www.muhendisiz.net

1

GİRİŞ

Bugün yeni gelişmeler birbirini takip etmekte ve bilhassa tesisatın tesis ve

işletme giderlerinin azaltılması konusu üzerine önemle eğilinmektedir.

Bir ısıtma tesisatının uygun olabilmesi için bugün şu şartları yerine getirmesi

gereklidir:

a - Isıtılan ortamın sıcaklık derecesi ± 1°C'lik bir hassasiyetle kararlı olmalıdır.

b . Hızlı ve etkili bir ayar tertibatına sahip olmalıdır.

c . Isıtma tesiri ile ısıtılan mahallin atmosferi bozulmamalıdır.

d. Tesisat tesis, işletme ve bakım giderleri yönünden rantabl olmalıdır.

Isıtma sistemlerini bugün üç ana grup altında toplamak mümkündür.

LOKAL ISITMA

Isı, ısıtılacak mahallin bizzat içinde üretilir. Bu sistemin tatbik edildiği yerlerde,

ısıtılması gereken her mahalde bir ısı üreticinin bulunması gereklidir. Şömine, odun,

kömür sobaları, elektrikli ısıtma cihazları ile yapılan ısıtma bu gruba girer.

MERKEZİ ISITMA

Bir ısıtma merkezinde üretilen ısının, taşıyıcı bir ortam vasıtasıyla ısıtılması

istenen mahallere yerleştirilmiş ısıtıcılara gönderilmesi suretiyle gerçekleştirilen

ısıtmaya, merkezi ısıtma denir. Merkezi ısıtma, ısı taşıyan ortamın cinsine göre çe-

şitli isimler alır.

SICAK SU İLE ISITMA

Burada ısı taşıyıcı ortam azami 90°C'ye kadar ısıtılmış sudur. Bu sıcaklık

derecesinde buharlaşma tehlikesi olmadığından tesisat atmosfere açıktır. Isıtılmış

olan su, ya sıcak su ile soğuyan suyun Özgül ağırlıkları arasındaki fark dolayısile

tabii olarak veya devreye bir tulumba ilâvesi ile cebri olarak sirkülasyon yapar. Çıkış

suyu 110'C'ye kadar olan ısıtma sistemleri de sıcak sulu ısıtma sistemleri içinde

değerlendirilirler. Ancak sistem, kapalı bir sistem olup, 110°C'ye kadar sıcaklığa

tekabül eden basınç altında tutulur. Genleşme tankına takılan bir güvenlik sifonu ile

hem gerekli basınç, hem de sistemin güvenliği sağlanır.

www.muhendisiz.net

2

KIZGIN SULU ISITMA

Bu sistemde 110 ilâ 190 0C'a Kadar ısıtılmış su kullanılır. Suyun

buharlaşmasını önlemek için devamlı bir karşı basınç meydana getirilir. Bundan

ötürü tesisatın dış atmosferle bağlantısı yoktur.

ALÇAK BASINÇLI BUHARLA ISITMA

- Kalorifer kazanından çıkış basıncı 0,5 atü (kg/cm ) ve sıcaklığı da en çok

1HTC olan buharla yapılan ısıtmadır.

YÜKSEK BASINÇLI BUHARLA ISITMA

Kalorifer kazanından çıkış basıncı 0,5 atüden ve sıcaklığı da 110 0C'den

yüksek buharla yapılan ısıtmadır.

VAKUMLU BUHARLA ISITMA

Basıncı atmosfer basıncından az olup, 0,25 ile 0,95 atü arasında değişen ve

sıcaklığı da en az 65°C olan buharla yapılan ısıtmadır.

SICAK HAVA İLE ISITMA

Burada ısı taşıyan ortam havadır. Bir merkezde ısıtılan hava kanalları vasıtası

ile ısıtılması gereken mahalle sevk edilir.

Bu sistem ancak ısıtma ile beraber hava değişiminin de sağlanmasının gerekli

olduğu yerlerde uygulanır.

BÖLGESEL ISITMALAR (Uzaktan ısıtma, kent ısıtması)

Eğer birden fazla bina, her binada ayrı ayrı kazan daireleri tesis etmek yerine,

bu binaların dışında tesis edilecek bir tek kazan dairesinden ısıtılırsa, böyle bir ısıtma

sistemine Bölgesel Isıtma, ortak kazan dairesine ise Bölgesel Isıtma Santralı denir.

Isıtılacak bölge, çok büyük ve yoğun bir yerleşim bölgesi olabilir. Bu takdirde

bir Kent Isıtması söz konusudur. Kent ısıtmasında, hem konut binalarına hem de

fabrikalara, gerek bina ısıtması gerekse endüstriyel üretim için gerekli ısı satışı

yapılır.

www.muhendisiz.net

3

Bir yerleşim bölgesinin, bir ısıtma santralından mı yoksa birkaç ısıtma

santralından mı ısıtılmasının daha doğru olacağı, dikkatli ve ayrıntılı yapılacak bir

fizibilite etüdü sonucunda ortaya konabilir.

Bölgesel ısıtma sistemleri, büyük bina gurupları için özellikle uygulanır;

örneğin: Hastaneler, kışlalar, konut siteleri, üniversite kampüsleri, endüstriyel üretim

tesisleri gibi.

KALORİFER TESİSATI PROJE HAZIRLAMA ESASLARI

Kalorifer tesisatı projeleri isteğe göre öneri projesi ve raporu, ön proje ve

raporu ve uygulama projesi ve raporu olarak hazırlanmalı ve gerektiğinde de ayrıntılı

projeler düzenlenmelidir.

ÖNERİ PROJESİ YE RAPORU

Öneri Projesi ve Raporu, aşağıda belirtilen esaslara göre hazırlanmalıdır.

Binanın yeri, kullanılış ve inşa şekli göz önüne alınarak, binaya uygulanması

mümkün ısıtma sistemleri gözden geçirilmeli ve bu sistemler kullanılış kolaylığı,

emniyeti, ekonomikliği v.b. bakımlardan birbiri ile karşılaştırılmalı ve sonunda, en

uygun bulunan sistem, öncelik nedenler ile birlikte saptanmalıdır.

Isıtma tesisinde kullanılacak yakıt (katı veya akaryakıt v.b.) seçilmeli ve

seçime dayanak alınan hususlar belirtilmelidir. Tesiste, tabii veya cebri çekişli

bacalardan hangisinin kullanılacağı, incelenerek, öncelik nedenleri ile birlikte

saptanmalıdır.

Tespit edilen ısıtma sistemi ve özelliklerini açıklamak amacıyla yeteri kadar

açıklamalı prensip şemaları ve krokileri çizilmelidir.

Seçilen sistemle ilgili olarak tesisat için öngörülen hacimlerin yerleri

saptanmalı ve hacimleri mimari proje üzerinde, yaklaşık olarak boyutlandırılmalıdır.

Yerleri saptanacak ve boyutlandırılacak hacimler aşağıda verilmiştir:

a - Kazan dairesi, yakıt depoları ve kül toplama yerleri,

b - Eşanjör, sıcak su hazırlayıcısı, kollektör, kondenş odaları ve pompa daireleri,

c - Bacalar (tabii veya cebri çekmeli)

d - Kömür ve kül geçitleri (giriş ve çıkışları)

e - Klima ve havalandırma daireleri,

www.muhendisiz.net

4

Isıtma tesisatı bakımından, binanın mimarisiyle ilgili olarak, aşağıda belirtilen

hususlarda öneriler yapılmalıdır,

A - En ekonomik duvar konstrüksiyonu, duvar kalınlığı ve gerekli ısı yalıtımı

B - Pencerelerin konstrüksiyon durumu (tek, çift veya çift camlı)

C - Çatı konstrüksiyonu ve yalıtımı.

Bu öneriler "yapılarda ısı korunması" ve "ekonomik hesaplamalar" kurallarına

dayanmış olmalıdır.

Çatıda genleşme kabının yeri ve havalık borularının geçebileceği hacim ferin,

bu geçişe olanak verip vermeyeceği incelenmelidir.

Vaziyet planına göre, bina cephelerinin korunması veya serbest olup olmadığı

saptanmalıdır. Bina içi ve bina dışı kanal durumu incelenmelidir. Proje ile ilgili teknik

resimler 1/200, 1/100 veya 1/50 ölçeğinde çizilmelidir.

ÖN PROJE VE RAPORU

ön proje ve raporu, aşağıda belirtilen esaslara göre hazırlanmalıdır:

Kesin hesaplara esas teşkil edecek olan toplam ısı, ısı iletimi kat sayıları

hesapları (resim, şema veya yeterli açıklamaları ile) verilmelidir. Bu hesaplar ve

verilen bilgiler, aşağıdaki hususları kapsamalıdır:

a — Duvar kalınlığı, inşa şekli ve malzemesi,

b — Döşemelerin kalınlığı ve cinsi,

c — Çatı ve konstrüksiyonu (ölçekli ve ölçülü),

d — Pencere ve kapıların özellikleri.

Hesaplamalara esas teşkil edecek "Dış Hesap Sıcaklığı" cetvelde belirtilen

değerlere göre belirlenmelidir. Binanın bulunduğu mahallin rüzgar durumu (rüzgârlı

yada normal) belirtilmelidir.

Isıtma sisteminin çalışma rejimi, sürekli veya aralıklı çalışma nedenleri

belirterek saptanmalıdır.

Tesiste kullanılacak suyun sağlanacağı yer ve suyun sertlik derecesi

belirtilmeli ve ayrıca, suyun sertliğinin giderilmesi için bir yumuşatma tesisinin gerekli

olup olmadığı incelenmelidir.

www.muhendisiz.net

5

Kalorifer tesisinde kullanılacak elektrik akımının durumu saptanmalıdır.

Tesiste kullanılacak yakıtın çeşidi saptanmalıdır.

Isıtıcı tip ve grupları, binanın durumuna uygun şekilde saptanmalıdır.

Kalorifer ana borularının geçeceği yerler, boruların eğiklik durumları da göz

önünde bulundurularak, betonarme kirişlere ve pencerelerin açılmalarına göre

incelenmelidir.

Bina içi ve bina dışı kanal durumları incelenmelidir. Kolon boruları ve

branşmanların, betonarme kirişlere ve doğramalara göre durumları etüt edilmelidir.

Seçilen ısıtma sisteminin uygulanması ile ilgili cihazların, yaklaşık olarak güç

ve boyutları belirlenmelidir.

Binadaki çeşitli yerlere ait iç sıcaklıklar saptanmalıdır.

Tesiste kullanılması gereken bacanın durumu (tabii veya cebri çekmeli)

belirtilmelidir.

Boruların yalıtılma durumları incelenmiş olmalıdır. Ön projede aşağıdaki

hususlar da belirtilmelidir:

a — Kazanlar ve kazanların bacaya, kollektörlere ve eşanjörlere (sıcak su

hazırlayıcıları) bağlantıları,

b — Ana dağıtım borularının ve kolonların döşenme durumu,

c — Kolonlar ve kolon muslukları,

d — Genleşme kabı, hava kabı, havalık boruları ve bunların bağlantıları,

e — Isıtıcıların yerleştirilmesi ve bağlantıları,

f — Yakıt ve artıklarının (varsa) depolanması ve nakli,

g — Yakıt deposu (varsa) ve bağlantıları,

h — Klima ve sıcak hava cihazları ve bağlantıları,

i — Bina içi ve bina dışı kanalları, kesitleri ve boyutları,

j — Boru genleşme parçaları ve sabit noktalar,

k — Tesiste kullanılan otomatik kontrol sistemleri prensip şeması

Ön proje ile ilgili teknik resimler 1/100 veya 1/200 ölçeğinde çizilmelidir.

www.muhendisiz.net

6

UYGULAMA PROJESİ VE RAPORU

Uygulama projesi ve raporu aşağıda belirtilen esaslara göre hazırlanmalıdır:

Tesisatın sistemi ve bu sistemin seçilme nedenleri belirtilmelidir.

Bina durumu (serbest, korunmuş) tespit edilmiş olmalıdır.

İşletme durumu (I. II. veya III.) belirtilmiş olmalıdır.

Isıtılmayan mahallerin sıcaklıkları belirlenmiş olmalıdır. İç sıcaklıkları

saptanmış olmalıdır.

Bina elemanlarında kullanılan malzemelerin kondüksiyon katsayıları tespit

edilmelidir.

Kullanılan film kat sayıları (iç ve dış) saptanmalıdır.

Bina elemanları için seçilen yahut hesaplanan toplam ısı iletim kat sayıları

belirtilmiş olmalıdır.

Isı kayıplarının hesabı yapılmış olmalıdır. Isıtıcı hesapları yapılmış olmalıdır.

Boru hesapları ve pompa seçimi (sıcak sulu sistem için) yapılmış olmalıdır.

Kazan hesabı ve eşanjör (sıcak su hazırlayıcı) hesaplan ve seçimleri yapılmış

olmalıdır.

Yakıt hesabı ve depolama hacmi veya yüzeyinin tayini yapılmış olmalıdır. Sıvı

yakıt kullanılması halinde, brülör kapasitesi de saptanmalıdır.

Baca hesabı yapılmış olmalıdır. Duman, kanal veya borusunun hesabı

yapılmış olmalıdır.

EMNİYET TERTİBATI OLARAK

a — Emniyet boruları ve genişleme kabının (sıcak sulu sistemde),

b — Emniyet sifonlarının (alçak basınçlı buhar için),

c — Denge kapları ve kapalı genişleme kabının (kaynar sulu sistemde),

d - Emniyet ventillerinin yaylı veya ağırlıklı (yüksek basınçlı buhar için)

hesapları ve seçimleri yapılmış olmalıdır.

Kondens deposu ve kondens pompalarının hesabı ve seçimi yapılmış

olmalıdır. Boru uzamalarının hesaplanması gereken durumlarda bir merkezden

ısıtmadaki uzama (genleşme) parçalarının hesapları ve seçimi yapılmalıdır. Boru

www.muhendisiz.net

7

izolasyonunun ekonomik kalınlığı, izolasyon malzemesinin ısı yalıtımı göz önüne

alınarak hesaplanmalıdır.

Otomatik kontrol tesisatı projesi yapılmalıdır. Kazan, eşanjör (sıcak su

hazırlayıcı) ve denge deposunun termik ve mukavemet hesapları yapılmış olmalıdır.

Tatbikat projesinde aşağıdaki hususlar belirtilmelidir:

a — Üzerinde oda adları ve numaraları, oda sıcaklıkları, hesaplanan ısı

ihtiyacı, ısıtıcı, boyutlar, ısıtıcı musluk çapları, kolon numaraları, kolon muslukları,ana

dağıtım boru ve vanalar işaretlenmiş, 1/50, 1/100 ölçekli kat planları (mimari

bakımdan aynı, fakat ısıtıcı bakımından farklı olan katlar aynı planda gösterilebilir),

b — Çatı arası genişleme kabı, hava kabı, havalık boruları ve bağlantıları,

c — 1/50 düşey ölçekli kolon şemasında oda numaraları, odaya konulan

ısıtıcıların yükleri, oda sıcaklıkları, ısıtıcı boruları, boru ısı yükleri, boru çapları ve

numaralan, ısıtıcı vana çaplan, kolon muslukları, boşaltma muslukları, genişleme ka-

bı, emniyet boruları, havalık boruları, kollektör, pompa, varsa kazan eşanjör ve

vanalar, gösterilmiş olmalıdır,

d — Planlarda gösterilen borular üzerinde ısı yükleri, boru çapları, boru

uzunlukları ve hesaplanan boru devrelerindeki boru numaraları, kolon numaraları,

e — Genleşme parçalan, sabit noktalar, kılavuz yatakları ve boyutları,

f — Kalorifer tesisatı ile bağlantılı olan klima, havalandırma ve sıhhi tesisat

ana cihazları (ince çizgi ile çizilmiş durumda) verilmelidir.

Verilecek detaylar aşağıda belirtildiği şekilde düzenlenmelidir:

a — Kanal kesitleri (1/5 ölçekli),

b — Boruların döşeme ve duvarlardan geçtiği yerlerin ve bina kirişlerinin kesit

resmi (1/5 - 1/10 ölçekli),

c — Kazan eşanjör (sıcak su hazırlayıcı) kondens depoları ve pompa bağlantı

şemaları, pompaların beton kaideleri,

d - Kazan dairesi planı (1/20 ölçekli)

Bu plan üç istikamette hazırlanacak ve kazanları, kollektörleri, pompaları,

duman boru ve baca bağlantısını ihtiva edecektir.

e - Tali santrallerin her üç istikamette planı (1/20 ölçekli),

f — Isıtıcı, yerleştirme (montaj) planı (1/5 ölçekli), (iki veya üç görünüş halinde)

g — Genişleme parçaları planları (1/5 ölçekli).

www.muhendisiz.net

8

KAĞIT BOYUTLARI

Kalorifer tesisatı proje ve raporlarının hazırlanmasında kullanılacak kâğıtların

boyutları, aşağıda belirtilen esaslara uygun olmalıdır. Hesaplar A. 4 formatındaki

(210 x 297 mm) kağıtlara yapılmalıdır.

Proje hesaplarının yapıldığı ısı kaybı, radyatör ve boru hesapları için, ekteki

standart kâğıtlar kullanılmalıdır. Projeler, TS 88'e uygun formlardaki kâğıtlara

yapılmalıdır Bunlar, dosyalanmak üzere, TS 88'e göre A 4 formatına katlanmalıdır.

YAPILIŞ

Proje ve raporları ile ilgili yazı ve çizim işleri aşağıda belirtildiği şekilde

yapılmalıdır:

Rapor daktilo ile yazılmalı, resimler çini mürekkebi ile çizilmelidir. Resimlerin

yazıları TS 88'e göre yazılmalıdır. Her paftanın (resim) sağ alt köşesinde, TS 88'e

göre bir yazı alanı bulunmalıdır. Bu alana aşağıda belirtilenler yazılmalıdır:

a — Yapının adı ve yeri

b - Paftanın adı (içeriği)

c —Blok ve kat adı

d — Projeyi hazırlayan ve kontrol edenin adı ve soyadı, Oda numaraları,

diploma numaraları, imzaları, Üye oldukları tescilli kuruluşun adı, adresi ve telefon

no.su,

e — Projeyi çizenin adı, soyadı ve imzası,

f — Paftanın (resmin) ölçeği,

g — Tesisat pafta numarası,

h — Paftanın yapıldığı tarih.

Her paftanın yazı alanı üzerine, binaların uygun ölçekte bir vaziyet planı

çizilmeli ve pafta ile ilgili blok bu plan üzerinde taranmalıdır.

Her proje dosyasına, teknik rapordan önce, Şekil 1’de numunesi verilmiş olan

bir kapak hazırlanmalıdır; gene her dosyaya 2. sahife olarak Şekil 2'de örneği verilen

vaziyet planı çizilmelidir.

RENKLENDİRME

Proje resimlerinin renkli çizilmesi gereken durumlarda, renkler aşağıda

belirtildiği şekilde seçilmelidir:

www.muhendisiz.net

9

Sıcak sulu sistemlere ait resimlerde

Sıcak su gidiş borusu: Açık kırmızı,

Sıcak su dönüş borusu : Açık mavi, Isıtıcılar -.Açık mavi.

Kaynar sulu sistemlere ait resimlerde:

Kaynar su gidiş borusu: Koyu kırmızı,

Kaynar su dönüş borusu: Koyu mavi,

Isıtıcılar: Koyu mavi.

Alçak basınçlı buharlı sistemlere ait resimlerde:

Buhar borusu: Turuncu,

Kondens suyu borusu: Açık yeşil

Isıtıcılar : Açık yeşil,

Yüksek basınçlı baharlı sistemlere ait resimlerde:

Buhar borusu : Portakal rengi,

Kondens suyu borusu: Koyu yeşil,

Isıtıcılar: Koyu yeşil,

Emniyet boruları (bütün sistemlere ait resimlerde):

Gidiş borusu: Kırmızı,

Dönüş borusu : Son,

Havalık borusu: Kahverengi,

Taşma borusu: Zeytin yeşili,

Doldurma borusu : Yeşil.

Sıvı yakıt boruları ve depoları (bütün sistemlere ait resimlerde):

Giriş için : Sarı

Dönüş için : Sarı

Yakıt depoları: Sarı

Havalık boruları: Kahverengi

Doldurma borusu : Sarı

NOT: Kazan ve eşanjörler (sıcak su hazırlayıcıları), ait oldukları sisteme göre,

ısıtıcı akışkan gidiş borusu renginde boyanmalıdır.

www.muhendisiz.net

10

KAZAN HESABI VE SEÇİMİ

Kazan kapasitesi tesisata yerleştirilen ısıtıcıların toplam verimlerinin (l -t- ZR)

faktörü ile çarpılmasıyla bulunur. ZR yüzde ile belirlenen bir artırım katsayısı olup,

değeri:

1 -Ana dağıtma ve toplama boruları yalıtılmış, sıcak hacimlerden geçiriyor ve

kolonlar duvarın iç yüzeylerinde bulunuyorsa ZR = 0,05.

2-Ana dağıtma ve toplama boruları yalıtılmış, ısıtılmayan hacimlerden geçiyor

ve kolonlar duvarın iç yüzeylerinde bulunuyorsa ZR = 0,10.

3 -Ana dağıtma ve toplama boruları yalıtılmış, ısıtılmayan hacimlerden veya

kanallardan; kolonlar ise tesisat bacalarından geçiyorsa ZR=0,15.

Kanallardan geçen çok uzun boru hatları varsa boruların ısı kayıpları

hesaplanmalı ve toplam ısı kaybına ilave edilmelidir.

Kazanların kapasiteleri Kcal/h ve ısıtma yüzeyleri m2 olarak belirtilir. Kalite

belgesi olan kazanlar prospektüslerinde yazılan kapasitelerine göre seçilir.

Kazanların ısıtma yüzeyleri yakacak cinsine göre şöyle hesaplanır:

FK =K

Qh ( 1 + ZR) m2

K = Kazan ısıtma yüzeyi verdisi, Kcal/h m2 (W/m2 )

Qh = Isıtıcıların toplam verimleri, Kcal/tı (W)

Kömür için K = 6000 Kcal/h m2

Fuel-oil için K = 8000 Kcal/h inedir.

Kazan ısıtma yüzeyi verdisi olan K'nın değerleri yakıtın ait ısıl değeri ile

karıştırılmamalıdır. Ancak, alt ısıl değerleri 3000 - 3500 Kcal/Kg'den düşük olan linyit

kömürlerinin yakılması durumunda kazan ısıtma yüzeyi verdisinin azalacağı dikkate

alınmalıdır. Böyle durumlarda K = Kazan ısıtma yüzeyi verdisinin 5000 Kcal/h m2

alınması tavsiye edilir.

Kazan seçiminde şunlara dikkat edilmelidir:

1 -Kazanların standart ısıtma yüzeyleri: 5, 8, 10, 12, 15, 18, 20, 22, 25, 28, 30,

35, 40, 45, 50, 55, 60, 65, 70, 75, 80, 90, 100, 110, 120, 130, 140, 150 m2 seklinde

belirlenmiş olup, kazanlar bu değerlere uygun olarak seçilmelidir.

www.muhendisiz.net

11

2 - Kazanın hesapla bulunan ısıtma yüceyi kesirli çıkarsa bir üst tam sayılı

değer alınmalıdır.

3 - Isıtma yüzeyleri 50 m2 den büyük ulan kazanların kürek ile kömür atılarak

beslenmeleri zor olup, istenen verimin elde edilmesi olanağı azdır. Bu nedenle el ile

beslenecek kömürlü kazanlar 50 m2 den büyük ise bir kazan yerine iki kazan

kullanılması daha uygun olacaktır.

4 - Tesisatta ikî kazan kullanılması durumunda, gereken kapasitenin 2/3 ve

1/3'ünü sağlayan İki kazan seçilmelidir.

5 - İki veya daha çok sayıda kazan kullanılacaksa, her kazan tesisattan

ayrılarak bağımsız çalışacak şekilde vanalarla donatılmalıdır, Her kazanın güvenlik

boruları ayrı olmalıdır.

6 - Çelik kazanlarda alçak sıcaklık korozyonunu Önlemek için kazan çıkışına 3

veya 4 yollu karıştırıcı vana konulması tavsiye edilir.

Genleşme deposu kazan seviyesinden en yüksek katta bulunan radyatörden

sirkülasyon pompası basıncı kadar yüksek bir yere yerleştirilmelidir.

Kazan ve genleşme deposu gidiş ve dönüş güvenlik boruları ile birbirine

bağlantılıdır. Güvenlik boruları kazandan genleşme deposuna doğru daima yükselen

bir eğimle döşenmeli ve bu borular üzerinde su geçişini önleyen vana veya geri

tepme ventili bulunmamalıdır.

Gidiş ve dönüş güvenlik boruları:

dg = 15 + 1,5ÖQk/1000mm.

dd = 15 +ÖQk/1000 mm. formülleri ile hesaplanır.

Güvenlik borularının mm. olarak hesaplanan çaplarına inç cinsinden standart

boruların hangisinin karşılık olduğu yazılmalıdır. Gidiş ve dönüş güvenlik boruları

1"den daha küçük olmamalıdır (Çizelge 1).

www.muhendisiz.net

12

ÇİZELGE 1. Emniyet Boruları Çapları

Kazan Kapasitesi (Kcal/h)ÇAP Gidiş borusu halinde Dönüş borusu halinde25-1"32-1 1/4"40—1 1/2"50-2"60-2 1/2"7080

90 100

50.000 130.000 280.000 560.000 900.0001.400.0001.900.0002.500.0003.200.000

100.000 290.000 630.0001.230.0002.000.0003.000.0004.200.0005.600.0007.200.000

Tesisatta normal su seviyesi, suyun 90°C sıcaklıkta ve genleşme deposunun

dolu olduğu durumdur. Su seviyesi, kazan veya kollektör üzerine takılan

hidrometreden mSS (metre su sütunu) olarak okunur.

Genleşme deposuna dönüş güvenlik borusundan daha yukarıda bir seviyeden

bağlanarak kazan dairesine kadar döşenen ve ucuna vana takılan (1/2") haberci

borusu tesisatta yeterli suyun bulunup bulunmadığını kontrol etmeğe yarar.

DOLAŞIM POMPASI HESABI

Pompalar debi ve basınç olmak üzere iki karakteristik özelliği ile belirtilir.

Dolaşım pompasının görevi sistemde meydana gelen sürtünme kayıplarını yenmektir.

Bina yüksekliğinin pompa seçiminde hiç bir önemi yoktur.

DOLAŞIM POMPASININ DEBİSİ (Qp)

Dolaşım pompasının debisi, tesisatta dolaşan su miktarı ile belirlidir. Tesisatın

toplam ısı ihtiyacı Q|c ve suyun gidiş-dönüş sıcaklıkları 90°/70°C şeklinde belli

olduğuna göre:

hKgtt

QQ

dg

kp /

-=

Dt = tg - td = 20°C olup,

Qk QhQp = —— Kg/h veya Qp = ——— ton/h'dır.

20 20.000

www.muhendisiz.net

13

DOLAŞIM POMPASININ BASINCI: (Hp)

Dolaşım pompasının basıncı, sürtünme kayıpları en büyük olan ve adına kritik

devre denilen kolonun sürtünme kayıplarından büyük olmalıdır.

Hp ≥ ∑ R.L + ∑ Z mmSS.

R : Boru parçalarında metre başına düşen basınç kaybı mmSS/m

L : Hesaba giren boru parçalarının uzunlukları, m.

Z : Ekleme parçaları, vanalar ve cihazların özel dirençler

Basınç kaybı hesaplarında kazan dairesi kayıpları dikkat alındıysa, bulunan

basınç % 10 artırılarak pompa basıncı belirlenir. Kazan dairesi kayıpları dikkate

alınmadıysa, hesapla bulunan basınç 300 - 800 mmSS. artırılarak pompa basıncı

bulunur.

Pompanın karakteristik eğrisinde debi (Qp) apsiste * basınç (Hp) ordinatta

gösterilir. Dolaşım pompası, karakteri tik eğrisinin orta noktasında çalışacak şekilde

seçilmez yani debi ve basınç seçilen pompanın karakteristik eğrisini orta noktasında

bulunmalıdır.

Pompanın arızalanması durumunda, tesisatın çalışması' sağlamak için biri

yedek olmak üzere tesisata iki pompa bağlanır.

Dolaşım pompaları esas olarak dönüş hattına bağlanır; a çak, tesisatın

kapasitesi büyük ise yeterli kapasitede dolaşım pompası bulunamaz ve bu durumda

dolaşım pompası yerine kullanılan santrifüj pompa gidiş hattına bağlanır.

BOYLER HESABI

ÖRNEK

10 daireli bir konut'ta (10 adet lavabo, 10 adet banyo, 10 adet mutfak eviyesi

ve 10 adet çamaşır makinesi) bulunsun.

Lavabo 0x7.5 — 75 It/h

Banyo 10x250 — 2500 It/h

M. Eviyesi 10x35 — 350 It/h

Ç. Makinası 10 x 75 - 700 It/h

Toplam 3625 It/h

www.muhendisiz.net

14

Cihazların hepsi birden devreye girmediği için;

Kullanma katsayısı: 0.30 olduğuna göre,

Isıtma yükü (L/h): 3625 x 0.30 = 1100 L/h

Isıtma yükü (Kal/h) : 1100 x (60 - 10) = 55.000 Kcal/h

Depo edilen miktar (L/h), ısıtılan miktardan (L/h) biraz daha fazla

olacağından:

Depolama katsayısı: 1.25 olduğuna göre,

Boyler Kapasiteli (litre): 1100 x 1.25 = 1375 litre

(Not: 1500 litre'llk boyler seçilir.)

YAPI BİLEŞENLERİNİN SİMGELERİ

Isı kaybı hesabı çizelgesinde yapı bileşenleri belirli simgelerle gösterilirler;

bunlar Çizelge 2'de verilmiştir.

Çizelge 2. Kalorifer Tesisatı Projelerinde kullanılan Semboller

Sembol Anlamı

T.P. Tek pencere

Ç.P. Çift pencere

Ç.C.P. Çift camlı pencere

D.K. Dış kapı

İ.K. İç kapı

B.K. Balkon kapısı

D.D. Dış duvar

İ.D. İç duvar

Ta Tavan

Dö döşeme

www.muhendisiz.net

15

ISI KAYBI HESAPLARI

Isı kaybı hesaplarını yapabilmek için gereken sayısal değerler, mimari

projeden edinilen ve bunlar esas alınarak seçilmiş veya hesaplanmış verilerden

oluşur. Binanın her bir hacmi iki şekilde ısı kaybeder: Birincisi, yapı bileşenlerinden

ısı geçişi şeklinde ve aşağıda verilecek formül ile hesaplanan iletimsel (transmisyon)

ısı kaybı; ikincisi, biraz ileride açıklayacağımız hava sızıntısı ısı kaybı (Enfiltrasyon)

olup, gerçek ısı kaybı bunların toplanması ile bulunur.

İLETİMSELISI KAYBI :(Q,)

İletimsel ısı kaybı, bu amaçla hazırlanmış olan ısı kaybı hesabı cetvelinde

gereken sayısal değerlerin yerlerine yazılarak aritmetik işlemlerin yapılması ile

bulunur. Yapı bileşenlerinin ısı kayıpları aşağıdaki formül ile hesaplanır ve ısı kaybı

hesabı cetveli bu formüle göre düzenlenmiştir.

Q, = F-K- Dt Kcal/h

F = Yapı bileşeninin alanı, m²

K = Isı geçirme katsayısı, Kcal/m² h 0C (W/m²h)

Dt = Yapı bileşenlerinin iki tarafındaki sıcaklıkların farkı, °C(K)

Isı kaybı hesabı cetvelinde yapı bileşeninin simgesi, bulunduğu yön, kalınlığı,

boyu ve eni (veya yüksekliği) yazılarak alanı m2 olarak bulunur. Duvarın ısı kaybı

hesaplanıyorsa pencere ve kapı alanı çıkarılarak duvarın net alanı hesaplanır. Daha

önce belirlenmiş ve tüm yapı bileşenleri için hazırlanmış olan çizelgeden duvarın (K)

ısı geçirme katsayısı ile D t sıcaklık farkı yerlerine yazılır. Yapı bileşeninin hesaba

giren alanı ile Dt sıcaklık farkı için birim alanda kaybedilen ısı miktarı olan K. Dt

çarpımı çarpılarak iletimsel ısı kaybı bulunur. Bu iletimsel ısı kaybını artırımsız ısı

kaybı denir ve buna biraz ileride belirteceğimiz artırımların eklenmesi gerekir.

Bir hacmin ısı kaybı hesaplanırken pencere ve kapı ilk satırlara, bunların

bulunduğu duvar ise sonraki satıra yazılırsa duvarın net alanını bulmak kolay olur ve

hesap açık bir şekilde kontrol edilebilir.

Farklı yönlerde bulunan duvarların kalınlıkları aynı olsa bile, her bir duvarın ısı

kaybı hesabı ayrı satırlarda yapılmalıdır. Bu hesabın doğruluğunu kontrol edebilmek

için gereklidir.

www.muhendisiz.net

16

Bu şekilde, her hacmin ısı kaybeden pencere, kapı, duvar, tavan ve

döşemesinin ısı kayıpları hesaplanarak toplanır. Bulunan sonuç o hacmin artırmışız

iletimsel ısı kaybıdır.

Her hacmin artınımız ısı kaybına yüzde olarak ZD kesintili çalışma artırımı ve

ZH yön artırımı eklenerek artırımlı iletimsel ısı kaybı bulunur.

HAVASIZINTIS1 ISI KAYBI : (Qs)

Kapatılmış durumda olan pencere ve kapıların açılan kanatları kasaları ile tam

çakışmamakta ve arada bir boşluk kalmaktadır. Dış hava ile hacmin iç havası

arasındaki basınç farkı nedeniyle bu aralıklardan içeriye soğuk olan dış hava sız-

maktadır. Odaya sızan dış hava, aynı miktarda ve sıcak olan iç havanın dışarı

sızmasına neden olmaktadır. Bu durumda, odaya sızan soğuk dış havanın oda

sıcaklığına kadar ısıtılması gerekmektedir: Bu soğuk sızıntı havasını ısıtmak için

gereken ısı miktarına hava sızıntısı (enfiltrasyon) ısı kaybı denir.

Hava sızıntısı ısı kaybı:

Qs = £ a.1R.H.Dt.Ze Kcal/h formülü ile hesaplanır.

a :Sızdırganlık katsayısı (m3 /mh)

l : Pencere veya kapının açılan kısımlarını metre olarak çevre uzunluğu.

R : Oda durumu katsayısı

H :Bina durumu katsayısı

Dt : ti - td iç ve dış sıcaklıklar farkı, 0C(K)

Ze : Her iki dış duvarında.pencere olan odalar için değeri 1,2 diğer odalar için

değeri l olan katsayıdır.

Hava sızıntısı ısı kaybını hesaplamak için pencere ve kapıların açılan

kısımlarının çevre uzunlukları önceden hesaplanmalıdır.

Pencerelerin açılan kısımların çevre uzunluğu bilinmiyorsa yaklaşık olarak

hesaplanabilir. Bunun için, w = 1/F formülü ve çizelgedeki bilgilerden yararlanılır.

Ancak, bu şekilde sağlıklı bir hesap yapılamayacağı açıktır.

www.muhendisiz.net

17

Pencere ve kapıların açılan çerçevelerinin toplam uzunluğu bilinmediği zaman,

toplam uzunluğu, (L) aşağıdaki çizelgeden yaklaşık olarak hesaplanabilir.

Çizelge 3.

Yapının şekli Pencere veyakapının

yüksekliği - h -

W = L / F

Muhtelif çokkanatlı

Pencereler

0.500.750.881.001.251.502.002.50

7.205.304.904.504.10

3.70 .3.303.00

iki kanatlı kapıTekk kanatlı kapı

2.502.10

3.302.60

Örnek:

Pencere yüksekliği h = 1,25 m. F = 3.00 m2. Tablodan w = 4,10 bulunur.

L = Pencere (veya kapı) enfiltrasyon aralığı uzunluğu (m)

W = L / F formülünden

L = wF= 4.1. 3,0 = 12,3 m.dir.

ODA KATSAYISI: (R)

Oda katsayısı hesaplanan^ £ a.l değeri ile oda içine giren havanın akıp

gidebilme durumunu belirtir. Çoğu halde pencereler vasıtası ile içeri sızan hava iç

kapılardan dışarı sızar ve en gayrimüsait halde odaya giren hava kadar hava dışarı

sızar. R. katsayısı hesaplanan hava miktarına oda durumunun gösterdiği direnci

belirtir. R katsayısının tam olarak hesabı imkânsızdır. Normal ebatta pencere ve

kapıları olan odalar için R = 0,9 büyük pencereleri, buna mukabil bir tek iç kapısı

olan odalar için ise R = 0,7 değeri kullanılır.

Pencere veya kapının a Sızdırganlık katsayısı çerçevenin yapıldığı

malzemeye bağlıdır.

www.muhendisiz.net

18

Çizelge 4. Pencere veya Kapı Çerçevesinin Hava Sızdırma Derecesi (a).

Malzeme Pencere veya kapı şeklî a

Ahşap veya plastik çerçeveTek pencereÇift camlı pencereÇift pencere

3,02,52,0

Çelik veya metal çerçeveTek pencereÇift camlı pencereÇift pencere

1,51,51,2

İç kapılarEşiksiz kapılarEşikli kapı

40,0 15.0

Dış kapılar aynen pencere gibi hesaplanacaktır.

Çizelge 5. (R) Oda Dununu Katsayısı.

FA (Dış Pencere alanıİç Kapı

FT (iç kapıların alanı)

R

Aralıklı < 3Tahta veya Plastik pencere

Aralıksız < 1,5Aralıklı < 6Çelik veya Metal pencere

Aralıksız < 2,5

0.9

Aralıklı 3 ilâ 9Tahta veya Plastik pencereAralıksız 1,5 ilâ 3Aralıklı 6 ilâ 20Çelik veya Metal pencere

Aralıksız 2,5 ilâ 6

0.7

Çizelge 6. Bina Durumu Katsayısı (H)

H KatsayısıBölgenin durumu Binanın durumuBitişik Nizam Ayrık Nizam

Normal bölge Mahfuz SerbestÇok Serbest

0.240.410.60

0.340.580.84

Rüzgârlı bölge Mahfuz SerbestÇok serbest

0.410.600.82

0.580.841.13

NOT: Bir katta birden fazla dairesi veya birbiri ile irtibatı olmayan oda gruplarını haiz binalar bitişik nizam olarak

kabul edilirler.

.

www.muhendisiz.net

19

BİNA DURUMU KATSAYIMI: (H)

Bina durumu katsayısı çeşitli inşaat tarzları ve bölgenin rüzgâr durumunu

kapsayan bir katsayıdır. Hesaplarda kullanılan H değerleri yukarıdaki

çizelgeden seçilir. Dış kapısı doğrudan dış havaya açılan bacımlarda (dük-

kan^mağaza, banka, vs. yerler) hava sızıntısından farklı olarak bir hava

değişimi söz konusudur. Bu gibi yerlerde aşağıdaki formülden hareket edilerek

hava değişimi ısı kaybı hesaplanır.

Qs=n.g .cp.Dt.J

n : Hava değişimi sayısı (defa/h)

! : Dış havanın yoğunluğu (kg/m3)

cp: Havanın özgül ısısı (cp:0,24)

(kcal/kg. °C) (W/Kg K)

Dt = ti .td = °C(K)

J: Isıtılan yerin hacmi: m3

Bir hacmin gerçek ısı kaybı, artırımlı iletimsel ısı kaybı iie hava sızıntısı

ısı kaybının toplanmasıyla bulunur.

Qh = Qi Qs Kcal/h.

Çizelge 7.

t g t g°c kg/m 3 °C kg/m3

-20-19-18-17-16-15-14-13-12-11-10- 9- 8- 7- 6

1,3961,3941,3851,3791,3741,3681,3631,3581,3531,3481,3421,3371,3321,3271,322

-5— 4— 3- 2-10123456789

1,3171,3121,3081,3031,2981,2931,2881,2841,2791,2751,2701,2651,261L.2561,252

www.muhendisiz.net

20

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ............................................................................................................................1

LOKAL ISITMA ..........................................................................................................1

MERKEZİ ISITMA ......................................................................................................1

SICAK SU İLE ISITMA ...............................................................................................1

KIZGIN SULU ISITMA ...............................................................................................2

ALÇAK BASINÇLI BUHARLA ISITMA....................................................................2

YÜKSEK BASINÇLI BUHARLA ISITMA..................................................................2

VAKUMLU BUHARLA ISITMA ................................................................................2

SICAK HAVA İLE ISITMA.........................................................................................2

BÖLGESEL ISITMALAR (Uzaktan ısıtma, kent ısıtması) ............................................2

KALORİFER TESİSATI PROJE HAZIRLAMA ESASLARI.......................................3

ÖNERİ PROJESİ YE RAPORU....................................................................................3

ÖN PROJE VE RAPORU .............................................................................................4

UYGULAMA PROJESİ VE RAPORU.........................................................................6

EMNİYET TERTİBATI OLARAK...............................................................................6

KAĞIT BOYUTLARI...................................................................................................8

YAPILIŞ .......................................................................................................................8

RENKLENDİRME .......................................................................................................8

KAZAN HESABI VE SEÇİMİ ...................................................................................10

DOLAŞIM POMPASI HESABI..................................................................................12

DOLAŞIM POMPASININ DEBİSİ (Qp).....................................................................12

DOLAŞIM POMPASININ BASINCI: (Hp).................................................................13

BOYLER HESABI .....................................................................................................13

YAPI BİLEŞENLERİNİN SİMGELERİ .....................................................................14

ISI KAYBI HESAPLARI............................................................................................15

HAVASIZINTIS1 ISI KAYBI : (Qs) ...........................................................................16

ODA KATSAYISI: (R)...............................................................................................17

BİNA DURUMU KATSAYIMI: (H) ..........................................................................19

www.muhendisiz.net

21