Współczesne koncepcje filozofii i etyki wykład 1 ...mwitek.univ.szczecin.pl/wkfie w1 2012_2013.pdf · Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności (1984) Współczesne koncepcje

Współczesne koncepcje filozofii i etyki

wykład 1: ustalenia terminologiczne

Dr hab. Maciej WitekInstytut Filozofii, Uniwersytet Szczeciński

http://mwitek.univ.szczecin.pl

pok. 174, gmach Wydziału Humanistycznego US przy ul. Krakowskiej



etyka

moralność



etyka

moralność→ reguły, zasady, normy moralne→ wartości moralne



etyka → uzasadnienie norm/wartości moralnych






ethos





ethos → charakterystyczny sposób bycia/działania danej społeczności







Tak rozumiana etyka jest etyką normatywną.





Ważne:— antropologiczne podstawy etyki normatywnej





Odmiany etyki normatywnej:— etyka deontologiczna (heteronomiczna & homonomiczna)— etyka konsekwencjalistycza (→ konsekwencjalizm)— etyka cnót i wzorców osobowościowych



etyka deontologiczna

— obowiązek— wola (zamiar, intencja)



etyka deontologiczna

— obowiązek— wola (zamiar, intencja)— bezwarunkowa norma:

Rób X !Nie rób Y !



etyka deontologiczna:

etyka chrześcijańska — heteronomiczna etyka deontologiczna





Augustyn z Hippony, 354-430Wyznania (ok. 400)

„Stworzyłeś nas Boże bowiem jako skierowanych ku Tobie i niespokojne jest serce nasze dopóki w Tobie nie spocznie.”





Rób X !





Rób X !

PROBLEM: dylemat Eutyfrona

• albo działania X są dobre, ponieważ Bóg pragnie działań X,

• albo Bóg pragnie działań X, ponieważ działania X są dobre




etyka Kanta — autonomiczna etyka deontologiczna

Immanuel Kant, 1724 — 1804Krytyka praktycznego rozumu (1788)





• maksymy (= normy) moralne

• imperatyw kategoryczny





• maksymy (= normy) moralne

• imperatyw kategoryczny

→ postępuj wedle takiej maksymy (= normy), co do której byś chciał, aby była prawem powszechnym



etyka konsekwencjalistyczna:

— rezultat




— rezultat— norma warunkowa

Jeśli chcesz osiągnąć cel C, rób X !Jeśli chcesz osiągnąć cel C, nie rób Y !




→ etyka Machiavellego Niccolò Machiavelli, 1469-1527Książę (1513)




→ etyka Machiavellego Niccolò Machiavelli, 1469-1527Książę (1513)

„Założyciele i prawodawcy państw winni zawsze zakładać z góry, że wszyscy są źli i że niechybnie takimi się okażą, ilekroć będą ku temu mieli sposobność.”




→ etyka Machiavellego „Moim zamiarem jest pisać rzeczy użyteczne dla tego, kto je rozumie, przeto o wiele bardziej właściwym wydaje mi się iść za prawdą rzeczywistą zdarzeń niż za jej wyobrażeniem. Wielu wyobrażało sobie takie republiki i księstwa, jakich w rzeczywistości ani się nie widzi, ani się nie zna; wszak sposób, w jaki się żyje jest tak różny od tego, w jaki się żyć powinno, że ten, kto chce postępować tak, jak się powinno postępować, a nie tak, jak się postępuje, gotuje raczej swoją klęskę, niż zapewnia panowanie.”




→ etyka Machiavellego

Jeśli chcesz osiągnąć cel C, rób X !

cel uświęca środki





Jeśli chcesz osiągnąć cel C, rób X !


„Okrucieństwo i terror należy stosować, ale rozsądnie i tylko w miarę potrzeby.”





Jeśli chcesz osiągnąć cel C, rób X !Jeśli chcesz osiągnąć cel C w okolicznościach O, rób X !


„Okrucieństwo i terror należy stosować, ale rozsądnie i tylko w miarę potrzeby.”





— czy Machiavelli jest amoralistą?— czy przeprowadził rozwód między sferą polityki a sferą etyki?





— czy Machiavelli jest amoralistą?— czy przeprowadził rozwód między sferą polityki a sferą etyki?— to zależy, co rozumiemy przez etykę …




→ utylitaryzm




→ utylitaryzm

John S. Mill, 1806-1873Utylitaryzm (1863)




→ utylitaryzm

Założenie antropologiczne:

• Ludzie z natury dążą do szczęścia.




→ utylitaryzm

Zasada przyjemności: „(...) czyny są dobre, jeżeli przyczyniają się do szczęścia, złe, jeżeli przyczyniają się do czegoś przeciwnego.”




→ utylitaryzm

Jeśli chcesz osiągnąć cel C (w okolicznościach O), rób X !




→ utylitaryzm

Jeśli chcesz osiągnąć cel C (w okolicznościach O), rób X !

przykład: zasady państwa liberalnego



etyka cnót i wzorców osobowych




Arystoteles, 384-322 p.n.e.Etyka nikomachejska

Alasdair MacIntyre, 1929Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności (1984)




— antropologiczne podstawy Arystotelesowskiej teorii dobra najwyższego





— Arystotelesowska definicja cnoty





— Arystotelesowska definicja cnoty

— zasada złotego środka




dygresja: → kult świętych w chrześcijaństwie

— liczy się żywy przykład, a nie ogólna norma … — … i to przykład osadzony w konkretnych okolicznościach



etyka opisowa / etyka normatywna

• metafilozofia neopozytywizmu i powstanie programu etyki opisowej;

• relatywizm etyczny jako założenie metodologiczne etyki opisowej.






metaetyka:






metaetyka:



• kognitywizm w metaetyce: naturalizm a intuicjonizm;

• akognitywizm w metaetyce: emotywizm

norma a sąd wartościujący

„Szanuj swoich rodziców!”„Szacunek okazywany rodzicom jest dobry.”

„Nie zabijaj!”„Zabijanie jest złe.”



norma a sąd wartościujący

„Szanuj swoich rodziców!”„Szacunek okazywany rodzicom jest dobry.”

„Nie zabijaj!”„Zabijanie jest złe.”

emotywizm:→ formułując sądy wartościujące niczego nie stwierdzamy;

wyrażamy jedynie swoje stany emocjonalne

Documents

Współczesne koncepcje filozofii i etyki wykład 1 ...mwitek.univ.szczecin.pl/wkfie w1 2012_2013.pdf · Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności (1984) Współczesne koncepcje