HEMŞİRELERİN VE SAĞLIK ÇALIŞANLARININ KÜLTÜREL YETKİNLİKTE ŞEFKATLİ BAKIM SUNMA KAPASİTESİNİ GÜÇLENDİRME

Öğrenme Ünitesi1:

Kültürel yetkinlikte şefkatli sağlık bakımında eşitlik, ayrımcılık yapmama, gizlilik ve güven etik ilkelerinin yerleşmesi ve lider olarak örnek olma.

Marmara Üniversitesi Pendik Eğtim ve Araştırma Hastanesi

Serpil Tural, TURKİYE

Mart, 2016

Teorik içerik

Aracın adı: Liderlikle kültürel değişime ilham olmak

1

Kültürel yetkinlikte şefkatli bakımda eşitlik, ayrımcılık yapmama, güven ve gizlilik etik

ilkelerin yerleşmesi için liderlerin rol modelliği.

Araç için ilgili ilkeler ve değerler:

Değerler:

Bakım; Eşitlik; Gizlilik; Güven, Saygınlık; Ahlak ; Duyarlılık; Şefkat ; Saygı ; Destek;

Sorumluluk ; İnsan hakları, Açık fikirlilik; Empati; Aktif öğrenme.

İlkeler:

Çalışma ortamında sağlık çalışanının kültürel geçmişine ve kimliğine saygı gösterme,

Sağlık bakımda ayrımcılığı yok ederek imkanlara eşit erişimi mümkün kılma,

İnsanları yargılamadan saygı gösterme ve diğerlerini anlama,

İş ortamında etik ilkeleri yaygınlaştırma.

Aracın amacı: Kültürel yetkinlikte sağlık liderlerinin becerilerini arttırmak, eşitlik,

ayrımcılık yapmama, güven ve gizlilik etik ilkelerinin yaygınlaştığı kültürel yetkinlikte

şefkatli iş ortamı oluşturma.

Öğrenme çıktıları:

Sağlık bakım liderleri kültürel yetkinlikte şefkatli liderlik becerilerinin önemini anlayacak,

Sağlık bakım liderleri kültürel yetkinlikte iş ortamında eşitlik, ayrımcılık yapmama,

gizlilikve güvenirlik etik ilkelerinin öneminin farkına varacaklar,

İş ortamında rol modelliğin işlevi konusunda anlayış gelişecek,

Kültürel yetkinlikte şefkatli liderlik özelliklerini anlayıp uygulamaya çalışacaklar.

İlgili tanımlar ve terimler

Projemiz IENE4’te “Kültürel yetkinlikte şefkatli bakım liderliği ” şöyle tanımlanmıştır:

“Liderin uygulamada bakımda ve liderlikte kültürel farkındalık, bilgi, duyarlılık, yetkinlik

ve şefkat standartlarına sahip olduğu süreçtir. Lider, liderlik ilke ve ahlaki değerleri adapte

eder ve uygular, diğerlerine örnek olarak ilham kaynağı olur, uygun ve eşit bakım

olanakları sağlar, rol model olarak davranarak kültürel yetkinlikte iş ortamının oluşmasını

2

sağlar ve rehberlik eder.” Sağlık bakım liderleri çalışma ortamında güçlük ve problemleri

çözebilmeli, uygunsuz uygulama ve davranışları ele almaya kapasitesi ve yeteneği

olmalıdır. Kültürel yetkinlikte şefkat gereksinimlerini karşılayan hasta merkezli bütüncül

bakımı kurum içinde sağlamalıdır. Farklı kültürlerden gelen hastalara ve aynı zamanda

personele şefkat sunma alma konularında eşitlik, ayrımcılık yapmama, gizlilik ve

güvenirlik etik ilkelerine dayalı olarak rol model olarak davranmalıdır.

Sağlık liderleri hastalara yönelik yetersiz ve insanlık dışı uygulamalar, personelden ya da

kendi meslekdaşlarından gelen kaba davranışları konuşmakta cesur olmalıdır.

Bu öğrenme aracında liderlerin etik ilkelerden eşitlik, ayrımcılık yapmama, gizlilikve

güvenirlik konularında rol model ve destekçi olmalarına odaklanacağız.

Her ülkenin nüfusu hızla daha da çeşitlenmekte, ve 21. Yüzyıl bitiminde daha da artacağı

görülmektedir. Bu eğilim sonucu, çeşitlilik ve farklı kültürlerin ülke nüfuslarına katılımı

kurumlar ve organisazyonlar için temel konular haline gelmektedir. Hemşirelikte kültürel

yetkinlikte şefkatli liderliğin farklı kültürlerin, grupların ihtiyaçlarının bakım süreçlerine

dahil edilmesinde hızlandırıcı bir etki yaratacığına inanıyoruz. Ayrıca sağlık hizmetinde

çalışan hemşire ve sağlık çalışanları da nüfusların ve toplumların farklılıklarını,

çeşitliliklerini bakıma yansıtmalı ve bu farklılıklara değer vermelidirler. Çeşitlilik sosyo-

ekonomik sınıf değerlendirmesi, cinsiyet, yaş, dini inanç, cinsel eğilim, bedensel engellik

olduğu kadar ırksal yada etnisite de olabilir.

Çeşitlilik ve fırsat eşitliği kültürel alt yapısı ve özellikleri birbirinden farklı bireylerin

birbirlerini tanımalarını ve birbirlerinden öğrenmelerini sağlar. Çeşitliliği teşvik fırsat

eşitliğini kolaylaştırır.

İş yaşamında farklı kültür ve ırktan gelen işgücünü yönetmek liderler için karmaşık ve

sorun olarak görülmektedir. Şu ana kadar nasıl yapacaklarına dair hazır klavuz ya da araç

bulunmamaktadır. Farklı kültürlerden gelen iş gücünün etkin yönetimi motivasyondan

kaynaklanmakta, farklı kültürden gelen çalışanlarla takım halinde çalışmak kültürel

yetkinliği geliştirmekle mümkün olur. (Managing equality and cultural diversity in the

health workforce, Beverley Hunt BEd, MA Article first published online: 20 NOV 2007)

Hemşireler, hizmet verdikleri bireyin kendilerine açıkladığı ve sır olarak ifade ettiği

bilgileri saklar ve başkalarıyla paylaşmazlar. Bireyle ilgili bilgilerin paylaşılması gereken

durumlarda bireyin onayı alınır. Bireyin sırrının saklanması birey ya da başkalarının

yaşamını tehlikeye sokuyorsa; bu durumda, bireyin kişilik haklarının zedelenmemesi

3

koşuluyla hemşireler bu sırrı saklamakla yükümlü değildirler. Gizlilik ilkesi hemşirelik

mesleğinin özünde bulunması gereken değer olarak diğer meslekdaşlarıyla, hastalarla ve

ailelerle olan güvenli ilişkinin temelidir.

(http://www.jblearning.com/samples/0763748986/48986_CH03_Pass3.pdf)

Sağlık bakım liderleri hem hastalara hem de çalışan personele gizlilik ilkesi dahilinde

yaklaşıp özel bilgileri saklı tutarak kimseyle paylaşmamalıdır. .

Uluslararası Çalışma Örgütü ILO’nun raporuna göre çalışanların istihdam edilmesinde

hemen hemen her sektörde ayrımcılık yapıldığı görülmektedir. Ayrımcılık, insanların ırk,

renk, cinsiyet farklılıklarından ötürü fırsat eşitsizlikleri yaratılması ve adil davranılmaması

ile karakterizedir. Bir başka deyişle ayrımcılık eşitsizlikleri doğurur. Ayrımcılık

yapıldığında insanlar iş ile ilgili kendi kapasitelerini, mesleki becerilerini, yeterliliklerini

geliştiremez ve işyerinde başarısız olurlar.

Liderliğin bir çok tanımı bulunmakla beraber projemizle ilgili olarak “dönüşümcü”

liderliği ele alacağız. Buna göre “liderlik geleceği yaratmak için kurumları ve kişileri

değiştirerek ulaşılması zor hedeflere ulaşabilmeyi mümkün kılmaktır”. (Garman et

al,2010). Rol model olma ise : “Rol model olumlu sonuç için örnek kişidir.” (Robert K.

Merton, 1910-2003, Iniator of the term “role model”)

Konu ile ilgili araştırmalar:

R.N. Beth Perry (2008) Hemşirelik uygulamalarında rol model olma mükemmeldir, Nurse

education in practice, Center for Nursing and Health Studies,

Wooten Wooten ve Crane (2003) " lider diğerleri için rol model olarak kurumun vizyonu

ve değerleri için örnek alınacak kişidir.” (p. 277)

Hemşirenin güvenilir olması ve öyle davranması hastalarına saygılı ve onurlarına yakışır

şekilde bakım vermesini gerektirir. (Dixon, 1999; Newhouse & Mills, 2002).

http://www.medscape.com/viewarticle/465920_2

Güven iletişim kanallarını açarak her düzeyde geri bildirim alma düzeylerini arttırır.

Kurumun vizyonunu sürekli kılmak için geri bildirim istemek, almak ve bu ortamı

sağlamak mentor olmanın başarısını artırararak yeterli desteği sağlayarak zorluklarla başa

4

çıkabilmeyi kolaylaştırır. Bu girişimler kişiler arası iletişim becerlerini ve aktif dinlemeyi

arttırır. Liderlik becerilerini kullanarak, lider hemşireler güvenli kurum kültürü yaratarak,

geri bildirim döngüsünü geliştirir, danışmanlık ilişkisini oluşturur, çalışanları arasında

takım çalışmasına yatkın iş ortamını oluşturarak çalışanların memnuniyetini arttırır.

(Neuhauser, 2002; Newhouse & Mills, 2002; Wooten & Crane, 2003).

Liderliğin temel özellikleri çalışanlarına eşit davranma, güvenilir olma ve hastaları ve

çalışanlarının özel bilgilerini sır olarak tutmaktır. Lider hemşireler çalışma ortamı içinde

ahlaki değerleri beslemek, hastaların ve çalışanlarının farklı ihtiyaçlarını bilmek

zorundadır. ( Serinkan and Ipekci, 2005:283-284)

Türkiye’de Kamu Hastanelerinde Görev Yapan Başhekim ve Başhemşirelerin Duygusal

Zeka Düzeyleri ile Etik Muhakeme Yetenekleri ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi

araştırmasına göre lider konumdaki başhemşirelerin duygusal zeka düzeylerinin

ortalamanın üzerinde olduğu ve duygusal zeka düzeyi arttıkça etik muhakeme becerisinin

arttığı belirtilmiştir.

http://www.journalagent.com/kuhead/pdfs/KUHEAD_10_3_18_26.pdf

Arastırma sonunda bashekim ve bashemsirelerin duygusal zeka düzeyleri ile etik

muhakeme yeteneklerinin iyi düzeyde oldugu, yöneticilerin cinsiyet ve egitim durumunun

duygusal zeka düzeyini, yasın ise etik muhakeme yetenegini etkiledigi, bashemsire

grubunda duygusal zeka düzeyi arttıkça etik muhakeme yeteneginin de arttıgı

belirlenmistir. Yüksek duygusal zekaya ve etik muhakeme yetenegine sahip yöneticilerin

kurumsal performansı ve çalısanlar arasındaki iliskiyi olumlu yönde etkileyecegi

düsünülmektdir. Çalışmada, bu sonuçlar dogrultusunda, bashekim ve bashemsirelerin

duygusal zeka düzeylerinin ve etik muhakeme yeteneklerinin gelisimini destekleyen,

özellikle yöneticilerin güçlü ve zayıf yönlerinin farkındalıgını saglayabilecek egitim ve

danısmanlık programlarının olusturulması, yöneticilere görevlerine atandıktan sonra

düzenli periyotlarla duygusal zeka, etik karar verme, empati gibi konularda egitim

verilmesi, bashekim ve bashemsirelerin duygusal zeka düzeylerini ve etik muhakeme

yeteneklerini olumsuz etkileyen bireysel, mesleki ve kurumsal faktörlerin incelenmesi, bu

konularda yapılan çalısmaların sonuçlarının saglık hizmetleri yöneticileri ile paylasılarak

farkındalıgın olusturulması önerilmektdir.

(http://www.aku.edu.tr/aku/dosyayonetimi/sosyalbilens/dergi/Say%C4%B1lar/Cilt%20X

%20Say%C4%B1%201%20Haziran%202008/B.7.%20makale%20A.%20Karahan.pdf)

5

Waggoner, Jessica, "Etik ve Liderlik: Kişisel Etik Prosedürü Etkili Liderliği Nasıl Etkiler"

(2010).CMC Senior Theses.Paper 26.

http://scholarship.claremont.edu/cmc_theses/26

“Kültürel Yetkinlik Tanımlanması: A practical Framework for Addressing Racial/Ethnic

Disprities in Health and Health Care” PublicHealth Reporters/July-August 2003.

Yasal çerçeveler:

Hemşirelik Yönetmeliği

T.C Sağlık Bakanlığının 27515 sayılı resmi gazetede belirtilen “Hemşirelik

Yönetmeliği”nde hemşirelik etik kuralları mad.6 “Sır Saklama: Hemşireler, hizmet

verdikleri bireyin kendilerine açıkladığı ve sır olarak ifade ettiği bilgileri saklar ve

başkalarıyla paylaşmazlar. Bireyle ilgili bilgilerin paylaşılması gereken durumlarda bireyin

onayı alınır. Bireyin sırrının saklanması birey ya da başkalarının yaşamını tehlikeye

sokuyorsa; bu durumda, bireyin kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla hemşireler bu

sırrı saklamakla yükümlü değildirler. “Adalet ve eşitlik”: Hemşireler,; bireyin, toplumca

sağlanan haklardan tümüyle yararlandığından, ve sosyal adaletin sağlandığından emin

olarak; kaynaklarını ve zamanını uygun kullanıp, (bireye) hak ettiği ve gereksindiği kaliteli

sağlık hizmetini yeterli düzeyde sunarlar. Madde:7- Hemşireler (hemşirelik andı’nda ifade

edildiği şekilde) milliyet, ırk, inanç, renk, yaş, cinsiyet, siyasi ve sosyal durum farkı

gözetmeksizin, hizmet verdikleri bireylerin bireysel tutumlarını ve sağlık sorunlarının

yapısını dikkate almaksızın; insan yaşamına, onuruna ve haklarına saygıyı gözeterek ve her

bireyin değerli ve eşsiz olduğunu kabul ederek mesleklerini icra ederler. Madde:8-

Hemşireler mesleklerini icra ederken vicdani değerlerle, gerektiğinde kendi otonomisini

kullanarak ve kanıta dayanan (ve güncellenen) bilimsel içeriğe sahip mesleki bilgilerini

kullanarak hareket ederler, olarak belirtilmiştir.

http://www.bayindirhastanesi.com.tr/MicroPage/43/hemsirelik-meslek-etigi

Aracın Uygulama Bileşeni

Yüz yüze eğitim öncesi kendi kendine öğrenme aktiviteleri

6

Katılımcılar sınıf aktivitelerinde önce 5 saat bireysel öğrenme aktivitelerine dahil

olacaklardır. Önceki sayfalarda belirtilen içerğie ek olarak, katılımcılar şefkat, kişiler arası

iletişim becerileri, liderlik stilleri konularında videolar izleyerek ve internet tabanlı

öğrenme materyallerinden faydalanarak bilgi sahibi olacaklardır. .

Aktivite1: Şefkat ve empati üzerine video (Türkçe alt yazılı) 14 dakika

https://www.ted.com/talks/joan_halifax#

Aktivite2: car-es uzaktan öğrenme: sağlık çalışanları için duygusal zeka ve sosyal

farkındalık portal: Duygusal zeka zorlaşan sağlık bakım sektöründe liderler için gerekli

önemli bir yeterliliktir. Sağlık bakım hizmetleri sunumunda kişiler arası ilişkilerde

zorlukları aşmada kullanılması gerekir. Servis sağlayıcıları artan sosyal farklılıklara uyum

sağlamak ve etkili hizmet sunmak için duygusal zekaya ihtiyaç duyarlar. Öğrenme

platformunun temel amacı sağlık çalışanlarının kişiler arası ilişkilerini geliştirmektir.

www.car-es.eu lütfen siteyi ziyaret ediniz. 6 adet farklı dillerde kendi kendine öğrenme

modülü bulunmaktadır.

2.1 İkinci bölüm-Duygularınızı yönetmek

http://www.car-es.eu/training-2.php

2.2 Üçüncü bölüm: Tükenme sendromu ve başetme mekanizması

http://www.car-es.eu/training-3.php

2.3 Dördüncü modül “Hasta ve çalışanlarla ilişkiler”

http://www.car-es.eu/training-4.php

2.4 Beşinci modül: yönetici, meslekdaşlarla ilişkiler

http://www.car-es.eu/training-5.php

2.5 Altıncı modül farklılıklarla yaşamak ve sosyal duyarlılık sahibi olmak

http://www.car-es.eu/training-tr-6.html

Materyallerin tümü AB Leonarda da Vinci Yenilik Transferi Programı altında

geliştirilmiştir, proje koordinatörü Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma

Hastanesidir.

Aktivite3: PP Sunumu online olarak okuma

Aktivite4: Liderlik hakkında video izleme:

7

Bu video dönüşümcü liderlik

üzerinedir:http://changeactivation.com/transform-leader/#.VrysaM5OJpk

Aktivite5: Video Simon Sinek: Why Good Leaders Make you Feel Safe SimonIn this viedo the participants will explore how leaders can inspire cooperation, trust and change.https://www.ted.com/talks/simon_sinek_why_good_leaders_make_you_feel_safe?language=tr

Kendi kendine çalışma:Sınıf aktiviteleri öncesinde katılımcılar kendi kendine öğrenme sırasında edindikleri bilgileri yazarak sınıf ortamına getireceklerdir. Sınıf aktiviteleri:

Sınıf çalışmasında ilk olarak grup tartışması halinde liderlik ve yöneticilik arasındaki

farklılıklara değineceğiz.

Sonrasında iki dakikalık dönüşümsel liderlik videosunu izleyeceğiz. Ve liderlik hakkındaki

sunumu paylaşacağız.

http://www.changeactivation.com/wp-content/uploads/public/

What_is_Transformational_Leadership.wmvmational leadership.

Çalıştay: Katilimcilara işyerinde kültürel çeşitliliği, farklılığı yönetmede karşılaştıkları

problemlerin neler olduğu sorulacak bu konuda tartışmaları istenecektir. Çalışanlar

arasında kültürel farklılığı ve çeşitliliği yönetirken, eşitlik ilkesini güçlendirecek dört temel

stratejiye odaklanılacak; tahminler ve beklentiler, kültürel duyarlılığı, ve insan haklarını

içeren eğitim ve iş başı deneyim kazanma, performans yönetimi ve insan kaynaklarının

şeffaf yönetim prosedürü. .

Zaman Çizelgesi

10.00-

10.20

Giriş – Network oluşturma –Katılımcıların kayıtları, iletişim bilgileri alınacak.

Amaçlar ve gündem hakkında bilgi verilecek.

10.20-

11.30

Gruplar tarafından kendi kendine öğrenme aktiviteleri sırasında neler öğrendikleri ve sınıfa neler getirdikleri tartışılacak.

Sunum: Sağlık bakım sektöründe liderlik ve yöneticilik arasındaki farklar hakkında sunum yapılacak, dönüşümcü liderlik hakkında kısa video izleme.

Etik ilkelerden, eşitlik, ayrımcılık yapmama, sır saklama, güvenirlik konularında

8

yukarıdaki okuma bölümlerine bağlantı kurulacak.

Ayrımcılık yapmama ilkesi ile ilgili liderlik davranışına örnek verilecek.

11.30 - 11.45 Ara

11.45-

12.45

Çalıştay: “Kültürel farklılığı, çeşitliliği işyerinde yönetirken karşılaşılan zorluklar nelerdir” konulu tartışma.

Kültürel yetkinlikte şefkatli liderlik ilkeleri (pp sunum)

Uygulamada rol model olma

12.45 -13.45 Öğle yemeği

13.45-

14.00

Sağlık bakımda rol model olma konulu sunum: Aiy, bir rol model misniz? Rol modelliğin değerleri nelerdir? Başarılı rolmodel olmanın sırları nelerdir?

Katılımcılar kendi iş deneyimlerinden rol modellik hakkında örnekler verecekler.

- Katılımcılar iki guba ayrılarak vaka analizi üzerinde çalışacaklar ve grup içi tartışmalarla elde edecekleri çıktıları flip chart üzerinde sunum yaparak paylaşacaklar.

- Vaka analizlerindeki öğrenme konularını ele alacaklar.

14.00- Günün yansıması, öğrenilen konular

14.30-

15.00

Eylem Planı:

Adınızı ve görevinizi belirterek kültürel yetkinlikte şefkatli liderlikte nasıl rolmodel olacağınızı içeren eylem planınızı yapınız.

Eylem planında öğrendiğiniz konuları nasıl iş yalamınızda uygulayacağınızı belirtiniz.

15.00-

15.30

Sorular, Değerlendirme, Network ağı.

Değerlendirme

Katılımcıların kendi yansıtmalarını isim belirtmeden yayınlama konusunda izni

alınacaktır.

9

A) 3-5 saatlik kendi kendine öğrenme: Katılımcılar bu süreçte ne öğrendiklerini ve sınıfa

yanlarında neler getirdiklerini Ek II de belirtilen soruları yanıtlayarak sunacaklar.

B) 5 saatlik sınıf içi öğrenme: Öğrenme süreci ve kazanılan beceriler hakkında katılımcılar

yansıtma yapacaklar. Ek III de belirtilen eylem planını sınıfda öğrendiklerini işyerinde

nasıl kullanacağı yönünde hazırlayacaklar.

C) 3-5 saatlik rol model olma uygulaması:Katılımcılar çalışan personelleri için rolmodel

olma yönünde eylem planlarını yazacaklar. Ek IV de belirtilen uygulamada rol model olma

rehberi çerçevesinde kendi yol haritalarını çizecekler.

Değerlendirme

Katılımcılardan ekte belirtilen değerlendirme formu kullanılarak öğrenme aracını

değerlendirmeleri istenecek.

Referanslar ve yararlanılan kaynaklar

Managing equality and cultural diversity in the health workforce, Beverley Hunt BEd, MA

Article first published online: 20 NOV 2007

Robert K. Merton, 1910-2003, Iniator of the term “role model”

R.N. Beth Perry (2008) Role modelling excellence in clinical nursing practice, Nurse

education in practice, Center for Nursing and Health Studies,

Wooten Wooten and Crane (2003)

Dixon,1999; Newhouse & Mills, 2002). http://www.medscape.com/viewarticle/465920_2

Neuhauser, 2002; Newhouse & Mills, 2002; Wooten & Crane, 2003

Serinkan and Ipekci, 2005:283-284, Leadership in Managerial Nurses:A study for

leadership characteristics

ChristineL. Wilson, Gender Diffrences at Work: Women and Men in Non-traditional

Occupations.

Jesus Casida, Leadership –Organizational Culture Relationship in Nursing Units of Acute

Care Hospitals

Youtube.com/watch Nurse Leadership and Diversity: The Need for a theoretical

Framework for Workforce Sustainability

10

Joseph R. Betancourt, MD, Defining Cultural Competence: A Practical Framework for

Addressing Racial /Ethnic Disparities in Health and Health Care

Anne M. Barker, Transformational Leadership: A Vision for the Future

www.changeactivation.com

www.car-es.eu

Waggoner, Jessica, "Ethics and Leadership: How Personal Ethics Produce Effective

Leaders" (2010).CMC Senior Theses.Paper 26.

http://scholarship.claremont.edu/cmc_theses/26

(http://www.aku.edu.tr/aku/dosyayonetimi/sosyalbilens/dergi/Say%C4%B1lar/Cilt%20X

%20Say%C4%B1%201%20Haziran%202008/B.7.%20makale%20A.%20Karahan.pdf

http://www.journalagent.com/kuhead/pdfs/KUHEAD_10_3_18_26.pdf

Ekler

Ek I Kültürel Yetkinlikte Şefkatli Liderlik Modeli

EK II Kendi kendine öğrenme çıktıları

Ek III Eylem Planı

Ek IV Vaka analizleri-örnek olaylar

EK V Role Model uygulama

E VI Değerlendirme

Ek VII PP Sunum

11

Ek I:

12

KÜLTÜREL YETKİNLİKTE ŞEFKATLİ BAKIM LİDERLİĞİ İÇİN AVRUPA MODELİ

LİDERLİK

Kültürel Farkındalık ve Şefkatli Sağlık bakımında Liderlik (CACL)

1.1 Kültürel yetkinlikte şefkatli liderlik için ilk adım öz-farkındalık

1.2 Kültürel yetkinlikte şefkatli bakım liderliği için kendine şefkat bir zorunluluk

1.3 Hastaların ve çalışanların farklı ihtiyaçlarını anlamak ve onlara şefkatle davranmak

1.4 Çalışma ortamında ahlaki değerleri beslemek ve teşvik etmek

1.5 Kendi iyiliğin için doğru olanı yapmak

1.4 Universal elements of

Kültürel Bilgi Sahibi ve Şefkatli Sağlık Bakım Liderliği (CKCL)

2.1 Acının kültürel yönlerini kabul etmek 2.2 İnsanların ihtiyaçlarını yargılamaK

yerine anlamak2.3 Kültür ve şefkat ile ilgili insan

haklarını anlamak ve saygı göstermek2.4 Kültürler arasında ve şefkatin

ifadesinde benzerlikleri ve farklılıkları bilmek

2.5 Ayrımcılık yapmadan eğitim-öğretim ilkeleri çerçevesinde öğrenme fırsatları sağlamak.

Kültüre Duyarlı ve Şefkatli Sağlık Bakım Liderliği (CSCL)

3.1 Etkin dinleme, başkalarının hissetiklerini, kırılganlıklarını ve kaygılarını kültüre uygun hassasiyetle ele alma

3.2 Şefkatli yaklaşım ve kültürel hassasiyet: Hastaların ve personelin onuruna saygı göstermek

3.3 Şefkatli ilişkiler ve bakımda kültürel duyarlılığın gelişiminde rol model olmak

3.4 İş ortamında kültüre duyarlı ve şefkatli liderlik: faklılıklara değer vermek, kültürlerarası iletişim ve anlayış

Kültürel Yetkinlik ve Şefkatli Sağlık bakımında Liderlik (CCCL)

4.1 İhtiyaç analizine dayalı hasta merkezli bakmı desteklemek

4.2 Kültürel yetkinlikte şefkatli bakımı sunan çalışanı ve etkileşim içinde olan hasta grubunu desteklemek

4.3 Ayrımcılık yapmama, eşitlik, gizlilik ve güvenilirlik etik ilkelerini desteklemek ve rol model olmak

4.4 Personelin zorbalığı ya da hastaya yönelik insanlık dışı uygulamaların raporlanması konusunda cesur olmak.

13

Ek II: Kendi kendine öğrenme çıktıları

1- Bu eğitim programında sizin için yeni olan kavramlar neler?

2-Kendi kendine öğrenme sürecinden sınıf ortamına yanınızda neler getirdiniz?

3- Ayrımcılık yapmama etik ilkesi ile ilgili kültürel yetkinlikte şefkatli liderlik

özelliklerinden üç tanesini belirtiniz?

14

4- Kültürel yetkinlikte şefkatli liderliğin 3 bileşenini belirtiniz:

15

Kültürel yetkinlikte şefkatli liderlik

Ek III: Eylem Planı

İş ortamınızda kültürel yetkinlikte şefkatli bakım ile ilgili rol model olmanın size

sağlayacağı avantajları listeleyiniz?

Sizin role model olmayı planladığınız kişiler kimler?

Role model olmayı nasıl planlıyorsunuz?

16

Ek IV: Vaka analizleri- örnek olaylar

VAKA ANALİZİ 1:

Ünsaç 38 yaşında Afrika kökenli zenci bir kadın hemşiredir. 5 yıldır Türkiye’de yaşamaktadır.

Mental retarde (Zihinsel gerilik) olan kadın hastaların olduğu bölümde 6 aydır çalışmaktadır.

Naciye bölüm sorumlusudur. 43 yaşında ve 3 yıldır yöneticilik yapmaktadır.

Naciye genç hastaların ailelerinden birinden Ünsaç hakkında şikayet almıştır. Şikayete konu olan

genç kadın hasta 20 yaşındadır ancak mental yaşı 10 dur. Naciye aile ile görüşür ve aile Ünsaç’ın

kızlarına sarıldığını ve profesyonel olmayan bir şekilde konuştuğunu gördüklerini, ve bundan hiç

hoşlanmadıklarını söyler. Başka hastalarında Ünsaç’ın kızlarını öptüklerini gördüklerini söylerler.

Naciye araştırma başlatır, ve Ünsaç’ı görüşmek üzere odasına çağırır.

Naciye Ünsaç ile görüşmede nasıl bir yaklaşım sergilemelidir?

Etik ve kültürel konuları aynı zamanda ayrımcılık ve eşitsizlikler konularını düşünün.

Naciye ve Ünsaç sınıf ortasında oturur, kalanlar gözlemci olur.

Eğer Ünsaç ya da Naciyenin grubundayken farklı bir şey söyleyeceksen Naciye ya da Ünsaç’ın

omzuna dokun ve onun yerine geç. Gözlemciler not alırlar.

Rolünüzü seçin, kim nerede olmak ister.

Grup A: Naciye

Grup B Ünsaç

Grup C gözlemci

17

VAKA ANALİZİ 2:

Doğuştan kalp anomalisine sahip Ali 3 yaşındadır. Annesiyle birlikte uzun bir yolculuktan sonra

İstanbul’a gelmişlerdir.

Hatay’ın Suriye’ye en yakın sınır bölgesinde babası, kardeşi ve diğer akrabalarını bırakarak uzun

uğraşlardan sonra nihayet alabildikleri ameliyat randevusu için İstanbul’daki bir hastaneye

gelmişlerdir. Annesi ve Ali Arapça konuşmaktadır ve çok az Türkçe bilmektedirler. Ama

kendilerini ifade etmede sıkıntı yaşamaktadırlar.

Suriyedeki iç savaş Ali’nin orada kalan ailesinin can güvenliğine tehdit oluşturmaktadır.

Ali’nin annesi hastanede kendisini çok yabancı hissetmektedir. İstanbul’da tanıdığı kimse yoktur.

Hastanede Ali’nin servisinde çalışan sağlık personeli Ali’yi ve annesini tanımakta ancak servis

çalışanlarından kimse kendisini onlara tanıtmamıştır.

Ali’nin annesinin anksiyetesi günden güne artmıştır. Ameliyat günü anne oğlunun koluna bir bez

bağlar, kendisini ameliyathaneye götürecek hemşire annesine bezi çıkarmasını söyler. Ama annesi

çıkarmak istemez, hemşire bezi Ali’nin kolundan çıkarmaya yeltenir ancak annenin izin vermemesi

üzerine konuyu yönetici hemşireye iletir.

Yönetici hemşire nasıl davranmalıdır (dil sorunu, kültürel farklılıklar, ayrımcılık yapmama)?

Anne (bezi çocuğunun kolundan çıkarmak istememesinin nedeni ne olabilir):

Hemşirenin tutumunu değerlendiriniz:

18

Ek V: Uygulamada Role Model olma

Rol modeller, onlar gibi olmaya özendiklerimizdir. Onların bulundukları yerde

bulunmak isteriz. Rol modeller geleceğin hemşirelerinin ve sağlık personelinin

şekillenmesinde, onların kariyer seçimlerinde, eğitimden ve meslekten aldıkları

tatminde etkilidir.

Bu yönleriyle rol modellik eğiticilikten çok daha içeriklidir. Lider hemşireler

mesleklerinin geleceğine sahip çıkıp, mesleğine yeni başlayan hemşirelere rol model

olmaya gönüllü olmalıdır. Rol modeller bazı değerleri size sessizce kazandırırlar ve

bunu birçok yerde yaparlar.

İyi bir rol model olabilmek için eğiticinin ne yaptığını, hangi değerleri aktarmak

istediğini ve ne göstermek istediğini dürüstçe düşünmesi gerekir

Başarılı role model olmanın kuralları:

Kendini yansıtma: Kendini yansıtma role model olmanın birinci aşamasıdır. Kulağa nasıl

geliyor? Gözlerden uzak toplumsal etkisini düşünün! Role model olmanın sahip olduğu

etkiyi düşünün.

Net bir duruş geliştirmek: Bireysel, kurumsal ya da dışsal etkileşimler için ne tür rol

modellik doğrudur? Tüm kurumlar için tek tip role model uygulaması yoktur.

Tartış ve ortak fikir: Eğer kurumunuzda belirli tanımlanmış becerilerin, davranışların ve

tutumların kazanılmasında hızlı bir değişiklik istiyorsanız role model olmanın yerini,

etkisini ve önemini iyi değerlendirin.

Çeşitli role modeller: Çevrenizdeki role modellerin çeşitliliğine bakın, sadece yönetimsel

alanda değil, bir çokalanda farklı role modeller görmekteyiz.

Farklılığı dikkate alın: Eğer sadece bir kısım çalışanlarınız için role model oluyorsanız o

zaman siz tutucu, katı ya da ayrımcı olarak görülebilirsiniz.

İletişimden beklentiler: Diğerleri ile iletişimden beklediğiniz standartlarda iletişim

kurun, ve bunu sürekli uygulayın. Örnek: cesaretlendirmek istediğiniz davranış kalıplarını

takdir edin, övün. Ve bunu sürekli yapın. .

Teoriyi pratiğe dökün: Ekibinizi diğerlerine tanıtırken akılcı olun; tutarlı olun ve ekibiniz

hakkında olumlu konuşun.

19

Kişisel becerileri: Kişisel becerilerin gelişmesinde liderlerin koçluk yapma, yetiştirme ve

motive etmede fırsatları en iyi kullanabilecek kişiler olduğunun farkına varın.

Role model olma:

Rol model olma teorik bilginin pratiğe dönüştürülmesini kolaylaştırır ve becerilerin

paylaşılmasını sağlar ve hızlı bir öğrenme gerçekleşir.

Role model olma öğrenci hemşireler ve göreve yeni başlayan hemşireler için çok

önemlidir. Yapılan araştırmada örnek hemşirelerin diğerleri ile olan ilişkileri, iletişim

kurma biçimleri ve role model olan davranışları göreve yeni başlayan hemşireler için çok

dikkat çekici olmaktadır.Tüm bunlar yeni göreve başlayan genç hemşire tarafından

kullanılabilecektir.

Role model özellikleri:

Klinik yeterlilik: Bu pratik yapmanın sonucu ortaya çıkar ve role model olmayı gerektirir.

Klinik araştırma, uygulama, karar verme, bilgi,beceriler, iletişimi içerir.

Öğretme becerileri: Etkili iletişim ve yansıtma becerilerini içeren bu beceriler klinik

yeterliliğe sahip olmak için role model olmanın gerekliliğini ortaya koyar.

Kişisel özellikler:Role model olmaya eşlik eden bir çok özellik bulunmaktadır. Kişiler

arası iletişim becerileri, öğretmeye hevesli olma ve tecrübesi olma, motive olma, en iyi

uygulamalara bağlılık ( idealist) gibi...

Etik eğitiminde rol modellerin yönlendiriciliği diğer öğrenme yöntemlerinden daha

kuvvetli bir etkiye sahiptir

Role model olmayı güçlendiren nitelikler:

Rol modellik → Eğitimin aktif olarak belirleyicisi olan eğiticinin tutumu, etik ilke ve

uygulamalara sadakati, hemşirenin mesleki kimlik geliştirmesinde oldukça etkilidir

Bir araştırmada yeni başlayan hemşireler tarafından rol modellerin en önemli mesleki

özellikleri: mesleği için çoşku duyma, muhakeme becerisi, iyi hemşire hasta ilişkisi ve

bütüncül hasta yaklaşımıdır. En önemli eğiticilik özellikleri ise öğretmeye hevesli olma,

öğrenciyi sarma/benimseme ve onlarla etkili iletişim kurma olarak ortaya çıkmıştır.

20

Çalışmada hemşirelerin mesleğini şevkle yapan, öğretmeye istekli ve saygılı bir ortam

yaratan hemşireleri rol model olarak seçtiği ifade edilmektedir.

Eğitim verenler açısından bakıldığında ise sürecin etkisinin olumlu olabilmesi için

eğiticilerin rol modellikten öğrenmenin bilinç ve bilinçdışı komponentlerinin farkında

olması gerektiği görülmüştür.

Nitekim Türkiye’de yapılan bir çalışmada da hemşirelerin, deneyimli hemşire liderlerinin

kendi deneyimlerini aktarmalarından memnun oldukları belirlenmiştir. Eğitici vakanın bazı

sihirli yanlarını öğrencilerle paylaşmak gibi eşsiz bir şansa sahiptir ve bu herhangi bir

bilgisayar programından ya da yazılı metinden çok daha anlamlıdır.

Rol model olduğunun farkında olmak, klinik yeterlilik, eğitim için zaman ayırmak,

yaptığınız şey için olumlu tutum sergilemek, öğrenci merkezli bir eğitim yaklaşımı

benimsemek, klinik deneyimin ve modellenen şeyin yansıtılmasını sağlamak,

meslekdaşlarla iyi diyalog sağlamak, kurumsal kültür artışı için çalışmak ve ne

modellediğiniz konusunda açık olmak önemlidir

21

EkVI: Değerlendirme

STRENGTHENING THE NURSES AND HEALTH CARE PROFESSIONALS’ CAPACITY TO DELIVER CULTURALLY COMPETENT AND

COMPASSIONATE HEALTHCARE LEADERSHIP(HEMŞİRELERİN VE SAĞLIK ÇALIŞANLARININ KÜLTÜREL YETKİNLİKTE

ŞEFKATLİ BAKIM SUNMA KAPASİTESİNİ GÜÇLENDİRME)

Information about the tool (Araç hakkında bilgi):

Başlık : Kültürel yetkinlikte şefkatli liderlikle kültürel değişime ilham olmak

Unit :

X Unit 1

Unit 2

Information about you (Kişisel bilgi):

Age (Yaş): ____

Gender (Cinsiyet):

Male (Erkek)

Female (Kadın)

Professional profile (Mesleğiniz) :

a) What is your role (Rolünüz nedir)?

Nurse-hemşire

Social worker-sosyal hizmet uzmanı

Occupational therapist-uğraş terapisti

Doctor-doktor

Psychiatric nurse-psikiyatri hemşiresi

Community psychiatric nurse-toplum ruh sağlığı hemşiresi

Counsellor-danışman

Psychologist-psikolog

Unqualified mental health worker-pskiyatri sağlıkl çalışanı

Other (please specify)- diğer(lütfen belirtiniz)…….

22

b) How many years have you worked in your profession-(bu meslekte kaç yıldır

çalışıyorsunuz)? ____

Indicators-Göstergeler:

Bu tablonun amacı öğrenme aracının kalitesini ölçmeye yöneliktir. Lütfen her indikatör

için yandaki sütunda bulunan ilişkili kutuya işaret koyunuz. Eğer isterseniz ilave

değerlendirmenizi ilgili bölümde belirtebilirsiniz.

( The purpose of the following table is to evaluate the quality of the learning tool. Please,

rate each indicator by inserting a tick in the relevant column. Moreover, there is space so

you can propose your own criteria if you consider appropriate)

Indicator-Gösterge Fully agree

Tamamen aynı

fikirdeyim

Partly agree

Kısmen aynı

fikirdeyim

Not agree

Aynı fikirde değilim

The tool is structured appropriately to achieve the learning goals

Öğrenme aracı amaçlara uygundur

The theoretical content is relevant and appropriate

Teorik içerik ilgili ve uygundur

The practical content is relevant and appropriate

Pratik içerik uygun ve ilgilidir.

The activities proposed are useful to increase the following dimensions regarding the topic of the tool:

- Culturally Aware and Compassionate Leadership- Culturally Knowledgeable and Compassionate

leadership - Culturally Sensitive and Compassionate

Leadership- Culturally Competent and compassionate

leadership

23

Önerilen aktiviteler aşağıdaki bileşenleri arttırmaya yöneliktir:

-Kültürel Farkındalık ve Şefkatli Liderlik

-Kültürel Bilgi ve Şefkatli liderlik

- Kültürel Duyarlılık ve Şefkatli Liderlik

-Kültürel Yetkinlik ve Şefkatli Liderlik

The content is interesting and useful to improve the daily leadership practice at my workplace

İçerik işyerimde liderlik becerilerimi geliştirme açısından yararlı ve ilgilidir

The delivery method is appropriate

Sunulan yöntem uygundur

The activities promote learners’ meaning-making

Aktiviteler öğrenenlerin anlamasını kolaylaştırıcıdır

In general, I am satisfied with the tool

Genel anlamda, öğrenme aracından memnun kaldım.

Add your own criteria below- Önerilerinizi belirtiniz

Please, state any additional comment you want to share with us. Your opinion is very

important and will help to improve our work and to better address real professionals’

needs. (Lütfen bizimle paylaşmak istediğiniz ilave yorumlarınız varsa paylaşınız.

Yorumlarınız bizim için çok değerli ve projemizi geliştirecektir.)

_____

_________

Katılımınız için çok teşekkür ederiz.

Thank you so much for your participation and your time! IENE4 team

24