skp Sanca dari Yaps
(1839-1913)
Yakup Ahbab[footnoteRef:2] [2: Yakup Ahbab, Tanzimat Dneminde
skpn dari Yaps (1839-1876), Balkan Studies History&Literatre,
(Ed. Deniz Ekinci), c. II, skp 2011, s. 160-172.]
Gemii iki bin yl ncesine kadar uzanan ve ad bir lir kabilesinin
yerletii Skupi den gelen ehir; ilk olarak, bu gnk skpn yaklak
kilometre kuzeybatsndaki Aa Vodno ve Nerez semtleri arasndaki antik
sahada kurulmutur. Balkan yarmadasnn orta yerinde bulunan skp;
kuzeyden sra dalarn meydana getirdii Karada, batdan ar Da, gneyden
Kardzie dalar ile kuatlm geni bir ovada, Vardar Nehrinin iki
yakasnda kurulmutur. ehir takriben 100 metre ykseklikte iki arazi
arasnda kuruluydu[footnoteRef:3] ve bu corafi konumundan tr bir
dnem eyalet merkezi de yaplmt Evliya elebi de ehir hakknda,
...Vardar Nehri'nin sanda ve solunda geni, yeil, bostanl bir yerde
olup nehrin batsnda binlerce kgir ve imaretin bulunduu bir yerdir.
eklinde bilgiler vermitir[footnoteRef:4]. [3: Vilayet-i Salname-i
Kosova (VSK), sene 1314, s. 183.] [4: Evliya elebi, Seyahatnme, V,
s. 554555.]
Kesin olmamakla birlikte skpn 6 Ocak 1392 tarihinde Yldrm Bayezd
tarafndan fethedildii kabul edilen[footnoteRef:5] ehir, Kaanik
Boazndan geen yol vastasyla Kosova ve Pritineye, douya giden
Kumanova-Kriva Palanka yolu ile Bulgaristan-Sofyaya, Vardar-Morava
Vadilerinden geerek gneye uzanan yol ile Selanik ve Ege Denizine,
Debre ve Ohri zerinden batya devam eden bir baka yol ile
Arnavutluka balanmaktadr. [5: .H. Danimend, zahl Osmanl Tarihi
Kronolojisi, C. I, stanbul 1971, s. 86.]
Osmanl Devletinde ok nemli sosyal ve ekonomik deiimlere kap aan
Tanzimat srecinin balatcs aslnda Sultan II. Mahmut olmutur. 3 Kasm
1839'da Tanzimat'n ilan, devlet anlay ve idaresinde Batllamann
balangc olarak kabul edilmektedir. Tanzimat srecinin en bata gelen
idarecisi Mustafa Reid Paa, devlet otoritesini reformlar
uygulayacak brokratik kesimin elinde toplamann yararna inanyordu.
Bu maksatla yeni kurumlarn oluturulmasna baland. Bu arada Tanzimat
Fermannn ilanndan hemen sonra yeni sistemin mzakeresi iin skp
Mutasarrf Yaar Paa[footnoteRef:6] stanbul'a arlarak fikri
alnmt[footnoteRef:7]. Tanzimat Ferman ilan edildikten sonra Trke ve
Rumca olarak halka tebli edilmitir[footnoteRef:8]. [6: Ksa bir sre
vefat eden Yaar Paann yerine olu Abdurrahman Bey Mutasarrf olarak
tayin edilmitir. BOA., rde Dhiliye (.DH.), no. 13/612.] [7:
Babakanlk Osmanl Arivi (BOA), Hatt- Hmayun (HAT), no. 1422/58127.]
[8: BOA., Sadareti Evrak Mektub Kalemi Meclis-i Vl Ksm (A.MKT.),
no. 156/17.]
Tanzimat Fermannn ardndan ekonomiyi yeniden yaplandrma almalar
neticesinde sancan ekonomik durumu 1844 tarihinde gerekleen
temettat saymlar ile belirlendi. Bu saymda hane reislerinin
gelirleri ve btn mal varlklar tespit edildi. Bu sayede skp ehrinin
ekonomik durumu hakknda ok mhim bilgiler ieren Temettat Defterleri
ortaya km oldu[footnoteRef:9]. [9: Temett kr etmek anlamna gelen
Arapa bir kelimedir. Temettat ise; karlar, kazanlar demektir.
Tanzimat devrinde, daha nceleri deiik adlarla alnan rfi vergilerin
yerine tek bir vergi olarak koyulan temettat vergisi; tccar, esnaf,
kyl, ehirli hane reislerinin yllk kazanlar zerinden alnan vergidir.
Temettat Vergisi'nin Tanzimat'tan sonra geirmi olduu evreler iin
bkz: M. Zeki Pakaln, "Temett' Vergisi", Osmanl Tarih Deyimleri ve
Terimleri Szl, c. III, stanbul 1993, s.453.]
skp Kazasna ait 365 adet temettut defteri bulunmaktadr. Bu
defterler de, Osmanl Devletindeki vergi birimlerini ve askeri
kaynaklar tespit etmek iin tutulduklarndan byk nem tamaktadrlar.
skp Kazas ile ilgili bu nfus defterinin giri ksmnda, hangi maksatla
kaleme alnd ve ierdii tarihler belirtilmitir[footnoteRef:10]. Bu
dnemde tutulan nfus defterlerine gre, 19 Austos 1841 tarihinden 11
ubat 1842 tarihine kadar 6 aylk bir dnemin dkm verilmitir.
Defterdeki kaytlarda dikkati eken en nemli husus, mahalle isimleri
yannda hane saylar rakam ile verilirken, mahalleye gelen, giden ve
vefat edenlerin isimleri, grnmleri ve oturduklar evin numaralar
kaydedilmitir[footnoteRef:11]. Defterde nce Mslman nfus, ehirde
yerletikleri mahallelere gre kaydedilmi, arkasndan kylerde
bulunanlar hane olarak gsterilmitir. Gayr-i mslim nfus, yerl reaya
ad altnda kaydedilmitir. [10: BOA, KKT, no. 6372, s. 53.] [11: BOA,
KKT, no. 6372, s. 53.]
1841-42 yllar arasnda, skp ehir merkezinde 44 mahalle vard.
Bunlarn 39unda Mslmanlar, 5inde gayr-i Mslimler oturmaktayd. 16
mahallede Mslmanlar ve gayr-i Mslimler birlikte ikamet
etmekteydiler. ehir merkezindeki gayr-i Mslimler, 21 deiik
mahallede ikamet etmekteydiler. Bunlardan 5i mstakil, dierleri
Mslmanlarla birlikteydi. Bu mahallelerde toplam olarak 295 hane
idiler. Gayr-i Mslim unsurlar, skpe bal 117 kyde ikamet etmekte
olup hane saylar 2382 idi[footnoteRef:12]. 1841-42 yllar arasnda
alt aylk srede 203 doum, 161 lm hadisesi meydana gelmi, 47 kii baka
kazadan gelirken, 29 kii de baka yere gitmitir. ehir merkezinde
bulunan Yahudiler, kalenin alt kesimi ile Vardarn kuzeyinde ikamet
etmekte olup bunlarn hane saylar belirtilmemitir[footnoteRef:13].
skp ehri ve kazas hakknda ok farkl rakamlar zikredilmektedir.
Bunlar ierisinde en salkl olanlar 1831 nfus saym ile 1841-42
yllarna ait nfus defterlerine ait verilerdir. Salnamelerde kaza ve
sancan nfusu birlikte verildii iin ehir nfusunu ayrca tespit etmek
zordur. Yzyln balarnda ehir merkezinde Mslman nfus says fazla iken
yzyln ortalarna ve sonlarna doru, oran gayr-i Mslimlerin lehine
deimitir. zellikle 1844te skp ve civarna ingenelerin youn bir
ekilde yerletikleri grlr. [12: Ayn defter, s. 79-106.] [13: Ayn
defter, s. 106.]
Tanzimat Fermannn ilan akabinde Osmanl'nn dier blgelerinde olduu
gibi skp'te de ok nemli sosyal ve ekonomik deiimler yaand. zellikle
skp Sanca'nn idari yapsndaki yeni dzenlenmeler dikkat ekicidir. Bu
balamda 1844 ylnda skp Eyaleti kurulmutur. Ayrca valilie de Osman
Paa atanmtr[footnoteRef:14]. Tanzimatn skp Eyaletinde tam manasyla
1845 ylnda uygulanmaya baland anlalmaktadr[footnoteRef:15]. 1850
senesinde ise kurulan skp Eyaletinin merkezi skpten alnarak
Prizrene nakledilmitir. Ayrca ayn emirde Kratova, Koane, Yakova ve
Eridere kazalar da skpe ilhak edilmitir[footnoteRef:16]. Yaplan
deiiklikler bununla da kalnmam ve 1854 senesinde Mutasarrflkla
idare edilmeye balanmtr[footnoteRef:17] [14: BOA, .DH., no.
92/4593.] [15: BOA, .DH., no. 100/5020.] [16: BOA, Sadret Evrak
Mektub Kalemi Nezret ve Devi (A.MKT.NZD), no. 11/32.] [17: BOA,
A.MKT.NZD, no. 111/80.]
skp Eyaletinin Kurulmas ve Valiliine de Osman Paann Tayin
Edilmesini eren Belge
Tanzimat Fermann mteakip yaplan ekonomik ve idari dzenlemeler,
hem i hem de d etkenler nedeniyle beklentileri karlayamamt.
zellikle Lbnan ve Rumelide ortaya kan karklklar, olaylara Avrupal
byk devletlerinin mdahalelerine neden olmutu. Osmanl Devleti,
yaanan bu gelimeler ardndan yeni bir Vilayet Nizamnamesi yrrle
koymutur. Yeni dzenleme ile en byk ynetim birimi Vilayet oluyordu.
Nizamname 8 Kasm 1864 tarihinde ilan edildi[footnoteRef:18]. 1867
ylnda yaplan Vilayet dzenlemesi ile 1864 nizamnamesi btn
imparatorluu kapsayacak hale getirilmiti. [18: M. Reat Yldrm, 1864
Vilayet Nizamnamesi, stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi, Lisans
Tezi, stanbul 1977, s. 3-50.]
Bu yeni mlk ve idar taksimatla vilayetler ile mutasarrflklar;
kaymakamlk ve nahiyelere blnerek, valiliklerine de yeni atamalar
yaplmtr. lke ynetimindeki nemli atlmlardan bir dieri ise 22 Ocak
1871 tarihinde meclislerin yaplanmas ve 1864 Nizamnamesinin daha
belirgin hale getirilmesi iin dare-i Umumiye-i Vilayet
Nizamnamesinin yrrle konulmas oldu[footnoteRef:19]. [19: lber
Ortayl, Osmanl mparatorluunda dari Modernleme ve Mahalli dare
Alanndaki Gelimeler, dare Hukuku ve limleri Dergisi, stanbul 1982,
I-II, s. 143-148; lber Ortayl, lk Osmanl Parlamentosunun Yapsnda
Eyalet dare Meclislerinin Etkisi, Osmanl mparatorluunda ktisadi ve
Sosyal Deiim: Makaleler-I, Ankara 2004, s. 233-239; Mehmet
Seyitdanlolu Yerel Ynetim Metinler (VI): 1871 Vilayet Nizamnamesi
ve Getirdikleri, ada Yerel Ynetimler, Eyll 1996, c. V/5, s.
89-103.]
1864 Vilayet Nizamnamesinden Sonra Balkanlarda Mlki Yaps
Osmanl Devleti, 1856 ylnda ilan ettii Islahat Ferman ile yabanc
devletlerin mdahalelerini engellemeye alm, ancak bu mdahaleler
artarak devam etmitir. Yemen ve Hersek Olaylarndan sonra devleti
lkeyi bir arada tutmak iin, 23 Aralk 1876 tarihinde Merutiyet ilan
etmitir. Vilayet nizamnameleri ilan srecinde Vidin, Silistire,
Prizren, skp ve Ni eyaletlerinin birletirilmesiyle Tuna Eyaleti
oluturulmutur. 1868 ylna gelindiinde kodra ve skp Vilayetleri
birletirilmi[footnoteRef:20] ve yeni bir eyalet oluturulmas uygun
bulunmutu[footnoteRef:21]. [20: BOA, rde-Mesil-i Mhimme ( .MMS.),
no. 35/1474.] [21: BOA, rde-ur-y Devlet (.D.), no. 12/577.]
Vilayette 1864 ve 1867 Nizamnameleri ile yaplan dzenlemeler 1871
senesindeki dzenleme ile son halini alarak Ocak 1871 ylnda eski
Vilayet Nizamnamesindeki merkeziyeti eilimin daha da
belirginletirildii yeni bir dare-i Vilayat Kanunu karlmtr.1871
dzenlemesiyle vilayette sancak, kaza ve ky ynetimi ayrntlaryla
ortaya konulmutur. Bu dnemde vilayetlerde valinin yan sra vali
muavinlii oluturulmutur. Merkezde; Defterdar, Mektupu, Umur-
Ecnebiye Mdr, Maarif Mdr, Tarik Emini, Defter-i Hakani Mdr, Emlak
ve Nfus Mdrl, Evkaf Mdr ve Alaybeyinin alma alanlar belirlenmitir.
Yeni dzenleme ile Belediye Meclislerinin halkoyuyla seilmesi ve
ilerinden birinin hem reis hem de Nahiye Mdr olarak hkmete atanmas
dnlmtr. Nfus olarak idari taksimat yapldndan nfusa kaymakam
idaresine girmeyen adalar nahiye olarak kabul edilmitir.
Nahiyelerin de 5 ile 10 bin arasnda nfus barndranlar birinci snf, 5
binden aa olanlar ikinci snf olacakt. Buralara belediye ilerini
gren mdrden baka zaptiye neferleri ile zaptiye mfettii atanacakt.
Kazalar da nahiyeler gibi ele alnp 10 binden 15 bine kadar nfusu
olanlar ikinci snf, 15 binden fazla olanlar ise birinci snf
kaymakamlk olacaktr. 1877-1878 Osmanl-Rus Sava ncesinde Sofya, Ni
ve Pritineyi iine alan Kosova Eyaleti[footnoteRef:22]13 ubat 1877
de kurulmutu. Bu yeni vilayetin merkezi se Sofya
idi[footnoteRef:23]. Buraya dnemin nemli devlet adamlarndan biri
olan Kmil Paa 13 ubat 1877de vali olarak tayin
edilmitir[footnoteRef:24]. 1877de Kosova Vilayeti yedi sancaktan
ibaretti[footnoteRef:25]. skp Sanca da bu eyalet bnyesinde yerini
alarak[footnoteRef:26] eyalet merkezi de olmutur[footnoteRef:27].
Doksan Harbi sonunda imzalanan Berlin Antlamas sonras Balkanlardaki
Trk hkimiyetindeki topraklar kodra, Kosova, Selanik, Manastr,
Edirne ve Yanya olmak zere alt vilayete ayrlmtr[footnoteRef:28].
Osmanl Devleti, Berlin Antlamasnda sonra Balkanlarda vilayat-
selase olarak tanmlanan Selanik, Kosova ve Manastr vilayetlerinin
byk bir ksmn kapsayan corafyada Vilayat- Selase Umumi Mfettilii
ismiyle hususi bir idare kurdu[footnoteRef:29]. [22: Osmanl
mparatorluunda 1864 ylndan beri en byk tara idari birimi Vilayetidi
ve Berlin Kongresinden sonra Balkanlarda bu vilayetlerden alts
bulunuyordu. Bunlar; Edirne, Selanik, Manastr, Yanya, kodra ve
Kosova vilayetleridir.] [23: Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye,
sene 1295, s. 356; Ayestefanos Bar Antlamasnda Sofya kurulmu olan
Bulgar Prensliine terk edilince Kosova Vilayeti elden kt. Ancak
Berlin Kongresinden sonra, Makedonyann kuzeyini tekil eden eski
Dardanea blgesine denk den ve Osmanl mparatorluuna braklan
topraklar zerinde yeniden bir vilayet tekili gerekli grlmtr.
Yeniden kurulan Kosova Vilayetinin merkezi ise Pritine olmutur. ]
[24: VSK, sene 1314, s. 100.] [25: BOA, Maliyeden Mdevver (MM), no.
2696.] [26: VSK, sene 1314, s.38.] [27: VSK, sene 1314, s.178.]
[28: Bu topraklarda yaayan nfusun toplam Osmanlnn 1906/1907 tarihli
nfus saym sonularna gre 4.158.182dir. Bunun % 49.37si Mslman
nfustur: Kemal Karpat, Osmanl Nfusu (1830- 1914) Demografik ve
Sosyal zellikleri, (ev. Bahar Trnak), stanbul 2003, s. 204.] [29:
Tahsin Uzer, Makedonya Ekyalk Tarihi ve Son Osmanl Ynetimi, Ankara
1987, s. 84.]
1877 Yl Kosova Vilayeti Mlk Taksimat
Pritine Sancaskp Sanca
Prizren Sancaehirky Sanca
Ni SancaDebre Sanca
Yenipazar Sanca
1880-1881 yllar arasnda Kosova Vilayeti skp, Pritine, Talca ve
Yenipazar olmak zere drt sancaktan olumaktayken Debre ve Prizren
sancaklarnn ise vilayetten ayrlarak Manastr Vilayetine balanmtr.
Ayrca Kosova Vilayetine bal Talca sancak statsne ykseltilmitir.
1887 ylnda Kosova Vilayetini oluturan sancaklar ise; skp, Pritine,
Prizren, pek ve Talcadr[footnoteRef:30]. skp Sanca ise; skp,
Kumanova, Koana, Kratova, Palanka, tip ve Radovite kazalar ile
Kaanik nahiyesinden ibaretti. 1888 ylnda ise skp Sancana Orhaniye,
Pehova, Vele kazalarndan oluurken 1889 senesinde skp Sanca yedi
kaza ve be nahiyeden, 1894 senesinde dokuz kaza ve bir nahiyeden
ibaretti[footnoteRef:31]. [30: 1880 ylnda Prizren ve Debre
Sancaklar, Kosova Vilayetinden ayrlarak Manastr Vilayetine
balanmtr. Bu durum 1882 ylna kadar devam etmitir. 1883 ylnda
Prizren ve Debre Sancaklar tekrar Kosova Vilayetine balanmtr. Fakat
1886 ylnda bu sancaklar Manastra balanm ardnda 1888 ylnda yeniden
Kosova Vilayetine ilhak olmutur.] [31: Mucize nl, Kosova
Vilayetinin dari ve SosyalYaps, (Ondokuz Mays niversitesi, Sosyal
Bilimler Enstits, Doktora Tezi), Samsun 2002, s. 46.]
1887 Yl Kosova Vilayeti Snrlar
1887 ylnda vilayetin toplam nfusu 857.419 olup, pek ve Prizren
sancaklarnn zel durumlarndan kaynaklanan nedenlerden tr btnyle nfus
saym yaplamamtr. Bunlardan 510.789u Mslman olup, bunlarn 267.990
erkek, 242.799u da kadndr. Geri kalan346.630u dier milletlere ve
farkl dinlere mensuptur. Vilayetin 1891 ylndaki btesinde toplam
gelir oran 48.836.624, harcamalar 10.536.193 kuru olup askeri
harcamalar bu saynn dndadr[footnoteRef:32]. [32: VSK, sene
1314.]
Tam bu srada balam olan 1877-78 Osmanl-Rus harbinden sonra da,
Tuna Vilyetinde bulunan Trklerin bir ksm douya doru g ederken, bir
ksm da Kstendil zerinden Manastr ve skpe gelmilerdir. 1879-80
yllarnda Kosova Vilyetinde yz bin gmen toplanm olup bunlarn ou
Prizren ve skp sancaklarnda bulunuyordu[footnoteRef:33]. 1884te
ehirde bir Hristiyan Mahallesi kurularak 55 ev yaptrlm ve bu
mahalleye Tevikiye ad verilmitir[footnoteRef:34]. 1898de ise skp
ehrinde 9 karakol, 32 cami, 17 mescit, 8 medrese, 19 tekke, 7 trbe,
4 kilise, 1 havra, 2 metropolit, 17 Mslim, 17 gayr-i Mslim okul
binas, 1 matbaa, 4 hamam, 26 deirmen, 8 otel, 1 saat kulesi, 75
lokanta ve meyhane, 44 han, 32 kahve ve kraathane, 69 frn, 32 eme,
1410 dkkn vard[footnoteRef:35]. [33: Nedim pek, Rumeliden Anadoluya
Trk Gleri, Ankara 1994, s. 34, 175.] [34: Pars Tulac, Osmanl
ehirleri, stanbul 1985, s. 402-403.] [35: VSK, sene 1314, s.
211.]
Osmanl Kosovas; Prizren Kumandanlk Dairesi1904 senesinde Kosova
Vilayeti bnyesinde yer alan skp Sanca; skp, Kprl, tip, Radovite,
Osmaniye, Koana, Kratova, Palanka, Kumanova ve Orhaniye sancaklar
ve bunlara bal dokuz adet nahiyeden ibaretti[footnoteRef:36].
1905te yaplan Osmanl nfus saymna sadece devletin resm otoriteleri
deil, ayn zamanda yerel cemaatin temsilcileri de katlm ve bylece
bir otokontrol meydana gelmitir. Saymda takip edilen usul, tanzim
edilen listelerden anlalaca zere din-mezhebi mensubiyet esas olmak
zere yaplmtr. Buna gre 3 milyon civarndaki Makedon nfusunda 1,5
milyon Mslman, 890 bin Bulgar, 301 bin Rum, 100 bin Srp ve 100 bin
kadar da Ulah tespit edilmitir[footnoteRef:37]. 1908 ylnda ise,
Kosova Vilayeti'ne bal bir sancak olarak bu statsn devam ettiren
skp Sanca'nn 10 kazas, 5 nahiyesi ve 795 kynn olduu
kaydedilmektedir[footnoteRef:38]. [36: BOA, Rumeli Mfettilii Kosova
Evrak (TFR. . KV), no. 153/15290.] [37: Tevfik Temelkuran,
Makedonya Meselesine Dair Bir Layiha, GDAAD, I, stanbul 1972, s.
147-148.] [38: Tuncer Baykara, Anadolu'nun Tarihi Corafyasna Giri
I, Anadolu'nun dari Taksimat, Ankara 1988, s. 139.]
1908 Yl skp Sanca Mlhakat
tipKoaneKprlKratovaKumanovaOrhaniyeOsmaniyePalankaRadoviteskp
XX. yzyl balarna kadar Osmanl idaresinde kalan ehir, 2324 Ekim
1912'de Srplar tarafndan igal edilmiti. 10 Austos 1913'de yaplan
Bkre Antlamas ile de skp, Manastr, Pritine ve tip gibi Trk
ehirleri, Srbistana verilmiti. Srplarn hkimiyetine getikten sonra
27 Ocak 1913'de Mslman Trk ahaliden 752 aile skp'ten g etmiti.
1915te Bulgarlarn eline geen ehir, mttefikler tarafndan 11 Eyll
1918de tekrar Srplara verilmiti. Srbistan ynetimi altnda skp
Okrug[footnoteRef:39] , Jupanlk[footnoteRef:40] ve daha sonra da
Banlk tekilatnda Vardar Banlnn idari merkezidir[footnoteRef:41]. Bu
dnemde ehirde nemli bir nfus azalmas olmutu. 1913te Srplar
tarafndan yaplan saymda nfusun 37.000 olduu tespit edilmitir. ehrin
nfusu, 1921'de 41.006'ya, 1931'de 64.807'ye, 1941'de 80.000e km,
ancak II. Dnya Harbinin olumsuz etkileri sebebiyle 1944'de 76.000'e
gerilemitir. 1961 ylnda Makedonya'da bulunan Trk nfusun says
131.000 idi. ehrin nfusu 1963'te meydana gelen byk depremde
azalmasna ramen, bugn 126 yerleim birimi ile Makedonyann en byk
ehridir. [39: Okrug: 1931 ylna kadar Srbistan ve Yugoslavyada
nahiyeden daha byk kazaya benzer yerleim birimidir.] [40: Jupanlk
(Jupaniya): Eski devirlerde Jupan denilen yerel idareciye bal olan
blge.] [41: Banlkn mk, idar, adl, mal, ictima, jandarma, polis ve
eitim kurumlar vardr.]
Kosova Vilayeti Haritas
Sonu olarak skp ehri, Osmanl egemenlii ile 14. Yzylda tant. 19.
Yzyla gelindiinde ise tam manasyla bir Trk ehri hviyeti kazand.
nemli bir Osmanl ehri olan skp, 19. Yzyl reform uygulamalarndan
olumlu etkilenmitir. Tanzimat Fermannn ilan ile birlikte Osmanl
Devleti iin yeni bir dnem balamtr. Bu dnemde II. Mahmut dneminde
ivme kazanan slahatlar idari, ictimai ve ekonomik alanlarda da
yaplmtr. Ancak, bu dnem ayn zamanda Osmanl Devletine yaplan
basklarn artt bir dnemdir. zellikle Tanzimat ve Islahat Fermanlarnn
ilanndan sonra Osmanl idari yapsnda bir takm yenilikler ve Rumelide
baz slahatlar yapmak zorunda kalmtr. Ancak zellikle 1877-1878
Osmanl-Rus Sava sonrasnda imzalanan ve Rumelide byk deiimlere neden
olan Berlin Antlamasndan sonra gerek blge halknn talepleri, gerekse
blgede yaanan asayi problemleri sebebiyle mlk yapda zaman zaman baz
deiiklikler olmutur. Bu durum Balkan Savalarna kadar devam
etmitir.1
