir yapıyakavuşturulmalıdır. Enerji planlamasına ilişkin politikave önceliklerin tartışılıp, yeniden belirleneceği bir plat-

form oluşturulmalıdır. Türkiye Mill i Enerji

Komitesinde ilgili tüm taraflar temsil edilmeli ve bukuruluşa Ulusal Enerji Enstitüsü kimliği verilmelidir.


oda'dan

haberler

TRAKYA'DA KENTLEŞME VE YEREL YÖNETİMLER SEMPOZYUMUSONUÇ BİLDİRGESİ

(12-13 Ekim 2001 / Edirne)

TMMOB Makina Mühendisleri Odası adına Edirne

Şube sekreteryalığında Trakya 'da Kentleşme ve Yerelyönetimler Sempozyumu 12-13 Ekim tarihlerindeEdirne 'de yapılmıştır.

Sempozyum, açılış konferansı, bildirilerin sunulduğu

beş oturum (16 bildiri) ve bir panel biçimindedüzenlenmiştir.

Trakya'da Kentleşme ve Yerel YönetimlerSempozyumu, dünyada ve ülkemizde savaş bulutlarınıntoplandığı, ülkemizdeki ekonomik-siyasi-toplumsal çok

yönlü krizin giderek derinleştiği, üretimin hemen hementamamıyla durduğu, işsiz sayısının sürekli arttığı, işçi,köylü, esnaf, mühendis kısaca tüm çalışanların, işsizlerin

bugünden ve gelecekten umudunu kestiği bir ortamdayapılmıştır. Trakya, tabii ki, dünyanın ve ülkemizin birparçasıdır ve yaşanan tüm olumsuzluklar Trakya'ya dayansımakta ve etkilerini göstermektedir.

Fakat, "toprağı bol ve verimli" Trakya'da "yeni"birşeyler de filizlenmektedir. Trakya giderek kendi

geleceğini kendi belirlemek yönünde adımlar atmaktadır.Belki de Türkiye'de ilk kez - il sınırlarını da aşarak- birbölge kendi geleceğini planlaması konusunda tam bir

ittifaka varmış ve Bölgesel Plan talebini tüm kurumlarınınetrafında birleştirdiği bir talebe ve hedefe dönüştürmüştür.Bölgenin bu talep ve hedefi merkezi yönetimin tümündenolmasa da Çevre Bakanlığı'ndan da olumlu bir tepkigörmüş ve 11 Kasım 1999 tarihinde Makina MühendisleriOdasınca düzenlenen "Trakya'da Sanayileşme ve Çevre"sempozyumlar dizisinin üçüncüsünün açılışında Çevre

Bakanlığı ile Trakya Üniversitesi arasında imzalanan birprotokolla "Ergene Havzası Çevre Yönetim Planı"hazırlanması somut bir projeye dönüşmüştür.

Geçen iki yıllık süre içinde, Proje Yöneticisi tarafındanaçıklandığına göre "Ergene Havzası Çevre Yönetim Planı"

bir havza planı olmaktan çıkıp, İstanbul sınırları dışındatüm bölgeyi kapsayan, bir fiziki planın ötesinde sosyo-ekonomik boyutları da hesaba katan bir Trakya Alt Bölgesi

planına dönüşmüş ve bu dönüşüm, "proje sponsoru" ÇevreBakanlığı tarafından da onaylanmıştır.

Bu dönüşüm son derece sevindiricidir ve Trakya'da

Sanayileşme ve Çevre Sempozyumları başta olmak üzere

ilgili tüm etkinliklerde belirtildiği gibi, ihtiyaç olan

Bölgesel Plan ile projelendirilen planın giderek aynıkapsama sahip olması anlamına gelmektedir.

Bölgesel Plan bugün için Trakya insanının umududurama aynı zamanda "yeni" bir hayatı, kentleri ve kendisiniörgütleme sürecidir. Planlama süreci, ancak ve ancak ilgilitüm kesimlerin ve kurumların sürece katılımı sağlanacak

biçimde yaşanırsa "kamusal bir belge"ye dönüşebilir; ancakve ancak aynı zamanda bir örgütlenme süreci olarakyaşanırsa raflarda tozlanan bir "proje" olmaktan çıkıphayatı yönlendirebilir. Ayrıca, planlama sürecinin şimdiyedek yaşandığı belirtilen bilgi aktarmama, bilgi için bedeltalep etme, kaynak yaratamama v.b. güçlüklen de ancakprojeye içeriden k a t ı l ı m ı n sağlanması ve y e n imekanizmaların yaratılması yoluyla aşılabilir.

Bu nedenle, bölgesel planın hazırlanması hiçbir zaman"Çevre Bakanlığı'nın Trakya Üniversitesi'ne, Trakya

Üniversitesi'nin de uzmanlara ihale ettiği bir iş"görüntüsünü almamalı, bu izlenimin doğmasından şiddetle

kaçınılmalıdır. Bu amaçla:1) Merkezi Yönetimin İlgili Birimlerini;2) Yerel Yönetimleri ve varsa ilgili Birimlerini

Planın bilgi toplama ve envanter çıkarma aşaması dadahil olmak üzere proje ekipleri içinde tanımlayan;

3) Başta meslek odaları ve sivil toplum örgütleri olmak

üzere ilgili tüm örgütleri ve halkı sürekli bilgilendirenve böylece aynı zamanda eğiten bir model hızlageliştirilmeli, bu konuda varolan i let iş imsizl ikaşılmalıdır.

Özellikle, kamuoyunu bilgilendirmek için süreklibilgilendirme toplantıları yapılmalıdır. İki yıllık süre içinde

- valilikler dışında - çalışmaların ve sonuçlarının sadece

bu sempozyumda kamuoyuna duyurulması dahi bueksikliğin bir göstergesidir.

Diğer yandan, başta sivil toplum örgütleri ve meslekodaları olmak üzere ilgili tüm kurumlar ve örgütler bir projedenetçisi olarak davranmalı, aynı zamanda da projenin

yaşadığı güçlüklerin aşılması için kendilerine düşengörevleri yerine getirmelidir.

Bölgesel plan bir umuttur; fakat zamana yayılacağıgözönüne alınarak, Trakya'nın özellikle suları ve


oda'dan

haberler

topraklarındaki kirliliği azaltacak tüm önlemler derhaluygulamaya sokulmalıdır. Kirlilik sonuçlarını göstermeyebaşlamıştır; o artık sadece verimde azalma, ürününkalitesinde kötüleşme ve bozulma, geleceğe yönelik birhastalık riski demek değildir. Pehlivanköy'de olduğu gibiönemli bir yüzdesi kanserden ölen kentler, giderek dahafazla düşük yapan kadınlar anlamına da gelmektedir. Buolguya neden olmak -hiç kimsenin şüphesi olmasın-"Afganistan'da çocuk bombalamak", "İkiz kulelerdemasum insanları öldürmek" kadar insanlık dışıdır ve enaz onlar kadar lanetlenmelidir.

Trakya'nın kentleri de bu tartışmalar içinde yollarınıçizmekte; bölge planları, kent tasarım planlan, kent nazımplanları, imar planları v.b. planlar arasındaki ilişkilerikavramaktadır.

Trakya'nın kentleri bu tartışmalar içinde, kentlerininişlevleri, potansiyelleri, zenginlikleri konusunda sistemli

bir düşünme sürecine girmektedir.

Trakya'nın kentleri bu tartışmalar içinde, organizeolmayı, kent yönetim mekanizmalarını netleştirmeyi, değişikkurumlar arasındaki ilişkilerin önemini kavramaktadır.

Trakya'nın kentleri bu tartışmalar içinde, aynı bölgeninbirer parçası olarak, birbirleri ile i l işkilerinisistemleştirmekte, her birinin diğerinin aldığı karardannasıl etkilendiği daha da açığa çıkmaktadır.

Tüm yerel yönetim mekanizmaları gibi, Trakya'dakiyerel yönetim birimleri de, sorumlulukları ile yetkileriniuyumlulaştıran, kaynak problemlerini çözen, inisiyatiflerinikullanmalarını sağlayan, karar alma süreçlerini kısaltanve meslek örgütleri ile sivil toplum örgütlerini de kararalma süreçlerine katan bir Yerel Yönetimler Yasası talepetmektedirler. Trakya'da Kentleşme ve Yerel YönetimlerSempozyumu bir son değil, Kentler ve Kent YönetimModelleri üzerine Trakya'da kapsamlı bir düşünme veetkinlik sürecinin başlangıcı olarak değerlendirilmelidirve bizce bu misyonu yerine getirmiştir.

3.ULUSAL ENDÜSTRİ-İŞLETME MÜHENDİSLİĞİ KURULTAYISONUÇ BİLDİRGESİ

(19-20 Ekim 2001 / Kocaeli)

Makina Mühendisleri Odası adına Kocaeli ŞubesiSekreteryalığında 19-20 Ekim 2001 tarihlerinde KocaeliÜniversitesi Derbent Turizm ve Otelcilik YüksekokuluUygulama Oteli Salonunda gerçekleştirilen Kurultayda;sunulan Bildiriler ile yapılan panelde ortaya çıkan görüşve öneriler sonucu hazırlanan Sonuç Bildirgesi kamuoyunaduyurulmaktadır.

Yaşanan teknolojik gelişmeler Endüstri-İşletmeMühendisliğini dünyada ve ülkemizde son yıllarda en çokkonuşulan meslek disiplini haline getirmektedir.

Farklı mühendislik disiplinleri ve sosyal bilimcilerlebir arada çalışmak zorunda olan ve farklı disiplinlerdeni n s a n l a r l a sürekl i temas hal inde olan EndüstriMühendisliği, o disiplinlerin özelliklerini kavramak ve yeniperspektife sahip olmak için bütünü görmek durumundadır.

Mühendislerin çok yönlü yaklaşımlarını bir sistembütünlüğü içerisinde değerlendirerek toplumun hizmetinesunabilmesi için kendi içerisindeki birliktelikleri ancaktopluma ve dünyaya bakışın netleştirilmesiyle mümkündür.

Endüstri-İşletme Mühendisleri ; toplumdan ve insanemeğinden yana politikaların hayata geçirilmesi yönünde,

diğer mühendislik disiplinleriyle birlikteliğinden veörgütlenmesinden hareketle; özelleştirme, sanayileşme,üretim, verimlilik, çevre vb konulardaki görüşlerininetleştirmelidirler.

Endüstri-İşletme Mühendislerinin toplumsalsorumluluğu; yöneticilerini, kendi çıkarları için değiltoplumun çıkarları doğrultusunda yönlendirmek; doğrubilgi ve değerleri öne çıkararak insana ve topluma saygılıolmayı benimsemek; bu yönde sorumluluk almak, bunuinsanlık ve toplumdan yana kullanmak olmalıdır.

Endüstri-İşletme Mühendislerinin kendilerini bu günekadar nasıl ifade ettikleriyle dünü, nerelerde istihdamedildikleri, iş yaşamına koydukları katkılarıyla bugünü,dünyadaki gelişmeleri izleyerek yarının hazırlanması,çerçevesinde dününü, bugününü ve yarınınıdeğerlendirerek ülke sorunlarına bakışını ortaya koymakiçin bu Kurultayda; "Endüstri-İşletme MühendisliğininDünü, Bugünü, Yarını" ana tema olarak ele alınmıştır.

Bu amaçla;1. Uluslararası kriterler bağlamında, ulusal meslek

standartlarının, ölçme-değerlendirme ve belgelendirme


oaaaaıı

haberler

işlemlerinin yürütülmesini sağlayacak özerk bir kurum

oluşturulmalıdır.

2. Mühendislik ve diğer meslek alanlarına yönelik

yetkilendirme ve eş kredilendirme (akreditasyon)

işlemlerinin üniversiteler, Meslek Odaları, i lgili

sendikalar, ilgili dernekler ve temsi lc i le r in in

oluşturduğu özerk bir kuruluş tarafından yapılması

sağlanmalıdır.

3. Endüstri-İşletme Mühendisliğinin uzmanlık alanları

belirlenerek;

a. Meslek içi Eğitimler için gerekli olan altyapı çalışmaları

tamamlanmalıdır.

b. Mesleğin gerek öğrenciler ve gerekse toplum düzeyinde

doğru ve etkin bir şekilde tanıt ımı için gereken

çalışmalar hızlandırılmalıdır.

4. Endüstri-İşletme Mühendislerinin kendi meslek

alanlarıyla ilgili sorunlarının tespiti, meslek dalı

üyelerinin geliştirilmesi, düzeylerinin yükseltilmesi ve

çıkarlarının korunması için Meslek Dalı Ana

Komisyonu (MEDAK) ve Meslek Dalı Komisyonlarının

(MDK) işlevsel hale getirilmesi sağlanmalıdır.

5. Endüstri-İşletme Mühendislerinin örgütlenmesinin ve

teknolojik gelişmelerin takip edildiği "Endüstri

Mühendisliği Dergisi" periyodiğinin bu misyonunu

yerine getirebilmesi için periyodunda çıkarılması ve

bunun al tyapıs ının g ü ç l e n d i r i l m e s i için g e r e k l i

çalışmalara hız verilmelidir.

6. Meslek eliğinin benimsenip yaygınlaştırılması için

stratejiler, planlar, programlar geliştirerek uygulamaya

geçirilmelidir.

7. Politik ve benzeri nedenlerle eğitim ve öğretim altyapısı

hazır lanmadan aç ı lmış o lan bö lümler in meslek

üzerinde yarattığı tahribatların önlenebilmesi iç in

eğitim ve öğretim standartları tanımlanmalı ve mevcut

bölümler bu standartlara uygun hale dönüştürülmelidir.

8. Endüstri-İşletme Mühendisleri arasında i let i ş imin

sağlanması ve geliştirilmesi yönünde, günümüz h ı / l ı

i let iş im araçlar ının (e-mail ve web say fas ı

düzenlenmesi) kullanımına yönelik örgütsel düzeyde

alt yapının hazırlanması sağlanmalıdır.

IV.ULUSAL OLÇUMB1LIM KONGRESİ SONUÇ BİLDİRGESİ25-26 Ekim 2001 / Eskişehir

TMMOB Makina Mühendisleri Odası adına MMO

Eskişehir Şubesi Sekreteryalığında 25-26 Ekim 2001

tarihlerinde Eskişehir'de gerçekleştirilen IV.Ulusal

Ölçümbilim Kongresinde; Ulusal, Bölgesel ve Uluslar arası

Endüstriyel Ölçümbilim, Kalibrasyon-Bilimsel Ölçümbilim

ve bu alandaki gelişmeler, Kalibrasyon-Hızmet Sektörü,

Kalibrasyon Eğitimi, Endüstriyel Ölçümbilim ve Teknik

Düzenlemeler başlıkları altında 27 bildiri sunulmuş ve 275

izleyicinin katılımıyla Ölçümbilim tüm boyutlarıyla

tartışılmıştır.

Kongrenin birinci gününde T.C. Sanayi ve Ticaret

Bakanlığı Ölçüler ve Standartlar Genel Müdürlüğü, TSE,

TÜBİTAK-UME, KOSGEB, TÜRKAK'tan birer

temsilcinin katıldığı açış oturumunda kurum yetkilileri,

Ölçümbilim konusunda kurumlarının yeri, çalışmaları,

amaçlan konusunda katılımcılara geniş kapsamlı bilgi

aktarmışlardır.


Ülkemizde sanayimiz ve özellikle KOBİ'ler için büyük

önem taşıyan, Türk Akreditasyon Kurumu' nün kurulması,

ile veri len belgelerin u l u s l a r arası t a n ı m r l ı ğ ı n ı ve

geçerliliğini arttıracağından ihraç ürünlerimizin dünya

piyasa lar ından teknik enge l ler le k a r ş ı l a ş m a m a s ı n ı

sağlayacaktır. Gümrük duvarlarının giderek yok olduğu ve

ülkelerin teknik korumacılığa yöneldiği günümüzde ihraç

ürünlerimizin sağlıklı bir biçimde belgelendirilmesi de

Türkiye Akreditasyon Sisteminin iyi işlemesiyle ancak

mümkün olabilecektir. Bu sayede hem yurtdışındaki

kuruluşlara verilen yüksek belgelendirme ücreti, hem de

ürün analizi için geçen süre ve yurtdışındaki akredite

edilmiş kuruluşlara gönderilmesi için gereken nakliyegiderleri en aza indirilmiş olacaktır.

Bilimsel araştırmalar ve endüstriyel çalışmaların

temeli, veri toplama, değerlendirme ve yorumlamaya

dayanır. Veri toplamayı sağlamak için ölçme işlemini

t

oda'dan

haberler

gerçekleştirmenin gerekliliği de bilinen bir gerçektir.

Ülkemizde ölcümbilimin önemi, bu konuda eğitim almış

mühendis ve eğitmen gereksinimi, ISO 9000 KaliteBelgelendirme çalışmalarının yaygınlaştırılmasından

sonra ancak anlaşılabilmiştir. Bunun yanı sıra ölçümbilim

konusundaki eğitimlerin yaygın olmayışı ve yüksek ücretliolması da ciddi bir sorun olarak güncelliğini korumaya

devam etmektedir. Ayrıca ölçümbilim konusundaki

eğitimin ülkemizde yaygınlaşması anlamında, ilgilikurumların üniversitelerle birlikte çalışma zemini

oluşturmaları gerekmektedir.

Bu amaçla düzenlenen IV.Ulusal Ölçümbilim

Kongresi'nin sonunda konunun ilgili kurum ve kuruluşların

temsilcilerinin katılımıyla düzenlenen panelde "TÜRKAK

Sürecinde Laboratuvar Akreditasyonu" konusu ele alınmış;

kongrede sunulan bildirilerden ve panel sonucu ortaya çıkan

görüşlerden ilgili kurumlara ve kamuoyuna sunulmak üzere

aşağıdaki bulgular ortaya çıkmıştır;

• Yasal ölcümbilimin, mevcut yapısıyla gereksinimleri

yeterince karşılayamadığı gerçeği ortaya konulmuş olup,

bu kurumun özerk bir yapıya kavuşturulup, (EndüstriyelÖlçümbilim de TÜRKAK ve TSE, Bilimsel Ölçümbilim

de TÜBİTAK UME benzeri organizasyonel yapılar)

fiziki altyapı sorununun çözülerek, daha işlevsel bir hale

getirilmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır.

• Yasal ölçümbilim, bilimsel ölçümbilim ve endüstriyel

ölçümbilim konusunda faaliyet gösteren kurumlararasındaki eşgüdüm sağlanmalıdır.

• Laboratuvarların sektör bazında envanterleri

çıkartılmalıdır.

• Yasal ölçümbilim üretici, tüketici ve ithalatçı boyutuyla

ele alınmalıdır.

• TÜRKAK oluşturacağı uzman havuzuyla her sektörde

akreditasyon çalışmalarına ivedilikle başlamalı, ülke

genelinde akreditasyon uygulamaları tekdüze bir yapıya

kavuşturulmalıdır.

• 4703 sayılı Ürün Güvenilirliği kanun kapsamında

konunun ilgili gerek kamu gerekse diğer kesimlerce

Üst yapıya yönelik çalışmalarda bir karmaşa

gözlenmekte ve koordinasyon paylaşım eksikliği

olarak ifade edilebilecek olan bu ortamı daha verimli

kılmak ortak akıl yaratma hususunda meslek odalarına

sektör derneklerine önemli görevler düştüğü

belirtilmiştir.

Ürün Güvenilirliğinin temelinde ürünün temel gerek'lere

uygun olması bulunmaktadır. Sanayi ürünleri alanındatemel gereksinimleri belirten makina imalat

düzenlemeleri, bu kapsamda önem taşımaktadır. CE

İşareti ile belirtilen ürün uygunluğu için üretici

sorumluluğuna karşılık uygunluk değerlendirmesiniyapacak kuruluşlara gereksinim vardır. Bu alanla ilgili

olarak TMMOB ' ye bağlı ilgili odalara ve kendi meslekalanında da MMO ' ya önemli görevler düştüğü

belirtilmiştir.

Ülkemizde sağlık alanında yaşanan ve insan hayatına

mal olabilen hataların ortadan kaldırılması için

"sağlık hizmetlerinde yapılan ölçümler"in

güvenilirliği üzerinde önemle durulmalıdır. Bukapsamda sağlık hizmetinin kalitesi ele alındığında,ülkemizde gerek kamu, gerekse özel sağlık

kuruluşları arasında kalibrasyon çalışmaları

yaygınlaştırılmalı, sistematik olarak uygulanması ve

sağlık hizmetinin kalitesini etkileyen bu önemli

faktör kontrol altına alınmalıdır.

Ülkemiz sanayisi krizlerden kurtulup büyüme sürecine

tekrar girdiğinde, ölçümbilim kurumlarına,

kalibrasyon laboratuarlarına, bu labaratuvarlarda görev

alacak teknik personele ve bu personelin eğitilmesinemutlaka günümüzden daha fazla gereksinim

duyulacaktır. Bunun yanı sıra Metroloji Mühendisliğive Metroloji Uzmanlığı programları da üzerinde ciddi

olarak düşünülmesi gereken eğitim önerileri olarak

ortaya çıkmıştır.

Labaratuvarlarm, test labaratuvarlarının ve kalibrasyonmerkezlerinin teknik altyapı ve donanımlarının

oluşturulmasına yönelik gerekli çalışmalar hızla

tamamlanmalı, dünyadaki uygulamalara paralel olarakEN ISO/IEC 17025 standartlar serisine uygun hale

getirilmelidir.

Mühendis ve Makina - Cilt 42 Sayı: 502

oda'dan

haberler

VII. OTOMOTİV VE YAN SANAYİİ SEMPOZYUMUSONUÇ BİLDİRGESİ(26-27 Ekim 2001 - Bursa)

Küresel sistemin dönemsel krizleri, mali büyümelersonucu oluşmuş ve bu büyümeler karşısında dünya ekonomisikendisini yeniden örgütlemeye çalışmıştır. 1970'ler ve

sonrasındaki yıllarda ve özellikle 1980'lerden sonra buyeniden yapılanmanın sonuçları zaman ve mekanı kullanma

tarzı kadar sermayenin bileşenlerini de farklılaştırmıştır. Malisistem gerçek üretim karşısında giderek özerklik kazanmıştır.

Dünya, para, kredi, bono ve hisse senedinin oluşturduğu mali

sermayenin ulıısüstü bir güce erişerek korumacı

denetimlerden arındırılıp dokunulmazlık kazanmasınısağlayan ekonomik bir işleyişe yönelmiştir.

Aynı dönemde Fordist temelli Keynesci üretim-tüketim

modeli esnekleştirilmiş sermayenin dolaşımınınsınırsızlaştırılmasına para ve bilginin sınırsız dolaşımı

eklenmiştir. Fabrika ölçeğindeki esnekleşme baskısı dünyanın

her yerine taşınarak dünyanın her yeri montaj hattına

dönüştürülmüş ve iş bölümü sürekli olarak yer değiştirme

esnekliğine ulaşmıştır. Yeryüzünün bir iş yeriymişcesine butarzda örgütlenmesi ulusal politikalar, kültürler ve hukuk

düzenlerinin sınırına ulaştığında bu dönemin başat politikası

olan küreselleşmenin ulusal yapıları, kültürleri ve hukuk

düzenlerini deforme ederek aştığı bir sürece evrilmiştir. Heryere ulaşabilmenin güdülendiği bu tarz, sinir ağını dijital

networklerle güçlendirmiştir. Ulusötesi mali sermayeninDünya ölçeğinde giriştiği bu yapısal değişiklik veörgütlenmeler ülkelerin ulusal kalkınma politikalarını dadumura uğratmıştır.

Ülkemiz 24 Ocak 1980 kararları ile ithal ikameci

dönemi kapatarak "Dünya pazarlarına açılımı" simgeleyenbir restorasyon sürecine girmiştir. Son 20 yıla baktığımızda

kendi ulusal perspektifleri olan, kendi hedef ve çabalarınıtemel alan politikalar yerine, uluslararası sisteme

eklemlenmeye çal ı şan ve sıcak para g i r i ş ler i ile

spekülasyonlara dayalı bir politikasızlıklar bütününün temel

ekseni oluşturduğunu ifade etmek gereklidir. Aynı dönemde

ülkenin kaynaklan heba edilirken; ulusal ekonomik yapıtahrip edilmiş yolsuzluklar ve yakın kayırmacılığına dayalı

olan sistem, 1996 yılında Gümrük Birliği'ne girilmesi,AB'ye giriş hazırlıkları nedeniyle uygulanan yanlış

politikalar ve tarife dışı korumalara gereken önemin

verilmemesi gibi nedenlerle ülkemizi yabancı otomobillerinegemenliğine terk etmiştir.

Ülkemizde yer alan sektörün bugünkü durumunu

belirlemek gerekirse;* Türkiye'de ulusal bir otomotiv markası mevcut değildir,

yabancı ortaklık veya lisans ile üretim yapılmaktadır.* Temel stratejiler lisansör firmalar tarafından

belirlenmektedir* Dünya'da son 10 yı ldır yaklaşık 15 milyon adet,

Türkiye'de yaklaşık yarım milyon adet kapasite /arzfazlalığı vardır.

* Sektör, 1.derece deprem bölgesi olan Marmarabölgesinde yoğunlaşmıştır.

* Türkiye'deki araç parkı oldukça yaşlı , yakıt tüketimi ,trafik güvenliği ve çevre kirliliği açısından olumsuz

durumdadır.* Türkiye'de sektörde yaklaşık 100 bin kişi direkt olmak

üzere, toplam yarım milyon kişi çalışmaktadır.Ülkemizde kısa vadede pazar talebi görülmese de,

mevcut üretim potansiyeli dışsatıma yönelik olarak mutlakakullanılmalıdır. Zira yaklaşık yarım milyon çalışanın direktveya dolaylı olarak yer aldığı ve ülke ekonomisindebüyüklük olarak 3.sırada yer alan bir sektör üretmedenkrizden çıkış da mümkün değildir.

Gelecekte tasarım yetenekleri daha ileri aşamalardageliştirilerek, süreçte yaratılacak katma değer arttırılmalıdır.Bu noktada özellikle yan sanayi firmaları daha fazlaesnekliğe sahip olmakla birlikte daha çok desteğe deihtiyaçları vardır.Bu nedenle ar-ge faaliyetleri ve tasarımgeliştirmeye yönelik projeler teşviklerden daha çok payalmalı, desteklenmelidir.

Otomotiv sektöründe AB de ödenen ücretlerin ciroyaoranı Türkiye'ye göre 3 kat daha fazladır. Dolayısı ilegelecekte ucuz işçilik ve Türkiye'deki üretim merkezlerinindüşük ölçekli üretime yönelik yapısı, Avrupa'ya yakınlığınedeniyle, avantaj sağlamaktadır. Aslında bu avantajlarasahip Güney Amerika ülkeleri gibi başka ülkeler de vardır.Bu noktada ülkemizde yer alan Otomotiv ve Yan SanayiiSektörü'nün teknolojik alt yapısı ve bu yapınıniyileştirmelere açık oluşu, AB Pazarı için tercih edilebilirlikaçısından kritik bir noktadır.

Mühendis ve Makina- CUt:42 Sayı: 502

oda'dan

haberler

Sektörde iyileştirilmesi gereken bir diğer alan ise anasanayi - yan sanayi ilişkilerinde iş ortaklığı yaklaşımınınve kültürünün oluşturulmasıdır.

Bu açık noktaların iyileştirilmesi için, öncelikle builişkileri düzenleyen yasal çerçeve çizilmeli , yan sanayikanunu çıkartılmalıdır.Ana ve yan sanayi aynı gemideolduğunu unutmamalıdır.

Sektörün rekabet gücünün artırılmasında bir önemlinokta da sac, plastik hammaddesi gibi ithalata dayalı anagirdilerin yerel kaynaklardan temin edilmesi için üretimmekanizmaları harekete geçirilmeli bu yöndeki ar-geçalışmaları teşvik edilmelidir.

Benzer şekilde önemli girdilerden birisi olan enerjininde sürekliliği ve dünya fıatları düzeyinde sağlanması içingerekli düzenlemeler yapılmalıdır.

Sonuç olarak, küreselleşen sektörde kalite, fiyat ve

teslimat performansı ile dış satım kabiliyetini ispatlamışolan Türkiye'de kurulu otomotiv ana ve yan sanayi kısa veorta vadede ,dış satımını sürdürmek ve genişletmek içinyeni avantajlar geliştirmek zorundadır.Aksi halde butalepler başka ülkelere kayar. Uzun dönemde ise ulusalmarkalar yaratma ana hedefi ile; ürün tanımlamada tasarımaşamasında mühendislik katkıları, üretimmerkezlerimizdeki ar-ge ve laboratuvar yatırımlarıylateknolojik yeteneklerimizi geliştirerek üretim sürecindemühendislik katkılarını arttırmalıyız. Ana ve yan sanayiişbirlikleri geliştirilerek , atıl kapasitenin kullanımına veyaratılan katma değerin arttırılmasına odaklanılmalıdır.Devlet, başta güven ve istikrar ortamı sağlayarak, kurumlarıarasında koordinasyonu, teknik mevzuat uyumu, teşviklerve vergiler ile ilgili yasal düzenlemeleri gerçekleştirerekbu hedefe ulaşılmasına destek vermelidir.

MÜHENDİSLİK MİMARLIK HAFTASI ETKİNLİKLERİ

Mühendislik Mimarlık Haftası dolayısıyla 15-20 Ekim2001 tarihleri arasında TMMOB tarafından Ankara'da

çeşitli etkinlikler gerçekleştirildi. Haftanın başlangıcıdolayısıyla 15 Ekim 2001 tarihinde TMMOB'de TMMOBBaşkanı Kaya GÜVENÇ tarafından bir basın toplantısıdüzenlendi.

18 Ekim 2001 Perşembe akşamı Ankara ÇağdaşSanatlar Merkezi'nde açılışı yapılan Birlik Haberlerindeyer alan ve sektörlerle ilgili karikatürlerin yer aldığıKarikatür Sergisi'nin ardından "Birlik Haberlerinin YayınaBaşlaması ve TMMOB Örgütlüğüne Etkileri" başlıklı bir

panel düzenlendi. Yöneticiliğini TMMOB Başkanı KayaGÜVENÇ'in yaptığı panele Önceki Dönem TMMOBBaşkanı, Mimar Yavuz ÖNEN, Mimar Akın BARLAS,

Maden Y. Mühendisi Yalçın ÇİLİNGİR ve Mimar NevzatŞENOL panelist olarak katıldılar.

19 Ekim 2001 tarihinde ise yine Ankara ÇağdaşSanatlar Merkezi'nde "Hizmetlerin Serbest DolaşımınınMühendislik ve Mimarlık Alanlarına Etkileri" başlıklı birpanel düzenlendi. Panelist olarak TODAİE Öğretim Üyesi

Doç. Dr. Birgül Ayman GÜLER, Şehir Plancısı Şirin

Gürcan EREN, TMMOB Yönetim Kurulu II. BaşkanıDursun YILDIZ'ın katıldıkları panel TMMOB BaşkanıKaya GÜVENÇ tarafından yönetildi.

20 Ekim 2001 tarihinde "IMF'nin Dayattığı YasalDüzenlemeler" başlıklı bir sempozyum düzenlendi. AçılışKonuşması TMMOB Başkanı Kaya GÜVENÇ tarafındanyapılan Sempozyum kapsamında düzenlenen "KamuEkonomisi ve Mali Sektörle İlgili Değerlendirmeler"başlıklı ilk oturuma Prof Dr. Korkut BORATAV, Prof Dr.Oktar TÜREL, Prof. Dr. Oğuz OYAN, Yrd. Doç.Dr. AzizKONUKMAN katıldı. Sempozyumun "Kamu GirişimininTasfiyesine İlişkin Düzenlemeler" başlıklı ikincioturumunda Şeker Yasası .Tütün Yasası, Doğalgaz PiyasasıYasası, Sivil Havacılık Yasası, TELEKOM Yasasıgörüşüldü. Oturuma Ziraat Mühendisleri Odası BaşkanıProf Dr. Gürol ERGİN, Makina Mühendisleri Odası

Başkanı Mehmet SOĞANCI, Hava İş SendikasıUzmanlarından Kemal ÜLKER ve Elektrik MühendisleriOdası Başkam H. Ali YİĞİT konuşmacı olarak katıldı."Sosyal Dayanışma ile İlgili Düzenlemeler" başlıklı üçüncüoturumda ise DİSK Genel Başkanı Süleyman ÇELEBİtarafından İş Güvencesi Yasa Tasarısı hakkında, KESKGenel Başkanı Sami EVREN tarafından ise Ekonomik

Sosyal Konsey Yasası hakkında bilgi verildi. Sempozyumun"Kamusuz Kamulaştırma Yasası 'ndan, Tahkim Sürecine"başlıklı son oturumuna ise Harita ve Kadastro MühendisleriOdası Başkanı Hüseyin ÜLKÜ katıldı.


Makale

YÜK KANCASININ ELASTO-PLASTİK DAVRANIŞI

Nurettin ARSLAN,Mete Onur KAMAN,Nuray ARSLAN *

* Fırat Üniversitesi Müh. Fak. Makina Müh. Bölümü


GİRİŞ

Yük kancaları; yükün, kren, vinç gibi kaldırma makinalanı i ; i

asılmasını sağlarlar. Kaldırma ve tasıma makinalavmın ana

parçalarından olan kancalar sanayi sektöründe sürekli o larak

kullanılan elemanlardandır. Çünkü belirli bir ağırlıktaki yükün başk ı

bir noktaya taşınmasında yük ile halatı birbirine en kolay ş e k i l d e

bağlayan elemanlar kancalardır, imalatta iş hızının akısı acısından önen ı

kazanan yük kancalarının kullanımı ve bakımı işletme açısından b ü y ü k

önem taşır.Yük kancaları, basit (tek ağızlı) ve çift ağızlı olmak üzere i k i y e

ayrılırlar. Bu çalışmada incelenen basit kancalar, kendi etrafında da

dönebilecek şekilde tasarlanmıştır. Kanca takımları veya alt kanca

blokları aracılığı ile halata veya zincire bağlanırlar. Kancanın, kanca

bloğuna oturtuluşu, üst tarafında bulunan dişli sap ve somunu i le olur.

Tek ağızlı kancalar, kısa saplı veya uzun saplı olabilirler. Kısa sapi ı

olanlar, genellikle kullanılan normal kanca takımları veya alt b l o k l a r

içindir. Uzun saplı olanlar ise, kısa alt bloklar için, yani kanca t ravers in in

aynı zamanda halat makaralarını taşıması hal ine göredir (Suner, 19S( i j .

Çekme yükü etkisindeki kancaların boyutları ve taşıyabileceği \ u k

değerleri belirli normlara göre standartlastırılmıştır (Tablo l ) . Kanca\ a

bel ir lenen bu yük değerlerinin üzerinde bir y ü k l e m e y a p ı l m a s ı

durumunda kanca üzerinde plast ik deformasyon baş la r . K a t ı r a

ü z e r i n d e oluşan k ü ç ü k lokal p l a s t i k d e f o r m a s y o n l a t k a n c a

mukavemetini artırıcı yönde kullanılabilir.Zienkiewicz, Von-Mıses ve Coulomb akma kriterlerini kul lanarak

farkl ı mühendis l ik problemlerinde p l a s t i k bölge ler in y a y ı l ı ş ı n ı

incelemiştir (Zienkiewicz, 1969). Kenarlarında çentikler bulunan çe l ik -

alüminyum kompozitinden yapılmış levhaların elasto-plastik sonlu

eleman analizi yapılmıştır (Karakuzu, 1997). Ars lan, l" ç e n t i k l i

izotropik levhaların elasto-plastik sonlu eleman analizini y a p m ı ş t ı r

(Arslan, 1996). Dinamik yüklemeye maruz yük kancalarında e l a s t i k

gerilme analizi yapılmıştır (Yaşar, 1997). Yarım daire çentikl i ve f a t u r a l ı

izotropik levhalarda elasto-plastik gerilme analizi sonlu e l e m a n l a r

metodu kullanılarak yapılmıştır (Arslan, 2000). Ovven, anizotropık plak

ve kabukların elasto-plastik sonlu eleman analizini yapmıştır ((Kvcn,

1983).Bu çalışmada kullanılan kanca tipi DÎN 687' ye göre Tablo !' de

belirlenmiş olup malzeme olarak Ç1060 çeliği seçilmiştir (Şekil l .a).

Kanca üzerinde akmayı başlatan ilk çekme yükü değerinden i t ibaren

yüklemeler düzenli olarak art ır ı lmışt ır . Kanca yüzeyinde p l a s t i k

bölgelerin yayılışı ve buna bağlı olarak kanca kritik kesitinde elastik

ve artık gerilmelerin yüke bağlı olarak değişimi araştırılmıştır.

Makale

Tablo 1. DÎN 687'ye Göre Yük Kancaları Ölçüleri

Faydalı Yük

Motorluİşletme (kg)

8001000

*200030005000

El İşletmesi(kg)

160025004000600010000

Kanca Ağzı

İç çap2a

5055607090

w

3842455570

Sap

Çapd

3040455260

Trapez ölçüleri

h

45556575100

bl

3440506580

b2

1315202530

n

2835455070

Ağırlık(kg)

1.753.814.621.445

*Bu çalışmada kullanılan kanca tipi

ELASTO-PLASTİK GERİLME ANALİZİ

P yükünün etkisiyle B noktasında çekme, A

noktasında ise basınç elastik gerilmeleri ortaya çıkar.

Kanca kritik kesitindeki A ve B noktalarında (Şekil l.a)

meydana gelen elastik gerilmeler analitik olarak aşağıdaki

denklemler yardımıyla hesaplanır.

B noktasındaki toplam gerilme,

A noktasındaki toplam gerilme ise,

pF

M

w (2)

OmaxBP

= — +F w

M

B

dir. Buradaki M, kesite etki eden eğilme momenti, Pkesit alanı, w ise mukavemet momentidir.

Kanca için elasto-plastik gerilme analİ2İ ise başlangıç

gerilmesi metoduna göre yapılır (Şekil 2). Bu metoda

göre, lineer olarak hesaplanmış olan <Jl gerilmesinin

toplam deformasyonu 8, 'dir. Gerilme farkı aoı aşağıdaki

gibi hesaplanır (Karakuzu,1993).

O (0,0)2431

Şekil l.a. Yük Kancası Şekil l.b. Yük Kancası Sonlu Eleman Modeli


MakaleEğer oÔîse elasto-plastik gerilme analizi yapılır. Bu

durumda,

0 0=0 e-0 s

ifadesine geçilir. Gerilme tek eksenli olmadığından

eşlenik cinsten elde edilen başlangıç gerilmesi,

Şekil 2. Başlangıç Gerilmesi Metodu

seklinde vektörel yazılabilir. Bu durumda formülasyon,

{G0,} = {ö,K,/°eX °0, = °e -°si ( I ( l )

olur. Bu ifadedeki O değeri Kamber Oseoodsı - ^

bağıntısından Newton Raphson yöntemi kullanılarak

elde edilmiştir (Dowlıng,1993).

Ösl=ö()+K.£n

p

Buna bağlı olarak gerilme farkı G( kadarlık bir kuvvet

elde edilir. Bu kuvvet aşağıdaki eşitliğe göre,

O ! değeri a-e değerinden bulunur. Eğrinin K ve n

değerleri ise deneysel olarak elde edilir. Bir sonraki

basamağa geçilerek,

CT = O, +G,,, (4)2 l U) \ /

veya genel olarak,

ön=0,+00(n-n (5)

yazılır. Bu işleme, akan düğümlerin son iki iterasyonuna

ait toplam deplasmanlar farkı yüzdesi belli bir değere

(0.001) ulaşılıncaya kadar devam edilir (Arslan, 1996).

Yani,

(6n+1-6n)/6B< 0.001 (6)

ise iterasyona son verilir. Bu durum tek eksenli gerilme *- Jı L J l Jm

halı içindir. İki eksenli ve ilgili düzenlemeler yapılarak ile hesaplanır. Burada {R}0(ı kadarlık kuvvet, dış kuvv

üç eksenli gerilme halinde, Von Mises akma kriterine vektörüne eklenmiştir. Dolayısıyla,

göre,

oe=2^5[(ox-oyj+oi

y+ol+6^y\0-5 (7) m ~ s + °°

yazılabilir. Bu iterasyon işlemlerine (6) nolu e s i r l i k

hesaplanan eşlenik gerilmeler (Oc) dikkate alınarak akma sağlanıncaya kaçlar devam edilir. Bu durumda yet:

kontrolü yapılmaktadır. Burada GX ve av sırasıyla çekme değiştirme vektörü,

doğrultusunda ve çekme doğrultusuna dik doğrultudaki

normal gerilmeler, ı ise x-y düzlemindeki kayma |ojn = [KJ \F/m O^1)

gerilmesidir. Bu çahşmada kullanılan ve deneysel olarak ı ı - ı - c JR\ j -• • . . . . .^ T . ^ y . ' yazılabilir. Sonuçta, \Ojn yer değiştirme vektörüne

bulunur (Bathe 1982). Çözüm vektörü ilk iteras\on

adımındaki mekanik yüklemede v^-jo,, 'Çİn,

(14)

et

ölçülen C1060 çeliğine ait akma değerleri ve mukavemet

özellikleri Tablo 2' de verilmiştir.

Tablo 2. İzotropik Malzemenin Akma Değerleri ve Mukavemet Özellikleri

karşılık gelen elasto-plastik bölgedeki gerilme OM,

Ç1060 ÇeliğiE

21 0.000 MPaG

81. 000 MPaSertleşme Parametresi

Şekil Değiştirme Sertleşmesi ParametresiAkma Gerilmesi

V

0.25Knoa

O()

1080 MPa0.62

465 MPa330 MPa

Mühendis ve Makina- Cilt: 42 Sayı: 502

Makale

H=[D][B]{6} (17)

ile hesaplanır. Burada [D] elastik sabitler matrisi olup,

l u O

u l O

O O (l-o)/2(18)

değerine eşittir. [B] ise şekil değiştirme- yer değiştirmetransformasyon matrisidir. Elasto-plastik bölgede artıkgerilmeler, iterasyonun sonunda,

(19)

ifadesinden elde edilir.

KANCANIN SONLU ELEMAN MODELİ

Sınır Şartları

Hazırlanan bilgisayar programı yardımıyla yükkancasının sonlu elemanlara bölümü otomatik olarakyapılmıştır (Şekil l.b). Çözümde dört düğümlüizoparametrik sonlu elemanlar kullanılmıştır. Kancaüzerinde yapılan analizlerde en uygun düğüm sayısınınne olacağı Şekil 3' de verilen grafikle belirlenmiştir. Bunagöre kanca yüzeyi 2412 eleman ve 2565 düğümebölünmüştür. Kancanın sap kısmına mesnetleryerleştirilirken, pratikte halatın tutulduğu kanca iç yayınaise yayılı kuvvet etki ettirilmiştir (Şekil l.a). Buna gört2-2 eksenine göre sınır şartlan aşağıdaki gibi yazılır

u22(y)#0, v22(y)=0 (20)

10

•ğ i»E .2l 'S1

2

5°

1000 1500 2000 2500Düğüm Sayısı

3000 3500

- Bastik Gerilme • -Artık Gerilme

Şekil 3. Sonlu Eleman Modeli İçin Düğüm Sayısının Belirlenmesi

Yükün Eğri Yüzeylere DağıtılmasıUygulanan yayılı yükün, kanca iç yüzeyindeki

düğümlere dağıtılabilmesi için yüzey kuvvet vektörünün

(R) hesap edilmesi gerekir. Çözümde kullanılan dörtdüğümlü izoparametrik elemanı 1-2 düğümleri boyuncayayılı yükle yüklenmiş olsun (Şekil 4.a).

l . Düğüm

Şekil 4.a. Dört Düğümlü Elemanın 1-2 Düğümleri BovuncaYük Dağılımı

Şekil 4.b. Yayılı Yükün Kanca İç Yüzeyine Dağıtılması

1-2 düğümlerinin teşkil ettiği yüzeyde s=+l olup, budurum için interpolasyon fonksiyonları,

J_2"

s = -(l+r)vı+-(l-r)v2(21)

şeklinde yazılabilir. Deplasman interpolasyon matrisiniyazacak olursak,

H.s—l ~

^0 + r) O j^ 2ı

O (

O 0 0 0 0

O -(1-r) 0 0 0 0

(22)

şeklindedir. Yüzey kuvvet vektörü bileşenleri ise,


Makale

(23)

i fadesine eşittir. Burada P ve P uygulanan yüzey

kuvvetlerinin x ve y bileşenleridir. Bu bileşenler r' nin

bir fonksiyonu olarak verilebilir. Yüzey kuvvet vektörü

R. ise,

(24)

değerine eşittir. Bu ifadedeki dS ise (r,s) doğal koordinat

sistemindeki diferansiyel vüzev alanıdır, t kalınlık olarakj .• ^ vtanımlanırsa, dS—t .cll yazılabilir. Buradaki di diferansiyel

uxunluğu ise,

dl-detJs.dr, detJ s = < '3.x Y (dy— + —3r 3r

(25)

seklindedir, s—+1 için,

3.x _ jc, - x2 dy _ y\ - y2

3r ~ 2 ' 3r ~ ~ 2 ~

yazılabilir. Sonuç olarak yüzey kuvvet vektörü,

(26)

(27)

olarak elde edilir. Kanca iç yüzeyindeki her bir düğüme

gelecek olan kuvvet değeri elastisite teorisinden,

P-2Pcos6

(28)

yazılabilir (Tameroğlu, 1991). Buradaki p, her bir düğüme

itelen kuvvet, P, toplam yayılı kuvvet, R, kanca iç yüzey

\ ,ı ncapı, 8 ise, daire yüzeyi boyunca her düğüm arasındaki

:verke/ açısıdır (Şekil 4.b). Buna göre kanca iç yüzeyinde

her bir düğüme gelen yüzey kuvvet vektörü bileşenleri,

fx

s=pcos(e),fy

s=psin(6) (29)£'=

,nRR R

şeklinde yazılabilir.

SAYISAL SONUÇLAR VE TARTIŞMA

Elasto-plastik gerilme analizi yapı lan kanca

üzerindeki elastik gerilmeler o^,Gn ve GS V, artık geriln$2l£y

ise RS , RS ve RS bileşenleri cinsinden veri lmişt i r .

A r t ı k ger i lmeler negat i f olarak e lde e d i l m i ş t i r .

Yüklemeler ilk akmayı başlatan değer olan P=150 kN

değerinden itibaren P=160, 170, 180, 190, 200, 210 ve

220 kN olarak belirlenmiştir.

Şekil 5 ile Şekil 8 arasındaki grafiklerde yükün artışın.ı

bağlı olarak kanca üzerinde plastik bölge dağılımları için

yük olarak P=160, 180, 200 ve 220 kN değerlen

seçilmiştir. Grafiklerde x(mm) ve y(mm) değerleri Şekil

l.a' da ver i len k a n c a n ı n g e o m e t r i k ş e k l i n i n

koordinatlarım belirtmektedir. Buna göre, P—1M> kN'

luk yükleme değeri için akan düğümlerin kanca iç bölgesi

olan x = 275 mm, y—75 mm koordinatı e t r a f ı n d a

yoğunlaştığı görülmüştür (Şekil 5). Yükün artışına bağlı

olarak bu bölgedeki akan düğüm sayısının arttığı ve

plastik bölgenin hem kanca iç kenarında x ekseni

doğrultusunda, hem de A-B hattı (Şekil l.a) boyunca

genişlediği görülmüştür. Bu nedenle A-B hattının k r i t i k

kesit olarak seçilmiştir. P=220 MPa değerinde plas t ik

bölge B noktasından itibaren uzunluk boyunca (\ ekseni

doğrultusunda) ~45 mm, A noktasına doğru, ~1~' mm

kadar yayılmıştır (Şekil 8).

O 50 100 150 200 250 300 350 400

x (mm)

j j - Geometri D P=160 kN j

Şekil 5. Plastik Bölge Dağılımı (P=160 kN)

Şekil 9' da ise kademeli olarak artırılan yükleme

miktarına bağlı olarak plastik bölgelerin yayılışı bir arada

verilmiştir. Genişletilmiş olarak verilen grafikte, her bir

yük değeri kendisinden önceki plastik bölgeyi kapsadığı

görülmüştür. Yükün artışıyla beraber plastik bölgelerin

genişlemesi, akan düğümlerin komşu düğümlere olan


Makale

etkisi ve dolayısıyla akan düğümlerin sayısının artması

ile açıklanabilir.

Kanca üzerinde gerilme analizi yapılarak, gerilmelerin

A-B hato civarında yoğunlaştığı görülmüştür. Bu nedenle

200 -, --

150 200 250

x (rrm)

300 350 400

-Geometri DP=180kN


200 -

O 50 100 150 200 250 300 350 400

x (rrm)

-Geometri D P=200kN

Şekil 7. Plastik Bölge Dağılımı (P=200kN)

200

O 50 100 150 200 250 300 350 400

x (rrm)

• Geometri D P=220 kN


bu hat üzerindeki kritik kesitte ortaya çıkan artık

gerilmeler grafiklerde verilmiştir. Şekil 10' da P=190

kN' luk sabit bir yükleme için A-B kesitinde elastik ve

artık gerilmelerin değişimi incelenmiştir. Grafikte

yükleme tipine bağlı olarak Ssx ve RSx gerilme değerleri

ön plana çıkmış olup, diğer gerilmeler daha küçük

değerlerde kalmıştır. Sxx elastik gerilme değerlen,

eğilmenin etkisiyle A noktasında —l 80 MPa değerinden

başlayarak y=32 mm değerinde sıfır olup B noktasında

580 MPa değerine ulaşıncaya kadar artış göstermiştir.

Buna bağlı olarak RS^x artık gerilmeleri ise A noktasında

yaklaşık olarak sıfırdan başlayıp y=58 mm değerinden

itibaren negatif bir artış göstererek B noktasında —220

MPa değerine ulaşmıştır. Plastik bölgenin B noktası

civarında olması bunun bir sonucudur. RS , RS serilme\T XV ~

değerleri ve buna bağlı olarak S . ve S^ gerilme değerleri

90 -,

240 260 280 300

x(mm)

lP=150kN AP=160kN xP=170kN AP=180kN

>P=190kN +P=200kN DP=210kN O P=220 kN

Şekil 9. Plastik Bölgelerin Yüke Göre Yayılışı

—•— RSxx

—x—Sxx

O 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65

A-B HATTI (rrm)

-*— RSxy

—•—Sxy

-*-RSyy

-*-Syy

Şekil 10. Elastik (S^ 5y , 5n.; ve Artık Gerilme (RS^, RS^, RSJBileşenlerinin A-B Kritik Kesitindeki Değişimi.


Makale

A-B hattı boyunca RS^ ve S^ gerilme değerlerine göre

çok küçüktür.

Şekil 11 ile Şekil 13 arasındaki grafiklerde A-B hattı

boyunca, yük artışına bağlı olarak artık gerilme değişimi

incelenmiştir. RS artık gerilme bileşeni her yükleme

değerinde A noktasında yaklaşık sıtır değerinde olup,

x—57.5 mm değerinde bütün yükleme basamaklarında

en büyük pozitif değere ulaşmıştır. Daha sonra ise x=60

mm değerinden i t ibaren b ü y ü k negatif değerlere

ulaşmıştır. Yükün artışına bağlı olarak artış gösteren artıkgerilme değerleri B noktasında maksimum değere

O 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65

A-B İ-V\TTI (mtı) i

l—P=150kN

K— P=190 kN

- P=170 kN -P=180kN

- P=220 kN

Şekil II. RSn Artık Gerilmesinin Artan Yükleme Miktarına Göre A-BHattı Bovııncu Değişimi

ulaşmıştır (Şekil 11). Örnek olarak A-B hattı boyunca

P=220 kN için x=57.5 mm ve x=65 mm değerinde RSss

büyüklükleri sırası ile +50 ve —300 MPa olmuştur.

Şekil 12' de RS artık gerilme bileşenleri yükleme

tipine bağlı olarak benzer dağılım göstermiştir. Ancak

RS ' göre daha küçük değerlerde kalmıştır. P= 220 kN'

luk yük altında B noktasında RS değeri —22.5 MPa

olarak bulunmuştur.

A-B mesafesi boyunca değişimi Şekil 13' de \ c r ı l m ı s t ı :

A noktasından itibaren x = 40 mm değerine kadar lu r

yükleme değerinde sıfır olan gerilmeler bu noktadan

itibaren poxitif değerler almış olup, daha sonra P--1 : " < ı ı

kN hariç, negatit değerlere ulaşmışt ır . B n o k t a s ı n d a i 1 - ' , .

P=160, 1"7() ve 180 kN' luk yüklemelerde -\5 i le ••

20 25 30 35 40A-B HATTI (nrn)

-P=15ÖkN —•— P=160kN —*—P=170kN — K— P

-P=190kN —•—P=200kN —l—P=210kN —•--P-

Şekil 13. RS Artık Gerilmesinin Arıtın Yükleme Miktarına (îi>n- • />'Haltı Bovıınea Değişimi

arasında olan artık gerilmeler, P=190, 200, 210 ve . '2ı>

kN" da sıfıra yakın değerlerde elde edilmişti]-. RS a n ı k

gerilme bileşeni, RS ve RS r bileşenine göre daha küçük

değerlerde kalmıştır.

Verilen grafiklere göre, kanca üzerinde ger i lmeler in

maksimum değere ulaştığı B noktası kritik nokta olarak

önem kazanmıştır. Bu noktadaki artık gerilmelerin yüke

göre değişimleri Şekil 14 ve Şekil 15' ele v e r i l m i ş t i r .

Grafiklerde düşey kenar gerilmeleri ve yara)' kenarlar ise

kancaya uygulanan yükü göstermektedir. Artık gerilmelerin

verildiği Şekil 14' te, yükleme tipine bağlı olarak RS

gerilmeleri, RS ve RS ' ye göre daha büvük değerlerde

O 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65A-B HATTI (rrm)

-P=150kN

-P=190kN

-P=160kN

- P=200kN

-P=170kN

-F*=210kN

- P=180 kN |

- P=220 kN l

Şekil 12. RS Artık Gerilmesinin Artan Yükleme Miktarına Göre A-BHattı Boyunca Değişimi

RS kayma artık gerilme bileşeninin yüke bağlı olarak

150 160 170 180 190 200 210 220Uygulanan Yük(kN)

ı—*— RSxx —»—RSyy A RSxy

Şekil 14.B Noktasındaki Arlık Gerilme/erin Değişimi


Makale;-,l...

olup ilk akmayı başlatan P=150 kN' da yaklaşık sıfır iken

P=220 kN' da -300 MPa değerine kadar ardş göstermiştir.

RS>T ise, yükün araşma bağlı olarak P=150 kN' da sıfırdan

başlayarak, P=220 kN' da —22.5 MPa değerine ulaşmıştır.

RSxv artık gerilme değerleri ise Şekil 13' de de görüldüğü

üzere her yükleme değerinde yaklaşık sıfırdır. Genel olarak

artık gerilme bileşeni, yükleme miktarına bağlı olarak yaklaşık

doğrusal bir araş göstermektedir.

B noktasındaki elastik gerilme değişiminin incelendiği

Şekil 15' de ise Sxy gerilmesi P=150 kN için 458 MPa

değerinden itibaren lineer olarak artarak P=220 kN' da

680 MPa değerine kadar ulaşmıştır. Benzer karakterde

olan S . ise P=150 kN' da 40 MPa iken, P=220 kN' da

800 -7C\C\

(0

| 600 -

î 500<9? AClCl

£ ^nn

, onnw mnLU I

°'ınn J

u

K-ı

r—^ , — 'r—

, 'r <

>

50 160 170 180 190 200 210 220Uygulanan Yük (kN)

— • — Sxx — • — Syy —4 — Sxy

Şekil 15. B Noktasındaki Gerilmelerin Değişimi

yaklaşık 55 MPa' dır S artık gerilmeleri ise hemen hemen

her yük değerinde sıfırdır. Bu sonuç RSxs artık

gerilmelerine de yansımıştır (Şekil 14).

SONUÇLAR

Yük kancasının elasto-plastik sonlu eleman gerilme

analizi çözümünde şu sonuçlar elde edilmiştir.

• Boyutları seçilen izotropik levhada ilk akmayı başlatan

çekme yükü 150 kN olarak elde edilmiştir.

• İlk akmayı başlatan yük değerinden itibaren kademeli

olarak artırılan yük değerine karşılık lokal akma

sonucu plastik bölgenin de A-B hattı başlangıcı olan

B noktası etrafında artarak yayıldığı gözlenmiştir.

• Elastik gerilme analizi sonucu A noktasında negatif,

B noktasında pozitif gerilmeler elde edilmiştir. Bu

durum elementer mukavemetten elde edilen (1) ve

(2) numaralı denklemlerle de doğrulanmıştır.

• Elastik ve artık gerilmelerin en büyük değerleri A-B

hattı boyunca elde edilmiştir.

• Yükleme tipine bağlı olarak s ve RS elastik ve artık

gerilme bileşenleri diğer bileşenlerden çok büyük

çıkmıştır. Bu durumun artan yükleme miktarı ile

değişmediği görülmüştür.

• İlk akmayı doğuran değerden itibaren kademeli olarak

artırılan yüklemeler ile elastik ve artık gerilme

bileşenlerinin yaklaşık doğrusal olarak arttıkları

görülmüştür.

• (12) bağıntısına göre artık gerilmelerden elde edilen

kuvvet, dış kuvvet vektörüne eklendiğinden kanca

mukavemeti, bu kuvvet miktarı kadar artırılmış olur.

KAYNAKÇA

1. Arslan, N., Turgut, A., "Klasto-Plastic Finite Element Analy-

sis of Isotropic Plates Whit. U-Notches", The 1996 Asme

International Mechanical Engineering Congress and Exposi-

tion, Atlanta, Georgıa, v92, p45-58, (1996).

2. Arslan, N., Kaman, M., O., "Yarım Daire Çentikli ve Faturalı

İzotropik Levhalarda Elasto-Plastik Gerilme Analizi", 3. GAP

Mühendislik Kongresi 24-26 Mayıs,! 17-124, Şanlıurfa (2000).

3. Bathe, K.J., I'inite Element Procedures in Eng. Analysis.

Prentice-Hall Inc., U.S.A., (1982).

4. Demirsoy, M., Kaldırma Makinalan Cilt III. Birsen Yayınevi,

İzmir, (1985).

5. Dowling. N.E.. Mechanical Bchaviour of Materials. Prentice-

Hall Inc., Englevvood Cliffs, Newjersey,(1993).

6. Karakuzu, R., Akbulut, H., Sayman, O., "Eksenel Yüklü

Ankastre Plaklarda Elasto-Plastik Gerilme Analizi", 8. Ulusal

Mekanik Kongresi B.K, sy. 361-370, Antalya, (1993).

7. Karakıızu, R., Özel, A., Sayman, O., "Elasto-Plastic l'inite

Element Analysis of Metal Matrix Plates Whit Edge Notches",

Computers & Structures. v63, n3, p551-558 (1997).

8. Owen, D. R. J., "Anizotropic Elasto-Plastic Finite Element

Analysis of Thick and Thin Plates and Shells", Int. Journal

for Numerıcal Methods in Eng. v!9, p541-566 (1983).

9. Suner, E, Kaldırma ve İletme Makinalan 2. Cilt. 2. Baskı

İstanbul, (1980).

10. Yaşar, H., M., Dinamik Yüklere Maruz Kancalarda Gerilme

Analizi. F.Ü. Fen Bil. Enstitüsü Yük. Lisans Tezi, (1997).

11. Tameroğlu, S., Elastisite Teorisı-Çözürn Yöntemleri ve Bazı

Matematiksel Teknikler. I.T.Ü. Kütüphanesi, sayı:1434,

İstanbul, (1991).

12. Zienkievvicz, O. C., VaUiapan, S., King, I. P., "Klasto-Plas-

tic Solutions of EJngineering Problems 'Initial Stress' Finite

Element Approach", Int. Journal for Numerical Methods in

Eng. vl, p75-100 (1969).


bilgi sayfası

GELİŞMİŞ ENERJİ SİSTEMLERİ

KÜÇÜK ÜNİTELER

Richard B. Peterson

Çeviren: Mustafa YALÇINODTÜ

"Enerji sistemlerinin mezoskobik ölçeğe (orta ölçek) düşürülmesi, günün birinde elektrik arabalarının reformuna,

taşınabilir enerji pillerinin 20 kat güçlenmesine veya belki Mars' a gitmeye olanak sağlayabilir."

Oregon State Üniversitesi araştırmacıları yenisistemlerini Mikroteknoloji tabanlı Enerji ve KimyasalSistemler (MECS) olarak adlandırmışlardır. Battelle'dekıPacific Northwest National Laboratory'de mikro-kimyasal ve termal sistemler (Micro-CATS) adında bir

Şekil l. Oregon Stale University 'de geliştirilen çapraz akış katalitikmikro yıkım hücrelerinde propan ve hava karışımı yakılıyor. Açığaçıkarı ısı 0.5 mm3 hacimde yaklaşık 5 Watt tır.

program yürütülmektedir. Bu sistemler için diğer benlerisimler ve kısaltmalar da kullanılmaktadır. Terminolojine olursa olsun, bu çalışmaların hedefi gelişmiş enerji

ve kimyasal sistemler için gerekli olan bileşenlerinküçültülmesi ve entegre edilmesidir.

Bu alandaki a raş t ı rmacı la r bu f ikre yeniuygulamalardaki zorluklan aşacak yeni bir enerji sistemiolarak bakmaktadırlar. Bu hedef önceleri ayrıkyerleştirilmiş olan elektronik parçaların daha sonra aynıbaskı üzerine toplanması şeklindeki gelişmeye benzer.Bu fikir enerji sistemleri ve kimyasal proseslereuygulandığında, pillerin yenilenmesi ve tehlikeli atıklarınetkisiz hale getirilmesi gibi birçok problemi de çözecektir.

Minyatürleştirme özellikle portatifiliğin, hafifliğin ve azyer kaplamanın istendiği alanlarda önemlidir.

Mikro ölçekli sistemlere aşina olan birçok mühendismikroelektromekanik sistemlerdeki (MEMS) h ı z l ıgelişmeler hakkında bilgi sahibidir. MEMS' lerin l mmcivarındaki boyutları gibi karakteristik özellikleri vardır.MEMS, s i l ikon entegre devre ler in prosesi iç ingeliştirilmiş olan geniş bir bilgi tabanını kullanır. BirçokMEMS silikondan farklı bir malzemeden yapılsa bile 1Cişlem adımları kullanılarak üretilir.

Mikroelektromekanik sistemler, isimlerinden deanlaşılacağı üzere, algılama veya harekete geçirme içinmekanik ve elektronik özelliklerin entegre edilmesidir.Bugün tek uygulaması olan MEMS'ler otomobil havayastıklarındaki ivme sensörleridir. Ancak yeniuygulamaları ile MEMS'ler her geçen yıl yeni bir alanayayılmaktadır. Mikroteknoloji tabanlı Enerji ve KimyasalSistemleri (MECS) boyut lar ı ve beklenen e t k i y ioluşturmada kullandığı fiziksel işlemleri gibi birkaçyönden MFJVİS'lerden farklıdır.

MECS' ler tipik olarak mezoskobik'tir, yani bir küpşeker ile y u m r u k ölçüler i aras ındadır . Küçükparçaların biraraya getirilmesiyle oluşturulan büyüksistemlerdir. Parça ölçüler i MEMS' lerdebulunanlardan daha büyük olup 25 mikrondanmilimetrelere ulaşan boyutlardadır.

BOYUTLARIN KÜÇÜLME SINIRI

Minyatür enerji ve kimyasal sistemler için bu küçükölçüler önemlidir. Çünkü ısı ve kütle transfer hızlarıuzaklığın karesi ile ters orantılıdır, yani boyutların

küçülmesi ısı ve kütle transfer hızlarını artırır. Bununlabirlikte, minyatür bir sistemde akışkanların transferi

ve ısı farklarının korunması gittikçe zorlaşacağından


bilgi sayfası

dolayı boyutlar sınırsızca küçültülemez. Minyatür birener j i sistemi geliştirirken aşırı basınç düşmeleri,

parazitik iç ısı iletkenlikleri ve mekanik sürtünme

mühendislerin başa çıkmak zorunda oldukları birkaçproblemdir. Fakat araştırmacılar heyecan verici bazı

fikirlerin uygulanması için mezoskobik ölçekte çokverimli alanlar bulmuşlardır.

Şekil 2. Universitv of Washington 'da tasarlanan mikro pompadasabit geometrili valfler kullanılır. Bu pompa piezoelektrik bir tahrikelemanına ve silikon kalıpla üretilmiş bir çift giriş ve çıkış vanasınasahiptir.

Buradaki "enerji sistemleri" terimi genellikle enerjiüretimini, kullanımını, dağıtımını veya bir formdan diğerbir forma dönüşümünü kapsar. Bu sistemler mobilitenin,az yer kaplamanın, ağırlığın veya noktasal uygulamalarınönemli olduğu alanlarda kullanılacaktır. Güvenilirlik,belirli bir görevi gerçekleştirirken küçük basit parçaların

büyük diziler halinde kullanılmasıyla da artırılabilir.Bu teknolojinin uygun olduğu iki alan küçük ölçekli

güç üretimi ve kaynak prosesidir. Örneğin likit

hidrokarbonda depolanmış olan kimyasal enerji %20veya daha yüksek bir verimle elektriğe dönüştürülebilir.Taşınabilir güç jeneratörlerindeki depolanmış enerjiyoğunluğu şimdiki pil teknolojisinden l O ila 100 kat dahafazladır. Bu sistem tüm gerekli bileşenlerin entegreedildiği "güç istasyon cipi" gerektirir.

İnsanlı bir Mars görevi gerçekleştirilirken yakıt, hava

ve su elde etmek için gezegen yüzeyindeki doğal

malzemeler işlenmelidir. Bu tür bir kaynak prosesi, eniyi şekilde, çok sayıdaki küçük araçların gerekli gücü

üretmek için çalışmalarıyla ve doğal kaynakların kimyasalişlenmesini gerçekleştirmeyle yapılabilir.

Bu iki örneğin (ve diğerlerinin) gerçekleştirilmesibirkaç yıl daha sürecektir ve bunların geliştirilmesi MECSalanındaki itici güçlerden biridir.

MECS parçaları geleneksel araçlarda kullanılanlardan

çok daha küçüktür. Akış kanalları, ısı eşanjörleri, vanalar,pompalar milimetre boyutunda veya daha fazlaküçültülmesi gereken parçalardan sadece birkaçıdır.

Enerji sistemlerinin minyatürleştirilmesi alanındaki ikiöncü olan Robert Wegend ve Kevin Drost Pacific North-western National Laboratory'de mikro kanal ısı

eşanjörlerin geliştirilmesi ile ilgili ilk çalışmalarıyönetmişlerdir. Oregon State University MECS çalışmalarıbaşkanı olan Drost' a göre bu ısı eşanjörlerindeki ısıtransferi hızları macroscopic sistemlerdekinden bir derecefazla olabilir. Bu ölçekte basınç kayıpları, ısı iletimleri veüretim toleransları dikkatli bir şekilde kontrol edilmelidir.Elde edilen sonuç l O4 W/cm3 hacimsel ısı transfer hızınasahip etkileyici bir minyatür cihazdır.

Diğer önemli bir MECS uygulaması ise valflerdir.Tasarımlar kapaklı ve toplu valflerden, hareketli parçasıolmayan valflere kadar geniş bir alanı kapsar. Ortaölçekteki pratik bir ürün için genelde basitl ik,performansa tercih edilir.

DİYOT BOYUTUNDA VALF

Gerçekte zayıf bir performans makroskobiktasarımların mesoscopic boyutlara küçültülmesiyle ortayaçıkar. Kapaklı bir vana tasarımı buzdolaplarındakikompresör için uygun olabilir ancak bunu milimetreninalandaki boyutlarda tasarlamak ölçekle ters orantılı olan

bazı performans yasalarından dolayı problemler doğurur.University of Washington'daki araştırmacılar

hareketli parça gerektirmeyen sabit geometrili valfler

geliştiriyorlar. Üniversitenin makina mühendisliğibölümü doçentlerinden ve proje grubunun başkanı olanFred Poster bu küçük valilerin performansı için"diodicity" terimini kullanmaktadır. Poster' a göre buvanalar temelde akışkan diyotlarıdır, kanal şeklindeki yapıileri yöndeki akış direncini minimize eder ve geri yöndekiakışı da engeller. Laminar akışın boyuda ters orantılıolması nedeniyle valf, küçük boyutlarda performans


bilgi sayfası

kaybına uğrar, ancak mikro ölçekte çalışabilir bir pompayı

oluşturmak için yeterli diodicite'ye sahiptir.Bazı tip minyatür enerji sistemleri için diğer bir gerekli

bileşen de küçük bir yakım hücresi (combustor) dır.

Çünkü sıvı hidrokarbon formundaki kimyasal enerji

konvansiyonel kaynaklar için bilinen en yüksek enerji

yoğunluğuna sahiptir. Çok kullanılan hidrokarbon

yakıtlarından mümkün olan en küçük ısı kaynağını

geliştirmek için son birkaç yıldır Oregon Eyalet

Ümversitesi'nde bir program yürütülmektedir.

Ortak bir projede, Aberdeen, Md.' deki Ordu

Araştırma Laboratuarında John Vanderhoff ve bu

makalenin yazarı 0.5 mm3 hacminde l Wattan düşük ısı

Şekil 3. Pacific Northwest National Laboratory 'nin microlaminationprosesinde geliştirdiği paslanmaz çelikten yapılmış mikrokanaldizileri görülmektedir. Kanalların genişliği yaklaşık 100 mikrondur.

yayma hızında minyatür bir katalitik yakım hücresi

geliştirmişlerdir. Araştırmacılar bu küçük ölçekli yakım

hücrelerinin geliştirilmesinde ısı kaybı yönetiminin en

önemli unsur olduğunu ortaya çıkarmışlardır.

Araşt ırmacılar ileri termal yönetim tekniklerinin

kullanılmasıyla daha da küçük aletlerin yapılabileceği

olasılığını görmüşlerdir.

SİSTEM ENTEGRASYONUNU SAĞLAMAK

Parça seviyesinde yapılacak birçok iş bulunsa da,

mühendisleri asıl heyecanlandıran güç üretimi, kimyasal

dönüştürme, soğutma ve diğer özel uygulamalar için

entegre sistemlerinin oluşturulabilmesi potansiyelidir.

Parça ve sistem seviyesinde bu tür projeleri sürekli

destekleyen Savunma İleri Araştırma Projeleri Kurumu

(DARPA) bu çalışmaların başarılı ürünleri görmeyi çok

istemektedir.

Arlington' daki DARPA, Savunma Bilimleri Ofisinde

çalışan William Warren ASME'nin 1999 Uluslararası

Makina Mühendisliği Kongresi ve sergisine katılarak,

minyatür ve microscale enerji sistemleri hakkında bilgi

aldı. Warren'in orta ölçekteki (mesoscale) makinalar

alanındaki görüşü "bu makinaların görevlerini daha hi7.1ı,

daha iyi, daha verimli ve daha ucuza gerçekleştirebileceği"

şeklindedir. Hem askeri hem ticari alanlardaki bu

kapasitede bir potansiyelle bu yeni uygulamaların sonuç

vermesi kısa sürecektir.

Birçoğuna göre bu keşiflerden ilki, benzin ve dizelin

güç yakıt hücrelerine (povver fuel celi) kimyasal

dönüşümü ile gelebilir. Buradaki vizyon mikrokanal

dizileri kullanılarak yakıtın hidrojen gazına katalitik

dönüşümünün art ı r ı lmasıdır . Eğer katalizör

mikrokanalların yüzeyine gömülürse, dönüşüm hızlan

daha büyük cihazlarınkinden İÜ kat fazla olabilir.

Küçük bir yakım hücresini kimyasal reaksiyonları

gerçekleştirecek bir dönüştürücü (reformer) ilebirleştirmek, eğer dönüştürücü, bir entegre sisteme dayalı

ise çok uygun olacaktır. Mikrokanal mimarisi ve küçük

boyutta bir konfıgürasyon olması nedeniyle hem ısı

transferine hem de basınca dikkat edilmelidir. Mikrokanal

sıralarının uygun tasarımları ve yüksek sıcaklıkta süper

yalıtımları ile bu zorluklar çözülmektedir. Battelle Me-

morial Institute ve Argonne National Laboratory gibi

kuruluşlar küçük yakıt dönüştürücüleri geliştirmektedirler.

MİNYATÜR ISI MOTORLARI

Güç üretimi ve propulsion (itici güç) için minyatür ısı

motorlarının geliştirilmesi için de araştırma programları

yürütülmektedir. Bu çerçevede yürütülen bazı çalışmalar

Stirling çevrimli (devir) makinalan, Wankel dönel

motorları ve sıra dışı ısı motorları üzerinedir. Birkaç yıldır

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde (MİT) gaz

türbinleri üzerine yoğun çalışmalar yapılmaktadır.

Araştırmacıların hedefi, gömlek düğmesi büyüklüğünde

bir gaz türbini geliştirmektir. MİT çalışmalarının en önemli

yönü minyatürleştırme sürecinde karşılaşılabilecek

problemlerin keşfedilmesidir. Pratik tasarımların ortaya

çıkabilmesi için rulmanlar, küçük geçişlerdeki akışkan

sürtünmesi, çok küçük toleranslar ve motordaki ısı

transferi gibi olaylar çözülmelidir.


bilgi sayfası

Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesi'nde görev yapanprofesör Carlos Fernandez Pello başkanlığındaki bir projedeWankel motorunun minyatürleştirilmesi üzerindeçalışılmaktadır. Pello' ya göre Wankel' in özel bir tasarımı,cihazın üretimini basitleştiren iki boyutlu bir imalat prosesineizin vermektedir. Ayrıca Wankel tasarımı ile valflerinyapılması da kolaylaşır. Isı motorları üzerine yapılan birçokçalışmadaki gibi burada da keçeler(conta), iç ısı transferigibi problemler çalışma grubunu zorlamaktadır.

National Science Foundation tarafından desteklenenXYZ on-a-chip projesi tamamen küçültme bakış açısıdangerçekleştirilen bir ısı motoru geliştirilmesini hedeflemiştir.Bu proje alışılageldiği gibi bir ısı motorunu alıp boyutlarınıküçültme çabası göstermektedir. Washington EyaletÜniversitesi'ndeki projeyi profesör Robert Richardsyönetmektedir. Bu orijinal tasanmda minyatür bir Carnotçevrimli ısı motoru yaratmak için esnek zarlar, akışkanınfaz değişimini ve piezoelektrik etkileri kullanılır.

Isı pompaları ve soğutucular da, sistem boyudarınınküçültülmesi projelerinin hedeflediği konulardır. Buprojelerden kısmen başarıya ulaşmış olan bir tanesi Pa-cific Northwestern Laboratories'in portatif bir soğutucuiçin soğurma ısı pompası çalışmasıdır. PNNL programı,combustion (yanma) ile yaratılan bir soğutma şemasıgeliştirilmesi açısından önemli bir çabaydı. Sistem ab-sorption (soğurma) ve desorbsiyon için mekanik olaraktutulmuş ince (thin) sıvı (likit) filmlere dayanmaktaydı.

KÜÇÜK KOMPRESÖRLER

The Illinois Üniversitesi'nde özellikle kimyasalbiyolojik ve yangın koruma amaçlı elbiselerdekullanılmak üzere bir soğutma sistemi geliştirmek içinbir program yürütmektedir. Programın hedefi minyatürbir buhar kompresörü ve diğer ısı pompası parçalarınıüretip bir yama içerisine entegre ederek elbisenin üzerineuygulamaktır. Bu sistemin ana parçası ince esnek bir zarüzerinde elektrostatik olarak harekete geçirilen birkompresördür.

Cryocooling için sadece birkaç projede soğutucununmesoscale seviyesine küçültülmesi düşünülmüştür.

Arizona Eyalet Üniversitesi'nde Patrick Phelantarafından yürütülen bir projede pulse tube soğutucununküçültülmesi çalışılmaktadır. Phelan atım tüpükullanılmak üzere mesoscale'de gaz sıkıştırmasıgerektiren diğer soğutucuları araştırmaktadır.Elektrostatik olarak harekete geçirilen kompresörleremuhtemel bir alternatif ise elektrostriksiyon temellidir.

The University of Central Florida da minyatür enerjisistemleri olarak adlandırılan bir programla farklı minyatürenerji sistemlerini araştırmaktadır. Profesör Louis Cho\vve profesör Jay Kapat başkanlığındaki programda portatifsoğutma uygulamaları için bir buhar sıkıştırmalı birsoğutucu projesi vardır. Lockheed Martin Füze ve AtışKontrol bölümü tarafından kısmen desteklenen bu sistemsantrifüj kompresörü, ileri geri (reciprocating) çalışankompresör ve Wankel kompresörü gibi farklı birkaç me-soscale kompresörler üzerinde çalışmıştır.

R134a soğutucu içeren 2 cm çapındaki santrifüjkompresörün 100.000 rpm de dönerken 1.35 basınçoranını üretebileceği beklenmektedir. Şu anda bukompresör, soğutma sistemindeki ısı eşanjörünün havatarafı için hava üfleyicisi olarak yeniden tasarlanmaktadır.Üfleyicinin performans testleri yakın bir zamandabaşlayacaktır.

Yakıt hücrelerinde, diğer enerji dönüşüm cihazlarındave solid state cooling (katı faz soğutma) da geliştirilecekminyatür enerji sistemleri için ilave programlarbulunmaktadır. Bu farklı alanların herbirisi kendibaşlarına bir makale oluşturabilir.

Burada sunulan örnekler ve fikirlerle, okuyucununenerji sistemlerinin minyatürleştirilmesi çalışmalarıylailgili daha geniş bilgiye sahip olacağı amaçlanmıştır.

Şekil 4. Yukarıda buhar sıkıştırmalı soğutucularda kullanılmak üzereUniversity of Central Florida 'da geliştirilen 2 cm. çapında impeller 'asahip olan mesoscopic santrifüjlü kompresör görülmektedir. Beklenençalışma hızı 100.000 rpm dır ve 23 Watt güç gereksinimi vardır.

MECS teknolojisi geliştikçe, burada sunulankavramlar ve fikirler, akaryakıt yerine yakıt hücreleri ilegüçlendirilmiş arabalar veya portatif elektronik cihazlar

için şu anki pillerden 10 kat daha uzun ömürlü güçkartuşları gibi heyecan verici sonuçlar doğurabilecektir.Bu örnekler minyatürleştirme teknolojisinin gelişiminibekleyen birçok örnekten sadece ikisidir.


bir görüş

TÜRKİYE'DE TEKNOLOJİ KULLANIMI (-TÜKETİMİ)

Cahit TÖREMakina Mühendisi

Teknoloji tanımı "herhangi bir ürünün tasarım ve

imalatı için yapılan çalışmaların bilgi, deneyim

ve doğru düşünce biçiminin oluşturduğu

araştırma ve geliştirme çalışmalarıyla desteklenmesi"

olarak yapılabilir. Teknoloji tanımına giren sektörlere

genel olarak bakarsak; otomotiv, havacılık, uzay

sistemleri , imalat araçları (torna, freze), savunma

si s temler i (s i lahlar, gece görüş sistemleri, radar),

bi lgisayarlar, haberleşme uyduları, uçak kumanda

sistemleri, sesli görüntülü iletişim sistemleri, sinemasistemleri, öp cihazları, ev aletleri, kompozit malzemeler,

seramik, plastik, ilaçlar , inşaat sektörü malzemeleri,

tarım, hayvancılık, spor malzemeleri, tekstil, kalem, kağıt,

oyuncak, giyim, tıp ve genetik teknolojileri olarak

özetlenebilir. Örneklerde göstermektedir ki teknolojininilerlemesi yaşantımızda kullandığımız ürüne teknoloji

sıfatı kazandırmıştır.

Toplumsal Teknoloji Kullanımı;

Türkiye de teknoloji kullanımının kaydettiği gelişimiçin yaklaşık 50 yıl öncesini başlangıç noktası olarak

alırsak, teknolojinin son 20 yıl içerisinde de çok büyük

ilerleme kaydettiğini görürüz. Teknoloji kullanımıyla

son 50 yılda toplum olarak hayatımızda neler değiştiğine

bir göz atalım.

Mutfaklarımızda kullandığımız gaz ocağı, kuzine

yerine elektrikle veya LPG ile çalışan fırın, pratik

uygulamalarda mikrodalga kullanıyoruz. Sobalı ısıtma

sisteminden merkezi ısıtma sistemlerine, ısıtma ve

soğutma y a p a b i l e n k l i m a s i s temler ine geçt ik.

Yemeklerimizi tel dolap (kiler) da muhafaza ederken

no-frost buzdolapları, derin dondurucular kullanıyoruz.

Radyo dinlediğimiz günlerden, siyah beyaz televizyona,

bugün ise dünyayı izlediğimiz sayısal yayın ve ev

sineması sistemlerini izliyoruz. Çamaşır ve bulaşıkları

elde yıkarken ve durularken bugün tam otomatik

makinalan kullanıyoruz. Yemek yapmak veya saklamak

için bakır, alüminyum, emaye tencere yerine paslanmazçelik, teflon, cam tencereleri tercih ediyoruz. Yoğurt,ekmek, erişte reçel, tarhana, salça, konserve, turşu gibiürünler evde yapılırken, bugün bu ürünleri hazırtüketmekteyiz. Yazın ve kışın yetişen sebzeleri herzaman bulabilmekteyiz. Kendi giysilerimizi dikerkenveya örerken, hazır ürünleri kullanıyoruz. Yumurta,peynir, meyva, sebzeler civar köylerde yetiştirilirken,bugün aldığımız bütün ürünler ticari yapı içerisindeörgütlenmiş f i r m a l a r ı n ithal veya y e r l i ü r ü n l e r i

olabilmektedir. Tavuğu kesip, tüylerini yolup pişimehazır hale getirdiğimiz, sebzeleri defalarca yıkadığımızkoşullardan bu ürünleri ayıklanmış, pişirilmiş şekildealabilmekteyiz. En basit uygulamasıyla daktilonun yerinialan bilgisayar kullanıyoruz. Seyahatlerimizi toplu taşımaraçlar ıyla yapt ığ ımız koşullardan otomobi l lerhayatımızın vazgeçilmez bir parçası olmuştur.

Ulusal Teknoloji Kullanımı;Birey olarak bu kadar değişimin yaşandığı ülkemizde

ulus olarak da teknolojiyi kullanımını genel hatlarıylaülke savunma sistemlerinde ( savaş uçakları, helikopter,tank, radar, füze, uydu sistemleri), devletin ve özelsektörün yatırımları içinde yer alan enerji, inşaat, sağlık,iletişim, ulaşım, kimya, imalat, tıp, bilgi işlem sektöründekullanılan teknolojik yatırımlar olarak özetlemekmümkündür.

Son 50 yılda yaşantımızı değiştiren teknolojininmaliyeti sadece satın aldığımız ürün için ödediğimizdeğerle sınırlı olup olmadığı sorusunun cevabına "evet"yanıtı verebilmek için yukarıda belirtilen ürünleriteknolojik yaratıcılık katkısı yapmamız gerekirdi.Ülkemizi şu anda genel olarak teknoloji üretmeyen,teknolojik ürünlerin imalatını yapan veya ithal ederekkullandığını kabul edersek hazır teknoloji kullanımınıniki temel etkisi karşımıza çıkmaktadır.

1) Teknolojik sistemleri kullanarak yapılan ürün

imalatının ekonomik ve sosyal etkileri


bir görüş

2) Teknolojik ürün kullanımının ekonomik ve sosyal

etkileri

• Ürün imalatında teknolojiyi kullanma etkisi;

Ekonomik boyut

Teknoloj inin ü r ü n imalatında hazır olarak

kullanılması ürün fiyatına teknoloji maliyeti

getirmektedir. Teknoloji maliyetini ürün için gerekli

yatırım (amortisman) bedeli olarak tanımlayabiliriz.

Teknolojik yatırımın ürün başına maliyetinin en az

olabilmesi için mümkün olan en fazla ürerim yapılmak

zorundadır. Rekabetin çok yoğun yaşandığı ortamda

maliyetlerin hassas dengeler üzerine tutulması artan

üretim dışında işçilik giderlerinin azaltılması, en az ürün-

hammadde stoklama, ucuz hammadde temini, ürünü

ederinden düşük fiyata ihraç etme gibi yöntemlerle

rekabet koşulları geliştirilmektedir. Bir önceki yılın

verilerine göre kıyaslama yapılırsa, ihraç ettiğimiz ürün

kalem sayısı artarken ihracat gelirimiz aynı oranda

artmamıştır. Teknolojinin artan üretimle birlikte birim

başına düşen işçilik maliyetini düşürmesine rağmen

"teknolojiye ucuz işçilik katkısı" yapan ülkelerde işçilik

ücretlerinin ürün maliyeti üzerinde hala belirgin bir rol

oynaması ürün fiyatında teknoloji maliyetinin

düşünüldüğünden çok yüksek ve değiştirilemeyen değer

oluşundan kaynaklanmaktadır.

Çalışanların verimlerinin toplam kalite yönetimi, yalın

üretim gibi çalışma kültürünü geliştiren metotlarla

artırılmaya çalışılması, işletmelerin uluslararası

standartlara (örnek: ISO 9001/2) bağlı olarak çalışılma

zorunluluğunun getirilmesi şirketlerin kurumsallaşmasını

sağlarken aynı zamanda maliyeti artıran etkilerden birini

oluşturmaktadır.

Teknoloji, ürün imalatı için gerekli standartları da

belirlemektedir.

Teknolojinin ürün fiyatını nasıl etkilediğini görmek

için örnek vermek gerekirse üreticiden 170-175 bin

TL/kg ye alınan sütün,

450 bin TL/kg

650 bin TL/kg

Günlük pastörize fiyatı

Uzun ömürlü süt fiyatı

Yoğurt fiyatı l milyon TL/kg

değerini kazanmaktadır. (1)

—T~~" 5 Hrm..-. ..^

Rekabet ortamının yoğun bir şekilde yaşandığı süt

ürünlerinde genel giderlerin en azda tutulduğu

düşünülürse teknoloji maliyetinin ve teknolojinin

getirmiş olduğu standartların bir ürün fiyatını nasıl

etkilediğini göstermektedir. Bu örneklemede genel

giderleri (taşıma, pazarlama, reklam) artan üretim satışını

hızlandırmak için teknolojik yatırım içinde

değerlendirmek gerekmektedir.

Halk dilinde 'hayat pahalılığı' olarak ifade edilen

ürün fiyatlarının artması belkide kullanılan ürünlerin

imalatında zaman içinde teknoloji kullanılmasının

getirdiği maliyetten kaynaklanmaktadır.

• Teknoloji yaşam için gerekli geçim standartlarını

belirlemektedir

Sosyal boyut

Teknolojinin kullanım alanının genişlemesi yeni iş

alanları yaratması daha çok kişinin sanayide istihdam

edilmesini sağlarken, teknolojinin kendini çabuk amor-

tize etmesi zorunluluğunun çalışma saatlerini artırması,

gelişen şehirlerle birlikte yolda geçen sürelerin uzaması

gibi nedenlerle çalışanların kendilerine ayırdıkları zaman

kısalmıştır. Çalışanların iş dışı zamanlarının azalması bir

zamanlar kendilerinin hazırladıkları temel ihtiyaçları

için hazır tüketime yöneltmiştir (örnek: yoğurt yapmak

yerine hazır almak; dikiş dikmek yerine hazır giyinmek

gibi). Bunun yanında gelişen yüksek teknolojinin ürün

işçilik zamanını azaltmasıyla daha az istihdam yaratması,

teknolojik ürünlerin kullanım süresince bozulmadan

kullanılması bakım onarım sektörünü zayıflatması,

ekonomik uygulamalarla Türk lirasının yabancı paralar

karsısında değerli kılınmasıyla bazı sektörlerde ürün

imalatının başka ülkelere kayması gibi nedenler işsizlik

boyutunu artırmaktadır. Sonuçta teknolojik ürün sistemi

içinde yer alan kişiler (imalat, pazarlama, vb) toplum

içinde göreceli olarak daha fazla ücret alsalar da, temel

ve sosyal ihtiyaçlarını karşılayabilmek için daha fazla

harcama yapmak durumundadırlar.

• Teknolojik ürünleri kullanımının ekonomik ve sosyal

etkisi;

Ekonomik boyut

Toplum olarak son 50 yıl içinde genel teknoloji


bir görüş

ürünlerinin hayatımızı sosyal ve kültürel yönden nasıl

değiştirdiğini incelemiştik. Ülke olarak ekonomik

gelişmemizi, teknolojide ileri devletlerin ulusalekonomilerindeki gelişmeyle kıyasladığımız zamantam tersi bir sonuçla karşılaşmaktayız. 1980 Ocak

ayında l$'nm değeri 35 TL iken, 2001 Ocak ayındal$'nın 675 bin TL'ye eşitlendiğini görmekteyiz(bilindiği gibi eylül 2001 de yaşanan ekonomik krizleAmerikan $ fiyatını l milyon 400 bin liraya çıkmıştır).Amerikan dolarının zaman içinde Türk lirasına karşı

kazandığı değeri teknoloji kavramıyla orantılamak çok

doğru bir yaklaşım olmasa bile Türk lirasının yabancı

paralar karşısındaki değer kaybı herzaman teknolojiyiüreten, geliştiren ülkelere karşı olduğunu söyleyebiliriz.Paramızın değer yitirmesinin bizleri etkileyen en basit

yollarından birisi yenilenmesi gereken veya mevcutteknolojik yatırımlarımızın amortisman değerini TL

bazında artırmasıdır. Bu artış kullandığımız bütünteknolojik ürünlerin fiyatlarına yansımaktadır. Sonuçolarak temel ihtiyaçlarımız için zaman içinde daha

faz la para harcamak d u r u m u n d a ka lmaktay ız .G e l i r i m i z i n ü r ü n f iyat lar ı oranında artmadığını

düşünürsek yaşam standardımızda paramızın değeryitimiyle orantılı olarak düşmektedir. Sonuçda teknolojison el l i yılda toplumun bir kısmının yaşantısını

kolaylaştırsa da, ülke genelinde daha az bir geliriteknoloji yönünde adaletsiz biçimde paylaşarakfakirleşmeyi yaşamaktayız.

Toplum genelinde hayatın pahalılaşması yanında

teknoloji kullanan kesimlerin yüksek teknoloji ürünleri

kullanımı için her iki üç yılda gelişen yazılım alt yapısıyla

yetersiz kalan bilgisayarları yenilemek için aile bütçesine

1000-1500$ civarında para ayırması veya her beş yılda

kullanım rahatlığı, performans ve güvenli sürüş açısından

yetersiz kalmasıyla yenilenen arabalar için 10 milyar TL

eklenmesi gibi basit iki örnek teknolojinin toplum

genelinden maddi olarak aldıklarını görmemiz açısından

önemlidir.

Ekonomik olarak iyi bir gelire sahip olduğumuz

zaman bu detaylar önemsiz gözüksede teknolojik

gelişmelerin topluma yansıması bütçemizden çıkan

parayla orantılı olmaktadır.

Sosyal boyut

Teknolojiyle artan üretimin sonucu ürün kullanımını

teşvik etmekten geçmesi son 50 yılda yaşantımızdaki

değişimin ana sebeplerinden birisidir. Küreselleşmenin

ticari sınırları kaldırdığı ortamda teknolojiyi sisteminbizi yönlerdiği şekilde bireysel ve toplumsalihtiyaçlarımız için kullanmaktayız. Gelişen teknoloji

emek değerini daha az önemli kılarken, bilgi ve bilgi

kullanımı değer kazanmaktadır. Bu gelişmeyi son yirmiyılda ivme kazanan yüksek teknoloji ürünlerinde(elektronik, uzay teknolojileri, iletişim sistemleri,bilgisayarlar, savunma sistemleri, tıp, genetik vb) çokbel i rg in bir şek i lde yaşamaktayız . T e k n o l o j i n i n

gelişmesiyle emek payının azalması Tiirkiyede

teknolo j ik ürün p a z a r l a m a sektörünün i m a l a tsektörünün önüne geçmesine sebep olmaktadır. Dahaaçık bir anlatımla bugünkü yapıda teknolojik bir ürünü

ithal etmek, üretmekten daha karlı konuma geçmiştir.Örnek olarak Türkiye son 12 aylık ithalat değerlerine

göre cep telefonu için l milyar , araba için 2.4 milyarAmerikan doları harcamıştır (2).

Bu noktada sormamız gereken; ulusal veya bireysel

gelirimizi gelişen teknolojiyle orantılı olarak artırıp

artırmadığımız sorusudur. Teknoloji üretimi içinde yer

almayan işçiler, memurlar, emekliler, köylüler teknoloji

ürünlerini kullanmak bir yana geçinmek için bile yeterli

ücret alamamaktadır. Bir yandan teknoloji büyük bir

hızla ilerlerken, toplumun bir kısmı teknolojiye adapte

olup enazından onun ürünlerini kullanırken bir yandan

da çoğunluğu oluşturan bir kesim de toplumdaki

değişimi görmekte fakat teknolojiden habers iz

olmaktadır. Teknolojinin yazılı ve görsel basını ürün

tanıtımında ve pazarlamasında kullanması yeni bir

kültür yapısı oluşturması, konuşma dilimizden, yemek

tarzımıza, giyimimize, davranışlarımıza kadar

yaşantımızda bizim bile farkedemediğimiz çok şeyideğiştirmektedir.

Yaşantımızdaki bu tür değişikliklere toplum olarak

uyum gösterebilmek için teknoloji hancı kesimde

bulunan kişilere daha fazla ücret verilmesini isteyebiliriz.

Bu istekler insanca, onurlu dürüst, ahlaklı yaşam için

düşünüldüğü zaman çok haklı gözükse de, teknoloji

felsefesi açısından bakıldığı zaman gerçeklikten uzaktır.

Teknolojide ileri ülkelerin gelir düzeyleri teknolojiye ve

onun gelişmesine yapılan katkı getirişinin toplumsal

dengeleri içerecek şekilde paylaşımiyla oluşmaktadır.

Bu paylaşımda eğitime, sağlığa ayrılan paylar da


bir görüş

kendiliğinden artmaktadır. Eğitime ayrılan payın artmasızaten teknolojinin gelişmesine katkı yapacağı koşulunusağlamaktadır.

Son elli yılda teknolojinin kullanımı yönünde

göstermiş olduğumuz gelişmenin sonuçlarını

özetlersek;

• Genelde ulus olarak teknolojiyi yaratan ve geliştiren

konumda olamadık. Daha doğrusu bilgiyiteknolojiyi geliştirmesinde kullanamadık

• Teknolojiyi iç tüketim maddelerinin imalatı için

kullandık. Teknolojik ihracatımız genelde

teknolojiye ucuz işçilik katkısı sağlayan ürünler

olmaktadır.

• İthalatımız her zaman ihracatımızdan fazla olmuştur.

Genelde teknoloji ithalatımızın teknololoji

ihracatına oranını düşünmemişizdir.

• Teknolojik olmayan ürünlerin ve işçiliğin değeri

kalmamıştır. Teknolojinin ilerlemesi yüksek

teknoloji ürünlerinin işçilik zamanını ve değerini

azaltmaktadır. Türkiye de yakın gelecekte hassasdengeler üzerinde duran teknolojiye ucuz işçilik

katkısını kaybetme tehlikesi mevcuttur.

Teknoloji Geliştirme Maliyeti

Sonuç olarak Türkiye teknoloji ürünlerini hazır

kullanmaktan veya teknolojiye ucuz işçilik katkısıyapan döngüden çıkıp bir an önce teknoloji yaratma

ve geliştirme çalışmalarına başlamak zorundadır.Tasarladığınız endüstriyel bir ürün imalatı için dünya

üzerinde kendi oluşturduğunuz standartlara çöre

imalat yapan sayısız işletme bulabilirsiniz fakat tersi

durumu gerçekleştirecek, yani istediğiniz ürünü

tasarımını yapacak işletme bulmak imkansı/dır .Teknolojik ürün tasarımı zamanın bir fonksiyonu olup

bilginin uzun yılların deneyimleriyle işlenmesinden

oluşmakta, sosyal, kültürel değerlerin tasarımın

kalitesine etkileri tasarımı nesiller boyunca süren

çalışmaların bütünü haline getirmektedir. Dünyanın

teknolojide oldukça mesafe kat ettiği ortamda ülke

olarak teknolojiye uyum zor bile olsa, Türkiye'nin

teknoloji üretmeye bir yerden başlama zorunluluğu

vardır. Bu başlangıçta teknoloji yaratma çalışmalarına

hız verecek tek çözüm devlet desteğidir. Devlet

sonuçta meydana çıkan teknolojik ürünlere tüketim

pazarında da sponsor olmak zorundadır. Bugün

teknolojisi en yüksek bir ürün meydana getirsenizdedevlet desteği olmadan uluslararası politikalarınoluşturduğu dünya teknoloji pazarında ürününüze yerbulmanız ve pazarlamanız çok zordur. Bu çalışmalardatoplum olarak taşıyacağımız sorumluluk yerliteknolojik ürünleri kötü, kalitesiz de olsa kullanmaktır.Kullandığımız her yerli teknoloji ürünün araştırmageliştirme faliyetlerine yapacağı katkı sonrakiürünlerde mükemmeli yakalama şansını dagetirecektir.

DAHA ETKİN

BİR ODA İÇİN

ÜYELİK

DENTLERMZ

ZAMANINDA

ÖDEYELİM


Makale

ADANA İLİNDE TAŞİT KAYNAKLI GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİNİNÇEVRESEL ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI

Kadir AYDIN*Abdulkadir YAŞAR **

Bu çalışmada, Adana Mn cteföftyerfe$«m bölgelerinde

günün çeşUi saatlerinde en yüksek ve en düşük gürültüdüzeyleri trafik yoğunluğuna, kompozisyonuna, araçların

hız ve yüklenmelerine, özerinde seyrettikleri yolunözelliklerine ve hava koşullanns bağlı olarak ölçülmüş

olup, ölçülen değerlerin Gürütü Kontrol YönetmeBği'ndeki

sınır değerlerle karşriaştınlması yapılmıştır.

Elde edilen sonuçlardan kentin ölçüm yapılan belirli

bölümlerinde trafik kaynaklı ciddi bir gürültü kirliliği

sorununun bulunduğu ve trafik yoğunluğu ile orantılıolarak değişen a» ve üst gürültü kirliliği sınır değerlerini

yakalamak için alınması gerekli önlemler belirtilmiştir

Anahtar »ÖzcüMer: Gürültü IdrlHiği, gürültü seviyesi

ölçümü. Adına lll trafik gürültüsü değerleri

Inthisstudy,towestandhlghestnoi3elevatsr9totedto

the tratHc etonstfy. composröort, speod and toad, road

the dHferent reghns of Adana province vrithin dilferent

timesofthedayandcomparedtothelimitlevelsintheTurkish Afete Control Regutations.

The moasurement resuKs statethattrtereis a serious

nolse pollation probhm due to trafdc and the precau-

tionsarsdfscribedtoremainunderthe noisepoHution

limrtl»velswhich ara proportionat ta İha traffie density.

Keyvvord*.- Nolse potlution, noise level measurement,

ths fevrt of trafnc notee in Adana

Doç. Çr. Çukurova Üniversitesi Müh. Mim. Fak. Makina

Maklrm YOtcsek Mühendisi, Adana Sanayi vvTicarei ilMûdOHOğû

GİRİŞ

Yeni teknolojilerin gelişimi, insanoğlunun yaşamında yeni

değişikliklere neden olmuştur. Özellikle son iki asır içinde

sanayileşme ile birlikte insanların yaşam şekli, 19. yüzyıldan

önceki dönemlerde yaşayanlarla hayal edilemeyecek oranda

değişmiştir. Dünya nüfusundaki artışın yanında, kişi başına enerji

tüketimindeki hızlı artış, son yıllarda çevre kirliliği açısından önemli

sorunlar yaratmaya başlamıştır. Hava kirli l iği, çevre k i r l i l iğ i

içerisindeki birkaç ana unsurdan en önemlisi olup, bu kirliliğinin bir

sorun olarak algılandığı günlerden bu yana çeşitli evrelerden

geçilmiştir [1,2,3,4].

Sanayileşme ile birlikte insan, hayvan ve rüzgar gücünün yerini

alan, 1765'te James Watt'ın geliştirdiği buhar makinası, 19. yüzyılın

çehresini büyük ölçüde etkileyen bir buluş olmuştur. Buhar makinasının

bulunmasıyla, bu araçtan ulaşım amacıyla yararlanılmaya başlanmıştır.

1769'da Fransız Cugnot karayolunda kullanılmak üzere hantal bir

buharlı araç geliştirmiştir. Ancak buhar makinası taşımacılık alanında

başarısını 1803 yılında İngiliz Richard Trevithick tarafından geliştirilen

ve raylar üzerinde hareket eden bir araç ile demiryolu alanında

göstermiştir. Karayolu taşımacılığının yanı sıra 1802 yılında İskoçyalı

Symington tarafından yapılan buhar makinah tekne de yelkenli gemi

devrinin kapanmak üzere olduğunun ilk işareti olmuştur.

Dıştan yanmalı bir makina olan buhar makinasmdan sonra ısı

makinaları alanındaki gelişim içten yanmalı motorların bulunması ile

devam etmiştir. 1860 yılında Fransız Etienne Lenoir tarafından bulunan

çift etkili içten yanmalı motor bu alanda ticari değeri olan ilk makinadır.

Lenoir tarafından geliştirilen motorda emilen yakıt-hava karışımı

sıkıştırılmadan ateşlenmektedir. Fransız Beau de Rochas ise Lenoir

tarafından geliştirilen motorda yanma öncesi yakıt-hava karışımının

sıkıştırılmasının makinanın gücünü ve verimini artıracağını sezmiş ve

1862 yılında dört zamanlı motorun çalışma prensibi için patent almıştır.

Bu motorun pratik uygulaması ise Alman Nikolaus Augus Otto

tarafından gerçekleştirilip, 1878 yılında Paris fuarında sergilenmiştir.

İlerleyen yıllarda içten yanmalı motorların geliştirilme çalışmaları devam

etmiş ve 1881 yılında İngiliz Dugal Clerk iki zamanlı motorun, 1892'de

Alman Rudolf Diesel sıkıştırılmış hava içine yakıt püskürterek

tutuşturma ilkesine dayanan dizel motorunun patentlerini almışlardır.

20. yüzyılda motor konusunda yapılan en önemli buluş ise 1954 yılında

Alman Felix Wankel tarafından geliştirilen ve bütün parçaları dönel


Makale

hareket yapan, dört zaman prensibine göre çalışan, döner

pistonlu motor olmuştur.

İçten yanmalı motorların karayolu taşıtlarında

kullanımı ise Otto ile birlikte çalışan Alman Gotdieb

Daimler'in benzin yakıtı ile çalışan bir motoru bir taşıma

aracına uygulama konusundaki düşüncelerini Kari

Benz'e aktarması ile 1886 yılında gerçekleşmiştir.

Bugünkü otomobilin atası sayılan bu araç başlangıçta

sadece el emeği ile üretildiğinden ancak çok zengin

kişilerce kullanılmıştır. Binek taşıtlarının çok sayıda

üredmi için seri üretim teknolojisini geliştiren ve bu

taşıdan daha geniş bir kitlenin kullanabileceği şekilde

maliyetleri düşüren ise Amerikalı girişimci Henry Ford

olmuştur. 1908 yılında Henry Ford'un üretime başladığı

T-modeli seri üretim taşıtlarının öncüsü olmuştur. 1912

yılında üretim sayısı 75000 adet/yıl'a çıkan bu modelden

toplam 15 milyon adet üretilmiştir.

Özellikle ikinci dünya savaşının sonunda gelişmiş

ülkelerdeki refah düzeyinin artışı ile binek ve ticari

taşıtlara olan talepte bir padama yaşanmıştır. 1960 yılında

dünya binek taşıt üretimi 12 milyonu aşmıştır. 90'lı

yıllarda ise bu sayı 40 milyona yaklaşmış, ticari taşıt

üretimi ise 13 milyon sayısına ulaşmıştır. Buna bağlı

olarak dünya karayollarında dolaşan binek taşıdarın sayısı

1990 da 400 milyonu aşmıştır.

Devlet İstatistik Enstitüsü verilerine göre 1954 yılında

Türkiye'de 29 bin binek, 37 bin ticari taşıt var iken bu

sayı 1993 yılında 2.6 milyon binek, 900 bin ticari taşıta

yükselmiştir. 1993 yılındaki bu taşıdarın 660 bin binek

ve 150 bin de ticari olmak üzere İstanbul trafiğine kayıtlı

olduğu göz önüne alındığında, Türkiye'deki taşıt

dağılımındaki dengesizlik de çarpıcı bir şekilde ortaya

çıkmaktadır. 1970 yılında Türkiye'de yerli binek taşıt

üretimi başladığında yıllık üretim 5000 iken bu sayı 1993

yılında 348 bin'e ulaşmış ve 72 bin adet de ticari taşıt

üretilmiştir. Türkiye'deki karayolu ağının 1946 yılında

asfalt ve kaplama yol uzunluğu 800 km iken 1994'de

50000 km'yi aşması da karayolu ulaşımının ne kadar

büyük bir hızla geliştiğini göstermektedir. Bütün bu

gelişmelere paralel olarak taşıdarda kullanılan benzin ve

dizel yakıtı (motorin) üretimi de büyük bir hızla artmıştır.

1961 yılında dünya benzin üretimi 440 milyon ton ve

motorin üretimi 666 milyon ton iken bu miktarlar 1993

yılında "benzinde 3450 milyon tona, motorinde 7650

milyon tona ulaşmıştır [5].

Ulaşım olanaklarındaki bu gelişmeler insanların

yaşam düzeylerini yükseltirken dünyanın sahip olduğu

kaynakların hızlı bir şekilde tüketilmesi ve çevreye yayılançok yüksek orandaki emisyon ve gürültü kirliliği büyük

bir sorun olarak ortaya çıkmıştır [5].

Gürültünün insanlar üzerindeki olumsuz etkisi, hemişitme duyusu üzerinde oluşturduğu geçici ve kalıcı

etkiler hem de fizyolojik ve psikolojik etkiler olarak gözeçarpmaktadır. Kulak zarının patlaması ile sonuçlanan

ve ani olarak oluşan etkiler kalıcı, kısa süreli, yüksek

düzeydeki gürültüye maruz kalan kişide oluşan etkiler

geçici işitme kaybına neden olmaktadır. Gürültünün,

fizyolojik ve psikolojik etkileri ise insanda kas gerilmesi,yüksek tansiyon, kan dolaşımında değişim, göz bebeğinin

büyümesi, uykusuzluk, gerilim, sinir bozukluğu,yorgunluk, korku, tedirginlik, zihinsel eylemlerde

yavaşlama ve iş veriminde düşme olarak etkisinigöstermektedir [6,7].

GÜRÜLTÜ ÖLÇÜMÜ VEDEĞERLENDİRİLMESİ

Gürültü ölçümleri havadaki basınç dalgalanmalarını

bir mikrofon ile algılayan ses düzeyi ölçerler ileyapılmaktadır. Ses basınç düzeyi desibel (dB) ile ölçülür.

Verilmiş bir ses şiddetinin kendisinden 10 kat daha azdiğer bir ses şiddetine oranının 10 tabanına görelogaritmasına eşit ses şiddetine Bel, bunun 1/10'una

desibel (dB) denilmektedir [8]. Basınç dalgalanmaları bu

cihaz ile önce elektrik sinyaline çevrilmekte, daha sonrada uluslararası bir standart değer temel alınarak, desibel

cinsinden logaritmik bir ölçekle ses basıncı düzeyi olarakifade edilmektedir. Elektronik olarak cihaz içinde

gerçekleştirilen bu işlemlere, istendiğinde insan işitme

sisteminin ve ölçülecek gürültünün özellikleri deyansıtılabilmektedir. Bu durumda, ses ya da gürültü

düzeyi adını alan ölçüm sonuçları, ses şiddet ve genliğine

göre dBA (desibel A), dBC (desibel C) olarak ifadeedilmektedir. Bu sonuçlar, uluslararası standartlarla

tanımlanmış olup, gürültünün işitme duyusu ve insan

sağlığı üzerindeki etkilerini konu alan uzun araştırmalar

sonucu belirlenmiştir [9,10].

Ses basınç düzeyi Lp=2()ıogw—— bağlntısı ile

verilir. Burada L ses basınç düzeyini dB olarak, P ses

basıncını N/m2 olarak ve P() TS 287'e göre 2.10'4 N/m2


Makak

olan referans ses basıncını simgeler. Birçok değişik

frekanstan oluşan seslerin şiddetlerini kıyaslayabilmekiçin sesin frekans bandanndaki bileşenlerinin bulunması,her frekans bandındaki bileşenin kulağın o frekansaralığındaki duyarlılığı dikkate alınarak düzeltilmesi vedaha sonra da bu bileşenlerin tekrar toplanması gerekir.Bu işlemlerin yapılması sonucu bulunan değere gürültüdüzeyi (ses dü/eyi) denir ve değer dBA biriminde ifadeedilir [8j. Ses düzeyi zamanla çok değişim gösteren vekararsız olarak nitelenen gürültü düzeyi, aynı sesenerjisine sahip olan ve zamanla değişmeyen, eşdeğerses düzeyi ile de ifade edilmektedir. Belli bir zamanaralığında n adet gürültü düzeyinin ölçülmüş olması

durumunda, bu zaman aralığına ait eşdeğer gürültü

düzeyi 3 1 0

bağınt ıs ı ile ver i lmekte ve dBA bir imi i le i fade

edilmektedir. Burada L , zaman aralığında ölçülengürültü düzeylerini dBA olarak simgelemektedir |8|.

Gürültü ölçümlerinin nerede ve nasıl yapılacağıö lçülecek g ü r ü l t ü n ü n türüne, e tk i lenen kiş i ler ink o n u m l a r ı n a göre s tandar t la r la b e l i r l e n m i şbulunmaktadır. TS 2214'de karayolu taşıdarının çıkardığıgürültünün nasıl ölçülmesi gerektiği verilmiştir. Harekethalindeki taşıtların yakınlarında oluşturduğu gürültününölçümünde, kullanılacak ses düzeyi ölçerin konumu ileilgili kesin koşullar ve tanımlamalar gerekmektedir.

Ölçülen gürültü düzeylerinin değerlendirilmesi ise,standartlar, yönetmelikler v.b., dokümanda verilen sınırdeğerlerle karşılaştırılarak yapılmaktadır. Sözü edilen

Tablo 1. Eşdeğer Sürekli Ses Düzeyleri (dBA)

sınırlar, uzun yıllar süren araştırmaların ve deneyimlerinsonucunda bilimsel ölçütler kul lanı larak or taynçıkarılmışlardır. Gürültü ölçümleri sonucunda, zamanabağlı olarak bulunan eşdeğer gürültü düzeyleri, Gürültü

Kontrol Yönetmeliğinde belirt i len i z i n v e r i l e b i l i r

değerleri aşmamahdır.

TRAFİK GÜRÜLTÜSÜ

Gürültü Kontrol Yönetmeliği (8]'nde, gerekkarayolu taşıma araçlarından yayılan gürültü gerekseyerleşim alanlarında iç mekanlarda oluşan güruhukonumlarında izin verilen üst sınır gürültü düzeyleribelirlenmiştir. Trafik gürültüsü için değişik yerleşimbölgelerinde günün çeşitli saatlerinde kabul edilebilir

en yüksek eşdeğer sürekli ses düzeyleri Tablo l'deverilmektedir [8].

Trafik gürültüsü için değişik yerlerde verilen üstsınır eşdeğer sürekli ses ya da gürültü düzeyleri,istenen gürültü duyarlılığına bağlı olarak iki ayrı değerşeklinde verilmiştir. Örneğin, trafik kavşağı gibimerkezi bir bölgede kabul edilebilen en yüksek düzeygündüz 65, akşam 60, gece de 55 dBA'yı geçmemelidir.

Trafik yoğunluğuna, traf ik kompozisyonuna,araçların hızı ve yüklenmelerine, üzerinde seyrettikleriyolun özelliklerine ve hava koşullarına bağlı olarakdeğişebilen trafik gürültüsü için trafik kavşağındayapılan ölçümlerde en yakın şeridin merkezinden ! 5metre uzakta kaldırım üzerinde yerden l .2 metreyüksekte tutulan ses düzeyi ölçer ile enyüksek düzeyler belirtilmektedir |8|.

Bölge

Şehir Dışı Konut Alanı

Şehir Kenan Konutları

Şehir Konut Alanı(Trafik Akımına 100 m. Uzak)

Şehir Konut AlanıAnayolları, İşyerleri

(Trafik Akımına 60 m. UzakŞehir Merkezi Konut Alanı,

Anayolları, işyerleri (TrafikAkımına 20 m. Uzak)

Endüstri Bölgesi

Gündüz06:00-19:00

35-45

40-50

45-55

50-60

55-65

60-70

Akşam19:00-22:00

30-40

35-45

40-50

45-55

50-60

55-65

Gece22:00-06:00

25-35

30-40

40-50

40-50

45-55

50-60


Makale

ÖLÇÜM SONUÇLARI VE DEĞERLENDİRME

Adana ilinin muhtelif semt ve caddelerinde ve

günün çeşitli zaman dilimlerinde yapılan gürültüölçümleri, Brüel and Kjaer Type 2230 Precision Inte-

grating Sound Level Meter ve gürültü düzeyi yüksekolan kavşaklarda da Brüel and Kjaer Noise Döşe MeterType 4428 cihazları kullanılarak yapılmıştır.

Adana ili için trafiğin, sanayinin ve ticarethanelerinyoğun olduğu bölgeler ile gürültünün yoğun olmadığıkonut alanları bölgelerinde yapılan ölçümlerle, gürültüdüzeylerinin en yüksek ve en düşük değerlerikarşılaştırılmalı olarak Şekil (l-4)'de gösterilmiştir. Bu

şekillerden, maksimum gürültü seviyesinin özelliklesabahlan işe gidiş, akşamları ise iş çıkış saaderinde vekavşaklarda yüksek değerler aldığı görülmektedir.Yapılan ölçümlere ve elde edilen bulgulara göreAdana'nın en gürültülü noktasının Kültür sitesi kavşağı

olduğu görülmektedir. Ölçüm sonuçlarının GürültüKontrol Yönetmeliği [8]'ndeki değerlerle karşılaştırılması

sonucunda; kentin belirtilen bölümlerinde müsaadeedilen gürültü düzeylerini aşan trafik kaynaklı ciddi bir

gürültü sorununun bulunduğu ve trafik yoğunluğu ileorantılı olarak değişen gürültü düzeylerinin yakalanmasıiçin bu yoğunluğu azaltıcı önlemlerin alınması gerekliliğiortaya çıkmaktadır.

Trafik gürültüsünün, karayolu taşıdarında gürültü

SABANCI KIZ MESLEK LiSESi

JRÜ

LTÜ

SE

VtYE

Sl (

dB

A)

3O

) ^1

C

O

(D

OO

O

O

O

O

• - * • • min.gür.sev. — m

^t-y^^fr^f

~— max,gür.sev.

^^^îî^

!

0 \\ ı n H — M n n ? n ı nGÜN ve ZAMAN

ATATÜRK MEYDANI. . . min.gür.sev. ....... HM — max.gur.sev.

M l s M ! M H l lSUN v« ZAMAN

denetimi açısından alınacak teknik kapsamlı önlemler

ve yerel yönetimlerin kent içi ulaşımı düzenleme ve

yönlendirilmesi ile ilgili alacağı tedbirlerle denetimi veazaltılması mümkün görülmektedir. Çoğu uzun vadeliolarak görülmesi gereken önlemler kentlerin imar

planlarının düzenlenmesi aşamasında başlatılmasıgerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bunun yanında yerel

yönetimler ve trafik düzenlemeleriyle ilgili birimler,araçlardan yayılan gürültüyü ölçümlerle denetlemek,

korna çalışması ile ilgili caydırıcı önlemler getirmek,kısa vadede alınması gerekli önlemler olarakgörülmektedir. Uzun vadede ise geleceğin trafiğine göresistemin geliştirilmesi ve kapalı devre TV sistemi ile

bütünleştirilmesi düşünülmelidir.

SONUÇLAR

Sanayileşme ile günlük yaşantımıza giren gürültününönemli bir sağlık ve çevre sorunu olarak etkinliğinisürdürdüğü ve gürültünün zararlı etkilerinden korunmak

için öncelikle halkımızın konu üzerinde eğitiminin gerekli

özellikle endüstriyel gürültü konusunda yapılacakyeniden düzenlemelerle uygulanabilirlik kazandırılması,toplumun yönetmelikte yer alan hususlarla ilgili olarakbilgilendirilmesinin gündemde öncelikli olarak yer almasıgerekli görülmektedir.

BÜYÜK ŞEHİR BELEDİYE KAVŞAĞI

- - A- - -min.gür.sev. — • — max.gür.sev.

t""ı 00 4- --

f %îrf!f:îı5tf îr« 'î f!TÎ***-J 60

'3 50 ' "« ' ' » ' « ' — ' — ' — ' a '8 ' — ' — ' — ' — ' — "ğ"1 — ' — "~| î I » î İ ? i l ? î | « î İ ; s I

GÜN ve ZAMAN

|î 5

KÜLTÜR SiTESi KAVŞAĞI- . - A- - - mn.gür.sev. — • — max.gur.sev

-"• ınna - - - . . . . , ,•o 90 • '- - - ' - ' - ' . ' ' ' ', ' ' ' ' • ' •

| mıpftî^^^tfi^^Q

.Sİ

1 50- ı . ı

I î l l l S * l 11 l l 5 S S ! l l

GÜN y t ZAMAN

l

' j

!

, j

ı ı

Şekil 1. Adana 'da Trafiğin Yoğun Olduğu Yerlerdeki Gürültü Düzeyleri


Makale

METAL SANAYii SiTESi

—^—gürültü seviyesi

GÜN ve ZAMAN

KARŞIYAKA SANAYİİ ÇARŞISI

-gürültü seviyesi j

GÜN ve ZAMAN

Şekil 2. Adana 'da Sanayiinin Yoğun Olduğu Yerlerdeki Gürültü Düzeyleri

ÇAKMAK CADDESi

r --min.gur.sev. M—max.gür.sev.

6 0 - -

GÖN ve ZAMAN

l

ABİDİN PAŞA CADDESİ

- - • A- - - mn,gür.sev.

l ı ı ı 11 ~ ı ı ı \ ı ? ı ı ı ı ı *GUNvsZMim

İNÖNÜ CADDESİj7-.A-.. rrtn.gür.sev. * max.gür.sev. |

:*-*.

ı , ı i ı § ? s ı ? s ı ı ı ı ı ı ı l

KIZILAY CADDESİ

100 ,—c-.

90

- - - A - - - min.gür.sev.—M max.gur.se1

S 70

60

\l\l\\\\\l\\\\\\\\\

Şekil 3. Adana 'da Ticarethanelerin Yoğun Olduğu Yerlerdeki Gürültü Düzeyleri

Mühendis ve Makina - Cilt; 42 Sayı: 502

Makale

KONUT ALAN1 1

w

GÜN ve ZAMAN

KONUT ALANI 2

gürültü seviyesi

LU

o-

OCD

100 -p

90 --

80 --

70 --

60--

50--

40

t = = 3

GÜN ve ZAMAN

KAYNAKÇA

1. Güney, A., Ergeneman, M., Uykur, C., "Egzoz ve Gürültü

Emisyonu Standart lar ındaki Gelişmeler, Otomotiv

Sanayisindeki Yönetmeliklere Uyum", Mühendis ve Makina

Dergisi, Cilt: 38, Sayı:461.

2. Işıksoluğu, M.A., "Motorlu Taşıtların Egzoz Ölçümünde

Karşılaşılan Sorunlar", Mühendis ve Makina Dergisi, Cilt:39,

Sayı: 461, 1998,

3. Adana İli Çevre Koruma Vakfı, "Motorlu Kara Taşıtlarından

Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Önlenmesi Paneli", 1995.

4. Çevre Notları, Çevre Bakanlığı, Mart 1998.

5. Çevre 89 "Beşinci Bilimsel ve Teknik Çevre Kongresi", 1989.

6. Güney, A., Ergeneman, M., ve Uykur, C., "Egzoz ve

Gürültü Emisyonu Standartlarındaki Gelişmeler Otomotiv

Sanayiinde Yönetmeliklere Uyum" Mühendis ve Makina

Dergisi, Cilt 39, Sayı 457, 1998.

9_

10_

H aks al, V.," Gürültü ile Oluşan İşitme Kayıpları ve Korunma

Yolları, Mühendis ve Makina Dergisi, Cilt 38, Sayı 451, 1997.

Türkiye Gürültü Kontrol Yönetmeliği, Çevre Bakanlığı 11

Aralık 1986 Tarih ve 19308 Sayılı Resmi Gazete.

Adana İl Çevre Müdürlüğü Çalışmaları, 1998.

Adana İli Çevre Durum Raporu, 1997.


bilgi sayfası

KLİMA KANALI YALITIMINDA CAMYUNU MU KAUÇUKKÖPÜĞÜ MÜ?

Orhan TURANÖDE

Ç ağdaş ik l imlendirme sistemlerinde,şartlandırılmış havayı istenilen yere iletmegörevini üstlenen klima kanalları oldukça önemli

bir yere sahiptirler. Enerjinin son derece pahalı olduğugünümüzde, enerji kaynakları konusunda yurt dışına

bağımlı olan ülkemiz için, klima kanallarının yalıtımı ile

enerji tasarrufu sağlamak esastır.Klima kanallarının yalıtımında dikkat edilmesi

gereken en önemli konular doğru ısı yalıtımmalzemesinin seçimi, uygulaması ve malzemenin sahipolduğu özellikleri tesisat ömrü boyunca korumasıdır.Kul lan ı lacak malzemenin zamanla ıs ı ya l ı t ımperformansını kaybetmemesi, korozyon riskitaşımaması, yangın güvenliğine sahip olması, su emmezyapıda olması, uygulama kolaylığının bulunması, sağlığazararl ı etkilerinin olmaması ve ekonomik olmasıgereklidir.

Ülkemizde klima kanalların ısı yalıtımında yaygınolarak camyünü, kauçuk köpüğü ve polıetilen köpükmalzemeler kullanılarak yapılmaktadır. Bu yazıda klimakanallarının ısı yabamı için kauçuk köpüğünün, camyünüile karşılaştırılması incelenmiştir. Bu karşılaştırma, klimakanalı ısı yalıtım uygulamalarında malzeme seçimindegöz önüne alınması gereken özellikler olan; malzemelerin

Isı iletkenlik katsayısı (k],• Hücre yapısının ısıl performansa etkisi,• Su buharı difiizyon direnci (|A),• Yangın sınıfı,• Su emmesi,• Uygulama kolaylığı,

• Sağlığa etkileri,• Ekonomikliği

dikkate alınarak yapılmıştır.Kauçuk köpüğü ısı yalıtım malzemeleri, kapalı

gözenekli, düşük ısı iletkenliğe ve yüksek su buharı

difüzyon direncine sahip, yangın durumunda yüksek birgüvenlik sağlayan, korozyon riski minimum olan,elastomerik, genleştirilmiş siyah sentetik kauçuk

malzemelerdir. Camyünü ise, mineral lif esaslı, açıkgözenekli, kuru halde düşük ısı iletkenliğe sahip, düşüksu buharı difüzyon dirençli, ergimiş camın çeşitlimetotlarla lif haline getir i lmesiyle elde edilenmalzemelerdir. Tablol'de her iki malzemenin de sahipolduğu temel özellikler verilmiştir.

Isı iletkenlik Katsayısı (X>:Her iki malzeme için de Tablo l'de verilen l değerleri

20°C 'de kuru ölçümle tespit edilmiş olup, kauçukköpüğü için 0,038 W/mK, camyünü için 0,040 W/mK

değerindedir. Ancak soğuk hatlarda, açık gözeneklimalzemeler zamanla bünyelerine su alırlar ve sahipoldukları düşük ısı iletkenlik değerleri artar ve böyleceısı l performansları azalır. Tablo 2'de farklı yalıt ım

kalınlıkları için yalıtım uygulandıktan 6-12 ay sonrayapı lan ölçümler verilmiş olup, bu ölçümlerde

camyününe ait ilk hesap değerlerinin zaman içerisindekötüleştiği, kauçuk köpüğünün ilk hesap değerlerininise aynı kaldığı görülmektedir.

Hücre Yapısının Isıl Performansa Etkisi:Ayrıca bilindiği gibi her iki malzemenin de hücre

Tablo I. Kauçuk Köpüğü ve Camyünü Malzemelerin Temel Özellikleri

ÖZELLİKLERIsı iletim Katsayısı (20 °C'de)

Su Buharı Difüzyon Direnç Katsayısı (|j,)

Yangın Sınıfı

Su Emmesi (28 günde)

CAMYÜNÜ0.040 W/mK

1-1.1

A2 (DÎN 4 102)

%99

KAUÇUK KOPUĞU0.038 W/mK

3000-16000Class 1 (BS 476 Part 7)Class 0 (BS 476 Part 6)

% 1.1


bilgi sayfası

Tablo 2. Kauçuk Köpüğü ve Camyünü Malzemelerin İlk Uygulamadaki ve 6-12 Ay Sonraki Durumları(Akışkan sıcaklığı = 12 "C, Ortam Sıcaklığı = 26 °C)

KURU

HAL

ISLAK

HAL

YALITIM KALINLIĞI(mm)

1013161925324050

YALITIM KALINLIĞI(mm)

1013161925324050

CAMYÜNÜA=0.040 W/mK

(20 °C'de)Isı Kaybı(Q/m2W)

————

-17.10

—-12.10-10.40

U Değeri(M/m2K)

————

1.20

—0.870.74

X=0.075 W/mK(20 °C'de)

————

-26.62—

-20.30-17.70

————

1.90—

1.451.26

L KAUÇUK KÖPÜĞÜA=0.038 W/mK

(20 °C'de)Isı Kaybı(Q/m2W)

-37.4-30.90-25.40-22.90-18.20-14.50-12.00-9.80

U Değeri(M/m2K)

2.702.201.801.601.301.000.860.70

X=0.038 W/mK(20 °C'de)

-37.4-30.90 J-25.40-22.90-18.20-14.50-12.00-9.80

2.702.201.801.601.301.000.860.70

yapısı birbirinden farklıdır. Camyünü, lifleri arasındakihava ile; kauçuk köpüğü ise kapalı hücrelerinde hapsettiğihava ile ısı yalıtımı yaparlar. Lifli yapı ısıl direnç açısından

kullanım süresi boyunca güvenilir değerler vermez.

Çünkü lifler heterojen yapılı ve zayıf bağlarla birbirine

bağlanmış olup, çeşitli etkilerle malzemede elyaf

erozyonu ve kalınlık kaybı olmaktadır. Kalınlık isedoğrudan malzemenin sahip olduğu ısıl direnci etkileyen

ve azalması durumunda ısıl performansı azaltan bir

etkendir. Kauçuk köpüğünde ise homojen kapalı hücre

yapısı ve kuvvetli bağ özelliği ile böyle bir bozulma ve

değer kaybı söz konusu değildir.

Su Buharı Difüzyon Direnci ()i):Tesisatta ısı yalıtım uygulamalarında doğru malzeme

seçilmemesi ya da gereken kalınlıkta yalıtım malzemesi

kullanılmaması durumunda yoğuşma riski yüksektir.

Eğer ısı yalıtımı yapılmazsa ya da yetersiz kalınlıkta

yapılırsa, yoğuşma problemi yüzeyde oluşur. Yine aynı

şekilde kullanılan ısı yalıtım malzemesinin su buharı

difüzyon direnci yetersiz ise bu sefer de yoğuşma yalıtım

malzemesinin içinde gerçekleşir. Dolayısıyla yoğuşmanın

engellenmesi için, yeterli kalınlıkta ve su buharı difüzyondirenci yeteri kadar yüksek olan bir ısı yalıtım malzemesi

seçilmelidir. Tablo l 'de görüldüğü gibi, kauçuk köpüğü

oldukça yüksek su buharı difüzyon direncine sahip olup;

bu sayede sistemin ömrü boyunca işlevini sürdürür ve

yoğuşmaya izin vermez.

Çok düşük bir su buharı difüzyon direnci olan

camyününün ise, çıplak halde kullanımı durumunda

mutlaka yoğuşma problemi ile karşı karşıya kalınacak

ve bu durumda da camyünü özelliklerini yitirecektir.

Dolayısıyla camyünü kullanımı durumunda, buhar

kesici olarak görev yapacak bir kaplama malzemesineihtiyaç vardır. Ancak camyünü bu amaçla alüminyum

folyo ile kaplansa bile, kaplama üzerinde uygulamada

veya zaman içerisinde meydana gelecek olan aşınmalar

ve delinmeler sonucunda, yoğuşma yine

engellenememekte ve sistem tahribata uğramaktadır.

Kanalda ve konsollarda çürümeler, hatta çökmeler


bilgi sayfası

meydana gelmektedir. Antalya'da bu bilimsel gerçeği

gösteren; soğutma tesisatında camyünü kullanımı iletesisatı birkaç sene içinde tamamen çalışamaz hale gelen

çeşitli tatil köyleri mevcuttur. Yanlış malzeme seçimisonucunda tesisatın komple yenilenmesine sebep olanbu durum tesisat yenilenerek ve ısı yalıtım malzemesiolarak kauçuk köpüğü kullanılarak ortadankaldırılmıştır. Şekil l'de alüminyum folyo kaplamaylakorunmuş camyününde, kaplamada oluşan delik çapınagöre su buharı difüzyon direncinin değişimigörülmektedir.

50

Su Buharı Difiisyon

Direnç Faktörü 20

(H.1000)

l&

S. l &2 iÜ if.4Ctâîl: Altuu f «a»f ' / «r

NOT: İğne deliğinin çapı 0.2 mm2 olarak

kabul edilebilir.

Şekil l. Kaplamalı Camyününün, Kaplamada Oluşan Delik ÇapınaGöre Gösterdiği Su Buharı Difüzyon Direnci Değişimi

Yangın Sınıfı:Camyünü Alman normu DÎN 4102' ye göre A2 sınıfı

yanmaz bir malzeme olmakla birlikte içerisindekibağlayıcı 250 °C'de özelliğini kaybetmekte ve malzeme

amorf bir şekil almaya başlamaktadır. Kauçuk köpüğüise ingiliz standardı BS 476 Part 6'ya göre yangının

büyümesine herhangi bir katkısı bulunmayan (Class 0)ve Part 7' ye göre de alevi yüzeyde iletmeyen (Class 1)

bir malzeme olarak belgelenmiştir. Ek olarak kauçuk

köpüğünün yangın esnasında toksik gazlar çıkartmadığı

Fransız Standartlarınca onaylanmış olup, malzemenindioxin ve halojen içermeyen özel tipleri de mevcuttur.

Dolayısıyla sunduğu yüksek yangın güvenliği sayesindekauçuk köpüğü raylı sistemlerde ve gemilerde de

rahatlıkla kullanılabilmektedir.

Su EmmesiKauçuk köpüğü malzemelerin su emmez ve kapalı

hücre yapısına karşılık, camyünü malzemelerin açık

gözenekli yapıları sebebiyle su emmeleri yüksek

seviyededir. Kauçuk köpüğünde 28 gün sonundamalzemenin su emmesi sadece mak. %1,1

civarındadır.

Uygulama Kolaylığı:Kauçuk köpüğü elastomerik yapısı sayesinde hangi

form verilirse verilsin serbest bırakıldığında ilk haline

dönebilen bir malzemedir. Bu özelliği ile kauçukköpüğü, ısı değişimlerine uygundur, büzülme vegerilmeleri karşılayabilir. Ayrıca kauçuk köpüğünde

esneklik, uygulamada kolaylık sağlamakta, ek birkaplamaya ihtiyaç olmadığı için de işçilik ve zamandan

tasarruf edilmektedir. Camyünü ise r i j i t birmalzemedir ve r i j i t yapıs ı sebebiyle, uygulama

kolaylığına sahip bir malzeme olmayıp; batma,kaşındırma ve tozuma gibi özellikleri yüzünden çeşitliproblemler yaratmaktadır.

Silindirik veya oval klima kanalı ı s ı y a l ı t ı muygulamalarında camyünü kullanımı, rijit yapısı sebebiylemümkün olmamaktadır.

Alüminyum folyolu camyünü üzerine sac kaplamakullanılması halinde, sabitleme çivilerinin kaplamada

açtığı delikler yoğuşma problemine sebep olmaktadır.Ayrıca uygulamada levha camyünü yerine düşük

yoğunluklu çatı şiltesi (14 kg/m3) kullanımı, sarılırkenmalzemenin ezilmesine ve bunun sonucunda dakalınlığının azalmasına sebep olmaktadır. Dolayısıyla

beklenen ısıl performans da düşmektedir. Kauçukköpüğünde ise elastomerik yapı sonucunda, ezilmeproblemi ve kalınlığın azalması durum söz konusudeğildir.

Camyünü şantiyelere naylon ambalaj içinde sevkedilmektedir. Ambalajın yırtılması, levha kenarlarındaelyaf dökülmesi ve ezilmeler sonucu malzemede kalınlık

kaybı olmaktadır. Kauçuk köpüğü ise karton kutularda

sevk edildiği için ve dökülüp dağılabilen bir malzeme

olmadığı için uygulama öncesi firesi söz konusu olmayanbir üründür. Kolay işlenebildiği ve yapıştırılabildiği içinparçaları değerlendirmek de kolaydır.


bilgi sayfası

Sağlığa Etkileri:

Mineral lif esaslı bir malzeme olan camyünü, deri

ile temas halinde batma, kaşıntı ve ciltte tahrişe neden

olmaktadır. Bu malzeme, üst solunum yollarında, gırdak

bölgesinde ve burun mukozasında geçici hastalıklara

da yol açabilmekte ve içerdiği bazı katkı maddeler ise

alerjik bünyeli kişilerde sorun yaratabilmektedir. Ayrıca

camyününü oluşturan lifler solunum yoluyla ciğerlere

ulaşıp, akciğer dokusunda kalarak kansere neden

olduğu iddia edilmektedir. Bu konuda Dünya Sağlık

Örgütü'nün (WHO) koyduğu kriterlere göre; uzunluğu

5 mikrondan fazla., çapı 3 mikrondan az ve

uzunluğunun çapa olan oranı 3/1'den fazla olan lifler

tehlikeli olarak nitelendirilmektedir. Bir başka ifadeyle,

lif ne kadar ince, ne kadar uzun ve biyolojik dayanımı

da ne kadar fazla ise kanser tehlikesi de o kadar

artmaktadır. Söz konusu liflerin ciğerlere kadar

ulaşabilme olasılığı ise kullanım yöntemine göre % 10

ile % 30 arasında değişmektedir. Liflerin ciğerlere

ulaşması durumunda ise, akciğer mukozasında vücut

akışkanları ile parçalanmasına ve enzimler yardımıyla

tehlikesiz hale getirilmesine kadar olan ve liflerin

herhangi bir değişime uğramadığı süre önem

kazanmaktadır. Bu süre ne kadar uzun olursa, kansere

sebep olma ihtimali de o derece de artmaktadır.

Camyünü, taşyünü ve seramik yünü malzemelerde bu

süre, lif çapına ve kimyasal bileşimine bağlı olarak,

birkaç ay ile birkaç yıl arasında değişmektedir.

Kauçuk köpüğü ise, sağlık açısından tamamen

zararsız bir yapıda olup, gıda endüstrisinde bile rahadıkla

kullanılabileceğini gösteren belgelere sahiptir.

Ekonomikliği:Camyünü, ilk yatırım maliyeti kauçuk köpüğüne göre

daha düşük bir malzemedir. Ancak camyününün yüksek

yoğuşma riski, bünyesine su alan yapısı, çeşitli sebeplerle

ısıl performansını kaybetmesi, ilave bir kaplama

gerektirmesi göz önüne alındığında ve korozyon riski,

çevreye verdiği zararlar, bakım giderleri hesaplandığında,

kauçuk köpüğüne oranla oldukça pahalı bir malzeme

olduğu görülmektedir.

Tesisattaki tüm ısı yalıtım uygulamalarında olduğu

gibi klima kanallarında da doğru ısı yalıtım

malzemesinin seçimi, istenilen performansların elde

edilmesi açısından son derece önemli bir konudur.Ülkemizde klima kanal lar ının ısı ya l ı t ımuygulamalarında camyünü kullanılmakla birlikte; bu

uygulama camyününün zaman içerisinde sahip olduğuözellikleri yitirerek tüm sistemde önemli boyutlardahasara sebep olduğu için doğru bir seçim değildir.

Klima kanallarının ısı yalıtımında kauçuk köpüğü

kullanılması ise; tesisatın ömrü, işletme kolaylığı,kullanım süresi boyunca problemsiz bir sistem sunması

ve ekonomiklik gibi pek çok açıdan avantajgetirmektedir. Kauçuk köpükleri çağdaş ve ileri

teknoloji ürünü, üstün özelliklere sahip bir malzemedir.

Ancak her üründe olduğu gibi kauçuk köpüğünde de

bir kalite anlayışı ve standartlara uygunluk bulunmalıdır.Her siyah kauçuk köpüğü, iyi bir ısı yalıtım malzemesi

değildir. Bir ürün ancak, teknik özellikleri, kalite belgesi,spesifikasyonu, standardarı ve bunların belgelendirildiği

kurumlar bilindiği zaman uluslar arası niteliğe ve kalite

düzeyine ulaşabilir.

KAYNAKÇA

1. Karakoç, T. H., Binyıldız, E., Turan, O., 1999 Binalarda

ve Tesisatta Yalıtım ÖDE Yayınları G20.

2. Türker, A., Tesisat Yalıtımında Neden Elastomerik Kauçuk

Köpüğü, ÖDE Çalışmaları, No: MT-061

3. Binyıldız, E., Mineral Lifli Malzemeler ve Sağlık, ÖDE

Çalışmaları, No: G-007

4. Klima Kanallarının Yalıt ımında Neden K-Flex, ÖDE

Çalışmaları, No: MT-021

5. Behrens, Wöss, Isoliertechnik, 5/1990

6. Wöss, H.P., "Water Vapour Diffusion and Cold Line Insula-

tion, Principals and the Practical Application" Isolatie 9/1994


atölye'den

CNC FREZE TEZGAHLARI İÇİN BİR ELİPSOİDİN İMALATPROGRAMININ HAZIRLANMASI VE UYGULANMASI

Yrd. Doç. Dr., Orhan ÇAKIR, Öğr. Gör. Erol KIL1ÇKAPDicle Üniversitesi Müh. Mim. Fak. Makina Müh. Böl

Sürekli olarak gelişen ve yaygınlaşan bilgisayar veiletişim teknolojileri aracılığıyla artık global biryapılanma içerisine giren imalat dünyasında da

paylaşılan bilginin elde edilmesinin ve kullanılmasınınönemi artmaktadır. Günümüzde tasarım ve imalatsektörünün bütün ekonomik aktiviteleri içerisinde birköşe taşı konumuna gelebilmesi için; imalatta verimliliğinarttırılmasını ve maliyetin düşürülmesini gerektirir [lJ.Daha önceleri ve günümüzde karmaşık ve özel profillerigerektiren imalat parçalarının yapılması oldukça zorluklargöstermiş ve göstermektedir. Bu zorluklar karmaşıkparçaların işlenebilmesi, imalat kalitesinin yükseltilmesi,hızlı ve seri üretimin sağlanması, maliyetin düşürülmesi

amaçlarıyla sayısal denetimli takım tezgahlarınınkullanımını hızla yaygınlaştırmaktadır. Son zamanlardabu ilgi gittikçe artmış ve CNC tezgahlarında imalatlarınınyapılabilirliği üzerinde çalışmalara başlanılmıştır [2].Bunlardan, imalat mühendisliğini en çok ilgilendirenküre, eliptik koni, elipsoid, paraboloid,... gibi simetrikuzay şekillerinin imalatı olmuş ve bunların imalatlarınınyapılabilmesi olanakları araştırılmıştır [3]. Bundan öncekibir araştırma, elipsoid üzerine elips ve parabol kanallarınnasıl açılabileceği üzerine yapılmış ve bu şeklin programıhazırlanarak imalatı gerçekleştirilmişti. Bundan sonra dayukarıda isimleri söylenilen analitik denklemlere sahipolan uzay şekillerinin, programlarının nasılçıkarılabileceği de bu çalışma ile gösterilmiş ve uygulamaolarak ta, bir eliptik koniye uygulanarak programı veimalatı gerçekleştirilmiştir [4][5].

Programların çıkarılmasına geçmeden önce, konu ileilgili bazı önemli tanıtımların yapılmasında fayda vardır.

GENEL TANIMLAR

Elipsoid Yüzeyin TanıtımıTasarım ve imalatı yapılacak elipsoid üç boyutlu

(Şekil 1) ve X,Y eksenlerinden birine göre simetrik birgeometriye sahiptir. Referans olarak taban yüzey

merkezi esas alınmaktadır. Başlangıçta dikdörtgenkesitli parçadan imal edilecek olan bu uzay şeklinin

imalatı esnasında freze çakısının şeklin yüzey iüzerindeki kesme yolu (Z değeri) daima sıfırdan büyük

olmak şartıyla (Z>0), X=0 ve Y=0 değeri göz önündebulundurularak hesaplanır. Bu araştırmada uygulama

olarak esas alınan elipsoidin denklemi göz önünealınarak örnek verilirse;

( X

2 / a 2 ) + ( y 2 / b 2 ) + ( z 2 / c 2 ) = {

x = a\CosO

0)

y =z = sabit

bulunur. Bu değerlere bakılırsa freze çakısının dikdörtgen

parça yüzeyi üzerinde elipsoidin oluşturulması için ikiyol takip etmesi gerekir. Birincisi Z'in çeşitli değerlerine

göre Z ekseni etrafında (parçanın dönmesiyle) eşitlik (1)

de görüldüğü gibi elips şeklindeki yol, ikincisi de yukarıda

bahsedilen elipsoidin ayırtı üzerindeki doğrusal yoldur.

Bu doğrusal yol, bu grup içerisinde bahsedilen bazı

şekillerin analitik denklemlerine göre; daire, parabol ve

hiperbol olabilir [6] [7].

Şekil 1. Elipsoidin Şekli

Mühendis ve Makina - Cilt: 42 S,ayı: 502

atölye'den

CNC Freze Tezgahının Tanıtımı

Sayısal denetimli bir tezgahta, tezgah denetim ünitesi

tarafından okunan komutların yerine getirilebilmesi veparçanın işlenebilmesi için gerekli ana hareketler, ilerlemehareketleri ve yardımcı hareketler tezgah üzerindekihareket elemanları yardımıyla yapılır. Şekil 2'de CNCfreze tezgahından da görüldüğü gibi, freze çakısınınX,Y,Z eksenleri yönündeki hareketleri pozitif, tersiyönündeki hareketleri negatif olarak kabul edilir. Tezgahüç adet doğrusal, bir de dönerli iş tablasının hareketiolmak üzere dört hareket yapabilme olanağına sahiptir.Genellikle Z ekseni ana mil hareket yönü olarak kabuledilir. X ekseni yatay ve tablaya paraleldir. Bu hareketdüşey düzlemde parça ve takımın ana hareketini temsileder. Y ekseni, X ve Z eksenlerinin oluşturduklarıdüzleme dik yöndedir. Şekil 2' de, tezgah gövdesi (1), Xekseni doğrultusunda hareket edebilen iş tablası (2), Yekseni doğrultusunda hareket edebilen (düşey

doğrultuda) sport (3), vida ve kırlangıç kuyruğu kızaklarıtaşıyan düşey tezgah gövdesi (4), koç (ram) veya iş tablasıboyunca doğrusal hareket yapabilen (Z eksenidoğrultusunda) iş mili (5) gösterilmiştir. Tezgahtaki

hareket elle kontrol edilebildiği gibi, programla daotomatik hareket edebilmektedir [7].

Programlama Tekniğinin Tanıtımı

Programlama, matematiksel denkleme bağlı olarakXY düzleminde sözü edilen kam geometrisine uygunoluşur. Kam geometrisinin imalatı için freze çakısına Z

ekseni istikametinde verilen harekede çakı, parça yüzeyiüzerinde dönme ve öteleme hareketlerinin etkisi altında

kesme işlemini gerçekleştirir. Bu kesme işlemi Z ekseniüzerinde, şeklin yüksekliği (C) kadar devam eder.Durumu formüllerle ifade edersek,

a) Elips kesitler için;

(X

2/a2)+(?2/b2)=l

x = a.CosO

y = b.Sin6

(2)

(3)

(4)

Şekil 2. Dört Eksenli Martvin CNC Freze Tezgahı

olur. Burada 0 açısı, iş parçasının Z ekseni etrafında O"

den 360" ye kadar ki dönme açısını gösterir. Z ekseni

üzerinde X=0, Y=0 da şeklin tepe noktası olur ve bu

tepe noktasında çakı, ilk başlangıçta belirli bir uzaklıkta

geriden alınarak, kesme işlemi başlatılır. Uygulamada,

şeklin tabanın boyutlarına bağlı olarak kesme işlemi 220

mm geriden başlatılmıştır.

b) Dairesel kesitler için;

(x2/R2)+(y2/R2)=lx = R.Cos9y = R.Sin6

olur. Burada da kesme işlemi elips kesitin işlenmesinebenzer, ancak çakının parça etrafındaki hareketi elipsdeğil de dairedir.

Programlama Parametrelerinin Tanıtımı

Programlama parametreleri, sayısal değerlerin yerinegeçen ve istenilen noktaları birbirine bağlayarakdeğerlendiren simgelerdir. Bu simgeler ISO sisteminegöre verilmiştir ve kullanılan bu frezede de iki tiptir.Bunlar L ve E harfleri ile gösterilir. Bunların kısacaanlamlarını açıklarsak;a) Program değişkenleri (L): Bunların sayısı 20 dir. LO

dan L19'a kadar değer verilebilir. Bu simge

programlamada baştan sona kadar kullanılır vebunlarla başlayan konular sırasıyla; dört işlem,karekök alma, trigonometrik ifadeler, ... dir,

b) Dış değişkenlerin tanımı (E): Değeri beş basamaktır.Bunun görevi L ile kesici takım arasındaki ilişkiyisağlamaktır.


atölye'den

KESİCİ UYUMU

Bu tip freze tezgahlarında, freze çakısının üç eksenyönünde de eğrisel veya doğrusal kontrolü sağlanmıştır(3D). Buna göre, çakı üç eksen yönünde de doğrusalinterpolasyon ile kesme yapmakta ve daima yüzeye, yüzeynormali istikametinde temas etmektedir[7]. Yüzey nor-mal vektörlerinin yönü de daima parçadan dışarıyadoğrudur (Şekil 3).

Şekil 3. Her Bir Nokta için. Normal Vektörün Gösterilişi

Freze çakısının yüzey üzerindeki hareketi G29 ile,durma işlemi de G40 ile verilmektedir. Frezelemeişlemine giren noktanın koordinatı x,y,z ve normalvektörün koordinatı da P, Q, R ile gösterilerek, aşağıdakidenklem ile freze çakısının yüzey üzerindeki hareketitanımlanmıştır. Buna göre, denklem aşağıdaki gibiyazılmakta ve işleme girecek yüzeyin üç boyutlu denklemiF(x,y,z) ise, normal vektörün koordinatları aşağıdakisıraya göre hesaplanmaktadır.

G29 XL4 YL5 PA QB RC (5)

(6)

(7)

(8)

(9)

= 1 000 /

dF/dx.I

dF/dy.I

(10)

(11)

(12)

PROGRAMLAMA

Bu programlamada takip edilecek yöntem, göz önüne

alınan uzay şekillerinin programlarının yazılımında da

geçerli olmakla beraber, uygulama programına yardımcı

olması açısından, elipsoid esas alınır ve denklemi de

imalatı yapılan elipsoidin denklemi olan 4x2+2y2 +z2 =

22500 olarak kabul edilmiştir.

Elipsin Denklemi

4x2 +2y2= 22500 -z2

x2 /[(22500 - z2 )/ 4]+ y2 /[(22500 - z2 )/ 2]= l

a2 =(22500 -z2)/ 4

b2 =(22500 -z2)/ 2

1 4

y-b^.Sind

z = Sabit

Kesici Uyumu

dF/dz =

I = 1 000 / + (9F / Oy}2 + (dF / 3z)2

A = (dF/dx}l = 8x./ - S.(arCosO}l

= 4y.I = 4.fo Sin 9 )/

G29 XL7 YL8 ZL6 PA <pB RC

Analitik İfadeli Elipsoidin Programı%1 2 3 4

S745 M03 M40 F500

N 1 00 (PROGRAM FOR AN ELLIPSOID)

Z60


atölye'den

G1X20G51 Z-Ll=0 (ANGLE)L6=150.00 (Z)

N200 L2=-L6*L6+22500

L3=L2/4L3=RL3 (a,)L4=L2/2L5=RL4 (b,)L7=L3*CL1 (X)L8=L5*SL1 (Y)

N210 (NORMAL1SATION ROUTINE)L9=8*L7L10=4*L8L11=2*L6L12=L9*L9L13=L10*L10L14=L11*L11L15=L12+L13+L14L16=RL15L17=1000/L16

L9=L17*L9

L10=L17*L10L11=L17*L11

N220 (END OF NORMALISATION)Di (CALLING COMPENSATOR:!)G29 XL7YL8 ZL6 PL9 (pLİO RL11Ll=Ll+5 (INCREMENT ANGLE)G79 LK361 N200 (TEST ANGLE 360)DO G40 G91 X20

G90

Ll=0L6=L6-s (DECREMENT z)G79L6>-5 N200 (TESTZ>-5)G40DOzıoX90

M02

&.

SONUÇ

Bu çalışma ile, analitik ifadeli uzay şekillerinden birisiolan elipsoidin, bilgisayar sayısal denetimli (CNC) freze

tezgahlarında işlenmesi için gerekli olan imalatprogramın nasıl düzenleneceği bir uygulama üzerindegösterilmiş ve bu amaçla Mikro Wax programlamakullanılmıştır. Bu işlemler sırasında, kesici takım sürekliyüzey normal vektörü yönünde kesme işleminiyapabilmesi için, küresel uçlu freze çakılarınınkullanılmasında yarar olacağı sonucuna varılmıştır.

SEMBOLLER

G29 : Kesici uyumuG40 : Takım telafisinin iptaliG79 : Konumlama için ayrılmış fonk.G91 : Eklemeli giriş datalarıM02 : Program bitişiM03 : Ana milin saat ibresi yönünde dönmesiM40 : İş milinin boyuD01 : Çakının kesmeye başlamasıDO : Çakının kesme bitişiF : Dakikadaki ilerleme (mm/dak)S : İş milinin devri (d/dak)

KAYNAKÇA

1. T. Dereli, H. Filiz, "Bilgisayar Destekli Tasarım ve Üretim

Sistemlerinde Bilgi Değişimi ve Standartları", Mühendis ve

Makina, Cilt:38, Sayı: 452, s:ll-19, 19972. D.A.W., An Introduction to CNCMachining, Workingham- 19843. G. Fisher, Matbematical Models, Friedr. Vieweg & Shon

Braunschweig/Wiesbaden, 1986

4. A. inan, "CNC Machining of Elliptic Paraboloid Using Com-

puter Numerical Control Systems", The Journal of Fırat Uni-versity, Cilt:6,1991

5. A. inan, "CNC Freze Tezgahları İçin Analitik İfadeli UzayŞekillerinin İmalat Programlarının Çıkarılması ve Uygulaması",

5. Ulusal Makina Teorisi Sempozyumu, Bursa, s:213-221,19916. A. înan, "CNC Machining of Lines of Curvature on the

Elliptic Paraboloid", The Journal of Fırat University, C:4,

Sayı:l, s:35-47, 19897. NÜM 760E, Prograrnming Manuel, 19808. A.D. Roberts, R.C. Prentice, Programmingfor Numerical Con-

trol Machines, 2ml Edition McGraw Hill Book Company, Gregg

Division, New York-19789. J.J. Chıld, Numerical Control Part Pngraınming, Industrial Press

Inc., New York- 1973

10. M. Akkurt, Nümerik Kontrollü Tezgahlar, Asil Teknik YayınNo. l İstanbul- 1986

11. B.L. Jones, Introduction to Numerical Control, Copyright byReston Publishing Com. Inc.,Virginia-1983

12. A. Jefery, Mathematia far Engineers and Scientisls, Nelson, 1971

13. THOMAS-FINNEY, Calcuhs andAnalytic Geometry, Fifth edi-tion Addison-Wesley, 1979


TEKNİK KINLARIMIZ

Eğer,ürettiğiniz Parçalarıtemizlemek zorun-daysanız.

Tıırkı sıerı sinde olursan:

istek veya taleplerinize göre size farklıseçenekler ve ilerlemiş teknolojidenörnekler sunabiliriz.

Detaylı broşürlerimizi isteyiniz.

ÖZWĞ/rMühendislik-Danışmanhk

TMMOB Makina Mühendisleri OdasıSümer Sokak 36/1-A Demirtepe -ANKARA

Tei ;0-312-2313159 Fax:0-312-23131e-post;ı : yayin@mmo,org.tr. http'yAvy™,mmo.o

Kumbaracilar Sok. No: 13/8B 1030 Feneryolu-Kadiköy / istanbulTelefon 4-901216)3469445Mobıle 4-90 İ542) 8 95 73 66Telefax +90İ216I 3 4 7 1964

Dûrr Ecoclean GmbHMühlenstrafte 1 2D-70794 Fı[email protected]

www durr.com/ecoclean

TMMOB MAKİIMA MÜHENDİSLERİ ODASI İZMİR ŞUBESİII. ULUSAL HİDROLİK PNÖMATİK KONGRESİ VE SERGİSİ

8-11 KASIM 2001İzmir Efes Convention Center - İZMİR

iletişim:Tel :(0232) 46341 98-131

Fax: (0232) 422 60 39e-posta: [email protected]

I. GÜN - 08 KASIM 2001 PERŞEMBE GÜN - 10 KASIM 2001 CUMARTESİ

09.30-12.00 : Açılış OturumuOturum Başkanı : Doğan ALBAYRAK

12.00 : Sergi Açılışı12.30-14.00 : Öğle Yemeği

14.00-15.00 : OTURUM 1AOturum Başkanı : Şemsettin IŞIL

"Hidrolik Sistemlerde Modern Ölçme Yöntemleri"Mehmet KOCABAŞ"Şişirme Makinalarmda Cidar Kontrolü"Y.Selim KARAKAŞ

16.00-17.00 : OTURUM 2AOturum Başkanı ; Zeki ADER

"Ateşe Dayanıklı Yanmaz Hidrolik Sıvılar Poliglkol - Su Çözeltileri"Didem CANDAN"Hidrolik Yağların Katkıları"Ertuğrul DURAK - Esin ÇULCUOĞLU - Filiz KARAOSMANOĞLU

19.30 : Açılış Kokteyli-CELKA A.Ş. l EMİ A.Ş.

II. GÜN - 09 KASIM 2001 CUMA

09.30-10.30 : OTURUM 3AOturum Başkanı : Semih KUMBASAR

• "Hidrolik Sistemlerin Tasarımında Paket Program ve Hidrolik ModüllerKullanılarak Kolay Benzetim Yapılması "Tuna BALKAN - M.A.Sahir ARIKAN"Hidrolik Sistemlerin MATLAB - RTWT ile Gerçek Zamanlı Denetimi"M. Burak GÜRCAN - ilhan BAŞÇUHADAR - Tuna BALKAN

09.30-10.30 : OTURUM 1BOturum Başkanı : ibrahim YÜKSEL

"Hidrolik Yağların Ana Fonksiyonları ve Hidrolik Yağ Seçimi"Ahmet GÜVEN•Hidrolik Yağların iki Büyük Düşmanı: Kirlilik ve Su"ibrahim. H. ÇAĞLAYAN

10.30-11.30 : Ara

11.30-12.30 : OTURUM 4AOturum Başkanı : Durmuş KARA

•Tasarımda Kontrol Tekniğinin Yönlendirici Etkisi"Hayrettin KARCI•Pnömatik Valflerin Gerçek Performanslarının Belirlenmesi ve Test Kriterleri"H.Aytunç ERASLAN

11.30-12.30 : OTURUM 2BOturum Başkanı : Ahmet C6RANOGLU

"Hidrolik Sistemlerde Filtrasyon ve Filtre Elemanının Özellikleri"Salih EMANET"Hidrolik Ünitelerde ve Yağlama Sistemlerinde Bakım ve işletmeMaliyetlerinin Filtrasyon Yoluyla Azaltılması"Ö. Tanzer GÖKALP

12.30-14.00 : Öğle Yemeği

14.00-15.00 : OTURUM 5AOturum Başkanı : Ali KAVUR

• "Sıvama Preslerinde Hidrolik Uygulamaları"Cüneyt SİPAHİOĞLU"Sıvama ve Metal işleme Preslerinde Modül Blok Uygulamaları"Güner ÇELİKAYAR

14.00-15.00 : OTURUM 3BOturum Başkanı : Suat DEMİRER

• "Motorlu Araçların Soğutmasında Hidrostatik Fan Tahriği"Pars KAPLANGI"Hidrolik Gürültü ve Azaltma Yöntemleri"Behiç ERTÜRK

15.00-16.00 : Ara

16.00-18.00 : PANELPanel Yöneticisi : Ali Ekber ÇAKAR

"Hidrolik Pnömatik Sektöründe Tasarımcı, imalatçı, Uygulayıcıve Kullanıcı ilişkileri, Hizmet ve Personel Akraditasyonu"

Panelistler : Semih KUMBASAR (AKDER), Gökhan 8İRBİL (TÜRKAK),Bülent E. PLATİN (Üniversite), Rıza GÜRBÜZ (Meslek Yüsek Okulu),Fatih ÖZCAN (Sektör Temsilcisi}H Basri BOZKURT (Servis Veren Kuruluş Temsilcisi)

20.30 : Konser - Makina Mühendisleri Odası izmir Şubesi TSM Korosu

09.30-10.30Oturum Başkanı






16.00-18.00Panel Yöneticisi





OTURUM 6AO.Cahit ERALP"Hidrolik Simülatör Tasarımı"H. Ersel ÖNER- M. Burak GÜRCAN-ilhan ÇUHADAR - Tuna BALKAN"Kuvvet Geribeslemeli Bir Test Düzeneğinin Tasarımı Analizi ve SistemElemanlarının Seçimi"Mesut ŞENGİRGİN - ibrahim YÜKSEL

OTURUM 4BLütfü MUMKAYA"Endüstriyel Santrifüj Kompresör Ön Tasarımı"O.Cahit ERALP - K.Atılgan TOKER"Hava Dağıtım Sistemleri"Murat EMİL

Ara

OTURUM 7ATuna BALKAN"Elektrohidrolik Valflerin Gelişimi ve Karakteristiklerinin incelenmesi"ibrahim YÜKSEL - Mesut ŞENGİRGİN"Loiik Valf Tekniği ve Uygulamaları"ismail OBUT

OTURUM 5BMehmet ÖZSAKARYA"Traktörlerde Hidrostatik Direksiyon Sistemi Tasarımı"Cüneyt DAĞDEVİREN - Ali KULLUKCU"Tarım Traktörlerinin Hidrolik Sistemlerinde Gözlenen Gelişmeler"Galip KEÇECİOĞLU

Öğle Yemeği

OTURUM 8AY.Samim ÜNLÜSOY"Dudaklı Sızdırmazlık Elemanlarında Sızdırmazlık Analizi"Metin AKKÖK"Sızdırmazlık Elemanlarında Karşılaşılan Problemler, Nedenleri ve ÇözümÖnerileri"Bülent DEMİRALP

OTURUM 6BOsman SERTER"Hidrolik Devrelerde Asitleme ve Temizleme işlemi ve Bir Uygulama"Emrullah ÇAYIR - Soner ARSLAN"Eksene! Simetrik Ani Genleşmeli Borularda Kompleks ÇevrintiliTürbülanslı Akısın Sayısal Hesaplanması"Tahir KARASU

Ara

PANELAhmet KUZUCU"Hidrolik Pnömatik Sektöründe Üretimin, ithalatın veihracatın Sprgulanması, Denetimi ve StandardizasyonuSadık DEMİR İTSE), Ahmet CERANOĞLU IAKDER ),Mehmet ÖZKAN (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı), Ali Ulvi İZ (MİB l,Arman MINASYAN (Sektördeki imalatçı Kuruluş Temsilcisi)Ahmet SERDAROĞLU (Sektördeki ithalatçı Kuruluş Temsilcisi),Melih ŞAHİN (MMO Başkan Vekili)

IV. GÜN - 11 KASIM 2001 PAZAROTURUM 9AHalil YILMAZ"Elektropnömatik Basınç Kontrol Valfleri"Necip CAYAN"Pnömatik KasEnver ÇATAK

OTURUM 7 B,Oöuz INCEOGLU"Geriye Doğru Basamaklar Arkasında Komplels Çevrintili Türbülanslı AkısınSayısal Hesaplanması"Tahir KARASU"Hidrolik ve Pnömatiğe Alternatif Çözüm; Doğrusal Motorlar"Ersoy KARAÇAR v a

OTURUM 10AM.A.Sahir ARIKAN"Servohidrolik Amortisör Dinamometresinin Dinamik Modeli ve Simülasyonu"Tuna BALKAN - Y.Samim UNLUSOY"Servo Denetimli Hidrolik Sistemlerin Benzetimi"M. Burak GÜRCAN - ilhan BAŞÇUHADAR - Tuna BALKAN

OTURUM 8BMetin AKKOK"Hidrolik Sistemlerinde Meydana Gelen Kayıpların incelenmesi"Galip KEÇECİOĞLU - Naser CUNEYTOGLU"Hidrolik Sistemlerde Arıza Bulmaya Sistematik Yaklaşım"Ahmet SARAÇ

Öğle Yemeği

F.ORUMUzeyir ULUDAĞKongrenin Değerlendirilmesi

Kapanış Yemeği-Makina Mühendisleri Odası

TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI İSTANBUL ŞUBESİ

II. ÇEVRE VE ENERJİ KONGRESİ

15-17 Kasım 2001Yıldız Teknik Üniversitesi - İSTANBUL

İletişim:Tel: (0212) 24503 63/64Fax: (0212)2498674

e-posta:[email protected]

08:30-09:3009:30-10:0010:00-10:30

1.OTURUMOturum Başkanı

11:15-12:15

12:15-12:30

12:30-13:30

2.0TURUMOturum Başkanı13:30-14:30

14:30-14.45

14.45-15.00

3.OTURUMOturum Başkanı15:00-16:15

KayıtAçılış KonuşmasıAra

Üzeyir ULUDAĞ (İst. Şb. Bşk./Kongre Düzenleme Kurulu Üyesi)İstanbul'da Binalardaki Isınma Amaçlı YakıtTüketiminden Kaynaklanan Karbon DioksitEmisyonlarıDoç. Dr. Mikdat KADIOGLU, Doç. Dr. Ahmet DURMA YAZİstanbul'da Fotokimyasal Kirlilik Seviyeleri veKaynakları Üzerinde Bir DeğerlendirmeProf. Dr. Selahattin İNCECİKDoğal Gaz Yanması ve Emisyon OluşumuYDoç.Dr. Erhan BÖKE,Mak.Yük.Müh. A.Abdülkadir AKGÜNGÖR,Mak.Yük.Müh. Cihat AYDINTürkiye'de Enerji ve Çevre Konusunda Yapılan EnBüyük Hataların Bir LaboratuvarıMimar Melda KESKİN

Değerlendirme

Öğle Yemeği Arası

Coşkun ÖZBAŞ (MMO istanbul Şube Eski Yön. Kur. Bşk.)Elektrik Enerjisi Üretim Teknolojileri ve İklimDeğişikliğine EtkisiProf. Dr. irfan GÜNEY, Araş. Gör. Gökhan GÖKMENSoğuk ve Sıcak Hava Üretimi İçin Kullanılan RüzgarEnerji TesisatıProf. Dr. R. Nazar KÖRPEYEV, Öğr. Gör. Ş.D.TULEMEDOVİklim, Işık ve Ses Açılarından Bina Kabuğu TasarımıDoç.Dr. Gül Koçlar ORAL, YDoç.Dr. Alpin Köknel YENER,Ar.Gör.Dr. Nurgün Tamer BAYAZITRüzgar Enerjisinin Çevresel Etkileri ve Bu EtkilerinAzaltılmasında Planlamanın RolüAraş. Gör. Zeynep PEKER

Değerlendirme

Ara

Songül ÖZTÜRK (Çevre Müh. Odası İst. Bşk.)İklim Değişikliği, Kyoto Protokolü ve TürkiyeMeteoroloji Müh. Zeynel KÖKÇAM,Biyolog Ayça Erem BAHADIREnerji Çevre ve ToplumYrd.Doç.Dr. Muammer TUNAEndüstriyel Bacalarda Hava Kalitesi KorunmasıYönetmeliği ve Isıl Tekniği İstemlerinin OptimizasyonuDoç.Dr.Arif HEPBAŞLI, Yrd.Doç.Dr.Aydoğan ÖZDAMAR,Mak. Müh. Tarık Efe KENDİR

: Türkiye'nin Enerji Açığının Giderilmesinde KömürünÖnemiProf. Dr. Güven ÖNAL

: Rüzgar Enerji Potansiyelinin Belirlenmesinde YerSeçiminin Önemi: Sinop ÖrneğiDoç. Dr. Sema TOPÇU, Y.Doç. Dr. S. Sibel MENTEŞ,Doç. Dr. Yurdanur S. ÜNAL, Prof. Dr. Zafer ASLAN

16:15-16:30 : Değerlendirme

16:30-16:45 : Ara

16:45-18:15 : PANEL"Enerji Sektöründe Çevre Sorunları"

Panel Yöneticisi : Yavuz BAYÜLKEN (Şube Eski Yön. Kur. Başkanı)

Panelistler : Melda KESKİN Greenpeace (Akdeniz Ofisi)Prof.Dr. Doğan KANTARCI istanbul Ün. Orman Fak.Melda KESKİN Greenpeace (Akdeniz Ofisi)Prof.Dr. Doğan KANTARCI istanbul Ün. Orman Fak.Fizik Y. Müh. Zeliha GEMİCİ Çevre Bakanlığı ÇevreKirliliğini Önleme ve Kon. Gn. Md.Prof.Dr. Tolga YARMAN Galatasaray Üniversitesi


10:30-10:45

10:45-11:00


Necdet KAHRAMAN (Kongre Düzenleme Kurulu Üyesi)Ülkemiz Enerji Bütünlemesinde Linyit ve TermikSantrallerDr. İlker ŞENGÜLERJeotermal Isı PompasıMak. Müh. Eren KALAFATBiyokütle EnerjisiHayrettin KARACAYakıt HücreleriDoç.Dr. Süleyman KAYTAKOĞLU,Araş. Gör. Levent AKYALÇIN

Değerlendirme

Ara

Yasemen ÇINAR (Kongre Düzenleme Kurulu ÜyesiYenilenebilir Enerji Kaynağı Biokütle ve KüçüksuKütlelerinden Enerji Eldesi, Şimdi ve GelecektekiUygulamalarıMeteoroloji Müh. Fahrettin ÇELİKTAŞBiyokütle Adayı Susam Sapının Hızlı Piroliziyle SentetikSıvı Yakıt EldesiKimya Y. Müh. Funda ATEŞKolza Yağlı Tohumlarının Sentetik Sıvı Yakıt EldesiAraş. Gör. Özlem ONAY, Y. Doç. Dr. Sedat H. BEİS,Prof. Dr. Ö. Mete KOÇKARSoya Küspesinin Hızlı Pirolizine Parçacık BoyutununEtkisiAraş. Gör. Başak Burcu UZUN

12:00-12:15

12:15-13:15

3.0TURUMOturum Başkanı13:15-14:30

14:30-14:45

14:45-15:00


16:00-16:15

16:15-16:30

16:30-18:30

Panel Yöneticisi

Panelistler

1. OTURUMOturum Başkanı

09:30-10:30

10:30-10:45

10:45-11:00

Değerlendirme

Ara

Haydar ŞAHİN (Kongre Düzenleme Kurulu Üyesi]Elektrikli Otomobillerde Enerjinin DepolanmasıDr. Şule KUŞDOĞANYüksek Küllü Bitümlü Toz Atık Kömürlerden TemizKömür KazanımıAraş. Gör. Hale SÜTÇÜ, Maden Y. Müh. Nilüfer BAYRAK,Doç. Dr. ihsan TOROĞLUDoğalgazda Scada SistemleriMak. Y. Müh. Serkan KELEŞER,Mak. Y. Müh. Cansal COŞKUN,Mak. Müh. Ahmet YETİKUlusal Güneş Pilleri Stratejisi TaslağıDr. Tanay Sıdkı UYARCam Kaplamaları ile Isıtma ve Soğutma EnerjisiKazançlarıMimar Gül PEKIŞIK, Y. Mimar Yücel AKYÜREK

Değerlendirme

Ara

Nilhan ÜRKMEZ (Kongre Düzenleme Kurulu Üyesi)Avusturya'da Yenilenebilir Enerji KaynaklarıMihail PAULAElektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Isıl Güç TesislerininEkserji Analizi ve ÖnemiDoç. Dr. Ahmet DURMAYAZEnerji Denkliliği (Balansı) Metodolojisi ve TekstilSektöründe UygulamasıDoç.Dr.Arif HEPBAŞL1, Araş.Gör.Sima SERTSÖZ,Mak.Müh.Tarık Efe KENDİRYeni Tip Termoelektrik Sinyal Dönüştürücüleri içinMateryal Parametrelerinin OptimizasyonuProf. Dr. Mirhasan EKBEROV,Prof. Dr. Nazmi Turan OKUMUŞOĞLU,Araş. Gör. Filiz KORKMAZ

Değerlendirme

Ara

PANEL"Ulusal Enerji Politikalarının Oluşturulması"Ahmet ENİS (Kongre Düzenleme Kurulu Üyesi)

Gazi İPEK EMOİst. Şb. Bşk.Prof.Dr. izzettin ÖNDER istanbul ÜniversitesiMete TÜTÜNCÜ KongreYürütme Kurulu ÜyesiProf.Dr. Eralp ÖZİL Yeditepe Ün. Mim. Müh. Fak. DekanıNecati ARIKAN istanbul Sanayi OdasıDr.Tanay Sıdkı UYAR Marmara Un.Müh.Fak.oğr.uyesi/Yürütme Kurulu Üyesi

Münür AYDIN (İKK Sekreteri-MMO İstanbul ŞubeYön.Kur.Üyesi)Bir Termik Santralin Yerli Yapılabilecek Malzeme veEkipmanlarının TespitiMak. Müh. A.Metin YÜCELZonguldak Kömürlerinden Pilot Ölçekte ÇevreyeDuyarlı Biriket ÜretimiDr. Ayşen YAVUZDOĞAN, Doç. Dr. ihsan TOROĞLUEnerji Tasarrufu Yönünden Standartların YetersizliğiProf.Dr.Alpin Kemal DAĞSÖZ, Y.Müh.Kemal BAYRAKTAR,Mak.Müh.Hüseyin ÛNVERENEnerji Korunumunda "Düşük Enerjili Bina" TasarımlarıDoç.Dr.Türt .n GÖKSAL, Prof.Dr.NecdetÖZBALTA

Değerlendirme

Ara

12:00-12:15

12:15-13:15

3.OTURUM

Oturum Başkanı

13:15-14:15

14:15-14:30

14:30-14:45

14:45-17:00

Panel Yöneticisi

Panelistler

17:00-17:15

17:30

Türkiye'nin Konut (sıtmact/ığ/ncfa Jeotermai Enerji

Potansiyeli ve Çevreye KatkısıJeoloji Müh. ibrahim AKKUŞ,Jeoloji Müh. Önder AYDOĞDU,

Jeoloji Müh. Selahattin KAHRAMAN

Jeoloji Müh. Sinan SARPTürkiye'nin Güneş Enerjisi Potansiyelinin Kereste

Kurutma Bakımından Değerlendirilmesi

Y. Doç. Dr.Kemal ÜÇÜNCÜ, Prof. Dr. Teoman AYHANAraçlarda Yakıt Olarak LPG Kullanımı ve Türkiye

Otogaz Pazarının Gelişimi

Mak. Y. Müh. Rıdvan UÇAR

Değerlendirme

Ara

Ümit ÜLGEN (MMO İstanbul Şube Eski Yön. Kur. Bşk.)

Ulusal Enerji Politikasının Oluşturulması

Mak. Müh. Mete TÜTÜNCÜ

Enerji Sektöründe Özelleştirme ve Ekonomik

Büyümeye Etkisi

Yrd. Doç.Dr.Filiz TEPECİK

Ülkemizde Mutlaka Ulusal Enerji Tasarruf Politikası

Uygulanmalıdır

Prof. Dr.Alpin Kemal DAĞSÖZ

Elektrik Piyasası Yasasında Elektrik Üretim, DağıtımFaaliyetlerinin Niteliği, Tüketici ve Çevre Üzerinde

Olması Sonuçları

Av. Gökhan CANDOĞAN

Değerlendirme

Ara

PANEL

"Enerji Sektöründe Özelleştirme Tahkim"

Kaya GÜVENÇ (TMMOB Başkanı)

Seyhan ERDOGDU Ankara ÜniversitesiAli YİĞİT EMO Başkanı

M. Cengiz FAYDALI Enerji Yapı-Yol Sen. Genel Başkanı

ilter ERTUĞRUL KİGEM Başkan Yrd.Mehmet Demir ERMAN Başbakanlık Özelleştirme

idaresi Bşk.Yrd.

Olgun ALTUNTAŞ İSO

Üzeyir ULUDAĞ(MMO ist.Şb.Bşk.Düzenleme Kurulu Üyesi)

Sonuç Bildirgesi

KOKTEYL

Z. OTURUMOturum Başkanı11:00-12:00

A.Metin YÜCEL (Kongre Yürütme Kurulu Üyesi)Enerji Ormancılığının Yenilenebilir Enerji Kaynaklarıiçerisindeki Yeri ve ÖnemiProf.Dr.Nedim SARAÇOĞLU

TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI İÇEL ŞUBESİTARIM MAKİNALARI SEMPOZYUMU VE SERGİSİ

23-24 Kasım 2001Mersin Üniversitesi Yenişehir Kampusu

İstemihan Ta/ay Konferans Salonu

İletişim:Tel: (0324) 3273800-01

Fax: (0324)3269553e-posta: [email protected]

09.00-10.00 : Kayıt10.00-10.45 : Açılış Konuşmaları

10.45-11.45 : l. OTURUMOturum Başkanı : H. Oktay TEKSÖZ (MMO içel Şube Başkan Vekili)

• Türkiye'de ve Dünya'da Tarımsal MekanizasyonDüzeyi ve GelişimiProf. Dr. Alaettin SABANCI(Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi)

• Traktör ve Tarım Makinaları SektörününGeleceği Üzerinde Çiftçinin Finans Gücü veKaynakların EtkisiProf. Dr. Ediz ULUSOY(Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi)

11.45-12.15 : Tartışma

12.15-13.30 : Öğle Yemeği

13.30-14.30 : II. OTURUMOturum Başkanı : Serdar ERKAN (MMO içel Şube Saymanı)

• Sera Teknolojilerinde Gelişmeler ve ÜlkemizSeraları İçin ÖnerilerProf. Dr. Gazanfer HARZADIN(Tartes Tarım San. ve Tic. Ltd. Şti)

• Cam Seralarda Yükler ve Geliştirme ÇalışmasıProf. Dr. Ali BAŞÇETİNÇELİK(Çukurova Üniversitesi Tarım Mak. Bölümü)

• Küçük Menderes Havzasında Tarımsal Yapı,Mekanizasyon Düzeyi ve UygulamalarıÖğr. Gör. Taner ÖÇEL(Ege Üniversitesi Ödemiş Meslek Yüksek Okulu)

14.30-15.00 : Tartışma

15,00-15.30 : Ara

15.30-16.30 : III. OTURUMOturum Başkanı : Faruk TEKİN (MMO içel Şube Sekreteri)

• Tarımda İşlem Kontrolü ve Otomasyonda YeniTekniklerProf. Dr. Galip KEÇECİOĞLU(Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi)

• Tarım Ürünleri İçin Verim Haritası HazırlamaTeknikleriProf. Dr. Bahattin AKDEMİR(T.Ü Tekirdağ Ziraat Fak.)

• Tarım ve Tarım Makinaları Sektöründe BilgiYönetimiYrd. Doç. Dr. Haluk TANRIVERDİ(Sakarya Üniversitesi Sakarya M.Y.O)

16.30-17.00 : Tartışma

19.00 : Akşam Yemeği


11.30-12.00

12.00-13.30

13.30-17.00Panel Yöneticisi

Panalistler

79.00

IV. OTURUMKamuran BASKIN(MMO Ankara Şube Sayman Üye)Tarım Makinalarında Bilgisayarla Tasarım,Analiz ve Üretimin ÖnemiProf. Dr. Tülay HARZADIN(Dokuz Eylül Üniversitesi Müh. Fak.)Toprak-Alet İlişkisinde Ortaya ÇıkanGerilmelerin 1-Deas Programı ile ModellenmesiArş. Gör. Dursun AYDIN(Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi)Tarım Makinaları Üretiminde RekabetEdebilirlik Düzeyinin Arttırılması ÜzerineÖneriler)Yrd. Doç. Dr. ibrahim İÇÖZ (T.Ü. Tekirdağ M.Y.O)

Tartışma

Öğle Yemeği

PANELYusuf ÖZTUNÇ(MMO İçel Şube Yönetim Kurulu Bask.)Tarım Politikalarının Ülkemiz Tarım MakinalarıSektörüne EtkisiProf. Dr. Ediz ULUSOY (E.Ü Ziraat Fakültesi)Prof. Dr. Gazanfer HARZADIN(Tartes Tarım San. ve Tic. Ltd. Şti.)ibrahim YALIN(Ziraat Mühendisleri Odası içel Şube Yön. Kurulu Bşk.)Zafer NERGİZ (Tarım il Müdürü)ibrahim ERKAL(Ziraat Odası Yönetim Kurulu ÜyesiSerdar YÜREKLİ(Mersin Ticaret ve Sanayi Odası Yön. Kur. Üye)

Akşam Yemeği

Vpronlpr

700 SerisiKontrol Vanaları

Basınç: 0,7-16 kg/cm2Sıcaklık: 800C max.

Model: Açılı - Y tipiÖlçü: 11/2"-24"

400 SarisiKontrol VanalarıBasınç: 0,5-10/16 kg/cm2Sıcaklık: 800C max.Model: Dişli, Glob, AçılıÛlçû: 3/4"-16"R

900 Serisi Otomatik ÖlçmeVanaları HidrometrelerBasınç: 0,5-10/16 kg/cm?Sıcaklık: 800C max.Model: Dişli, AçılıÛlçû: 1 1/2"-8"

Woltman TipiTurbobar TurbinliSu SayaçlarıBasınç: 16 kg/cm2Sıcaklık: 800C max.Ölçü 2"-20"

350 Serisi Kum Filtreleriiçin Geri Yıkama VanalarıBasınç: 0,5-16 kg/cm2Sıcaklık: 800C max.Model: TEÖlçü: 2"x2",3"x2",4"x3"

Sürgülü VanalarDÎN (3216-3225)3202-F4, 3202-F5Anma Çapı:040-0350Basınç: 6-10-16

'. 25-40 kg/cm2' Sıcaklık:

120-2250C max.

Çalpara (Swing)Tip ÇekvalflerAnma Çapı:040-0300Basınç: 6-10-16-25-40kg/cm2Sıcaklık:120-2250C max.

Lift (Yaylı) TipÇekvalflerAnma Çapı:050-0500Basınç: 10-16-25-40kg/cm2Sıcaklık: 800C max.Model: Y tipi

Yaylı (Dik)ÇekvalllerAnma Çapı:040-0300Basınç: 10-16 kg/cm2Sıcaklık: 800C max.

Dip KlapeleriAnma Çapı:040-0300Basınç:10-16 kg/cm2Sıcaklık: 8QOC max.

Hava TahliyeVanaları (Vantuz)Anma Çapı:040-0200Basınç: 6-10-16-2540 kg/cm2Sıcaklık: 800C max.Model: Tek küreli-Çift küreli

70F SerisiPislik TutucularAnma Çapı:050-0500Basınç: 10-16-25-40kg/cm2Sıcaklık: 800C max.Model: Y tipi

Demonta) ParçalarıAnma Çapı:0100-01000Basınç:10-16-25 kg/cm2

A,B,C,D,E TiPiSulama HidrantıBasınç: 10 kg/cm2Ûlçû giriş: 080-01000150 mm.Ûlçû çıkış: 065-01000150 mm.

Ş VAN A

DOĞUŞ VANA VE DÖKÜM SANAYi TiCARET LTD. ŞTt.

Merkez: 1202/1 Sokak No:26/A inşaatçılar Çarşısı Yenişehir - iZMiRTel: 0.232.433 59 43 - 433 60 11 - 449 46 69 Fax: 0.232.458 08 96

FabHka: Atatürk Organize Sanayi Bölgesi, 10000 Sokak No:18 Çiğli - iZMiRTel: 0.232.376 85 80 - 376 85 81 - 328 00 91 - 328 00 92 Fax: 0.232.376 85 82

Web: www.dogusvana.corn.tr e-mail: [email protected]

BfDf AN A

üretimiHava Kanal Ranşlam

cıvatalar

• Dübelten

• Perf öne Askı Bemanls

• SökonveMastikler

• Yapıştırıcılar

İzolasyon ÇlvBerl

fENDÜSTRİ ÜRÜNLERİ ve MAKİIİMALAT SANAYİ TİC. LTD. Ş

Yalnız Selvi Cad. özgür Sok. No:i81440 Soğanlık/Kartal • İSTANBTel : (0216) 452 37 93 PFaks : (0216) 451 91 55'y

w w w . m a k r o t e k n i k . c oe-mall:

- . »-^KJr-r . . tlffl '-.

i<«# •'•' ff*..

gg 1-6 l.9f '91.20) :xej xqd gf/ft? 9G'US '011 311 a^ 'NVS VIAIdldNVItf AtfH VIAII1>1

UB|BLUB|n6Af| BllUlpUB|BAB|-| 9A BLUJ|>|

ıdji UGABI eıusy

tk

TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI İSTANBUL ŞUBESİTMMOB SANAYİ KONGRESİ 2001

30 KASIM- 1-2 ARALIK 2001Yıldız Teknik Üniversitesi Oditoryumu Beşiktaş /

İSTANBUL

iletişim:Tel: (0212} 245 03 63-64/124

Fax: (0212)2498674e-posta:[email protected],tr

l. GÜN - 30 KASIM 2001 CUMA

10.00 : KAYIT10.30 : AÇILIŞ - KONUŞMALAR12.00-13.00 : YEMEK ARASI

13.00-14.20 : l. OTURUMCUMHURİYET ÖNCESİ VE SONRASI SANAYİ STRATEJİLERİ VEPOLİTİKALARI

Oturum Başkanı : Kaya Güvenç - TMMOB Başkanı: OSMANLI SANAYİİ İÇERİSİNDE TEKSTİL SANAYİİNİN GELİŞİMİ

Dr. Abdülkadir Buluş - Selçuk Üniversitesi: ÖZEL GİRİŞİMLE SANAYİLEŞME DÖNEMİNDE SANAYİDE YABANCI

SERMAYENİN BOYUTU (1923-1932)Arş. Gör. Hamdı GENÇ - Marmara Üniversitesi1948 İKTİSAT KONGCESİ:"Devletçilik-Liberalizm" Bir ikilemmidir?Doç. Dr. Mehmet Türkay - Marmara ÜniversitesiTARTIŞMA

14.20-14.40 : ARA

14.40-15.40 : II. OTURUMAVRUPA BİRLİĞİ SÜRECİ

Oturum Başkanı : Mehmet Soğancı - TMMOB Makina Mühendisleri Odası Başkanı: AB SÜRECİNİN SANAYİLEŞME ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: Arş. Gör. Emine Tahsin - istanbul Üniversitesi: GÜMRÜK BİRLİĞİ SÜRECİNDE İTHALATIN AÇILMASININ TEKSTİL VE

KONFEKSİYON SEKTÖRLERİNE ETKİLERJDoç. Dr. Ziynet Öndoğan Aktuğlu - Ege ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Önder Yücel - Ege Üniversitesi

15.40-16.00 : ARA

16.00-17.00 : III. OTURUMREKABET POLİTİKALARI

Oturum Başkanı : Hüseyin Yeşil - TMMOB Yönetim Kurulu Üyesi: KÜRESELLEŞME SÜRECİNDE REKABET POLİTİKALARININ TÜRKİYE

AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİProf. Dr. Arif Esin - istanbul Üniversitesi

: FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI KORUMA SİSTEMİ VE DÜNYA TİCARETÖRGÜTÜ-TRIPS ANLAŞMASI: GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERPERSPEKTİFİNDEN BİR DEĞERLENDİRMEYrd. Doç. Dr. Saadet iyidoğan - Galatasaray ÜniversitesiTARTIŞMA

II. GÜN - 1 ARALIK 2001 CUMARTESİ

10.00 - 12.00 : IV. OTURUMSANAYİ TEKNOLOJİ VE AR-GE

Oturum Başkanı : Yavuz Bayülken - TMMOB Makina Mühendisleri Odası: SANAYİ YOĞUNLAŞMASI

Doç. Dr. Meral Sarıkaya Özhan - Hacettepe ÜniversitesiTEKNOLOJİ ÇAĞI VE TÜRKİYE SANAYİDoç. Dr. Dilek Çetindamar - Sabancı ÜniversitesiKÜRESELLEŞME SÜRECİNDE TÜRKİYE'NİN DIŞ TİCARETİNDEKİHIGH-TECH MALLAR VE REKABET GÜÇLERİYrd. Doç. Dr. Feride Doğaner Göne! - Yıldız Teknik ÜniversitesiTEKNOLOJİ TRANSFERİNDE STRATEJİK BİR YAKLAŞIM:ULUSLARARASI RİSK SERMAYESİYrd. Doç. Dr. Halil i. Bulut - Karadeniz Teknik ÜniversitesiTARTIŞMA

12.00-13.00 : YEMEK ARASI

13.00-14.00 : V. OTURUMKOBİLER

Oturum Başkam : Osman Serter - TMMOB Makina Mühendisleri Odası İstanbul ŞubesiYönetim Kurulu Üyesi

: KALKINMA STRATEJİSİ OLARAK KOBİLERDoç. Dr. Fuat Ercan - Marmara Üniversitesi

: TÜRKİYENİN EKONOMİK VE SINAİ GELİŞİMİNDE KOS"LARIN YERİVE ÖNEMİAyşegül Dinç - Gazi ÜniversitesiTARTIŞMA

14.00 - 14.20 : ARA

14.20-17.00 : VI. OTURUMKÜRESELLEŞME VE TÜRKİYE

Oturum Başkanı : Emin Koramaz - TMMOB Yönetim Kurulu Yedek Üyesi: KÜRESELLEŞME VE KÜRESELLEŞMENİN TÜRKİYE ÜZERİNE

ETKİLERİProf. Dr. Sudi Apak - Trakya Üniversitesi

: KAPİTALİZMİN DİASPORASI / KÜRESELLEŞEN SERMAYE /YERELLEŞEN DEMOKRASİ - İNSAN HAKLARIYrd. Doç. Dr. Hali! Mutioğlu - Adnan Menderes Üniversitesi

KÜRESELLEŞMEYİ TARTIŞIRKEN İNSAN HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİNİ

YENİDEN GÖZDEN GEÇİRMEKProf. Dr. Meryem Koray - Yıldız Teknik ÜniversitesiARA

KÜRESELLEŞME YERELİ ÖLDÜREBİLİR Mi?: KÜRESELLEŞME

ÜZERİNE GÜNCEL BİR TARTIŞMA

Araş. Gör. Emel Baştürk Akça - Ege ÜniversitesiTÜRKİYE'DE YABANCI YATIRIMLARDr. Abdurrahman Anman - YASED

YENİ EKONOMİ NE KADAR YENİ?Doç. Dr. Hayri Kozanoğlu - Marmara ÜniversitesiTARTIŞMA

GÜN - 2 ARALIK 2001 PAZAR

10.00-12.00 : VII. OTURUMSANAYİDE İŞGÜCÜ VE ÜCRET EĞİLİMLERİ

Oturum Başkanı : Gazi ipek • TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası istanbul Şubesi Başkanı: "SANAYİSİZLEŞME"NİN GÖLGESİNDE MÜHENDİSLER ve

MÜHENDİSLİKAzi2 Hatman

: KAPİTALİZMDE DÖNÜŞÜM DİNAMİKLERİ VE SENDİKAL KRİZYrd. Doç. Dr. Özgür Müftüoğlu - Marmara ÜniversitesiTÜRKİYE'DE 80 SONRASI İMALAT SANAYİNDE KAR VE ÜCRET

EĞİLİMLERİ

Yrd. Doç. Dr. Burak Gürbüz - Galatasaray ÜniversitesiİNSAN KAYNAKLARI EĞİTİMİNİN İŞLETMELER İÇİN ÖNEMİYrd. Doç. Dr. Esra Nemli - istanbul ÜniversitesiTARTIŞMA

12.00-13.00 : YEMEK ARASI

13.00-14.00 : VIII. OTURUMSANAYİLEŞME, KALKINMA. PLANLAMA

Oturum Başkam : i. Reşat Özkan - TMMOB Makina Mühendisleri Odası İstanbul ŞubesiKALKINMA, SANAYİLEŞME, PLANArşları Başer KafaoğluGÜNÜMÜZ AÇISINDAN ULUSAL ÇIKAR, KALKINMA VE PLANLAMAKAVRAMLARININ GÖZDEN GEÇİRİLMESİProf. Dr. Ahmet Çakmak- Marmara ÜniversitesiTARTIŞMA

14.00-14.20 : ARA

14.20-15.40 : IX. OTURUMÖZEL OTURUM {KADIN EMEĞİ VE KÜRESELLEŞME)

Oturum Başkanı : Songül Öztürk - TMMOB Çevre Mühendisleri Odasıistanbul Şubesi Başkanı

Prof. Dr. Meryem Kor ay - Yıldız Teknik ÜniversitesiProf.Dr.Gülay Günlük Şenesen - istanbul ÜniversitesiDoç. Dr. Şemsa Özar - Boğaziçi ÜniversitesiSaniye Dedeoğlu

TARTIŞMA15.40-16.00 : ARA

16.00 - 17.00 : X. OTURUM

SEKTÖR VE ALAN ÇALIŞMASIOturum Başkanı : Üzeyir Uludağ - TMMOB Makina Mühendisleri Odası istanbul Şubesi

Başkanı: ÜMRANİYE SANAYİ BÖLGESİ

Yrd. Doç. Dr. Berna Müftüoğlu - Marmara ÜniversitesiMAKİNA İMALAT SANAYİYavuz Bavulken - TMMOB Makina Mühendisleri OdasıTARTIŞMA

17.00 : KONGRE KAPANIŞ18.00 : KOKTEYL

A*.SU KONTROL SİSTEMLERİ SAN. TİC. LTD. ŞTİ.

OTOMATİK KONTROL VANALARISTOKTAN TESLİMTECRÜBELİ MÜHENDİS KADROMUZLAÜCRETSİZ PROJE DESTEĞİ VE SATIŞ SONRASITEKNİK SERVİSİMİZLE HİZMETİNİZDEYİZ.

* BASINÇ DÜŞÜRME* HIZLI BASINÇ TAHLİYE* KOÇ DARBESİ SÖNÜMLEME* SİSTEM BASINCINI SABİTLEME* Sû DEPOSU SEVİYE KONTROLÜ* POMPA START/STOP KONTROLÜ* SOLENOİD KONTROLLÜ ZAMANLAMA

1202/3 Sok. No:4 İnşaatçılar Çarşısı Yenişehir-İZMİRTel & Fax: 0.232 457 57 08 (Pbx) • e-mail:[email protected] • http: www.dikkaya(*com

DOĞAL GAZ VEYALPG İLE ÇALIŞAN

lyiAKTEK KOMBİUfelDA EKONOMİ"

j B°RU EKLEME PARÇALARI

Patent Dirsek

Flanş

Redüksiyon

Orijinal Te

Manşon

Kep

ALÜMİNYUM PROFİL**• Sanayi

Profilleri

** ReklamProfilleri

DoğramaProfilleri

*"" AlüminyumDoğrama

•* Cephe GiydirmeSistemleri

«V Bölgesi Çetin Sokak I Tp p T ^ 00" 378 47 45 htto- wwu J ndlk' İSTANBUL " —__,«P.«w.Mrdoaan.com, ,maluaraogan@saraogan mjf

Tüm Gereksinimleriniz Tek Adresten!.KANTHAL, endüstriyel ve laboratuar fırınlarının ısıtma sistemlerinde 60 yılıaşkın dünya çapındaki liderliğini, geniş bilgi birikimi ve teknik donanımasahip genç kadrosuyla Türkiye1 de de sürdürmekten kıvanç duyar. Sahipolmak istediğiniz ileri teknoloji ile üretilmiş komple ısıtma sistemleri Kanthaltarafından size tek bir adresten sunulmaktadır

Süper ElemanlarDeğişik sıcaklıklardaki farklı fırın

Kanthal Süper atmosferlerinde, koruyucu tüpEndüstriyel ve laboratuar «pi fırınlar gerektirmeksizin direkt olarakiçin 1900 'C sıcaklıklarına kadar çalışan kullanılabilirler.MoSiO, bazlı elektrikli ısıtma elemanları.

Çeşitli boyut ve formlara sahipKanthal Süper elemanları ileendüstriyel ve laboratuarfırınlarında en yüksek verimiyıllar boyu sağlayabilirsiniz.

Superthal1550 °C eleman sıcaklıklarınakadar çalışan Kanthal Süperısıtıcı elemanı ile entegre edilmişseramik fiber izolasyonluısıtma modülleri.

FıbrothaJMax. 1300 °C sıcaklıklarında çalışanlaboratuar ve endüstriyel fırınlar içinyataklanmış ve/veya serbest ışıma ileçalışan elektrikli ısıtma ve vakum altındaşekillendirilmiş seramik fiber izolasyon modülleri.

Metalik Elemanlar1400 t eleman sıcaklıklannakadar çalışan tüm fınnlardaKanthal tarafından üretilenkullanıma hazır FeCrAI / NiCresaslı tel ve şerit metalik elemanlar.

Komple Isı Ünitesi

I Kanthal, gaz ve elektrik ısıtmalıAPM Radyant Tüpler fınnlar için farklı APM radyant/tüpGazlı ve elektrikli ısıtma sistemleri ısıtma sistemi uygulamaları ileiçin toz metalürjisi ve ekstrüzyon kullanıcılara daha da yakın...ile üretilmiş max.1250 'C çalışmasıcaklıklanna uygun FeCrAI bazlıradyanVkoruyucu tüp sistemleri.

KANTHAL

KANTHAL TÜRKİYESANDVIK Endüstriyel Mamuller San. ve Tic. A.Ş.Mermer Sok. No: 6 Yakacık E5 Yan Yol81450 Kartal / İstanbulTel : (0216)309 15 15Faks : (0216) 377 69 57 / 377 00 26

HAVALANDIRMA SiSTEMiİMALAT SAN. VE TİC. LTD.

S ^ . -.'•l* V A K A N AKAR l

va kanalları

sitii izoleli ve izolesiz .sızdırmaz hava

re kanalemanları

yükteri

Izotefi - izolesiz alüminyum ve paslanflexible

âtanctort çaplar {mmj

•we aksesuaîwırw *

0800* Tüm kanat malatianme* Tüm kanat

Documents

YIN ORGANI - TMMOB Makina Mühendisleri Odası Arşivi dahi kolaylıkla iç ünite ekleme ve çıkarma Jntelllgence) kontriMfttemittpsinde kolay, güçlü !esnek'^^•HKR^I^^M'