Yazarın Sorumluluk ve Hakları

Yazarın Sorumluluk ve HaklarıYazarın Sorumluluk ve Hakları

2

SoruSoru

Bir araştırmacı, daha önce yayımlanmış bir makalede kendi makalesinin sonuç bölümü için çok uygun olduğunu düşündüğü bir paragraf görür. Araştırmacı tırnak içine almadan veya atıf vermeden paragrafı kendi makalesine kopyalamaya karar verir.

Soru

Araştırmacı etik sınırlarını ihlal etmiş midir?

3

AmaçlarAmaçlar

• Bir yazar olarak sorumluluklarım nelerdir?

• Makalemi yazdım. Teknik olarak sahibi kim?

• Bir kez yayımlandıktan sonra makalemle neler yapabilirim?

Yazar olarak sorumluluklarım nelerdirYazar olarak sorumluluklarım nelerdir??

5

Önemli notlarÖnemli notlar

• Sonraki slaytlarda yazar sorumlulukları ile ilgili rehberlik ve genel prensipler sunulmaktadır, ancak yazarların her dergi ve disiplinin çok farklı etik kuralları olabileceğine dikkat etmeleri gerekir.

• Yazarların kendi disiplinlerindeki özel yazar sorumluluklarını öğrenmek için meslektaşları, danışmanları ve dergi editörlerine danışmaları önerilir.

6

Olası Yazar SorumluluklarıOlası Yazar Sorumlulukları

• Orijinallik

• Atıflar ve bağlam

• Çıkar Çatışması

• Yazarlık

• Yazıyı gönderme

• Başka kim sorumludur?

• Sonuçlar

7

OrijinallikOrijinallik

Bir araşıtırmacı, daha önce yayımlanmış bir makalede kendi makalesinin sonuç bölümü için çok uygun olduğunu düşündüğü bir paragraf görür. Araştırmacı tırnak içine almadan veya atıf vermeden paragrafı kendi makalesine kopyalamaya karar verir.

Çoğu durumda bu aşırmacılık olarak kabul edilir• Araştırma çalışması, objektif olarak araştırılmış ve iyi yazılmış

rapor ve makalelerde doğru şekilde yansıtılmış orijinal ve anlamlı bir çalışmayı temsil etmelidir.

Araştırmacı etik sınırlarını ihlal etmiş midir?

Soru

8

Orijinallik ile İlgili SorunlarOrijinallik ile İlgili Sorunlar

• Fabrikasyon– Araştırma verisini uydurma

• Tahrif– Mevcut araştırma verisini değiştirme

• Aşırma– Aşırmanın değişik formları vardır, başkasının makalesini kendi

makalesi gibi “geçirmek”, başka bir yazardan çok miktarda kopyalamak veya başka sözcüklerle anlatmak (atıf vermeden), başkaları tarafından yapılmış araştırma sonuçlarına sahip çıkmak

Bu üçü bilimsel toplulukta en çok karşılaşılan etik olarak kötüye kullanımlardır

9

Orijinalliğe ve etik davranışa neden Orijinalliğe ve etik davranışa neden ihtiyacımız varihtiyacımız var??

Araştırmacıların etik olmayan davranışı, bilimsel kaydın ve toplumda bilimin ve tıbbın saygınlığını küçük düşürür, ve bireysel olarak araştırmacı/yazarların

saygınlığını ve akademik kayıtlarını olumsuz etkileyebilir

Büyük bir Sahtekarlık DurumuChemical & Engineering NewsFebruary 18, 2008

Yayıncıların bilim insanının sahte araştırmasını arşivlerinden çıkarmaları dergi editörlerini şaşkına çevirdi

William G. Schulz

HİNDİSTAN’DA bir KİMYACI 2004 ve 2007 arasında Batıda çok çeşitli bilimsel dergilerde yayımlanmış 70’den fazla araştırma yazısında aşırmacılık ve/veya sahtekarlık yapmaktan suçlu bulundu, üniversitesinden gelen dokümanlara göre bunların kopyaları C&EN’den sağlandı. Durum karşısında bozguna uğrayan bazı dergi editörleri bunun şimdiye kadar gördükleri en çarpıcı ve en büyük bilimsel sahtekarlık olduğunu söylediler

10

Atıflar ve Bağlam (Atıflar ve Bağlam (ContextContext))

Bir araştırmacı, araştırma makalesinde danışmanı tarafından yazılmış bir makalede bildirilen bir fikirden bahseder.

Bu kişinin danışmanının çalışmasına atıfta bulunması ve onun makalesini bibliyografyasına eklemesi gerekli midir?

Bu her zaman için iyi bir fikirdir• Başkalarının çalışmalarına (hatta kendi danışmanınız veya

daha önceki çalışmanız da olsa) kredi vermek ve izin alınan materyalleri bildirmek, çalışmanızı o alandaki gelişmenin bağlamına koymak ve üzerine araştırmanızı kurduğunuz diğerlerinin bulgularını kabul etmek açısından önemlidir.

Soru

11

Çıkar ÇatışmasıÇıkar Çatışması

Aşağıdaki durumlarda çıkar çatışması örnekleri varsa belirtiniz:

1. Bir üniversite araştırmacısı büyük bir petrol şirketinin hisselerine sahip, petrol aramanın çevreye etkileri üzerine bir deney yürütüyor

2. Bir üniversite araştırmacısı yeni bir teknoloji geliştiriyor ve testlerini yapıyor, aynı zamanda da daha çok yeni teknolojilere yatırım yapan bir finansal hizmet şirketine danışmanlık veriyor

3. Bir araştırmacı, Baş Editörü araştırmacının bölümünde profesör olan bir dergiye makale gönderiyor

4. Geleneksel tedavi yöntemlerini kabul eden bir doktor yeni tıbbi teknolojiler hakkında bir yazı yazıyor

Soru

12

Çıkar ÇatışmasıÇıkar ÇatışmasıOlası çatışma nedenleri

• Çeşitli şekillerde çıkar çatışması olabilir:– Doğrudan mali çıkar

• O iş yerinde çalışma, hisse senedi sahibi olma, grantlar, patentler– Dolaylı mali çıkar

• Gönüllü, danışmanlık, yatırım fonu, bilir kişi tanıklığı– Kariyer ve Entelektüel çıkar

• Terfi, rekabet– Kurumsal– Kişisel inanç

• Olası çıkar çatışması ile baş etmenin uygun yolu şeffaflık ve açıklıktır• Dergi düzeyinde bunun anlamı, dergi editörüne olası bir çıkar durumunu kapak

mektubunda açıklamaktır

13

YazarlıkYazarlık

Bir araştırmacı çalışmasını tamamlar ve makalesini yazar. Çalışması sırasında danışmanına deney, veri analizi, yazım ve son halinin düzeltilmesi konusunda danışmıştır. Hindistan’daki bir profesör ona sadece veri analizinde yardımcı olmuştur. Bir laboratuvar asistanı deneyin düzeni ve araçların sağlanmasına ve kullanımına yardımcı olmuştur. İki doktora öğrencisi deneyde hiç katkıları olmamış olsa da yazısını okumuş ve edit etmişlerdir.

Yazar olarak kim listelenir? İlk sırada kim olur?

Soru

14

YazarlıkYazarlık

• Çeşitli yazarlık tanımları olabilir• Bir örnek, International Committee of Medical Journal Editors

(Vancouver Group olarak da bilinir) bir yazarın şu şartlara sahip olması gerektiğini bildirir :

1. Düşünce ve dizayna, veya veri toplamaya, veya verinin analiz ve yorumuna büyük ölçüde katkı sağlamak;

2. Makalenin taslağını yazmak veya düzeltmek; ve 3. Son versiyona yayımlanmak üzere onay vermek. 4. BÜTÜN bu 3 şart yazar olmak için yerine getirilmek zorundadır!

• Bu ilkeleri örneğimize uygularsak, sadece araştırmacı ve onun danışmanı yazar olarak kalifiye olabilir

• Bütün diğerleri “Teşekkür Edilecek Kişiler” olabilir.

15

YazarlıkYazarlık: : Sıra ve Kötüye KullanmaSıra ve Kötüye Kullanma

• Kimin ilk sırada olacağı ile ilgili genel prensipler– İlk Yazar:

• Veri analizi ve sonuçların yorumlanması ve uygun şekilde sunumunu yönetir ve/veya denetimini yapar

• Yazıyı bir araya getirir ve dergiye gönderir– Ortak-Yazar(lar) :

• Veri analizi ve veri yorumuna entelektüel katkıda bulunur• Her yazı taslağını inceler• Sonuçları sunabilmeli, savunabilmeli ve çalışmanın limitlerini

tartışabilmelidir

• Kaçınılacak kötü uygulamalar– Hayalet Yazarlar: Dahil edilmesi gereken yazarları dışarıda bırakma

– Hediye (Kıyak) Yazarlar: önemli bir katkısı olmadığı halde dahil edilen yazarlar

16

Yayını göndermeYayını gönderme

Senaryo #1:Bir araştırmacı yayınını göndermeye hazırdır ve aynı anda Science, Nature ve Cell dergilerine göndermeye karar verir.

Senaryo #2:Bir araştırmacının makalesi Science dergisi tarafından reddedilir ve Nature dergisine göndermeye karar verir. O olmazsa Cell dergisine göndermeyi planlar. O da olmazsa kabul edilene kadar alanındaki her bir dergiye göndermeyi planlar.

Bu senaryoların ikisi de etik dışı mıdır?

• İlk senaryoya çoğu araştırma topluluğu şiddetle karşı çıkar ve olası etik konulara işaret eder

• İkinci senaryo kabul edilebilir fakat yazarlar hakem ve editörlerin tavsiyesine göre makalelerini iyileştirmelidir

Soru

17

Yayın GöndermeYayın Gönderme

• Birden fazla, gereksiz, veya eş zamanlı göndermeler

– İdeal olarak, aynı araştırmanın birden fazla dergiye gönderilmesinden kaçınılmalıdır

– Bir yazar daha önce yayımlanmış bir makaleyi bir dergiye göndermekten kaçınmalıdır

– Aynı makalenin farklı dillerdeki birden fazla dergiye gönderilmesinden kaçınılmalıdır

– “Salami slicing – salam dilimleme” veya aynı araştırmadan birkaç yayın yapılması çıkarcı bir davranıştır ve önerilmez

18

Etikten kim sorumludurEtikten kim sorumludur??

• Etik konusuna uymada bütün paydaşların rolü vardır– Yazarlar– Kurumlar/şirketler/aracılar/mali destek verenler– Yayıncılar/dergi editörleri

• Bütün Elsevier dergileri Committee on Publishing Ethics (COPE)’a tabiidir

• Elsevier editörleri etik olmayan davranışları soruşturmada Publishing Ethics Resource Kit (PERK) rehberi kullanır

COPE - http://www.publicationethics.org.uk/about

PERK - http://www.elsevier.com/wps/find/editorshome.editors/Introduction

19

SonuçlarSonuçlar

Bir araştırmacının bir makaleden aşırma yaptığı ortaya çıktı ve bunu tamamen kabul ediyor

Soru Olası sonuçları nelerdir ve yayıncı veya araştırmacının

kurumu /mali destek sağlayan kurum nasıl bir tavır alabilir?

• Olası sonuçlar yapılan yanlışın büyüklüğüne ve dergi editörleri, kurumlar ve mali destek sağlayanlara göre değişebilirOlası davranışlar:– Yazılı endişe ve kınama mektubu– Makaleyi geri çekme– Araştırmanın yapıldığı kurum veya mali destek sağlayan kurum tarafından

disiplin cezası

Bu makaleyi ben yazdım. Teknik Bu makaleyi ben yazdım. Teknik olarak bunun sahibi kimolarak bunun sahibi kim? ?

21

Telif Hakkının TemelleriTelif Hakkının Temelleri

1. Efsane veya Gerçek?

Yazarlar (ve bazı durumlarda işverenleri) ulusal telif hakları kanunlarına göre (ve uluslar arası anlaşmalara göre) çalışmalarının nasıl kullanılacağı ve başkalarına dağıtımı konusunu kontrol etme hakkına sahiptir

GERÇEK

22



Telif hakları, çalışmanızın altında yatan gerçekleri, fikirleri ve düşüncelerinizi ifade etme şeklini ve araştırmanızı tanımlama ve yazınızın sonuçlarını korur

EFSANE

Telif hakları sadece araştırmanızı tanımlama ve ifade etme şeklini, sonuçları ve fikirleri korur

23



Telif hakları kapsamı yazarlara şu izinleri verir: çoğaltma, dağıtım, online erişim, çeviri ve araştırmanızın diğer türevlerinin yaratılması

GERÇEK

24



• Yayıncı veya diğer dağıtıcıların yazarlardan çoğaltma ve dağıtım hakları için yazılı anlaşma almalarına gerek yoktur.

Yayıncıların çoğaltma ve dağıtım haklarının transferi için genellikle yazarlarla yazılı anlaşma yapmaları

gerekir

EFSANE

25



• Dergi yayıncılığı anlaşmaları bir telif hakkı transferi veya hakların dağıtımı veya bir yayıncılık lisansı şeklinde olabilir.

GERÇEKYayıncılık lisansları genellikle ayrıcalıklıdır, yayıncıya yayın evinin yatırımını koruyacak şekilde ayrıcalıklı

kopyalama ve dağıtma hakları verir

26



• Dergi yayıncılığı anlaşmalarında haklar genellikle yayıncıya verilmektedir

Yayıncılık anlaşmaları genellikle hem yayıncıya hem de yazarlara haklar vermektedir

EFSANE

27

Yayın AnlaşmalarıYayın Anlaşmaları

• Yazar teminatları: bir yayın anlaşması orijinallik; gerekli izinlerin alındığı; gerekli özel muafiyet belgesi alındığı; araştırma standartlarına uygun olduğu; yayıncı ve dergi etik kurallarına ve çıkar çatışması ilkelerine uygun olduğu; ortak yazarların anlaştığı teminatlarını içerir

• Devlet çalışmaları: bazı ülkelerin kanunlarına göre devlet memurları özel bir telif hakkı statüsüne sahip olabilir– US devlet çalışmaları: memuriyet kapsamında yapılmışsa, özellikle devlet

yazarları tarafından, kamuya aittir (telif hakkı dışıdır)

– Kraliyet telif hakkı çalışmaları: UK devlet yazarları için eser sahibi ve lisans veren UK devletidir (diğer ülkelerde de benzer kurallar)

Yayınlandıktan sonra yayınımla neler Yayınlandıktan sonra yayınımla neler yapabilirimyapabilirim??

29

Yazar Tarafından Saklı Tutulan HaklarYazar Tarafından Saklı Tutulan Haklar

• Yayıncı anlaşmasında yazara verilen haklar genellikle akademik kullanım haklarında belirtilir:

– Eserin yazar tarafından eğitimde kullanılması

– Diğer bilimsel çalışmalar için tekrar kullanımı

Yayın anlaşmaları yayıncılara göre değişir…

30

Elsevier Elsevier Yazar HaklarıYazar Hakları

• Yayıncı anlaşmaları çeşitlidir, fakat Elsevier genellikle yazarlara şunlar için izin verir:– Eğitim: sınıfta eğitim amaçlı kullanım için fotokopi yapmaya izin verilir

– Eğitim materyalleri: makale yazarın kurumunda veya şirketinde e-ders paketine veya şirket eğitimine eklenebilir

– Bilimsel paylaşım: makalenin kopyası araştırma meslektaşlarıyla paylaşılabilir

– Toplantılar/Konferanslar: Makale sunulabilir ve katılımcılar için kopya yapılabilir

– İlerideki çalışmalar: makale derlemelerde, genişletilmiş kitap formatında veya tezlerde kullanılabilir

– Patent ve marka hakları: herhangi bir icat ortaya koymak veya ürün belirlemek için kullanılabilir

31

Diğer İzin Verilenler ve SınırlananlarDiğer İzin Verilenler ve Sınırlananlar

• Elsevier’in İzin Verdiği Kullanımlar– Makalenin Pre-print versiyonu internet web sitelerine

konabilir– Son makalenin gözden geçirilmiş kişisel versiyonu yazarın

kişisel veya kurumunun web sitesine veya sunucusuna konabilir

– Fon sağlayan kurumun anlaşmasına göre (örneğin Wellcome Trust, HHMI, NIH)

• Elsevier’in Ticari Amaçlı Yasakları– Şirketler tarafından müşterilerinin kullanımı için

yayınlamaları– Erişim ve doküman sağlama için ücret alma– Herhangi bir şekilde sistemli dağıtım

http://www.elsevier.com/wps/find/authorsview.authors/fundingbodyagreements

32

ÖzetÖzet

• Bir yazar olarak benim sorumluluklarım nelerdir? – Etik konular– Aşırmacılık– Yazarlık– Yazıyı Gönderme– Çıkar Çatışması

• Makaleyi yazdım. Teknik olarak sahibi kim?– Sizsiniz! Fayat yayıncı anlaşmaları genellikle hakların transferini

veya ayrıcalıklı yayın lisansları içerir

• Bir kez yayınlandıktan sonra makalemle ne yapabilirim?– Yayıncı anlaşmaları farklıdır, fakat çoğu akademik kullanım

haklarının yazarda kalmasına izin verir. Anlaşmalar genellikle ticari olmadığı sürece çeşitli posta/gönderme seçeneklerine izin verir.

Documents

Yazarın Sorumluluk ve Hakları