word/PSO/pso historia.doc · Web viewokreślić datę uchwalenia Konstytucji 3 Maja (1791 rok) i zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej; określić daty: II rozbioru Polski (1793

1

Przedmiotowy system ocenianiaz historii i społeczeństwa

w Szkole Podstawowej nr 3 im. B. Malinowskiego w Działdowie

opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007r., dotyczącego zasad oceniania,

klasyfikowania i promowania uczniów, Wewnętrznego Systemu Oceniania Szkoły Podstawowej nr 3 im. Bronisława Malinowskiego w Działdowie - zgodny z podstawą programową

z historii i społeczeństwa dla klas IV – VI

Przedmiotowy system ocenianiaz historii i społeczeństwa

w Szkole Podstawowej nr 3 im. Bronisława Malinowskiegow Działdowie

Przedmiotowy system oceniania z historii i społeczeństwa został opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007r., dotyczącego zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów, Wewnętrznego Systemu Oceniania Szkoły Podstawowej nr 3 im. Bronisława Malinowskiego w Działdowie i jest zgodny z podstawą programową z historii i społeczeństwa dla klas IV – VI oraz Programem nauczania przedmiotu historia i społeczeństwo w klasach IV – VI szkoły podstawowej z możliwością realizacji ścieżki edukacyjnej – edukacja regionalna – dziedzictwo kulturowe w regionie, nr dopuszczenia: DKOS – 4014 – 35/02.

Przedmiotowy system oceniania uwzględnia:I. Informacje jakie umiejętności nabyte na przedmiocie historia i społeczeństwo

będą podlegały ocenie – obszary aktywności ucznia;II. Kontrakt między nauczycielem a uczniem;III. Kryteria ocen zawierające wymagania na daną ocenę;IV. Narzędzia pomiaru osiągnięć uczniów;V. Sposób ustalania oceny śródrocznej i końcoworocznej;VI. Zasady współdziałania z uczniami i rodzicami.

OBSZARY AKTYWNOŚCI UCZNIA1. Postawy i zachowania specyficzne dla aktywności historycznych:

uczeń rozumie przyczyny i skutki poznanych zjawisk;uczeń prawidłowo posługuje się chronologią i poprawnie operuje pojęciami

z nią związanymi;uczeń umie wykorzystać różne źródła informacji do zdobywania wiedzy historycznej;uczeń umie korzystać z mapy jako źródła wiadomości;uczeń próbuje interpretować różnego rodzaju źródła historyczne;uczeń próbuje samodzielnie oceniać fakty i wydarzenia historyczne;uczeń zna i przestrzega praw dziecka i praw człowieka.

2. Postawy i zachowania funkcjonujące poza sferą działań ściśle związanych z historią:a. uczeń umie jasno i precyzyjnie formułować myśli, odpowiedzi i pytania,

wyjaśnia je zarówno w mowie jak i w piśmie;b. uczeń umie posługiwać się encyklopedią, tekstem źródłowym i zbiorami

bibliotecznymi;c. uczeń rozwiązuje problemy indywidualnie i w grupie;d. uczeń wie, jak umiejętnie uczestniczyć w dyskusji;e. uczeń próbuje posługiwać się językiem historycznym przy opisie wydarzeń;f. uczeń okazuje tolerancję i szacunek dla poglądów niezgodnych z jego własnymi;g. uczeń szanuje prawa innych ludzi.

2

UMOWA – KONTRAKT Z UCZNIAMI1. Prace klasowe i sprawdziany są obowiązkowe. Są zapowiadane nie później niż tydzień przed ich przeprowadzeniem i omówiony jest ich zakres. Nieobecność na sprawdzianie lub pracy klasowej może być usprawiedliwiona chorobą ucznia i potwierdzona przez lekarza lub rodziców/prawnych opiekunów; Prace pisemne są archiwizowane przez rok. Rodzice mają prawo wglądu podczas wywiadówek i „otwartych drzwi”;2. Na koniec semestru przewiduje się test sprawdzający;3. Jeżeli praca klasowa lub sprawdzian, test nie odbędą się w terminie ustalonym przez nauczyciela, z przyczyn niezależnych od nauczyciela lub klasy, wówczas nauczyciel w porozumieniu z klasą ustala nowy termin;4. Jeżeli uczeń opuścił pracę klasową, sprawdzian lub test z przyczyn losowych, powinien ją napisać w ciągu dwóch tygodni od dnia powrotu do szkoły;5. „Krótkie sprawdziany – „kartkówki” – są obowiązkowe, mogą, ale nie muszą być zapowiedziane i nie podlegają poprawie. Zakres treści tych sprawdzianów obejmuje trzy ostatnie tematy lekcyjne; 6. Każdy uczeń ma prawo prosić nauczyciela o dodatkowe wyjaśnienie niezrozumiałego tematu lekcji i do dodatkowej pracy domowej;7. Uczeń może poprawić słabą ocenę – niedostateczną, dopuszczającą lub dostateczną z pracy klasowej w terminie uzgodnionym z nauczycielem;8. Nie ocenia się ucznia po dłuższej, usprawiedliwionej nieobecności;9. Uczeń ma prawo, ale i obowiązek zgłoszenia nieprzygotowania się do lekcji /należy rozumieć zarówno przygotowanie ustne, brak pracy domowej, jak i brak zeszytu przedmiotowego/. Ma prawo zgłosić nieprzygotowanie 2 razy w półroczu na początku każdych zajęć. Trzecie i kolejne nieprzygotowanie do lekcji pozwala nauczycielowi postawić ocenę niedostateczną. Próba oszukania nauczyciela upoważnia go do postawienia uczniowi oceny niedostatecznej. 10. Jeżeli uczeń będzie nieobecny na lekcji, jest zobowiązany do samodzielnego uzupełnienie braków /notatki lekcyjnej i zadanej pracy domowej/; 11. Obowiązkiem ucznia jest systematyczne, czytelne i estetyczne prowadzenie zeszytu przedmiotowego – zapisywanie w nim notatek i prac domowych;12. Uczeń za pracę na zajęciach lekcyjnych otrzymuje „plusy” lub „minusy”. Trzy „plusy” – to ocena bardzo dobry, zaś trzy „minusy” – ocena niedostateczna;13. Uczniowie klas IV w miesiącu wrześniu nie otrzymują ocen niedostatecznych;14. Uczeń ma obowiązek systematycznie pracować na lekcjach historii i w domu /ma obowiązek przeczytania danego tematu lekcji z podręcznika/;15. Uczeń na koniec semestru i koniec roku szkolnego ma możliwość pytania „na wyższą ocenę” – poprawę oceny. Jednak swoją ocenę uczeń pracuje cały semestr lub cały rok;16. Oceny śródroczne wystawia nauczyciel w terminie ustalonym przez dyrekcję szkoły (przynajmniej siedem dni) przed posiedzeniem rady pedagogicznej;17. Uczeń, który opuścił więcej niż 50% zajęć lekcyjnych nie może być klasyfikowany z historii i społeczeństwa;18.. O planowanej ocenie niedostatecznej uczeń zostaje powiadomiony na miesiąc przed planowanym posiedzeniem rady pedagogicznej i ma prawo poprawić ocenę w terminie wyznaczonym przez nauczyciela.

3

KRYTERIA OCENY Z HISTORII I SPOŁECZEŃSTWANormy wymagań na poszczególne oceny szkolne znajdują się w kolejnych załącznikach:

nr 1 – klasa IV; nr 2 – klasa V; nr 3 – klasa VI.

NARZĘDZIA POMIARU OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW:1. Pomiar osiągnięć uczniów odbywa się za pomocą następujących narzędzi:

prac klasowych, sprawdzianów, testów; krótkich sprawdzianów „kartkówek”; odpowiedzi ustnych; prac domowych; przygotowania się do lekcji, aktywność w czasie lekcji; praca w grupach lub praca samodzielna.

2. Stosowane metody: pogadanka; rozmowa nauczająca; praca z tekstem.

V. SPOSÓB USTALANIA OCENY ŚRÓDROCZNEJ I KOŃCOWOROCZNEJOcenianie będzie się odbywać w oparciu o skalę obowiązującą w polskim systemie oświaty. Dopuszcza się stosowanie znaków plus (+) i minus (-) przy ocenach cząstkowych. Ocenianie jest jawne. Obszary oceniane w ciągu semestru:1. Prace klasowe , testy i krótkie sprawdziany „kartkówki”W zależności od zdobytych punktów uczniowie otrzymują oceny w następujący sposób:

celujący 100% bardzo dobry 99% - 95%

bardzo dobry - 94% - 90%dobry + 89% - 85%dobry 84% - 79%

dobry - 78% - 75%dostateczny+ 74% - 70%dostateczny 69% - 54%

dostateczny - 53% - 50%dopuszczający + 49% - 45%dopuszczający 44% - 35%

dopuszczający - 34% - 31%niedostateczny 30% - 0%

4

2. Odpowiedzi ustne: na które składają się:a) umiejętności zanalizowania tematu

- główna myśl jasno sformułowana;- logiczne uzasadnienie własnego stanowiska

b) umiejętności selekcjonowania materiału- brak błędów faktograficznych;- fakty mieszczące się w podstawie programowej;

c) styl wypowiedzi:- samodzielność i płynność wypowiedzi;- konsekwentne stosowanie adekwatnej terminologii;- bogate słownictwo

3. Praca domowa: oceniamy następujące umiejętności- poprawność;- kompletność pracy;- oryginalność;- samodzielność;- prezentacja wyników

4. Aktywność: oceniamy stopniem lub umownym znakiem (+) w zależności od wkładu pracy. Trzy plusy powodują wpisanie do dziennika lekcyjnego oceny bardzo dobrej.5. Praca w grupach: będzie polegała na efektywnym współdziałaniu w zespole i ocenianiu własnego uczenia się, skutecznym porozumiewaniu się w różnych sytuacjach i rozwiązywaniu problemów w twórczy sposób.Praca w grupie będzie oceniana przez ucznia – jako element samooceny i przez nauczyciela, uwzględniając następujące fazy: zaangażowanie, przekształcania, badanie, prezentację.Kryteria oceny pracy w grupie:

zadana praca;wkład w pracę grupy;kontakt z grupą

Oceny:- bardzo dobry: uczeń konsekwentnie wykonuje zadaną pracę, przypomina innym

członkom grupy o zadanej pracy, wnosi pozytywny wkład w pracę, ma wiele ciekawych pomysłów, szczerze chwali wkład wnoszony przez innych, zachęca do dobrej komunikacji, szanuje innych i ich pomysły.

- dobry: koncentruje się na wyznaczonym działaniu, wykonuje zadanie z czasem, słucha innych, zwykle szanuje innych, zdolny do kompromisu.

- dostateczny: większość czasu wykonuje zadaną pracę, czasami odrywa się od pracy, rozmawiając na inne tematy, wnosi pewien wkład w pracę grupy, opiera się na pomysłach innych, czasami chwali innych, niezbyt wyraźnie okazuje szacunek członkom grupy.

- dopuszczający: często odrywa się od zadanej pracy, dyskutuje na inne tematy, wykonuje część pracy, nie słucha pomysłów innych, rzadko chwali innych i okazuje im szacunek.

5

- niedostateczny: odrywa od pracy innych członków grupy, zajmuje się innymi sprawami, rozmawia z ludźmi z innych grup, pozbawia grupę zapału do pracy, przeszkadza, nie stara się o potrzebne materiały, „zamyka usta” grupie, całkowicie dominuje w dyskusji, nigdy nie zawiera kompromisu.

5. Zeszyt przedmiotowy lub zeszyt ćwiczeń:- obowiązkiem ucznia jest systematycznie (czytelne i estetyczne) prowadzenie

notatek w zeszycie przedmiotowym lub w zeszycie ćwiczeń;- za brak zeszytu uczeń otrzymuje „minus”; uzyskania trzech minusów

jest równoznaczne z otrzymaniem oceny niedostatecznej;- za prowadzenie zeszytu lub zeszytu ćwiczeń uczeń może otrzymać ocenę.

Przy wystawieniu oceny śródrocznej i końcoworocznej będą brane pod uwagę kryteria społeczno – wychowawcze oraz zalecenia Poradni Pedagogicznej - Psychologicznej:

- warunki nauki ucznia w domu rodzinnym;- trudności ucznia wynikające z patologii rodziny;- stan zdrowia ucznia;- stosunek ucznia do obowiązków szkolnych;- wysiłek ucznia wkładany w wywiązywanie się z obowiązków szkolnych;- systematyczność ucznia;- możliwości ucznia;- trudne sytuacje losowe w życiu ucznia.

VI. SPOSOBY INFORMOWANIA O OSIĄGNIĘCIACH I POSTĘPACH

Uczniów:- ustne uzasadnienie oceny;- recenzje prac pisemnych;- publikowanie wyników prac uczniowskich.

Rodziców:- ogólnoklasowe spotkania;- rozmowy indywidualne;- korespondencja.

6

7

Załącznik nr 1 do przedmiotowego systemu oceniania - wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z historii i społeczeństwazgodne z podstawą programową z historii i społeczeństwa dla klas IV – VI

i Programem nauczania przedmiotu historia i społeczeństwo w klasach IV – VI szkoły podstawowej z możliwością realizacji ścieżki edukacyjnej – edukacja regionalna – dziedzictwo kulturowe w regionie,

nr dopuszczenia: DKOS – 4014 – 35/02.klasa IV

Wymagania podstawowe Ocena: dopuszczający dostateczny

Wymagania ponadpodstawowe

Ocena: dobry bardzo dobry celujący

Rozdział I „Z historią za pan brat”Uczeń potrafi: wyjaśnić, czym

jest „historia”; wyjaśnić

pojęcie: „źródło historyczne”;

wyjaśnić i posługiwać się pojęciami: „archeolog”, „archeologia”;

wyjaśnić, co to jest muzeum, zabytek.

Uczeń potrafi: odpowiedzieć na

pytanie: „Kto tworzy historię”;

wskazać przykłady źródeł pisanych i materialnych;

wyjaśnić i posługiwać się pojęciem „wykopaliska”;

przedstawić źródła odkrywane podczas wykopalisk: monety, urny, cmentarzyska;

przedstawić zadania muzeum;

wskazać różnorodność form ochrony zabytków;

wymienić pracowników muzeum: kustosz, przewodnik, strażnik, konserwator i ich zadania.

Uczeń potrafi: wskazać okoliczności wydarzeń

historycznych: przyczyna i skutek (konstruować odpowiednie pytania – o przyczynę: dlaczego?, kto?; o skutek – z jakim skutkiem?);

dokonać podziału na źródła pisane i materialne;

rozpoznać różnorodny materiał pisarski;

opowiedzieć o pracy archeologa podczas wykopalisk, budując kilkuzdaniową wypowiedź;

wyjaśnić rolę muzeów w przekazywaniu wiedzy historycznej.

Uczeń potrafi: wskazać różnicę

między kroniką a rocznikiem;

wyjaśnić konieczność dotarcia do źródeł informacji w celu poznania historii;

wyjaśnić powiązania historii z archeologią jako nauką pokrewną;

przedstawić najważniejsze odkrycia w regionie;

opracować regulamin poprawnego zachowania się w muzeum

Uczeń potrafi: wyjaśnić w krótkiej

wypowiedzi wkład historii lokalnej w historię państwa;

wyjaśnić konieczność dotarcia do źródeł informacji w celu poznania historii;

zebrać samodzielnie materiał ilustracyjny o wskazanym stanowisku archeologicznym;

wskazać na mapie najważniejsze stanowiska archeologiczne w regionie;

przedstawić własną opinię o zwiedzanej ekspozycji muzealnej;

Rozdział II „Czas płynie”Uczeń potrafi: wyjaśnić

Uczeń potrafi: przedstawić sposoby

Uczeń potrafi: wskazać różnice w obliczaniu

Uczeń potrafi: obliczyć, ile lat

Uczeń potrafi: wskazać związek

8

znaczenie pojęcia „chronologia”;

wymienić jednostki podziału zegarowego i kalendarzowego;

nazwać przyrządy służące do mierzenia upływu czasu;

wskazać narodziny Chrystusa jako początek naszej ery;

określić czas trwania wieku i tysiąclecia oraz posługiwać się tymi pojęciami;

zaznaczyć na taśmie czasu daty podanych pojęć.

określania czasu minionych wydarzeń przed wynalezieniem zegara i kalendarza;

odróżnić i nazwać dawne i współczesne czasomierze;

przedstawić i omówić zasady podziału czasu p.n.e. i n.e.;

samodzielnie narysować taśmę czasu i zaznaczyć na niej czasy p.n.e. i n.e.;

określić i zapisać cyfrą rzymską wiek podanego wydarzenia.

czasu wg kalendarza chrześcijańskiego i np. muzułmańskiego;

uporządkować chronologicznie podane wydarzenia;

obliczyć, ile lat upłynęło pomiędzy podanymi wydarzeniami w zakresie naszej ery.

upłynęło pomiędzy wydarzeniami w zakresie przed naszą erą.

powstania kalendarzy i zegarów z obserwacją przyrody oraz ruchem słońca i księżyca;

wyjaśnić powiązania historii z chronologią jako nauką pokrewną;

Rozdział III „W kręgu mojej rodziny”Uczeń potrafi: podać datę i

miejsce swoich narodzin;

wyjaśnić pojęcia: „grupa społeczna”, „rodzina”, „ród”, „genealogia”, „drzewo genealogiczne”, „stopnie pokrewieństwa”;

wyjaśnić pojęcia: „pamiątki rodzinne”, „tradycja

Uczeń potrafi: potrafi wyjaśnić

znaczenie narodzin dziecka dla każdej rodziny i dla społeczeństwa;

podać przykłady grup społecznych, do których należy z własnej woli;

przedstawić definicję rodziny na przykładzie własnej rodziny;

okazywać szacunek starszym;

wymienić instytucje stojące na straży praw dziecka;

Uczeń potrafi: posługiwać się poprawnie

poznanymi pojęciami; omówić konieczność

przestrzegania przyjętych norm współżycia w najbliższym otoczeniu;

wymienić zainteresowania jako płaszczyznę kontaktów i wymiany doświadczeń z rówieśnikami;

wskazać na przykładzie swojej rodziny lub dowolnie innej stopnie pokrewieństwa;

omówić więzi łączące rodzinę; określić na podanych

przykładach pozytywne i negatywne zachowania;

Uczeń potrafi: omówić więzi

łączące rodzinę; narysować schemat

drzewa genealogicznego swojej rodziny i na podstawie tego rysunku wymienić jej członków (zna swych przodków do pradziadków włącznie);

zebrać i przedstawić informacje na temat historii własnej rodziny;

Uczeń potrafi: przedstawić

znaczenie drzewa genealogicznego jako ważnego źródła informacji o rodzinie;

przedstawić swoje zainteresowania, podać dziedzinę wiedzy lub umiejętności, które rozwijają się pod ich wpływem;

wypowiedzieć się na temat kultywowania tradycji w swojej rodzinie wymienić kilka znanych

9

rodzinna”; wyjaśnić

pojęcia: „herb”, „szlachta”, „patriotyzm”,

wymienić prawa i obowiązki w szkole i w rodzinie;

wymienić działania Edwarda Raczyńskiego;

podać przykłady rzeczy, które mogą stanowić pamiątki rodzinne;

wymienić tradycje rodzinne;

określić potrzebę ochrony praw dziecka;

wskazać na mapie Poznań i Rogalin.

wypowiedzieć się na temat kultywowania tradycji w swojej rodzinie;

opowiedzieć krótko o Edwardzie Raczyńskim i jego działalności (ufundowanie Złotej Kaplicy, utworzenie biblioteki publicznej, finansowe wsparcie dla Adama Mickiewicza, wodociągi dla Poznania;);

wskazać przykłady łamania praw dziecka;

polskich rodów wskazać zasługi wymienionych rodów dla rozwoju kultury polskiej;

opowiedzieć, w jaki sposób doszło w Polsce do wykształcenia się wielkich rodów;

Rozdział IV „Jestem częścią społeczeństwa”

Uczeń potrafi: wyjaśnić

pojęcia: „kodeks”, wyjaśnić pojęcie tradycji szkoły;

wymienić elementy tradycji własnej szkoły;

wyjaśnić pojęcia: „społeczeństwo”, „konstytucja”, „demokracja”;

Uczeń potrafi: potrafi wyjaśnić

pojęcia: „koleżeństwo”, „postawa koleżeńska”;

„tolerancja”; przedstawić własny

zespół klasowy i wskazać elementy go łączące (np. wiek, wspólne lekcje, wychowawca);

określić zasady nauczania w przeszłości;

wymienić najważniejsze prawa i obowiązki obywateli;

w krótkim fragmencie tekstu źródłowego konstytucji wskazać przykład prawa i obowiązku obywatelskiego;

wymienić organizacje działające na rzecz potrzebujących

Uczeń potrafi: wyjaśnić zasady koleżeństwa

i przyjaźni dla prawidłowego funkcjonowania klasy;

wymienić zasady obowiązujące w zespole klasowym – koleżeństwo, przyjaźń;

przedstawić tradycje klasy (np. kronika, wycieczki, uroczystości szkolne);

wskazać zagrożenia dla dzieci i młodzieży (np. papierosy, alkohol, narkotyki, sekty);

omówić zasady funkcjonowania samorządu szkolnego;

przedstawić metody nauczania w przeszłości;

podać przykłady postaw prospołecznych;

wyjaśnić podstawowe zasady funkcjonowania demokracji

Uczeń potrafi: wskazać różnice

między koleżeństwem a przyjaźnią;

uzasadnić w krótkiej wypowiedzi konieczność poszanowania godności i odmienności innych ludzi;

poprawnie posługiwać się poznanymi pojęciami;

omówić cele edukacji szkolnej;

porównać edukację w przeszłości ze współczesną szkołą (np. dyscyplina, kary, metody nauczania, pomoce naukowe, strój szkolny);

Uczeń potrafi: wyjaśnić istotę

odmienności wszystkich członków zespołu klasowego (np. rasy, wyznania, wyglądu zewnętrznego)

opowiedzieć krótko historię swojej szkoły na podstawie samodzielnie zgromadzonego materiału

opowiedzieć o pracy samorządu szkolnego w swojej szkole i wskazać obszary jego aktywności;

zebrać informacje na temat wybranych organizacji dobroczynnych i zaprezentować je na lekcji

10

członków społeczeństwa (np. Polski Czerwony Krzyż, Polska Akcja Humanitarna, fundacje) i podać cel ich działalności

przedstawić jej tradycję (kronika, sztandar, patron, galerie, wybitni uczniowie)

wyjaśnić znaczenie istnienia konstytucji jako najważniejszej w państwie ustawy;

opowiedzieć o wpływie obywateli na funkcjonowanie państwa (np. wybór władz w wolnych wyborach)

Rozdział V „ Polska – moja ojczyzna”


pochodzenie nazwy „Polska”;

wymienić polskie symbole narodowe – godło państwowe, flaga, hymn;

zaśpiewać hymn państwowy;

wyjaśnić pojęcie „naród”;

wyjaśnić pojęcie „legenda” i wymienić tytuły legend o początkach państwa polskiego;

wyjaśnić pojęcie „gwara”;

wymienić nazwę kontynentu, na którym mieszka;

wskazać na mapie Polskę;

wyjaśnić pojęcie

Uczeń potrafi: podać pełną nazwę

państwa polskiego; wyjaśnić jakie więzi

łączą naród; wymienić dawne

nazwy określające Polaków

wymienić państwa sąsiadujące z Polską;

opowiedzieć dowolną legendę o początkach państwa polskiego;

wymienić miejsca, w których umieszczane jest godło państwowe;

wymienić nazwę województwa i regionu, w którym obecnie mieszka;

określić położenie Polski w Europie;

przedstawić Unię Europejską jako organizację państw europejskich;

nazwać i wskazać symbole Unii Europejskiej (flaga,

Uczeń potrafi: wyjaśnić pochodzenie hymnu

państwowego; wyjaśnić konieczność

poszanowania symboli narodowych;

wymienić państwa sąsiadujące z Polską i wskazać je na mapie;

wymienić krainy geograficzno-historyczne Polski;

wymienić elementy kultury regionalnej stanowiące o jej odrębności, np. strój, gwara, potrawy;

omówić obszar i granice państwa polskiego;

wymienić polskich laureatów Nagrody Nobla (np. Lecha Wałęsę);

na podstawie mapy wymienić państwa członkowskie Unii Europejskiej;

Uczeń potrafi: wyjaśnić rolę

symboli narodowych w życiu narodów;

omówić położenie geograficzne Polski

omówić podział administracyjny Polski i najważniejsze regiony geograficzno-historyczne;

nazwać i wskazać na mapie: główne rzeki Polski (Wisłę, Odrę, Bug), Morze Bałtyckie, najważniejsze góry, wyżyny i niziny;

podać przykłady dokonań Polaków, które przyczyniły się do rozwoju europejskiej kultury i nauki;

wymienić przyczyny, dla których Polska wstąpiła do Unii

Uczeń potrafi: wyjaśnić symbolikę

polskich barw narodowych;

wyjaśnić związek legendy z historią państwa polskiego;

podać przykłady określeń gwarowych ze swojego regionu;

omówić sylwetki wielkich Polaków (artystów, uczonych, polityków, żołnierzy);

11

„Unia Europejska”

wymienić datę powstania Unii Europejskiej;

wymienić datę przystąpienia Polski do Unii Europejskiej;

wyjaśnić pojęcie „euro”,

hymn) wymienić cele i

zadania istnienia Unii Europejskiej

Europejskiej

12

Załącznik nr 2 do przedmiotowego systemu oceniania - wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z historii i społeczeństwa.zgodne z podstawą programową z historii i społeczeństwa dla klas IV – VI


nr dopuszczenia: DKOS – 4014 – 35/02.klasa V




Rozdział I „Pierwsi ludzie”Uczeń potrafi: definiować

pojęcia: koczowniczy i osiadły tryb życia;

określić czas i miejsce pojawienia się pierwszych ludzi;

Uczeń potrafi: wskazać na mapie

Afrykę Środkową jako miejsce pojawienia się pierwszych ludzi;

charakteryzować warunki życia najdawniejszych ludzi

wyjaśnić, jak pierwsi ludzie wzniecali ogień;

wyjaśnić, jaki wpływ na zmianę warunków życia pierwszych ludzi miała umiejętność wzniecania ognia;

Uczeń potrafi: opisać wygląd człowieka

pierwotnego; wymienić najważniejsze

osiągnięcia pierwszych ludzi: podać przykłady oswojenia

dzikich zwierząt, uprawy roli jako dokonań niezbędnych do przejścia do osiadłego trybu życia , inne osiągnięcia, np. wytop metali, tkactwo, garncarstwo;

Uczeń potrafi: wyjaśnić przyczyny

zmiany trybu życia pierwszych ludzi

Uczeń potrafi: Scharakteryzować

problem degradacji środowiska naturalnego – przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jego związek z formami działalności ludzi.

Rozdział II „Na Bliskim Wschodzie”Uczeń potrafi: definiować

pojęcia: system nawadniający, faraon, wielobóstwo – politeizm, piramida,

Uczeń potrafi: wyjaśnić, na czym

polega rola wielkich rzek w życiu najstarszych społeczeństw;

wyjaśnić, dlaczego pierwsze państwa

Uczeń potrafi: definiować pojęcie: państwo zaznaczyć na taśmie

chronologicznej czas powstania pierwszych państw;

definiować pojęcie: monarchia despotyczna;

opowiedzieć o wierzeniach

Uczeń potrafi: wyjaśnić, na czym

polegało funkcjonowanie systemów nawadniających;

wyjaśnić, na czym polegał

Uczeń potrafi: scharakteryzować

warunki niezbędne do ukształtowania się organizacji państwowych (wykształcenie się hierarchii społecznej

13

mumifikacja, sfinks, sarkofag;

definiować pojęcia: Jahwe, Dekalog, Żydzi, Mesjasz, Stary Testament;

definiować pojęcia: pismo klinowe, pismo obrazkowe

powstały nad wielkimi rzekami;

wskazać na mapie wybrane cywilizacje starożytnego Bliskiego Wschodu i Dalekiego Wschodu – Egipt, Mezopotamię, Indie i Chiny;

wskazać na mapie największe rzeki;

scharakteryzować warunki naturalne starożytnego Egiptu;

wymienić najważniejsze warstwy społeczne Egiptu (kapłani, urzędnicy, chłopi, niewolnicy);

wymienić najważniejsze bóstwa Egiptu (np. Re, Amon, Ozyrys)

opowiedzieć o wierzeniach Egipcjan i sposobach przedstawiania bogów;

opisać sposób oddawania czci bogom

wymienić świątynię jako miejsce kultu religijnego;

wymienić przyczyny wędrówek Izraelitów;

wskazać na mapie Palestynę, Jordan, Morze Martwe;

wymienić wybrane dokonania cywilizacji starożytnych w takich dziedzinach, jak: - architektura

- nauka - pismo.

ludów starożytnego Wschodu; podać miejsca ostatniego

spoczynku Egipcjan w zależności od pochodzenia społecznego;

opisuje sposoby oddawania czci bogom;

definiować pojęcie: tora, synagoga, judaizm

opowiedzieć o warunkach życia i zajęciach Hebrajczyków (koczowniczy tryb życia, pasterstwo)

opowiedzieć o zasadach religii Izraelitów;

omówić znaczenie pisma dla poznania dziejów starożytnych cywilizacji.

hierarchiczny podział społeczeństwa egipskiego;

opowiadać o zajęciach poszczególnych warstw społecznych

scharakteryzować proces mumifikacji zwłok;

wyjaśnić, dlaczego Żydzi czekali na Mesjasza;

wyjaśnić, na czym polegała odmienność judaizmu od religii egipskiej (jedynobóstwo, wyobrażenia o bogu);

określić znaczenie dokonań ludów starożytnych dla rozwoju współczesnej cywilizacji.

i aparatu władzy); scharakteryzować

sytuację grup społecznych w starożytnym Egipcie;

omawia zakres władzy faraona, posługując się pojęciem „monarchia despotyczna” i charakteryzuje jego pozycję w społeczeństwie- wskazuje różnice w warunkach życia codziennego mieszkańców starożytnego Egiptu;

scharakteryzować związek między wierzeniami Egipcjan a sposobem oddawania czci bogom i wyobrażeniami o życiu po śmierci;

wymienić najważniejsze wydarzenia z historii narodu żydowskiego;

ocenić wkład ludów starożytnych w rozwój cywilizacji współczesnej.

14

Rozdział III „W Helladzie”Uczeń potrafi: definiować

pojęcia: polis, demokracja, Hellada, Hellenowie;

wymienić najważniejsze miasta-państwa Grecji (Ateny, Sparta);

definiować pojęcia: bogowie olimpijscy, Olimp

definiować pojęcia: mit, mitologia;

definiować pojęcia: igrzyska, laur

wymienić Olimpię jako miejsce rozegrania pierwszych igrzysk starożytnych;

wymienić Ateny jako miejsce rozegrania pierwszych igrzysk nowożytnych;

nazwać najważniejsze budowle starożytnej Grecji;


starożytną Grecję; wyjaśnić, w jaki sposób

doszło do wykształcenia się polis;

wymienić czynniki jednoczące Greków;

wskazać na mapie Olimp i Delfy;

definiować pojęcia: wyrocznia, Pytia;

wymienić sposoby oddawania czci bogom;

definiować pojęcie: herosi;

wymienić dyscypliny sportowe rozgrywane podczas igrzysk;

wymienić sposoby nagradzania zwycięzców

wskazać na mapie Olimpię i Ateny;

wymienić najważniejsze dokonania starożytnych Greków w zakresie sztuki, polityki i nauki;

Uczeń potrafi: opowiedzieć o warunkach

naturalnych w starożytnej Grecji;

opowiedzieć o zajęciach; mieszkańców starożytnej Grecji i określa ich związku z warunkami naturalnymi;

wymienić czynniki jednoczące Greków w starożytności;

definiować pojęcie: zgromadzenie ludowe;

opowiedzieć o tym, jak Grecy wyobrażali sobie bogów (wygląd zewnętrzny, cechy charakteru);

wskazać w mitologii źródło pochodzenia wybranych wyrażeń;

definiować pojęcie: pokój boży; określić datę pierwszych igrzysk

starożytnych (776 r. p.n.e.) oraz nowożytnych (1896 r.) i potrafi zaznaczyć je na taśmie chronologicznej;

opowiedzieć o przebiegu igrzysk w Olimpii;

definiować pojęcie: filozofia; wymienić greckie dzieła sztuki

zaliczane do 7 cudów świata starożytnego;

Uczeń potrafi: opowiedzieć o

wychowaniu spartańskim i postawach Spartan w czasie wojny;

scharakteryzować położenie starożytnej Grecji, posługując się następującymi nazwami geograficznymi: basen Morza Śródziemnego, Morze Egejskie, południe Europy;

opowiedzieć, jak wierzenia wpływały na życie starożytnych Greków;

wymienić dzieła sztuki nawiązujące do tematyki mitologicznej;

wyjaśnić, na czym polega rola współczesnych igrzysk olimpijskich;

omówić rolę igrzysk w życiu starożytnych Greków

opowiedzieć o wyglądzie teatru ateńskiego i sposobie prezentacji sztuk;

wymienić wybranych przedstawicieli nauki

Uczeń potrafi: omówić zasady

funkcjonowania demokracji ateńskiej;

scharakteryzować olimpijskich bogów z uwzględnieniem ich dziedzin opiekuńczych oraz atrybutów;

omówić rolę igrzysk w starożytności i współcześnie

wskazać podobieństwa i różnice pomiędzy igrzyskami w starożytności i dzisiaj (np. ubiór, nagrody, dyscypliny, rola sportu);

porównać demokrację starożytną i współczesną;

15

definiować pojęcie: demokracja,

greckiej i ich dokonania;

Rozdział IV „Rzym”

Uczeń potrafi: definiować

pojęcia: legion, imperium;

określić datę założenia Rzymu;

wymienić grupy społeczne występujące w Rzymie;

definiować pojęcia: niewolnik, niewolnictwo, gladiator;

opowiedzieć, jak Rzymianie wyobrażali sobie bogów;

zapisać cyfry (1-40) sposobem rzymskim;

Uczeń potrafi: określić datę założenia

Rzymu (753 rok p.n.e.) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej;

wskazać na mapie Rzym, Półwysep Apeniński, Morze Śródziemne, Tyber;

opowiedzieć legendę o założeniu Rzymu;

omówić zajęcia poszczególnych grup społecznych w starożytnym Rzymie

wymienić produkty spożywane w starożytnym Rzymie;

definiować pojęcia: willa, atrium, tunika, toga;

zaznaczyć na taśmie chronologicznej I wiek p.n.e., jako czas wybuchu powstania Spartakusa;

wymienić miejsca kultu religijnego i sposoby oddawania czci bogom (świątynie, ofiary, kapłani, kapłanki);

wymienić najważniejsze dokonania Rzymian w dziedzinie budownictwa i techniki

Uczeń potrafi: wymienić przyczyny powstania

imperium rzymskiego; wymienić źródła sukcesów

militarnych Rzymu; opisać wygląd domu bogatego

Rzymianina; opowiedzieć o sposobach

spędzania czasu wolnego w starożytnym Rzymie;

opisać stroje noszone przez Rzymian

wymienić źródła pochodzenia niewolników;

opowiedzieć o walkach gladiatorów;

definiować pojęcia: westalka, triumf;

wymienić najważniejszych bogów rzymskich i dziedziny, którymi się opiekowali;

definiować pojęcia: Forum Romanum, termy, amfiteatry, łuk triumfalny, akwedukt. Koloseum, Panteon;


zasięg rzymskich podbojów i określić ich rozmiar;

wskazać na mapie zasięg rzymskich podbojów;

charakteryzować warunki życia niższych warstw społecznych

wyjaśnić przyczynę upadku gospodarstw chłopskich;

scharakteryzować sytuację niewolników

wymienić przyczyny upadku powstania Spartakusa oraz jego skutki;

opowiedzieć, w jaki sposób religia wpływała na życie codzienne Rzymian;

opisać najpiękniejsze i najbardziej znane budowle starożytnego Rzymu – Koloseum, łuk triumfalny, np. Tytusa;


formy sprawowania władzy w państwie rzymskim w okresie królestwa, republiki i cesarstwa;

opowiedzieć o sytuacji poszczególnych warstw społecznych, z uwzględnieniem posiadanych przez nich praw oraz wpływu na rządy

wyjaśnić, na czym polegała zależność między pracą wykonywaną przez niewolnika a jego sytuacją życiową

scharakteryzować postać Spartakusa;

wskazać w religii greckiej wzorzec dla religii rzymskiej;

wyjaśnić znaczenie osiągnięć prawniczych Rzymian dla prawa współczesnego;

16

(akwedukty, termy, drogi, mosty);

Rozdział V „Na przełomie epok”

Uczeń potrafi: wymienić

Palestynę jako kraj, w którym narodziło się chrześcijaństwo;

definiować pojęcia: Arabowie, islam, Allah;

wymienić postać Mahometa jako założyciela islamu;

definiować pojęcia: król, państwo Franków;

definiować pojęcia: wiec, plemię, Słowianie;

wymienia imiona głównych bogów Słowiańskich;

Uczeń potrafi: zaznaczyć na taśmie

chronologicznej wiek, w którym narodził się i działał Jezus;

definiować pojęcia: cerkiew, ikona, pop, papież, patriarcha;

wskazać na mapie Rzym i Konstantynopol;

określić wiek, w którym religię chrześcijańską uznano za równoprawną z innymi religiami w starożytnym Rzymie (IV wiek n.e.) i potrafi zaznaczyć go na taśmie chronologicznej;

wymienić zajęcia Arabów;

określić wiek, w którym powstał islam (VII wiek) i potrafi zaznaczyć go na taśmie chronologicznej

wskazać na mapie Półwysep Arabski, Mekkę i Medynę oraz tereny zajęte w średniowieczu przez Arabów;

wymienić reformy

Uczeń potrafi: opowiadać o naukach Jezusa

z Nazaretu; wymienić nazwy kościołów:

(katolickiego i prawosławnego) powstałych w wyniku podziału chrześcijaństwa;

określić czas podziału Kościoła chrześcijańskiego (XI wiek) i potrafi zaznaczyć go na taśmie chronologicznej;

definiować pojęcia: meczet, Koran;

wymienić osiągnięcia i wynalazki, które zawdzięczamy Arabom;

wymienić zasady, którymi kierują się wyznawcy islamu;

wskazać na mapie obszar państwa Karola Wielkiego;

określić datę koronacji Karola Wielkiego (800 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej

podać przykłady zwyczajów ludowych nawiązujących do obrzędów słowiańskich

wskazuje na mapie tereny zajmowane przez plemiona słowiańskie

wymienić najważniejszych bogów słowiańskich i dziedziny, jakimi się opiekowali;

Uczeń potrafi: wymienić przyczyny

rozprzestrzeniania się religii chrześcijańskiej;

wymienić podobieństwa i różnice między religią prawosławną i katolicką

wyjaśnić, dlaczego Arabów nazywamy pomostem łączącym starożytność i średniowiecze;

opowiedzieć o dokonaniach i osiągnięciach Karola Wielkiego;

wyjaśnić, że podział państwa Karola Wielkiego zapoczątkował utworzenie nowych państw w Europie;

wskazać na mapie tereny zajmowane przez plemiona słowiańskie;


prześladowaniach chrześcijan;

opisać religię chrześcijańską jako czynnik jednoczący Europę po upadku imperium rzymskiego

opowiedzieć o roli Arabów w przekazywaniu „myśli starożytnej”;

opisać znaczenie dokonań Karola Wielkiego dla rozwoju kultury w Europie;

wyjaśnić, na czym polega związek między obyczajami ludowych a dawnymi wierzeniami słowiańskimi;

podać przykłady bliskości kulturowej Słowian (np. język, zwyczaje);

17

przeprowadzone przez Karola Wielkiego;

wymienić nowe państwa powstałe w wyniku rozpadu państwa Karola Wielkiego;

podzielić Słowian na trzy główne grupy;

wymienić sposoby oddawania czci bogom;

Rozdział VI „Polska pierwszych Piastów”


pochodzenie nazwy „Polska”;

wymienić ród Piastów jako pierwszą dynastię panującą w Polsce

wskazać na mapie Gniezno jako pierwszą stolicę państwa polskiego;

określić daty: zjazdu gnieźnieńskiego (1000 rok), koronacji Bolesława Chrobrego (1025 rok);

określić datę: misji św. Wojciecha (997 rok);

definiować pojęcia: statut Bolesława Krzywoustego, senior;

Uczeń potrafi: wymienić sposoby

jednoczenia plemion w X wieku;

określić daty: zjazdu gnieźnieńskiego (1000 rok), koronacji Bolesława Chrobrego (1025 rok) i zaznaczyć je na taśmie chronologicznej;

określić datę: misji św. Wojciecha (997 rok) i zaznaczyć je na taśmie chronologicznej;

wymienić głównych uczestników zjazdu w Gnieźnie;

określa datę podziału Polski na dzielnice (1138 rok) i zaznaczyć je na taśmie chronologicznej;

wskazać na mapie Głogów, Pomorze

Uczeń potrafi: scharakteryzować postać

Mieszka I; wskazać na mapie obszar

zajmowany przez poszczególne polskie plemiona;

scharakteryzować postać Bolesława Chrobrego;

wymienić przyczyny i skutki zjazdu w Gnieźnie;

scharakteryzować postać Bolesława Krzywoustego;

określić datę obrony Głogowa (1109 rok) i zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej;

wyjaśnić przyczyny podziału Polski na dzielnice w XII wieku;

wymienić przyczyny najazdu cesarza Henryka V na Polskę;

określić datę podziału Polski na dzielnice (1138 rok) i zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej;

wyjaśnić, na czym polegała zasada senioratu;

Uczeń potrafi: omówić okoliczności

powstania państwa polskiego;

wymienić przyczyny przyjęcia chrztu przez Mieszka I;

opowiedzieć o przebiegu zjazdu w Gnieźnie;

opowiedzieć o misji św. Wojciecha, z uwzględnieniem jej celu;

na podstawie mapy wymienić ziemie przyłączone do Polski przez Bolesława Chrobrego;

opowiedzieć o konflikcie Bolesława Krzywoustego z bratem Zbigniewem;

przedstawić zasady podziału Polski na dzielnice;

na podstawie mapy omówić podział Polski na dzielnice;

omówić uprawnienia seniora określone

Uczeń potrafi: opowiedzieć

o korzyściach wynikających z faktu przyjęcia chrztu;

przedstawić korzyści, jakie wyniknęły dla Polski ze zjazdu gnieźnieńskiego;

omówić znaczenie koronacji dla wzmocnienia międzynarodowej pozycji Polski;

wyjaśnić znaczenie przyłączenia Pomorza do państwa Piastów;

18

określić datę podziału Polski na dzielnice (1138 rok)

statutem Krzywoustego;

Rozdział VII „Życie i praca w kraju pierwszych Piastów”Uczeń potrafi:

definiować pojęcia: drużyna, podskarbi;

nazywać insygnia koronacyjne oraz symbole władzy książęcej i królewskiej i wskazuje je na ilustracji;

definiować pojęcia: gród, podgrodzie, fosa;

definiować pojęcia: styl romański;

z ilustracji przedstawiają-cych zabytki sakralne wybrać te, które zostały zbudowane w stylu romańskim;

definiować pojęcia: zakon, klasztor, zakon rycerski, habit, skryptorium;

Uczeń potrafi: wymienić obowiązki

władcy i jego prawa; wymienić nazwy

pierwszych urzędów państwowych (wojewody, kasztelana)

wymienić elementy obronne grodu;

wymienić nazwy najważniejszych grodów istniejących w Polsce za panowania pierwszych Piastów;

wskazać na mapie Polski: Legnicę, Poznań, Gniezno, Kraków;

wskazać na schemacie gród i podgrodzie;

wskazać na przykładach cechy charakterystyczne dla architektury romańskiej;

definiować pojęcia: portal, sklepienie;

wskazać św. Benedykta z Nursji jako twórcę zakonu benedyktynów;

zaznaczyć na taśmie chronologicznej wiek powstania zakonów w Europie i na ziemiach

Uczeń potrafi: definiować pojęcia: ludność

służebna, wojewoda, kasztelan, kanclerz;

wymienić obowiązki drużyny wobec księcia;

wymienić obowiązki ludności służebnej;

wymienić grupy społeczne istniejące w państwie pierwszych Piastów;

opowiedzieć o codziennych zajęciach mieszkańców grodu i podgrodzia;

wymienić nazwy wspólnot zakonnych powstałych w Europie: benedyktyni, cystersi, dominikanie, franciszkanie;

wymienić główne zadania zakonników w X-XIII wieku (szerzenie wiary chrześcijańskiej, przepisywanie ksiąg, służba władcy, szkolnictwo, uprawa roli, opieka nad chorymi);

wymienić przykłady polskich zabytków piśmiennictwa średniowiecznego;

Uczeń potrafi: wymienić obowiązki

poszczególnych grup społecznych istniejących w państwie pierwszych Piastów;

opisać wygląd grodu i podgrodzia;

omówić zasady wznoszenia grodów w średniowieczu;

omówić funkcję jaką pełniły malowidła i rzeźby w kościołach romańskich

omówić rolę i zasady funkcjonowania wspólnoty zakonnej;


zasady organizacji państwa za pierwszych Piastów;

scharakteryzować zasady funkcjonowania grodu i podgrodzia;

opisać rolę grodu jako ośrodka życia politycznego, gospodarczego i kulturalnego;

opowiedzieć o zabytkach romańskich;

omówić rolę zakonników w rozwoju cywilizacji europejskiej;

scharakteryzować zabytki sztuki i architektury romańskiej w tym zabytki z własnego regionu;

19

polskich; wskazać na mapie

przykładowe miejscowości, w których znajdują się zabytki romańskie;

Rozdział VIII „ Blaski i cienie rządów Piastów”Uczeń potrafi:

definiować pojęcia: Krzyżacy, Mongołowie;

wskazać na mapie Legnicę i ziemię chełmińską, Mazowsze, Pomorze Gdańskie;

określić daty: sprowadzenia Krzyżaków na ziemie polskie (1226 rok) oraz bitwy pod Legnicą z Tatarami (1241 rok);

definiować pojęcia: szczerbiec, koronacja;

określić daty: zagarnięcia Pomorza Gdańskiego (1308 rok,) koronacji Władysława Łokietka

Uczeń potrafi: wymienić przyczyny

sprowadzenia Krzyżaków do Polski;

określić daty: sprowadzenia Krzyżaków na ziemie polskie (1226 rok) oraz bitwy pod Legnicą z Tatarami (1241 rok) i zaznaczyć je na taśmie chronologicznej;

określić daty: zagarnięcia Pomorza Gdańskiego (1308 rok,) koronacji Władysława Łokietka (1320 rok) i zaznaczyć je na taśmie chronologicznej;

wskazuje na mapie Wielkopolskę, Małopolskę, Pomorze, Kujawy, państwo zakonu krzyżackiego;

określić daty: założenia Akademii Krakowskiej (1364 rok), zawarcia pokoju w Kaliszu z Krzyżakami (1343 rok) i zaznaczyć je na taśmie chronologicznej;

Uczeń potrafi: wymienić skutki rozbicia

dzielnicowego wymienić przyczyny

sprowadzenia Krzyżaków do Polski;

charakteryzować postać Władysława Łokietka;

wymienić przyczyny dążeń zjednoczeniowych;

wymienić przyczyny wojen polsko – krzyżackich za panowania Łokietka;

charakteryzować postać Kazimierza Wielkiego;

wymienić przyczyny prowadzenia przez Kazimierza Wielkiego pokojowej polityki;

wymienić działania Kazimierza Wielkiego, które wpłynęły na umocnienie pozycji Królestwa Polskiego;

wymienić rodzaje szkół średniowiecznych;

Uczeń potrafi: ocenia sytuację

Polski w okresie rozbicia dzielnicowego;

wyjaśnić przyczyny sprowadzenia Krzyżaków do Polski;

opowiedzieć o okolicznościach utraty Pomorza Gdańskiego;

omówić znaczenie powstania Akademii Krakowskiej;

opowiedzieć o sposobie rozwiązania problemu krzyżackiego przez Kazimierza Wielkiego

wymienić miejscowości, w których istniały najstarsze uczelnie w Europie;


rozwoju gospodarki na ziemiach polskich w XII-XIII;

opowiedzieć o sytuacji politycznej kraju w okresie rozbicia dzielnicowego, wskazując na jego słabość zewnętrzną

scharakteryzować znaczenie koronacji Władysława Łokietka;

wyjaśnić znaczenie powiedzenia dotyczącego Kazimierza Wielkiego: „Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”;

wyjaśnić, dlaczego króla Kazimierza Wielkiego nazwano „Wielkim”;

wskazać ciągłość tradycji uniwersyteckich (ubiór, hymn);

wymienić różnice między współczesnymi szkołami a

20

(1320 rok); definiować

pojęcia: żupy solne, Akademia Krakowska, żak;

określić daty: założenia Akademii Krakowskiej (1364 rok), zawarcia pokoju w Kaliszu z Krzyżakami (1343 rok);

średniowiecznymi uczelniami;

Rozdział IX „ Życie codzienne u schyłku średniowiecza”Uczeń potrafi:

definiować pojęcia: stan, monarchia stanowa;

określić czas powstania monarchii stanowej w Polsce (XIV wiek);

definiować pojęcia: ratusz, lokacja

definiować pojęcia: styl gotycki;

określić czas narodzin stylu gotyckiego w Polsce

Uczeń potrafi: określa czas powstania

monarchii stanowej w Polsce (XIV wiek) i zaznaczyć je na taśmie chronologicznej;

wymienić stany, na jakie dzieliło się społeczeństwo polskie w XIV wieku;

wymienić zajęcia mieszkańców wsi / rolnictwo, hodowla, rybołówstwo /;

wymienić grupy społeczne wśród mieszczan;

wymienić zajęcia kupców i rzemieślników

wymienić obowiązki rycerzy;

wymienić miejsca, w których w średniowieczu budowano miasta;

wymienić miejsca, w których wznoszono zamki

na podstawie rysunku lub ilustracji nazywać i wskazać elementy

Uczeń potrafi: wymienia obowiązki i przywileje

poszczególnych stanów w Polsce; wyjaśnić, na czym polegała rola

rynku w średniowiecznym mieście;

wskazać na mapie najważniejsze miasta w średniowiecznej Polsce;

charakteryzować budowlę gotycką nazywając jej charakterystyczne elementy;

z ilustracji przedstawiających zabytki wybrać te, które zostały zbudowane w stylu gotyckim;

wymienić najcenniejsze zabytki gotyckie w Polsce;

Uczeń potrafi: charakteryzuje prawa

i obowiązki poszczególnych stanów w Polsce;

wyjaśnić, jaką rolę odgrywał władca w systemie funkcjonowania monarchii stanowej;

opisać wygląd wsi średniowiecznej;

wskazać elementy obronne w architekturze średniowiecznego miasta;

omówić rolę rynku w średniowiecznym mieście

wyjaśnić, na czym polega różnica między stylami gotyckim i romańskim;

Uczeń potrafi: Ukazać związek

między miejscami powstawania miast a ich funkcją umożliwiającą wymianę handlową;

opisać budowlę gotycką nazywając jej charakterystyczne elementy;

ukazać potrzebę ochrony zabytków jako świadectwa polskiej kultury;

scharakteryzować przykłady zabytków gotyckich w Polsce, w tym zabytków z własnego regionu;

21

obronne zamku definiować pojęcia:

witraż;

Rozdział X „ Pod berłem nowej dynastii”Uczeń potrafi:

definiować pojęcia: unia personalna;

określić datę unii w Krewie (1385 rok);

nazwać dynastię Jagiellonów jako nazwę dynastii panującej w Polsce od II połowy XIV w.;

definiować pojęcia: sobór;

określić czas trwania wojny trzynastoletniej (1454-1466 rok) oraz datę pokoju toruńskiego (1466 rok);

Uczeń potrafi: wymienić Jagiellonów

jako nową dynastię panującą w Polsce;

wskazać na mapie: Krewo, Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Litewskie, Państwo Zakonu Krzyżackiego;

określić datę unii w Krewie (1385 rok) i zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej;

określić czas trwania wojny trzynastoletniej (1454-1466 rok) oraz datę pokoju toruńskiego (1466 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie chronologicznej;

wskazać na mapie: Toruń, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne

definiować pojęcia: armia zaciężna, szkuta;

Uczeń potrafi: charakteryzować postaci

Władysława Jagiełły, królowej Jadwigi;

wymienić przyczyny zawarcia przez Polskę i Litwę unii w Krewie;

wymienić skutki unii z 1385 roku; charakteryzować postać

Kazimierza Jagiellończyka; charakteryzować postać Pawła

Włodkowica; wymienić przyczyny bitwy pod

Grunwaldem; wyjaśnić znaczenie odzyskania

Pomorza Gdańskiego przez Polskę;

wymienić przyczyny wybuchu wojny trzynastoletniej

wymienić najważniejsze postanowienia II pokoju w Toruniu;

wymienić produkty eksportowane i importowane przez kupców polskich XV/XVI wieku;

wymienić towary spławiane Wisłą;


sytuacji Polski przed zawarciem unii w Krewie;

scharakteryzować konieczność zawarcia unii z Litwą dla podniesienia obronności kraju;

opowiedzieć o sytuacji w Państwie Zakonu Krzyżackiego przed wybuchem wojny trzynastoletniej;

Uczeń potrafi: opowiedzieć o sytuacji

Polski po śmierci Kazimierza Wielkiego i wyjaśnić przyczyny wstąpienia na tron Jadwigi Andegaweńskiej;

scharakteryzować zasługi Jadwigi i Władysława Jagiełły dla rozwoju nauki i kultury polskiej, m.in. znaczeniu odnowienia uniwersytetu w Krakowie;

opowiedzieć o działalności Zakonu zmierzającej do rozwoju gospodarczego ziem Pomorza

opowiedzieć o wystąpieniu delegacji polskiej na soborze w Konstancji i poglądach Pawła Włodkowica na temat wojen;

22

Załącznik nr 3 do przedmiotowego systemu oceniania - wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z historii i społeczeństwa.zgodne z podstawą programową z historii i społeczeństwa dla klas IV – VI


nr dopuszczenia: DKOS – 4014 – 35/02.klasa VI




Rozdział I „Stary i Nowy Świat”


pojęcia: karawela;

określić datę odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492 rok);

definiować pojęcia: odrodzenie, renesans

wymienić Włochy jako

Uczeń potrafi: określić datę odkrycia

Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492 rok) i zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej;

wymienić wybitnych podróżników i odkrywców;

nazwać odkryte przez nich lądy lub nowe szlaki;

wskazuje na mapie Włochy;

wymienić wybitnych

Uczeń potrafi: wymienić wynalazki

w dziedzinie żeglugi, które umożliwiły podejmowanie dalekich wypraw;

wskazać na mapie kierunki podróży znanych odkrywców;

wymienić odkryte przez nich lądy lub nowe szlaki i wskazać je na mapie;

wymienić towary przywożone do Europy z Nowego Świata;

wymienić zmiany, jakie zaszły w życiu codziennym ludzi renesansu;


wybitnych podróżników i odkrywców, np. Krzysztofa Kolumba

omówić przyczyny odkryć geograficznych;

przedstawia poglądy głoszone przez humanistów;

scharakteryzować przyczyny zmian poglądów ludzi na otaczający ich


znaczenie odkryć geograficznych dla wymiany towarowej;

opisać związek między odkryciami geograficznymi i zniszczeniem cywilizacji prekolumbijskiej;

opowiedzieć o sposobie drukowania książek;

scharakteryzować postawę człowieka

23

„kolebkę renesansu”;

określić czas trwania epoki renesansu (XVI wiek)

definiować pojęcia: reformacja;

wskazać Niemcy jako ojczyznę ruchu reformacyjnego;

określić datę wystąpienia Lutra (1517 rok);

przedstawicieli renesansu: Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Mikołaja Kopernika;

określić czas trwania epoki renesansu (XVI wiek) i potrafi zaznaczyć go na taśmie chronologicznej;

definiować pojęcia: humanizm, mecenat;

wymienić wybitnych twórców włoskiego renesansu;

definiować pojęcia: fresk

określić datę wystąpienia Lutra (1517 rok) i zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej

wskazać wystąpienie Marcina Lutra jako początek jawnych działań reformacyjnych;

definiować pojęcia: wyznania protestanckie: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, Indeks Ksiąg Zakazanych;

wymienić cechy człowieka renesansu;

wymienić przyczyny zmian poglądów ludzi na otaczający ich świat;

charakteryzować postaci: Leonarda da Vinci, Michała Anioła;

wymieniać przykłady dzieł Leonarda da Vinci, Michała Anioła;

na podstawie podanego materiału ilustracyjnego rozpoznać zabytki sztuki renesansowej;

charakteryzować postać Marcina Lutra;

wymienić wyznania powstałe na skutek reformacji

wymienić kraje, w których narodziły się wyznania protestanckie

wskazać na mapie państwa objęte ruchem reformacyjnym;

wymienić przyczyny reformacji; wymienić skutki reformacji;

świat; uzasadnić doniosłość

znaczenia wynalezienia druku;

opisać przyczyny zmian poglądów ludzi na otaczający ich świat;

wskazać przykłady świadczące o geniuszu myśli Leonarda da Vinci;

omówić sytuację w Kościele Katolickim, która doprowadziła do narodzin ruchu reformacyjnego;

omówić poglądy Marcina Lutra;

omówić skutki reformacji;

renesansu;

scharakteryzować rolę jaką w reformacji odegrał Marcin Luter;

omówić podobieństwa i różnice między wyznaniami protestanckimi a wyznaniem katolickim;

uzasadnić, że reforma (odnowa) i kontr-reformacja były reakcją Kościoła Katolickiego na ruch reformacyjny;

wyjaśnić, dlaczego nowe wyznania znalazły swoich zwolenników w wielu krajach Europy;

Rozdział II „Polska złotego wieku”Uczeń potrafi: definiować

pojęcia: hołd pruski, unia realna, ; Rzeczpospolita

Uczeń potrafi: wymienić wybitnych

twórców renesansu polskiego (Mikołaja Kopernika, Mikołaja Reja, Jana

Uczeń potrafi: charakteryzować postaci:

Zygmunta I Starego, Zygmunta Augusta;

przyczyny zawarcia unii realnej polsko – litewskiej;

Uczeń potrafi: przedstawić genezę

konfliktu polsko-krzyżackiego za panowania Zygmunta Starego;


zasługi ostatnich Jagiellonów dla rozwoju kultury renesansowej w

24

Obojga Narodów, arrasy, krużganki;

określić daty: hołdu pruskiego (1525 rok), unii lubelskiej (1569 rok);

definiować pojęcia: stan społeczny, magnateria, szlachta;

wymienić nazwy stanów w Polsce XVI-XVIII wieku;

definiować pojęcia: sejm walny, hetman;

definiować pojęcia: wolna elekcja;

określić datę pierwszej wolnej elekcji (1573 rok);

Kochanowskiego); wskazać na mapie:

Kraków, Lublin, Prusy Książęce;

określić daty: hołdu pruskiego (1525 rok), unii lubelskiej (1569 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie chronologicznej

korzystając z mapy wymienić państwa sąsiadujące z Rzeczypospolitą Obojga Narodów;

zaznaczyć na taśmie chronologicznej daty: 1525, 1569;

korzystając z mapy wymienić państwa sąsiadujące z Rzeczpospolitą Obojga Narodów;

definiować pojęcia: pańszczyzna, folwark, dziesięcina, czynsz, danina, poddaństwo;

wskazać herby szlacheckie jako symbole rodu;

wymienić najważniejszych urzędników królewskich;

wskazać na mapie Inflanty;

określić datę pierwszej wolnej elekcji (1573 rok) i zaznaczyć na taśmie chronologicznej;

wymienić dwóch pierwszych królów elekcyjnych w Polsce: Henryka Walezego i Stefana Batorego;

wskazać na mapie

wymienić główne postanowienia unii lubelskiej;

wymienić skutki hołdu pruskiego;

charakteryzować zajęcia poszczególnych stanów społecznych;

omówić zajęcia poszczególnych stanów społecznych;

wymienić najważniejsze przywileje szlacheckie;

charakteryzować skład sejmu walnego (również na podstawie schematu);

omówić zakres uprawnień sejmików ziemskich;

omówić zakres uprawnień sejmu walnego;

wymienić przyczyny wolnych elekcji;

wymienić skutki wolnych elekcji; wymienić zasługi Stefana

Batorego dla państwa polskiego; wymienić obowiązki królów

elekcyjnych;

omówić znaczenie i skutki hołdu pruskiego;

wymienić okoliczności zakończenia konfliktu polsko-krzyżackiego;

opowiedzieć o życiu na renesansowym dworze Jagiellonów;

posługując się mapą, omówić zmiany terytorialne, jakie nastąpiły w wyniku unii;

charakteryzować sytuację chłopów i mieszczan;

omówić najważniejsze ustawy antychłopskie i antymieszczańskie;

wyjaśnić w jaki sposób przywileje szlacheckie ograniczały władzę królewską;

omówić przyczyny wojen z Rosją;

wyjaśnić, na czym polegała reforma wojskowa Stefana Batorego;

Polsce;

wyjaśnić okoliczności przekształcenia się rycerstwa w stan szlachecki;

podając argumenty wskazać, na czym polegała uprzywilejowana pozycja szlachty;

ukazać związek między rozwojem przywilejów szlacheckich a słabnięciem pozycji Rzeczpospolitej w Europie;

uzasadnić znaczenie decyzji podjętych na sejmie walnym i sejmikach ziemskich;

uzasadnić, że elekcja oraz brak dziedziczności tronu mogły stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa, stabilności wewnętrznej państwa

25

państwa, z których pochodzili pierwsi królowie elekcyjni;

Rozdział III „W pożodze wojen XVII wieku”Uczeń potrafi:

definiować pojęcia: potop szwedzki;

określić czas trwania: potopu szwedzkiego (1655-1660) oraz datę pokoju w Oliwie (1660);

definiować pojęcia: husarz, islam;

określić czas bitwy pod Chocimiem (1673 rok), odsieczy wiedeńskiej (1683 rok);

definiować pojęcia: liberum veto, anarchia;

wymienić wiek XVII jako czas wielu konfliktów;

Uczeń potrafi: definiować pojęcia:

wojna szarpana; określić czas trwania:

potopu szwedzkiego (1655-1660) oraz datę pokoju w Oliwie (1660) i zaznaczyć je na taśmie chronologicznej;

wskazać na mapie: Częstochowę, Inflanty

określić czas bitwy pod Chocimiem (1673 rok), odsieczy wiedeńskiej (1683 rok) i zaznaczyć je na taśmie chronologicznej;

wskazać na mapie Wiedeń;

definiować pojęcia: janczar, haracz;

wskazać na mapie tereny, na których toczyła się wojna (Podole) oraz miejsca najważniejszych wydarzeń z nią związanych – Kamieniec Podolski, Chocim;

wymienić państwa, z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny w XVII w.

wymienić i wskazać na mapie państwa, z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny w XVII wieku;

Uczeń potrafi: charakteryzować postać Stefana

Czarnieckiego; wymienia przyczyny wojen

ze Szwecją; uzasadnić znaczenie bohaterskiej

obrony Częstochowy dla prowadzenia dalszej walki z najeźdźcą;

wymienić najważniejsze wydarzenia z czasów „potopu”, m.in. obronę Jasnej Góry;

wyjaśnić, dlaczego najazd Szwedów nazwano „potopem”;

wymienić postanowienia pokoju w Oliwie;

charakteryzować postać Jana III Sobieskiego;

wymienić skutki wojen z Turcją; podać przyczyny wyprawy Jana

III Sobieskiego pod Wiedeń; wymienić skutki wojen w XVII w.

np. zniszczenie kraju, straty terytorialne;

pokazać na mapie tereny utracone w wyniku wojen: Inflanty, Podole, Prusy Książęce, część Ukrainy;

Uczeń potrafi: charakteryzować

postępowanie Szwedów wobec ludności polskiej

opisać przyczyny początkowych niepowodzeń Rzeczypospolitej w czasie potopu szwedzkiego;

wskazać różne postawy społeczeństwa polskiego w czasie najazdu szwedzkiego;

opowiedzieć o postępowaniu Szwedów wobec ludności polskiej;

opisać przyczyny początkowych niepowodzeń wojsk polskich w walce z Turkami;

opisać znaczenie zwycięstwa pod Wiedniem;

podać przyczyny i objawy kryzysu gospodarki kraju (upadek miast, wzrost pańszczyzny, słabość armii);

wyjaśnić przyczyny uzależnienia Polski od państw ościennych;


różne postawy społeczeństwa polskiego w czasie najazdu szwedzkiego;

scharakteryzować znaczenie traktatu w Buczaczu dla położenia politycznego Rzeczypospolitej;

scharakteryzować przyczyny trudności gospodarczych Rzeczypospolitej w 2. połowie XVII i 1. połowie XVIII wieku;

omówić funkcjonowanie aparatu władzy na przełomie XVII i XVIII wieku, wskazując na słabość władzy królewskiej, zrywanie sejmów i wzrost znaczenia magnaterii;

omówić wpływ przywilejów szlacheckich na sytuację w państwie;

26

definiować pojęcia: sarmatyzm;

określić wiek XVII i początek XVIII wieku jako czas trwania kultury sarmackiej;

definiować pojęcia: barok, putto, stiuk, kontrreformacja;

określić czas trwania epoki baroku (XVII wiek);

określić wiek XVII i początek XVIII wieku jako czas trwania kultury sarmackiej i zaznaczyć na taśmie chronologicznej;

wymienić zajęcia szlachty;

określić czas trwania epoki baroku (XVII wiek) i zaznaczyć na taśmie chronologicznej;

wymienić cechy sztuki barokowej;

wymienić przyczyny i skutki kryzysu szkolnictwa XVII-XVIII wieku;

wymienić pozytywne i negatywne cechy Sarmatów;

opisać budowle barokowe w Polsce i w Europie;

charakteryzować zajęcia szlachty;

wskazać skutki upadku szkolnictwa dla funkcjonowania państwa (brak tolerancji religijnej, niechęć do zmian ustrojowych);

opisać negatywne cechy Sarmatów i ich wpływ na położenie kraju;

opowiedzieć o szkołach w Polsce na przełomie XVII i XVIII wieku;

przedstawić wpływ wzrostu pobożności na architekturę i sztukę epoki;

charakteryzować ideologię sarmatyzmu;

uzasadnić, dlaczego barok został nazwany epoką kontrastów;

Rozdział IV „W obronie upadającej Rzeczpospolitej”


pojęcia: oświecenie, klasycyzm;

określić czas trwania epoki oświecenia (XVIII wiek);

definiować pojęcia: ingerencja;

określić daty: I rozbioru Polski (1772 rok);

definiować

Uczeń potrafi: określić czas trwania

epoki oświecenia (XVIII wiek) i zaznaczyć na taśmie chronologicznej;

wymienić nazwiska wybitnych myślicieli epoki oświecenia;

określić czas I rozbioru Polski (1772 rok) i zaznaczyć na taśmie chronologicznej;

wskazać na mapie zasięg I rozbioru Polski w 1772 roku;

określić czas trwania

Uczeń potrafi: wymienić przykłady budowli

klasycystycznych w Polsce i w Europie

wymienić najważniejsze dokonania naukowe i techniczne epoki oświecenia (np. piorunochron, maszyna parowa);

wymienić najważniejsze cechy stylu klasycystycznego;

z ilustracji przedstawiających zabytki wybierać te, które zostały zbudowane w stylu klasycystycznym;

charakteryzować postać Stanisława Augusta Poniatowskiego;

wymienić państwa, które

Uczeń potrafi: podać najważniejsze

cechy ideologii oświecenia;

wyjaśnić, na czym polegała zasada trójpodziału władzy według Monteskiusza;

wyjaśnić, na czym polegało niebezpieczeństwo wynikające z polityki państw ościennych wobec Polski;

omówić działania zmierzające do naprawy państwa w dziedzinach oświaty i gospodarki;

Uczeń potrafi: charakteryzuje

ideologię oświecenia wskazać wpływ

dokonań naukowych i technicznych na zmiany w życiu ludzi;

porównać postawy w społeczeństwie wobec rozbioru państwa na podstawie analizy obrazu Jana Matejki „Rejtan”;

uzasadnić konieczność

27

pojęcia: konstytucja;

określić czas trwania obrad Sejmu Wielkiego (1788 – 1792);

określić datę uchwalenia Konstytucji 3 Maja (1791 rok);

definiować pojęcia: konfederacja;

określić daty: II rozbioru Polski (1793 rok), insurekcji kościuszkowskiej (1794 rok), III rozbioru Polski (1795 rok);

obrad Sejmu Wielkiego (1788 – 1792) i zaznaczyć go na taśmie chronologicznej;

określić datę uchwalenia Konstytucji 3 Maja (1791 rok) i zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej;

określić daty: II rozbioru Polski (1793 rok), insurekcji kościuszkowskiej (1794 rok), III rozbioru Polski (1795 rok) i zaznaczyć je na taśmie chronologicznej;

wskazuje na mapie państwa, które dokonały II rozbioru Polski (Rosję i Prusy)

wskazuje na mapie państwa, które dokonały II rozbioru Polski (Rosję, Prusy i Austrię);

dokonały I rozbioru i wskazać je na mapie;

wskazać cel obrad Sejmu Wielkiego;

charakteryzować postać Stanisława Małachowskiego;

wymienić najważniejsze reformy Sejmu Wielkiego;

charakteryzować postać Tadeusza Kościuszki;

wymienić przyczyny wojny polsko-rosyjskiej (1792 rok);

wymienić państwa, które dokonały II rozbioru Polski;

wymienić państwa, które dokonały III rozbioru Polski;

wskazać na mapie tereny, które Polska utraciła w wyniku II rozbioru i nazwać państwa, które dokonały III rozbioru;

wymienić najważniejsze przyczyny upadku Rzeczypospolitej w XVIII wieku;

wskazać cel wychowania i edukacji młodzieży w XVIII wieku;

omówić sytuację Rzeczpospolitej po I rozbiorze;

scharakteryzować najważniejsze reformy Sejmu Wielkiego;

opowiedzieć o okolicznościach uchwalenia Konstytucji 3 Maja 1791 roku;

wymienić zmiany, jakie zakładała Konstytucja 3 maja;

opisać przyczyny wybuchu wojny polsko-rosyjskiej w 1792 roku;

przedstawić przyczyny wybuchu powstania kościuszkowskiego w 1794 roku;

przeprowadzenia reform ustrojowych w celu ratowania niezależności kraju;

scharakteryzować znaczenie reform Sejmu Wielkiego dla państwa polskiego;

ocenić postawę Targowiczan;

ocenić postawę społeczeństwa polskiego w sytuacji zagrożenia niepodległości państwa;

28

Rozdział V „Walka o niepodległą Rzeczpospolitą”


pojęcia: emigracja;

określić daty: założenia Legionów Polskich we Włoszech (1797 rok);

określić daty: powstania Księstwa Warszawskiego (1807 rok);

definiować pojęcia: Królestwo Polskie;

określić daty: wybuchu powstania listopadowego (1830 rok);

definiować pojęcia: emisariusz, branka;

określić daty: wybuchu powstania styczniowego (1863 rok);

definiować pojęcia: wynaradawianie: rusyfikacja, germanizacja;

definiować

Uczeń potrafi: określić daty: założenia

Legionów Polskich we Włoszech (1797 rok) i zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej;

określić daty: powstania Księstwa Warszawskiego (1807 rok) i zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej;

wskazać na mapie Reggio, Włochy, Francję, Księstwo Warszawskie;

wskazać na mapie państwa, z którymi walczył Napoleon;

wskazać na mapie Królestwo Polskie;

określić daty: wybuchu powstania listopadowego (1830 rok) i zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej;

definiować pojęcia: uwłaszczenie;

określić daty: wybuchu powstania styczniowego (1863 rok) i zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej;

definiować pojęcia: autonomia, rugi pruskie; Galicja;

definiować pojęcia: praca organiczna, romantyzm,

Uczeń potrafi: charakteryzować postać Jana

Henryka Dąbrowskiego, Józefa Wybickiego;

przedstawić przyczyny emigracji Polaków po III rozbiorze;

nazwać i pokazać na mapie państwa, z którymi walczył Napoleon;

wymienić przyczyny powstania opozycji w Królestwie Polski;

charakteryzować postać Piotra Wysockiego;

wymienić przyczyny działania powstania legalnej i nielegalnej;

podać przyczyny wybuchu powstania listopadowego;

wymienić przyczyny wybuchu powstania styczniowego;

wymienić skutki powstania styczniowego;

wymienić przyczyny walki zaborców (rządu rosyjskiego i pruskiego) z Kościołem katolickim;

wskazać przyczyny antypolskiej polityki władz rosyjskich i pruskich;

wyjaśnić, na czym polegała praca organiczna;

określić przyczyny i cel walki

Uczeń potrafi: opisać przyczyny

tworzenia polskich oddziałów zbrojnych u boku Napoleona Bonaparte;

podać przyczyny utworzenia Księstwa Warszawskiego;

omówić sytuację gospodarczą w Królestwa Polskiego przed powstaniem listopadowym;

przedstawić zakres autonomii Królestwa Polskiego;

określić charakter walk powstańczych;

opisuje skutki powstania listopadowego;

wyjaśnić, dlaczego chłopi nie byli zainteresowani walką o niepodległość;

wymienić przyczyny i cel działalności spiskowej Polaków po upadku powstania listopadowego;

określić charakter walk w powstaniu styczniowym;

charakteryzować politykę zaborców wobec Polaków w 2. połowie XIX wieku;

scharakteryzować

Uczeń potrafi: Scharakteryzować

źródło rekrutacji żołnierzy do polskich oddziałów wojskowych;

ocenić postawę społeczeństwa polskiego wobec konieczności prowadzenia wojny z Rosją;

scharakteryzować wskazać różnice w położeniu Polaków żyjących w poszczególnych zaborach;

ukazać rolę Kościoła Katolickiego w walce o zachowanie polskości w okresie zaborów;

29

pojęcia: tajne nauczanie;

określić czas trwania epoki romantyzmu (1. połowa XIX wieku) oraz czas trwania epoki pozytywizmu (2. połowa XIX wieku);

pozytywizm; określić czas trwania

epoki romantyzmu (1. połowa XIX wieku) oraz czas trwania epoki pozytywizmu (2. połowa XIX wieku) i zaznaczyć na taśmie chronologicznej;

wymienić najwybitniejszych twórców literatury doby romantyzmu (Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki) i pozytywizmu (Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz);

wymienić kompozytorów i malarzy, którzy odegrali ważną rolę w kształtowaniu postaw patriotycznych Polaków (np. Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko, Jan Matejko);

z germanizacją i rusyfikacją; charakteryzować postaci:

Michała Drzymały, Hipolita Cegielskiego

działania społeczeństwa polskiego zmierzające do zachowania polskości;

wymienić najważniejsze dzieła literatury okresu romantyzmu (np. „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza) i pozytywizmu (np. „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej czy „Trylogia” Henryka Sienkiewicza)

wymienić najwybitniejszych twórców literatury doby romantyzmu (Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki) i pozytywizmu (Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz) i ich najważniejsze dzieła;

przedstawić kompozytorów i malarzy, którzy odegrali ważną rolę w kształtowaniu postaw patriotycznych Polaków (np. Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko, Jan Matejko);

omówić rolę polskiej kultury i sztuki w walce o zachowanie polskości

30

Rozdział VI „Postępowy wiek XIX”

Uczeń potrafi: określić wiek, w

którym uczeni dokonują wielu wynalazków – XIX wiek;

podać imię i nazwisko polskiej uczonej – Marii Skłodowskiej - Curie;

definiować pojęcia: kapitalista, robotnik, strajk, związki zawodowe;

definiować pojęcia: realizm, impresjonizm, symbolizm;

Uczeń potrafi: określić wiek, w którym

uczeni dokonują wielu wynalazków – XIX wiek i zaznaczyć na taśmie czasu;

wymienić najważniejsze wynalazki techniczne i odkrycia naukowe, które wpłynęły na rozwój cywilizacji XIX wieku;

nazwać nowe grupy społeczne (właściciele fabryk i robotnicy);

wymienić nowe źródła informacji w XIX wieku;

Uczeń potrafi: podać przykłady zmian jakie

zaszły w życiu codziennym ludzi w XIX wieku;

nazwać nowe grupy społeczne (właściciele fabryk i robotnicy) i przedstawić istniejące między nimi różnice;

wymienić cechy architektury przełomu XIX i XX wieku;

nazwać nowe kierunki w malarstwie i wybrać z podanych przykładów dzieł właściwe dla danego kierunku;

wskazać literaturę, prasę i sztukę jako źródła przekazu informacji o nowych stylach, wydarzeniach i ideach;

Uczeń potrafi: na przykładach

przedstawić wpływ rozwoju cywilizacyjnego na poszczególne dziedziny życia (np. rozwój techniki a komunikacja i przemieszczanie się ludzi);

opowiedzieć o położeniu robotników (praca kobiet i dzieci, warunki mieszkaniowe, brak ubezpieczeń);

opowiedzieć o sposobach spędzania wolnego czasu, z uwzględnieniem zróżnicowania społecznego;

przedstawić na przykładach możliwości spędzania czasu wolnego;

podać przykłady nowości kulinarnych;

na wybranych przykładach omówić zmiany, jakie zaszły w modzie na przełomie epok;


wymienić zmiany w życiu ludzi zaistniałe w wyniku zastosowania wynalazków;

wykazać różnice istniejące między robotnikami i kapitalistami;

uzasadnić, że brak praw i ochrony dla pracujących robotników stawał się przyczyną konfliktów społecznych;

uzasadnić, że ważnym źródłem informacji dla społeczeństwa XIX i XX wieku były czasopisma, radio, film, fotografia;

Rozdział VII „Ku niepodległej Rzeczpospolitej”

31

Uczeń potrafi: określić daty:

wybuchu I wojny światowej (1914 rok) oraz podpisania zawieszenia broni (11 XI 1918 rok);

wskazać na mapie państwa walczące w I wojnie światowej;

określić daty: zakończenia I wojny światowej (11listopada 1918 roku) podpisania traktatu wersalskiego (1919 rok);

definiować pojęcia: niepodległość;

podać datę

Uczeń potrafi: definiować pojęcia:

definiuje pojęcia: kolonie, wojna pozycyjna

określić daty: wybuchu I wojny światowej (1914 rok) oraz podpisania zawieszenia broni (11 XI 1918 rok) i zaznaczyć je na taśmie czasu;

wskazać na mapie państwa walczące w I wojnie światowej i tereny najważniejszych walk;

podać bezpośrednią przyczynę wybuchu wojny;

zakończenia I wojny światowej (11listopada 1918 roku) podpisania traktatu wersalskiego (1919 rok) i zaznaczyć je na taśmie chronologicznej;

definiować pojęcia: traktat wersalski, Liga Narodów;

wymienić państwa przegrane i zwycięskie w I wojnie światowej;

określić daty: odzyskania niepodległości przez Polskę (11 IX 1918 rok) i zaznaczyć na taśmie

Uczeń potrafi: wymienić przyczyny walki

o kolonie; określić cel tworzenia bloków

wojskowych przed I wojną światową;

wymienia najważniejsze bitwy I wojny światowej;

wymienia nowe rodzaje broni użyte na frontach I wojny światowej;

scharakteryzować postaci: Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego;

wymienić skutki działań wojennych;

podać cele obrad konferencji pokojowej w Paryżu;

wskazać na mapie nowo powstałe państwa;

scharakteryzować postaci: Józefa Piłsudskiego, Józefa Hallera;

wyjaśnić, dlaczego rok 1918 był czasem sprzyjającym odzyskaniu przez Polskę niepodległości;


przyczyny wybuchu I wojny światowej;

omawia charakter działań wojennych;

opisać najważniejsze postanowienia traktatu wersalskiego;

omówić przyczyny utworzenia Ligi Narodów;

przedstawić zmiany terytorialne w Europie po I wojnie światowej;

wymienić najważniejsze wydarzenia związane z kształtowania się


znaczenie przystąpienia Stanów Zjednoczonych do wojny;

scharakteryzować tragiczne konsekwencje konfliktów wojennych dla ludności cywilnej;

wyjaśnić genezę obchodów święta niepodległości 11 listopada

wyjaśnić, dlaczego 11 listopada

32

odzyskania niepodległości przez Polskę (11 listopada 1918 roku);

definiować pojęcia: powstanie wielkopolskie, plebiscyt, „Cud nas Wisłą”, orlęta lwowskie;

definiować pojęcia: II Rzeczpospolita

określić czas trwania 20 – lecia międzywojennego

chronologicznej; wskazać na mapie

tereny Polski, o które toczyły się walki w latach 1918-1921

wymienić osoby zasłużone dla odzyskania niepodległości (Roman Dmowski, Ignacy Paderewski, Józef Piłsudski)

definiować pojęcia: Centralny Okręg Przemysłowy, mniejszości narodowe,

wskazać na mapie obszar państwa polskiego po ostatecznym ustaleniu granic oraz sąsiadów II Rzeczypospolitej;

wymienić i wskazać na mapie państwa sąsiadujące z II Rzeczypospolitą;

określić czas trwania 20 – lecia międzywojennego i zaznaczyć na taśmie chronologicznej;

wymienić dokonania Janusza Kusocińskiego i Władysława Reymonta;

wymienić kilka wynalazków i odkryć z okresu międzywojennego;

granic II Rzeczpospolitej

omówić przyczyny podjęcia przez Polaków walk zbrojnych o kształt granic państwa polskiego;

charakteryzować strukturę narodowościową społeczeństwa II Rzeczypospolitej

podać przykłady trudności w scalaniu nowego państwa (np. sieć kolejowa, administracja, oświata, mentalność) i wskazać ich przyczyny

przedstawić pierwsze sukcesy gospodarcze młodego państwa (np. budowa portu w Gdyni, COP, reforma walutowa, wprowadzenie powszechnego obowiązku nauczania)

opowiedzieć o przemianach w życiu codziennym (na przykładach);

obchodzimy jako Święto Niepodległości (Święto Narodowe);

scharakteryzować sylwetki osób zasłużonych dla środowiska lokalnego, regionu i kraju;

uzasadnić, że w 20 – leciu międzywojennym umocniła się pozycja społeczna kobiet;

33

Rozdział VIII „Świat w czasie II wojny światowej”


pojęcia: dyktatura;

określić daty: wybuchu II wojny światowej (1 IX 1939) oraz zakończenia II wojny światowej w Europie (8 V 1945 rok);

określić daty: agresji Niemiec na Polskę (1 IX 1939) oraz agresji ZSRR na Polskę (17 IX 1939);

definiować pojęcia: walka zbrojna, walka cywilna, Armia


państwa europejskie (Niemcy, Włochy, ZSRR), w których władzę sprawowano za pomocą dyktatury;

definiować pojęcia: obóz koncentracyjny, łagier;

określić daty: wybuchu II wojny światowej (1 IX 1939) oraz zakończenia II wojny światowej w Europie (8 V 1945 rok) i zaznaczyć na taśmie chronologicznej;

wskazać na mapie Niemcy oraz państwa będące ich sojusznikami w czasie II wojny światowej;

wskazać na mapie miejsce zakończenia II wojny światowej w Europie;

określić daty: agresji Niemiec na Polskę (1 IX 1939) oraz agresji ZSRR na Polskę (17 IX 1939) i zaznaczyć na taśmie chronologicznej;

wskazać na mapie Niemcy hitlerowskie i ZSRR;

Uczeń potrafi: posługiwać się poznanymi

pojęciami; wymienić metody, za pomocą

których dyktatorzy utrzymywali posłuch społeczeństwa;

określić cel utworzenia koalicji antyhitlerowskiej;

wymienić i wskazać na mapie członków koalicji antyhitlerowskiej;

wskazać na mapie państwa będące celem ataków Niemiec i ich sojuszników;

wskazać na mapie kierunki niemieckich i radzieckich uderzeń na Polskę we wrześniu 1939 roku;

wymienić formy prześladowania ludności polskiej przez okupantów

wyjaśnić, dlaczego Polacy podejmowali różne formy walki z okupantem;

scharakteryzować postać gen. Władysława Sikorskiego;

wymienić i pokazać na mapie


okoliczności, które sprzyjały przejęciu władzy przez dyktatorów

wyjaśnić, na czym polegał dyktatorski sposób sprawowania władzy;

na podstawie losów ludności cywilnej wyjaśnić, na czym polegała istota wojny totalnej;

podać przykłady wykorzystania najnowszej techniki w prowadzeniu działań wojennych;

charakteryzować sytuację Polski we wrześniu 1939 r.;

wyjaśnić, na czym polegała polityka okupanta hitlerowskiego wobec Żydów;

opowiedzieć o postawach Polaków w czasie okupacji

Uczeń potrafi: wykazać, na czym

polega różnica między systemem demokratycznym a dyktaturą;

korzystając z mapy wyjaśnić, dlaczego system stalinowski i nazistowski stanowiły realne zagrożenie dla Polski;

przedstawić okoliczności zakończenia wojny na Dalekim Wschodzie;

uzasadnić, że okupanci za pomocą różnych metod prowadzili planową politykę wyniszczenia narodu polskiego;

wyjaśnić, dlaczego Żydzi zostali przez Niemców uznani za naród skazany

34

Krajowa; określić daty:

wybuchu Powstania Warszawskiego (1.VIII. 1944);

wymienić najważniejsze bitwy II wojny światowej;

definiować pojęcia: eksterminacja, getto, okupacja;

określić daty: wybuchu Powstania Warszawskiego (1.VIII. 1944) i zaznaczyć na taśmie chronologicznej;

podać nazwy polskich formacji wojskowych utworzonych na wschodzie i na zachodzie;

miejsca słynnych bitew II wojny światowej, w których brali udział Polacy;

wyjaśnić przyczyny wybuchu powstania warszawskiego;

omówić na przykładach bohaterską postawę żołnierzy polskich;

opowiedzieć o sposobach upamiętnia postawy bohaterskich żołnierzy (np. przez nadawanie ich imion ulicom, szkołom, drużynom harcerskim);

na zagładę; wyjaśnić, na czym

polegają różnice między toczoną przez Polaków walką zbrojna i walką cywilną;

uzasadnić, dlaczego Polacy podejmowali różne formy walki z okupantem;

omówić przyczyny formowania polskich jednostek na wschodzie i na zachodzie Europy;

Rozdział IX „Nowe oblicze powojennego świata”

Uczeń potrafi: określić datę:

zakończenia II wojny światowej w Europie (8.05.1945);

nazwać dwa bloki wojskowe

Uczeń potrafi: wymienić państwa

europejskie, które należały do bloku państw demokratycznych i socjalistycznych;

wskazać ZSRR i Stany Zjednoczone jako

Uczeń potrafi: określić sytuację w powojennym

świecie jako zagrażającą pokojowi;

definiować pojęcia: zimna wojna, NATO, Układ Warszawski, wyścig zbrojeń;

scharakteryzować postać prymasa Stefana Wyszyńskiego;

Uczeń potrafi: wyjaśnić, dlaczego

podział świata na dwa bloki i wyścig zbrojeń stanowiły zagrożenie dla pokoju na świecie;

omówić zniszczenia wojenne kraju;

wymienić przyczyny

Uczeń potrafi: uzasadnić,

że rywalizacja między dwoma blokami groziła wybuchem nowego konfliktu światowego;

uzasadnić, że w wyniku rządów komunistów Polska

35

powstałe po II wojnie światowej: NATO i Układ Warszawski;

podać nazwę państwa polskiego po II wojnie światowej;

definiować pojęcia: stan wojenny;

określić daty: strajków robotniczych oraz porozumień sierpniowych (1980 rok) oraz wprowadzenie stanu wojennego (13 XII 1981 rok);

podać nazwę państwa polskiego po 1989 roku;

określić daty: zniesienie stanu wojennego ( 1983 rok), obrady „okrągłego stołu” (1989 rok), wyborów do parlamentu (1989 rok);

definiować pojęcia: Unia Europejska, euro;

określić daty: utworzenia UE (1 I 1993 rok), przyjęcie Polski do UE (1 V 2004 rok);

państwa dążące do przejęcia wiodącej pozycji w polityce światowej

wskazać na mapie obszar Polski po II wojnie światowej;

nazwać i wskazać państwa sąsiadujące z Polską;

określić daty: strajków robotniczych oraz porozumień sierpniowych (1980 rok) oraz wprowadzenie stanu wojennego (13 XII 1981 rok i zaznaczyć je na taśmie chronologicznej;

definiować pojęcia: NSZZ Solidarność, porozumienia sierpniowe;

zniesienie stanu wojennego (1983 rok), obrady „okrągłego stołu” (1989 rok), wyborów do parlamentu (1989 rok) i zaznaczyć je na taśmie chronologicznej;

wskazać na mapie państwa, w których dokonały się demokratyczne zmiany w 1989 roku;

definiować pojęcia: traktat z Maastricht;

zaznaczyć na taśmie chronologicznej daty: utworzenia UE, przyjęcie Polski do UE;

wskazać na mapie państwa członkowskie Unii Europejskiej;

przedstawić symbolikę i walutę UE;

wymienić organizacje

podać przykłady trudności dnia codziennego w PRL;

scharakteryzować postaci: papieża Jana Pawła II, Lecha Wałęsy, Wojciecha Jaruzelskiego;

wymienić przykłady braku swobód demokratycznych w Polsce;

podać przykłady wystąpień społeczeństwa polskiego

wymienić przełomowe wydarzenia 1989 roku w Polsce;

wymienia cele działania UE; podać przykłady łamania praw

człowieka we współczesnym świecie;

wymienić cele działania UNCEF;

niezadowolenia społeczeństwa wynikające z problemów dnia codziennego;

przyczyny wystąpień i protestów społecznych w powojennej Polsce;

wskazać ekonomiczne i polityczne podłoże protestów;

wymienić postanowienia „okrągłego stołu”;

wymienia warunki, jakie muszą spełnić państwa ubiegające się o członkostwo w UE;

zinterpretować na podstawie tekstu źródłowego Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka prawa człowieka zawarte w tym dokumencie;

wyjaśnić konieczność niesienia pomocy potrzebującym, rozpoczynając działania od najbliższego środowiska;

uzasadnić konieczność niesienia pomocy potrzebującym

uzasadnić konieczność istnienia międzynarodowych organizacji humanitarnych

uzasadnić potrzebę ochrony praw człowieka

przestała być krajem suwerennym

scharakteryzować uciążliwości stanu wojennego;

omówić rolę, jaką w wydarzeniach 1989 roku w Polsce odegrali Lech Wałęsa i Tadeusz Mazowiecki, a w Europie Vaclaw Havel i Michaił Gorbaczow;

opisać korzyści płynące dla państw członkowskich z tytułu przynależności do Unii Europejskiej;

uzasadnić potrzebę wspólnych międzynarodowych działań będących wyrazem solidarności z cierpiącymi i potrzebującymi;

omówić wagę i znaczenie istnienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka;

;

36

wymienić nazwy organizacji humanitarnych: Czerwony Krzyż, Czerwony Półksiężyc;

zajmujące się walką o prawa człowieka ;

37

Documents

word/PSO/pso historia.doc · Web viewokreślić datę uchwalenia Konstytucji 3 Maja (1791 rok) i zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej; określić daty: II rozbioru Polski (1793