Wpływ odruchów na rozwój uczenie i zachowanie się dziecka

Dziecko które przychodzi na świat i opuszcza bezpieczne środowisko łona

matki jest bombardowane olbrzymią ilością bodźców zmysłowych musi samo jeść

,oddychać i dążyć do zaspokojenia swoich potrzeb. Każde dziecko dysponuje

pierwotnymi odruchami umożliwiającymi mu przeżycie. Pozwalają one na

natychmiastową reakcję na nowe środowisko i zmienne potrzeby. Odruchy

stanowią podstawę rozwoju ruchowego. Później umożliwiają one także

kształtowanie nawyków kontrolowanych. Odruchy pierwotne powinny pozostać

aktywne przez ograniczony okres, tak by umożliwić niemowlęciu przetrwanie

przez pierwsze trudne miesiące życia. Po tym okresie powinny wygasnąć aby

przejść pod kontrolę wyższych ośrodków mózgu i z czasem umożliwić

kontrolowanie świadomych reakcji. Jeżeli odruchy te pozostaną aktywne powyżej

6-12 miesiąca życia określane są jako nieprawidłowe i zakłócają kształtowanie

się dojrzałości układu nerwowego. Zdarzyć się może również że wcześniej

zintegrowane odruchy na skutek stresującego, traumatycznego zdarzenia mogą

się ponownie włączyć i spowodować:

trudności w uczeniu się

problemy z zachowaniem i emocjonalne

problemy sensoryczno- motoryczne

Analiza odruchów pierwotnych może pomóc w wyodrębnieniu źródeł problemu dziecka i zastosowaniu skutecznej formy terapii .

Odruchy niemowlęce

Tradycyjnie w fizjologii i pediatrii wyróżnia się następujące poziomy odruchów dziecięcych:

• Trwałe automatyzmy utrzymujące się przez całe życie (rogówkowy, spojówkowy, krtaniowy, połykania, odruchy ścięgnowe, nadbrwiowy…)

• Odruchy tranzytowe zanikające:

-automatyzmy oralno – segmentarne : ssania, szukania ,trąbkowy, dłoniowo- bródkowy;

-automatyzmy grzbietowe- segmentarne: chwytania, odruch Moro, podparcia, chodu automa-

tycznego, pełzania, Galanta, Pereza;

-0druchy toniczno –pozycyjne :odruchy toniczne szyi.

• odruchy lub automatyzmy pojawiające się w pierwszych miesiącach po urodzeniu: odruch błędnikowy, proste i łańcuchowe odruchy szyjne i tułowiowe .

Odruchy niemowlęce można również podzielić następująco(wg Krasikowa)

-pokarmowe(ssanie, połykanie, wydzielanie śliny);

-ochronno-obronne(odwracanie lub podnoszenie głowy w położeniu na brzuchu u dziecka w pierwszych tygodniach życia);

• Posturalne mogą być przede wszystkim spowodowane zmianą położenia ciała w przestrzeni. Dla zachowani a równowagi dziecko dąży do skorygowania swojego ciała poprzez zmianę jego pozycji. I tak, w pierwszym półroczu życia dziecko w pozycji poziomej odchyla głowę w bok: w położeniu na brzuchu- do tyłu, na plecach- do przodu, na prawym boku- w lewo, na lewym – w prawo; obrót miednicy wywołuje u dziecka ruch głowy i górnej części ciała w tę sama stronę.

• Skórne – przy drażnieniu skóry niektórych części ciała dziecko wykonuje określone ruchy .Na przykład, odruch Galanta – przy gładzeniu wzdłuż kręgosłupa tworzy się łukowate wygięcie ciała. Chodu automatycznego – przy zetknięciu się stóp dziecka z podłożem i nachylaniu tułowia nieco w przód, dziecko wykonuje ruchy kroczące; pełzania – gdy dorosły dotyka podeszwy stóp niemowlęcia, dziecko odpycha się i pełznie. Odruchy te utrzymują się do 3-4 miesiąca życia.

Ze względu na przedmiot badania i procedury integracji odruchów niemowlęcych, proponujemy następującą klasyfikację:

Odruchy mogą być podzielone wg złożoności natury ich reakcji:

• Proste-chwytny ,dłoniowo – bródkowy, Babińskiego, Galanta, Pereza…

• Złożone –chodu automatycznego Thomasa, pełzania, reakcja prostowania tułowia,ATOS, STOS, odruch szyjny, Laudana…

Odruchy niemowlęce mogą być rozpatrywane także jako:

• Odruchy dynamiczne zakładają naturalną kolejność ruchu –reakcji na określony bodziec .Przykładami odruchów dynamicznych mogą być : odruch Moro ,chodu automatycznego Thomasa, odruch chwytny…

• Odruchy posturalne. Są wariantem reakcji statycznej odruchu dynamicznego przygotowującego ciało do określonej pozycji statycznej. Możemy do niej zaliczyć: odruch ATOS, reakcję prostowania tułowia, odruch Laudana.

Obserwacje przejawów odruchów w relacji strukturalno-ruchowej pozwalają podzielić odruchy na centralne i peryferyjne.

• Odruchy centralne wymagają ruchu całego ciała na przykład: Galanta, Pereza, automatycznego chodu Thomasa….

• Odruchy peryferyjne przede wszystkim aktywują kończyny ciała na przykład:odruch chwytny, Babińskiego…

Odruch Moro

Pojawia się w 9 tygodniu życia płodowego

Wygaszenie 2-4 miesiąc życia

Odruch Moro wywołują:

1.nagły niespodziewany bodziec

2.stymulacja błędnika poprzez zmianę pozycji głowy(bodziec przedsionkowy)

3.hałas (bodziec słuchowy)

4.nagły ruch lub zmiana światła w polu widzenia(bodziec wzrokowy)

5.ból zmiana temperatury albo za gwałtowne ruchy drugiej osoby(bodziec dotykowy)

Fizyczna reakcja na odruch Moro:

1.nagłe pobudzenie

2.szybkie wdechy , chwilowe zamarcie, potem wydech, a często krzyk

3.uaktywnienie reakcji walki lub ucieczki, która powoduje automatyczne powiadomienie układu współczulnego układu nerwowego w wyniku czego następuje:

-uwolnienie adrenaliny i kortyzolu (hormonów stresu)

-przyspieszenie oddychania(hiperwentylacja)

-przyspieszenie bicia serca

-wzrost ciśnienia krwi

-zaczerwienienie skóry

4.możliwe są także wybuchy gniewu lub płaczu

Odruch Moro to sekwencja gwałtownych ruchów odpowiedzi na zaskakujący bodziec. Występuje nagły symetryczny ruch ramion w górę od ciała. Ramiona rozwierają się następuje wdech, ciało zamiera na chwilę a następnie ramiona obejmują ciało i dochodzi do wydechu. Odruch Moro jest instynktowną reakcja na zagrożenie. Niemowlę nie jest jeszcze w

stanie ocenić, czy zagrożenie jest rzeczywiste czy nie. Odruch ten powinien być zastąpiony przez reakcję wzdrygnięcia(Straussa).Jeżeli odruch Moro nie zostanie wygaszony w 2-4 miesiącu życia, u dziecka utrzymują się przesadne reakcje na zaskoczenie, które mogą powodować stałą nadwrażliwość jednego z kanałów sensorycznych i tym samym przesadzone reakcje na niektóre bodźce.

Długotrwałe skutki przetrwałego odruchu Moro

1.problemy związane z układem przedsionkowym, takie jak choroba lokomocyjna , kłopoty z utrzymaniem równowagi i koordynacją, zwłaszcza widoczne w czasie gier w piłkę

2.reakcja strachu na dotyk

3.problemy z układem okoruchowym i widzeniem oraz percepcją, np. efekt braku sekwencji wzrokowej- dziecko nie jest w stanie zignorować bodźców wzrokowych w obrębie pola widzenia tak więc oczy reagują na zarys kształtu i pomijają szczegóły

4.niedostateczna reakcja źrenicy na światło, wrażliwość na światło, problemy patrzenia na czerń na białym papierze. Dziecko łatwo się męczy pod wpływem jaskrawego światła.

5.możliwe problemy z odbiorem wrażeń słuchowych powodowane nadwrażliwością na określone dźwięki. Dziecko może słabo rozróżniać dźwięki i mieć trudności z izolowaniem się od dźwięków, które słyszy w tle.

6.alergie i obniżona odporność np. astma, egzema, lub przeciągające się infekcje.

7.niepożadane reakcje na leki

8.niska wytrzymałość

9.niechęć do zmian czy niespodzianek

Inne odruchy wpływają na konkretne umiejętności natomiast Moro na profil emocjonalny dziecka.

Możliwe wtórne objawy psychologiczne.

1.ciągły niepokój(niezwiązany z rzeczywistością)

2.przesadzone reakcje na bodźce

-wahania nastrojów-zmienne emocje

-napięte mięśnie(ciało przyjmuje postawę obronną)

-problemy z przyjmowaniem krytyki ponieważ dziecku trudno jest wprowadzać zmiany.

3.wysoka aktywność i następuje po niej wyczerpanie

4.problemy z podejmowaniem decyzji

5.niskie poczucie własnej wartości

-poczucie zagrożenia zależność od innych

-potrzeba kontrolowania tego co się dzieje.

Odruch Moro to jedyny odruch ,który jest związany w jakiś sposób z każdym ze zmysłów. Pojawia się najwcześniej ze wszystkich odruchów pierwotnych, stanowi fundament życia. Odruch ten ułatwia wykonanie pierwszego oddechu jest niezbędny aby noworodek mógł przeżyć a z drugiej strony jeśli nie przekształci się w odruch wzdrygnięcia , będzie to miało dalekosiężne skutki dla dorosłego życia.

Odruch Palmara (dłoniowo chwytny)

Pojawia się w 11 tygodniu życia płodowego

Wygaszenie:2-3 miesiąc życia

Rozwój odruchu od mimowolnego uchwytu do umiejętności rozluźniania palców i pełnej kontroli nad nimi. Zostaje zastąpiony przez chwyt pęsetkowy w 36 tygodniu życia. Lekki dotyk lub nacisk na dłoń powoduje u noworodka zaciśnięcie palców. Odruch chwytny może być wywołany przez odruch ssania a czynność ssania może powodować gniotące ruchy dłońmi(reakcja Babkina)skutki pętli nerwowej łączące dłonie z ruchami ust są widoczne, kiedy dziecko uczy się pisać lub rysować. Dopóki nie opanuje tych umiejętności, często oblizuje usta lub je wykrzywia. Zarówno usta jak i dłonie są dla noworodka narzędziem badawczym .nie wygaszenie tego odruchu może negatywnie wpływać na koordynację motoryki małej, mowę i wydawanie dźwięków.

Długotrwałe skutki przetrwałego odruchu Palmara.

1.słaba zręczność manualna- odruch ten hamuje samodzielne ruchy kciuka i palców.

2.brak chwytu pęsetkowego

3.tródności z mówieniem nie ustaje połączenie między ruchami ust i ręki poprzez reakcję Babkina. Hamuje to rozwój kontroli nad mięśniami artykulacyjnymi ,utrudniając wymowę

4.dłoń nie może pozostać nadwrażliwa na stymulację dotykową

5.dziecko rusza ustami kiedy pisze bądź rysuje

Przetrwały odruch powyżej 5-6miesiąca życia będzie wpływał negatywnie na zręczność manualną. Andre Thomas przypadkowo odkrył że istnieje możliwość wygaszenie odruchu Moro poprzez uaktywnienie odruchu Palmara. Należy przed przewidywana reakcją Moro umieścić przedmiot lub swój palec w dłoni dziecka My również wykorzystujemy podświadomie ten sposób przed trudnym zadaniem zaciskając i rozluźniając dłonie, można tez użyć piłeczek antystresowych.

Asymetryczny Toniczny Odruch Szyi

Pojawia się w 18 tygodniu życia płodowego

Wygaszenie około 6 miesiąca życia

Obrócenie głowy dziecka na bok powoduje wyprostowanie ręki i nogi w bok po stronie w która zwrócona jest głowa i zgięcie kończyn po stronie potylicznej. W okresie życia płodowego powinien on ułatwiać kopanie , a także rozwijać napięcie mięśniowe i stymulować układ przedsionkowy. ATOS w okresie życia płodowego zapewnia ciągły ruch, stymuluje w ten sposób mechanizm równowagi i zwiększa liczbę połączeń nerwowych. Poród nie powinien się zacząć zanim płód nie będzie gotowy i do krwi matki nie zostanie uwolniony hormon, wywołujący skurcze macicy. Matka i dziecko mogą wtedy współpracować jako partnerzy w procesie rodzenia. W drugiej fazie porodu dziecko powinno próbować przepchnąć się przez kanał rodny w rytmie skurczów matki. Uważa się że ATOS wraz z odruchem prostowania szyi i odruchem grzbietowym Galanta nadaje stawom biodrowym dziecka elastyczność i ruchliwość. Naturalny poród przyczynia się do umocnienia ATOS-u. To może wyjaśnić przyczynę opóźnień rozwojowych u dzieci, u których był poród kleszczowy lub cesarskie cięcie. ATOS u noworodka pomaga zwiększyć napięcie prostowników co pomaga ćwiczyć ruch na bok później jest to podstawą ruchu sięgania po przed jedną z przyczyn zespołu nagłej śmierci niemowląt. DeMyer opisuje ATOS jako pierwszy przejaw koordynacji oko ręka. Występuje on w czasie, kiedy wzrok skupia się na bliskich przedmiotach. Wydaje się jakby układ nerwowy,, upewnił się” że odpowiednia ręka sięga w kierunku obserwowanego przedmiotu. Kiedy ręka dotyka przedmiotu kształtują się początki poczucia odległości oraz, koordynacji oko-ręka .Gdy ATOS nie wygaśnie po 6 miesiącu życia niemożliwy jest naprzemienny ruch pełzania. Pełzanie i raczkowanie są bardzo ważne dla rozwoju koordynacji oko ręka i integracji układu przedsionkowego z innymi zmysłami

Objawy wskazujące na szczątkowy bądź opóźniony w rozwoju ATOS

1.zachwiana równowaga przy ruchach głowy w którąkolwiek stronę

2.ruchy jednostronne zamiast naprzemiennych , np. w czasie chodzenia, skakania, itp.

3.trudności z przekroczeniem linii środkowej

4.słabo rozwinięte ruchy wodzenia wzrokiem, szczególnie na linii środkowej

5.lateralizacja nieustalona( brak strony dominującej powoduje że dziecko nie wie jaką rękę, nogę czy oko użyć do danej czynności co powoduje brak automatyzmu ruchu).

6.brzydkie pismo

7.trudności z percepcją wzrokową szczególnie symetrycznych przedstawień kształtów

Odruch szukania

Pojawia się w 24-28 tygodniu życia płodowego

Wygaszenie 3-4 miesiąc życia

Delikatny dotyk w okolicy policzka powoduje że dziecko odwraca głowę w kierunku bodźca. Połączenie odruchu szukania i ssania umożliwia zwrócenie się w kierunku pokarmu. Jeśli nie nastąpi zaspokojenie tego odruchu ulegnie on osłabieniu co widoczne jest u wcześniaków w inkubatorach. Szczątkowy lub przetrwały odruch powoduje trwałą wrażliwość i niedojrzałe reakcje na dotyk w rejonie ust niemowlę może mieć problemy z przyjmowaniem stałych pokarmów a trwający odruch ssania będzie hamował rozwój właściwej kombinacji ruchów języka koniecznych do połykania, może to być przyczyną ślinienia się ,które będzie trwać w wieku szkolnym .Zręczność manualna może także być upośledzona, z powodu niedojrzałych ruchów ssania i połykania, które wywołują mimowolne ruchy dłoni w czasie ssania (reakcja Babkina). Bodźcem dla tego odruchu jest głęboki nacisk wywierany jednocześnie na obie dłonie niemowlęcia w czasie gdy leży ono w odpowiedniej pozycji zwłaszcza na plecach. Bodziec wywołuje zgięcie na bok lub do przodu, otwarcie ust i zamknięcie oczu. Ten odruch pokazuje na połączenie nerwowe między ustami a rękami nawet na tak wczesnym etapie rozwoju. Zanika szybko, występowanie tego odruchu po 4 miesiącu życia świadczy o uszkodzeniu mózgu. Późniejsze oznaki połączenia między ustami a rękami nazywane są reakcją Babkina.

Rozwój prawidłowego połykania i koordynacji między oddychaniem a czynnościami ust jest niezbędnym elementem rozwoju mowy .Udział mięśni w procesie karmienia jest niezbędnym przygotowaniem do gaworzenia i mowy.

Długotrwałe skutki przetrwałego odruchu szukania i ssania

1. Nadwrażliwość w okolicy ust

2. Język może być za bardzo wysunięty w ustach, co utrudnia dziecku ssanie i żucie pokarmów, a także powodować ślinienie . Brak dojrzałych ruchów połykania może spowodować wysklepienie się podniebienia (podniebienie gotyckie) i konieczność leczenia ortodontycznego.

3. Problemy z artykulacją i mową

4. Słaba zręczność manualna.

Odruch grzbietowy Galanta

Pojawienie się 20 tydzień życia płodowego

Wygaszenie 3-9 tydzień życia

Jeżeli położymy dziecko w pozycji na brzuchu albo twarzą w dół i będziemy dotykać pleców po stronie kręgosłupa zaobserwujemy rotacje biodra o 45 stopni w stronę, z której pochodzi bodziec. Odruch ten powinien wystąpić z równą siłą po obu stronach .Bodziec powoduje wygięcie miednicy do tyłu, wyprost tożsamej nogi w kolanie i zgięcie stawu biodrowego. Uaktywnienie odruchu Galanta może wywołać reakcję ATOS. Niewiele wiemy jaką rolę pełni odruch grzbietowy Galanta poza tym że jest aktywny podczas porodu .Niektórzy badacze uważają że odruch ten może działać jako prosty przekaźnik dźwięku w macicy, pozwalając wibracją dźwiękowym docierać do organizmu w wodnym środowisku łona matki, umożliwiając płodowi poczuć dźwięk lub też wibracje dźwiękowe docierają do kręgosłupa .Odruch ten staje się niezbędny ,kiedy osiągamy postawę pionową i kiedy to przednia część ciała i ramiona przejmują funkcję zachowania równowagi i koordynacji. Przetrwały odruch występuje u wielu dzieci powyżej 5 roku życia, które mają kłopoty z kontrolowaniem pęcherza moczowego

Objawy przetrwałego odruchu Galanta

1.wiercenie się

2. moczenie nocne

3.słabe skupianie się

4.słaba pamięć krótkoterminowa

5.rotacja biodra na jedną stronę w czasie chodu(skolioza)

Odruch Toniczno Błędnikowy

Pozycja w zgięciu

Pojawia się w życiu płodowym

Wygaszenie około 4 miesiąca życia

Pozycja w wyproście

Pojawia się przy urodzeniu

Wygaszenie stopniowo miedzy 7 tygodniem a 3 rokiem życia jednocześnie rozwijają się odruchy posturalne, np. odruch ustalenia głowy ,oraz zwykle określane jako odruchy pomostowe- odruch symetryczny toniczny i odruch Landauna

Odruch Moro i błędnikowy toniczny są ściśle związane z pierwszym rokiem życia. Oba zaczynają się w układzie przedsionkowym i są uaktywniane poprzez stymulację błędnika, ruch głowy i zmianę pozycji w przestrzeni. Odruch błędnikowy toniczny jest wywoływany poprzez ruch głowy do przodu i do tyłu poniżej lub powyżej linii kręgosłupa. Odruch błędnikowy toniczny w wyproście pojawia się kiedy dziecko wkracza do kanału rodnego. Odruch powinien być w pełni obecny począwszy od urodzenia. Wyprost głowy poniżej poziomu kręgosłupa powoduje natychmiastowy wyprost ramion i nóg. Odruch błędnikowy toniczny to pierwotna metoda radzenia sobie z problemem grawitacji. Odruch ten wpływa na rozłożenie napięcia mięśniowego w ciele, dosłownie umożliwiając noworodkowi przejście z pozycji zgięciowej do wyprostu.

Dziecko ,które ma przetrwały odruch błędnikowy toniczny nie będzie miało stabilności grawitacyjnej, jako że ruch głowy będzie zmieniał napięcie mięśniowe , przerzucając środek równowagi. Brak punktu odniesienia w przestrzeni będzie uniemożliwiał dziecku ocenę przestrzeni, dystansu , g łębokości i prędkości . takich problemów doświadczają astronauci w przestrzeni kosmicznej, w której brak grawitacji powoduje że zaczynają pisać od prawej do lewej , odwracają liczby i litery , a ich pismo jest lustrzane. To pokazuje znaczenie grawitacji i równowagi dla orientacji w przestrzennej i świadomości kierunku. Przedłużające się działanie odruchu ogranicza rozwój ustalenia głowy. Jeżeli brakuje kontroli głowy, będzie zaburzona praca oczu, jako że ich praca jest kontrolowana przez ten sam obszar mózgu – łuk odruchu przedsionkowo- ocznego. Odruch błędnikowy toniczny może tez powstrzymać dziecko przed raczkowaniem ponieważ ruch głowy powoduje wyprost nóg. Raczkowanie ułatwia integrację sensoryczna, ponieważ układy przedsionkowy, wzrokowy i propriocepcja zaczynają po raz pierwszy działać razem.

Objawy wskazujące na bardzo aktywny odruch toniczny błędnikowy w zgięciu

1.nieprawidlowa postawa garbienie się

2.hipotonia (słabe napięcie mięśniowe)

3.problemy związane z układem równowagi

-słabe poczucie równowagi

-skłonność do choroby lokomocyjnej

4.niechęć do sportów zajęć wychowania fizycznego, biegania

5.małe zdolności tworzenia sekwencji

6.upośledzone poczucie czasu

7. zaburzenia wzrokowo motoryczne

- problemy z percepcją wzrokową

-problemy z wyczuciem przestrzeni

Objawy bardzo aktywnego odruchu tonicznego błędnikowego w wyproście

1.nieprawidlowa postawa tendencja do chodzenia na palcach

2.nieprawidlowa równowaga i koordynacja

3.hipertonia-sztywne szarpane ruchy z powodu dominacji prostowników

4.problemy związane z układem przedsionkowym

-słabe wyczucie równowagi

-tendencja do choroby lokomocyjnej

5.zaburzenia okoruchowe

-problemy z percepcją wzrokową i przestrzeni

6.słabe zdolności tworzenia sekwencji

7.słabe zdolności organizacyjne

Symetryczny toniczny odruch szyi(STOS)

W zgięciu

Pojawia się 6-9 miesiąc życia

Wygaszenie 9-11 miesiąc życia Kiedy dziecko jest w pozycji czworaczej, zgięcie głowy powoduje zgięcie ramion i wyprost nóg

W wyproście

Pojawia się 6-9 miesiąc życia

Wygaszenie 9-11 miesiąc życia

Wyprost głowy powoduje zgięcie nóg i wyprost ramion

STOS występuje przez krótki czas . Ułatwia dziecku przeciwstawienie się grawitacji poprzez podniesienie się na rękach i kolanach z leżenia na

brzuchu. T ego odruchu nie możemy zaliczyć ani do odruchów pierwotnych ani posturalnych ponieważ nie występuje przy narodzeniu jak odruch pierwotny ani nie trwa całe życie jak odruch posturalny. Pomaga w wygaszeniu odruchu tonicznego błędnikowego i wspomaga ruch raczkowania. Jednak mimo ze ułatwia osiągnięcie pozycji na czworaka, ale hamuje dalsze postępy. Niemowlę będzie zależne od ruchów głowy i nie będzie potrafiło ruszać się skutecznie, ponieważ w tym okresie to położenie głowy decyduje o położeniu kończyn. Dzieci z przetrwałym odruchem STOS rzadko kiedy raczkują raczej poruszają się chodem niedźwiedzim na dłoniach i stopach. Bein Wierzbińska odkryła że tak jak pozostałe odruchy są związane z wodzeniem wzrokiem w linii poziomej tak STOS w linii pionowej co pozwala przyporządkować kolumny podczas obliczeń arytmetycznych

Objawy wskazujące na bardzo opóźniony w rozwoju STOS

1.nieprawidlowa postawa

2.tendencja do garbienia się w czasie siedzenia szczególnie przy stole

3.małpi chód

4.w siadzie nogi są złożone w kształcie litery W

5 zaburzona koordynacja ręce oczy

-niechlujne jedzenie

-syndrom niezdarnego dziecka

6.trudności z regulacją widzenia dwuocznego( dziecku sprawia trudność przenoszenie wzroku z tablicy na ławkę)

7.powolność w pisaniu

8.trudności z nauka pływania albo niezsynchronizowane ruchy w czasie pływania z głową nad wodą (często dzieci z przetrwałym STOS pływają lepiej pod wodą , gdzie efekty grawitacji są zredukowane, a woda utrzymuje poziom ciała)

Odruchy posturalne

Pojawienie się ich oznacza przejmowanie przez wyższe struktury mózgu funkcji pnia mózgu i dojrzewanie ośrodkowego układu nerwowego(OUN) można je podzielić na:

1.odruchy prostowania (w pozycji czworaczej)

2.reakcje równowagi( w pozycji dwunożnej)

Obie grupy odruchów są związane z postawą, ruchem i stabilnością. Reakcje prostowania pojawiają się w wieku 3-12 miesięcy i powinny pozostać przez całe życie do reakcji prostowania należą odruch ustalenia głowy wzrokowy, odruch ustalenia głowy błędnikowy, odruch amfibii, odruch Landauna i stopniowego obrotu tułowia.

Reakcje równowagi pojawiają się dopiero gdy połączenia nerwowe w korze są już w pełni dojrzałe. Po raz pierwszy występują około 3-6 miesiąca życia i funkcjonują przez całe życie. Obejmują one reakcje obronne i odchylania się, pojawiają się w sytuacjach kiedy tracimy poczucie środka ciężkości. Należą do nich odruch ,, wzdrygnięcia” i odruch spadochronowy. Ich obecność nie przynosi natychmiastowych skutków , oprócz tego że brak reakcji równowagi świadczy o niedojrzałości OUN. Ich wpływ na funkcjonowanie społeczne jest jednak ogromny. Dziecko wydaje się niezdarne, a jego ruchy są nieskoordynowane, dlatego często jest przedmiotem kpin i może być izolowane przez grupę. Z powodu zaburzeń równowagi i zawrotów głowy, które wpływają negatywnie na koncentrację, upośledzone zostają także umiejętności organizacyjne dziecka.

Odruch wzdrygnięcia-dziecko napina mięśnie mruga, szuka źródła niebezpieczeństwa i dokonuje świadomej decyzji, jak zareagować

Odruch cofania-jest to ekstremalna reakcja na zaskoczenie, objawia się szokiem, zamarciem w bezruchu, spowolnieniem rytmu serca, spadkiem ciśnienia krwi, wstrzymaniem oddechu i panicznym lękiem

Reakcje prostowania są to reakcje ciała na grawitację stopniowe kształtowanie się kontroli głowy w pierwszych 2-4 miesiącach życia poprzedza rozwój odruchu ustalenia głowy wzrokowego i błędnikowego. Razem odruchy te zapewniają utrzymanie głowy na linii środkowej przy jednoczesnym biernie lub czynnie wywołanym ruchu pozostałych części ciała. Odruch ustalenia głowy wzrokowy zależy od informacji wzrokowych , a błędnikowy od informacji dostarczanych przez układ przedsionkowy. Obydwa odruchy powinny być zsynchronizowane tak aby człowiek wiedział w jakiej pozycji znajduje się jego głowa. Jeżeli nie rozwiną się prawidłowo to zaburzona będzie równowaga, kontrolowanie ruchu oczu i percepcja wzrokowa.

Odruch Landaua

Występuje przez krótki okres. Pojawia się w tym samym czasie co odruch ustalenia głowy między 3-10 tygodniem życia i jest wygaszony w wieku około 3 i pół lat . Wywołuje napięcie mięśni prostowników, kiedy dziecko leży na brzuchu i jest trzymane w powietrzu, a jednocześnie jego brzuch jest podparty. Odruch Landauna umożliwia uniesienie dziecku nie tylko głowy ale także klatki piersiowej dzięki czemu może ono wykonywać niezależne ruchy nóg i ramion. W wieku 3 i pół lat, kiedy to dziecko powinno stać stabilnie na dwóch nogach odruch ten nie powinien już być aktywny. Gdy nie wygaśnie ruchy nóg podczas biegu będą sztywne, utrudnione będzie również skakanie bo dziecko nie będzie umiało ugiąć nóg.

Odruch Amfibii

Powinien rozwinąć się między 4-6 miesiącem życia najpierw w pozycji na brzuchu , a potem na plecach. Uniesienie miednicy wywołuje automatyczne zgięcie biodra oraz tożsamego kolana. Ugięcie nogi niezależnie od głowy, pozwala zwiększyć ruchliwość i wyznacza ważny etap w rozwoju pełzania na brzuchu. Dotychczas ugięcie lub wyprostowanie nóg było zależne od ułożenia głowy i od ATOS pojawienie się odruchu amfibii świadczy o wygaśnięciu ATOS. Brak tego ograniczenia umożliwia niezależne ruchy nóg i ramion potrzebne do pełzania i raczkowania i koordynacji motoryki dużej, a także umożliwia dziecku niezależne ruchy jednej kończyny od trzech pozostałych. Nierozwinięty odruch amfibii będzie opóźniał pełzanie naprzemienne i może powodować hipotonię w późniejszym okresie , co będzie miło wpływ na wykonywanie czynności zależnych od motoryki dużej. Całkowity brak odruchu amfibii wskazuje na niewygaszenie odruchów pierwotnych a zwłaszcza ATOS.

Odruchy Stopniowego Obrotu Tułowia

Stanowią one zmodyfikowane reakcje ,, z szyi na ciało i prostowania ciała” Reakcje prostowania szyi i tułowia powodują ustalenie tułowia na linii głowy , niezależnie czy jest ona przekręcona czy obrócona, natomiast odruchy stopniowego obrotu tułowia są ruchami ściśle rotacyjnymi . Kiedy głowa jest obrócona, ciało podąża za głową .Odruchy te rozwijają się w obrębie ważnych obszarów ciała barków i bioder. Ruch rozpoczyna się od głowy, następnie przechodzi przez barki, klatkę piersiowa i miednicę oraz na odwrót. Odruchy stopniowego obrotu tułowia pojawiają się w wieku 6 miesięcy i umożliwiają przewracanie się najpierw z pleców na brzuch w wieku 6 miesięcy , między 8-10 miesiącem z brzucha na plecy, a następnie siadanie, klęczenie na czterech kończynach, wreszcie stanie. Kiedy dziecko opanuje te czynności, odruch staje się zbędny w sytuacji przechodzenia z leżenia do stania, ale powinien być obecny przez całe życie tak ,aby ułatwić zmianę pozycji i zapewnić płynność ruchów w czasie biegania, skakania, jazdy na nartach.

Reakcje równowagi

Gdy czynne są reakcje prostowania około 9 miesiąca zaczynają się rozwijać reakcje równowagi. Są one wywołane przez stymulację błędników. Pozwalają zrekompensować zmiany środka ciężkości, a także modyfikować schematy ruchowe prostowania. Reakcje równowagi są reakcjami obronnymi. Pojawiają się w momencie nagłej zmiany pozycji, lub w momencie utraty równowagi.

Odruch spadochronowy może być wywołany kiedy trzymamy niemowlę w powietrzu a następnie obracamy je w kierunku podłoża. Ramiona prostują się jakby w celu ochrony głowy i tułowia przed upadkiem. Jeżeli trzymamy dziecko pionowo, a następnie obniżamy nagłym ruchem w kierunku podłoża, prostuje najpierw dolne kończyny, potem napina i odwodzi.

Około 6 miesiąca pojawia się także odruch boczny spadochronowy bądź podparcia Jest on konieczny, aby dziecko nauczyło się chodzić. W razie utraty równowagi w pozycji siedzącej, umożliwia podparcie tułowia i zabezpiecza przed upadkiem poprzez kompensacyjny ruch ręki po stronie , na którą dziecko upada . Odruch ten powinien wystąpić podczas pierwszych prób stania i chodzenia.

Jeżeli nie zachodzi reakcja na wyższym poziomie, organizm cofa się do najbardziej dojrzałej reakcji, jaka może wywołać. Jeżeli nie ma odruchów prostowania lub równowagi, dziecko nie dysponuje skutecznym mechanizmem obronnym. Wtedy może włączyć się odruch Moro, jako ostateczny mechanizm ochronny, kiedy inne zawiodą

DR. Lawrence, który pracuje w Chicago z nastolatkami i starszą młodzieżą z mającymi problemy neurorozwojowe , odkrył że u członków starszej grupy wiekowej bardzo często odruchy pierwotne zostały wygaszone, ale nie wykształciły się w pełni odruchy posturalne. Wydawało się ,że ci młodzi ludzie potrafili poradzić sobie z problemami i dlatego nie zostali zdiagnozowani wcześniej. Niestety to właśnie osoby, które odniosłyby znaczne korzyści z treningu ruchowego, a także terapii integracji sensorycznej w młodszym wieku. Charakterystyczne dla członków tej grupy są problemy z:

-przystosowaniem się

-łączeniem informacji i jednoczesnym przetwarzaniem wielu informacji

-dzieleniem informacji na sekwencje

Wszystkie wyżej wymienione umiejętności wymagane są na wyższym poziomie edukacji dlatego wcześniej nie zauważono ich problemów ponadto wystąpiły :

-Zaburzenia motoryki małej

-niski poziom energii, którego objawy przypominają objawy depresji, ale nie poddają się leczeniu farmakologicznemu

-trudności z wykonaniem złożonych schematów ruchowych brak koordynacji.

Analizując prymitywne i posturalne odruchy można stwierdzić że ich schematy mogą być używane jako bardzo ważne narzędzie do oceny i

korekcji rozwoju dziecka. Zabezpieczenie fizycznej bazy dziecka pozwala na sukces w jego uczeniu się. Uczenie się oparte na tej koncepcji jest efektywne i pozwala na prawidłowy rozwój.

Bibliografia:

1. Sally Goddard -,,Odruchy, uczenie i zachowanie klucz do umysłu dziecka”

2. 2.Dr Swietłana Masgutowa oraz Dr Nelly Akhmatova- ,, Integracja odruchów dynamicznych i posturalnych z układem ruchowym całego ciała’

3. Maria Borkowska ,,Uwarunkowania rozwoju ruchowego i jego zaburzenia w Mózgowym Porażeniu Dziecięcym”

Opracowała:

Joanna Piotrowska

-