Oligofrenopedagogika 2017-2018

Marlena Adamiak

Metoda usprawniania psychoruchowego,

dr Rodolfo Castillo Moralesa.

Koncepcja Castillo Moralesa jest metodą całościową, neurorozwojową, stosowaną przy sensomotorycznych i neurofizjologicznych zaburzeniach w obszarze całego ciała. Regulacja nieprawidłowego napięcia mięśniowego wpływa na oddychanie, połykanie, ssanie, żucie, artykulacje.

Metoda Castillo Moralesa obejmuje: -neuromotoryczną terapię rozwojową,- ustno-twarzową terapię regulacyjną, ze szczególnym wskazaniem do leczenia zaburzeń funkcji ssania, żucia, połykania- wspomaganie leczenia kompleksu ustno - twarzowego płytkami podniebiennymi.

Celem tej metody jest:- wspomaganie procesu leczenia oraz stworzenia optymalnych warunków dla właściwego rozwoju psychoruchowego, emocjonalnego oraz społecznego dzieci,- ograniczenie wpływu na rozwój dziecka nieprawidłowych doświadczeń sensomotorycznychw celu uniknięcia lub ograniczenia rozwoju patologicznych lub nieprawidłowych wzorców postawy, ruchu i zachowania w przyszłości.

Metoda ta oparta jest na koncepcji integracji sensorycznej, czyli organizacji wszystkich zmysłów do użytku w życiu codziennym, w wyniku zmieniających się wymagań otoczenia. Koncepcja ta utwierdza o tym, że należy być cierpliwym i wykazać się duża pokorą wobec otoczenia, oraz oczekiwań terapeutycznych. W tej koncepcji terapia ma silny związek z otoczeniem dziecka i jego rodziny – rodzina jest doceniona i bierze czynny udział w planowaniu terapii.

1

Koncepcja Castillo Moralesa jest stosowana u dzieci i dorosłych. Warto ją wprowadzić zgodnie z założeniami w pierwszym roku życia, gdyż znaczna plastyczność mózgu oraz fazowość rozwoju sensorycznego pozwalają na skuteczną kompensację deficytów i nie pozwalają na wytworzenie błędnych wzorców.

Prowadzenie terapii według Koncepcji Castillo Moralesa jest ściśle związane przede wszystkim z:

komunikacją w zakresie dziecko-matka, dziecko-otoczenie. To dziecko daje nam sygnały zadowolenia lub niezadowolenia, a my musimy się do tych sygnałów dostosować:

- jeżeli dziecko wykazuje niezadowolenie, staramy się je uspokoić. W koncepcji Castillo Moralesa działanie to nosi nazwę ciszy motorycznej,- jeżeli dziecko śmieje się, jest zadowolone, wykorzystujemy ten stan do odpowiedniego ułożenia go i próbujemy stosować odpowiednią terapię.

kontaktem cielesnym; w tej koncepcji bardzo ważny jest bezpośredni kontakt ciała matki z dzieckiem w codziennym życiu, a w terapii szczególnie. Kontakt ten dodaje dziecku pewności siebie. Czuje się ono chronione w sposób naturalny niczym podczas życia płodowego. Ma to duży wpływ na rozwój sensomotoryczny dziecka.

- podczas terapii według tej koncepcji staramy się, by matka przyjęła odpowiednią pozycję (leżącą lub siedzącą, blisko ziemi) tak, by mogła trzymać dziecko blisko ciała.- jeżeli terapeucie uda się uzyskać zaufanie dziecka, to, przyjmując odpowiednią pozycję blisko ziemi, trzyma dziecko na swoim ciele. Nigdy sami nie bierzemy dziecka, nie wyrywamy dziecka z rąk matki.

dotykiem, stosowanym w ramach terapii na ciele dziecka. Traktujemy ciało z szacunkiem oraz pokorą, jako „małą masę” składającą się z mięśni, kości, różnych układów, pamiętając, że ciało to należy do osoby myślącej. Działamy delikatnie, komunikując się z dzieckiem – mówiąc, śpiewając, a nawet gwiżdżąc. Formujemy, kształtujemy to ciało naszymi rękami. Liczy się instynkt, intuicja oparta na życiowej wiedzy. Na drugim miejscu znajduje się stosowanie odpowiednich chwytów technicznych, opartych na wiedzy neurorozwojowej, takich, jakie są stosowane w nowoczesnej kulturze. Indianie Ameryki Południowej stosują to na co dzień wobec swoich dzieci, nie mając pojęcia o wiedzy neurorozwojowej dziecka. W koncepcji nazywamy to modelowaniem.

Pachamama – Matką Ziemią. Koncepcja Castillo Moralesa wykorzystuje kontakt z otoczeniem, z naturą, kulturą narodów Ameryki Południowej. Za jej podstawę uważa się bezpośredni kontakt z otaczającym środowiskiem naturalnym – Matką Ziemią, która zapewnia wszystkim istotom niezbędne środki do życia (energię, żywność, wodę czy ogień). Podczas terapii w tej koncepcji wykorzystujemy podłoże – ziemię. Dziecko podczas terapii przylega do ciała matki lub terapeuty, który leży lub siada na ziemi i jest również odbiorcą tego, co ziemia przekazuje. Natomiast jeśli dziecko jest starsze i może utrzymać bezpośredni kontakt z podłożem, podpierając się na rękach, stopach lub pośladkach – wpłynie to pozytywnie na prowadzoną terapię. Nazywamy to dystalnymi punktami podporu.

2

Koncepcja Castillo Moralesa może być z powodzeniem stosowana jako wspomaganie rozwoju zdrowych dzieci, ponieważ:- stwarza optymalne warunki dla właściwego rozwoju psychoruchowego, emocjonalnego oraz społecznego dziecka,- jest oparta na organizacji wszystkich zmysłów współdziałających w życiu codziennym w wyniku zmieniających się wymagań otoczenia.

W terapii należy uwzględnić wiele aspektów, między innymi:

- ułożenie mające na uwadze dystalne punkty podporu, - masaż „modelowanie” z naciskiem na wibracje, - ćwiczenia uaktywniające łańcuchy mięśniowe poprzez wykonywanie wibracji

z odpowiednich stref motorycznych z zachowaniem odpowiedniego kierunku dla danej strefy. [1,2]

3

4

5

Fot [1]Koncepcja według Castillo Moralesa złożona jest z trzech części:

6

Pierwszą stanowi Neuromotoryczna terapia rozwojowa, która ma zastosowanie w leczeniudzieci z opóźnieniem statomotorycznym, przepukliną oponowo - rdzeniową oraz niedowładem obwodowym.Drugą jest Ustno-twarzowa terapia regulacyjna zalecana pacjentom z zaburzeniamisensomotorycznymi w obszarze twarzy, jamy ustnej i gardła, szczególnie do leczenia zaburzeńssani, żucia, połykania oraz mowy.Trzecią część stanowi leczenie ortodontyczne, np. płytkami podniebiennymi, które jest uzupełnieniem ustno - twarzowej terapii regulacyjnej.

Ustno−twarzowa terapia regulacyjna (Uttr) według koncepcji Castillo−Moralesa u pacjentów z zespołem Downa.

W terapii uwzględnia poszczególne fazy ruchowego rozwoju dziecka. Za pomocą stymulacji obszarów neuromotorycznych wyzwala reakcje odruchowe. Aby proces rozwoju dziecka z zaburzeniami neurofizjologicznymi przebiegał korzystnie, terapia Uttr powinna rozpocząć się jak najwcześniej. Uttr koncentruje się na obszarze ustno−twarzowym, normalizując za pomocą manipulacji manualnych nieprawidłowe napięcie mięśniowe. Objawy zaburzonego napięcia mięśniowego pojawiają się już w pierwszych tygodniach życia. Dzieci z zespołem Downa należy usprawniać jak najszybciej stosując gimnastykę leczniczą całej muskulatury, gdyż postawa i motoryka ciała wpływają na pracę kompleksu ustno−twarzowego.

Ważną rolę w prawidłowym przebiegu ustno−twarzowej terapii regulacyjnej metodą Castillo Moralesa pełnią czynności przygotowujące niemowlęcy narząd artykulacyjny do mówienia. Należą do nich: karmienie piersią, stosowanie masaży intraoralnych przed karmieniem, masaż zewnętrzny pobudzający pracę mięśni mimicznych i mięśni żucia, prawidłowe karmienie sztuczne, kontrola prawidłowego połykania i oddychania z wykorzystaniem technik manualnych oraz zastosowanie płytek przedsionkowych, płytek podniebiennych i innych aparatów ortodontycznych.

Punkty neuromotoryczne twarzy są obszarem reakcji, na którym za pomocą stymulacji dotykowej proprioreceptorów są wyzwalane określone ruchowe odpowiedzi mięśniowe. Zabiegi te powodują uaktywnienie mięśni, biorących udział w połykaniu, żuciu i artykulacji.

7

Punkt gładzizny nosa- znajduje się w środkowej część nasady nosa.Polega na rozciąganiu, ucisku i wibracji opuszką palca wskazującego w kierunku grzbietowo−czaszkowym.Reakcją jest obustronne zamykanie powiek z następującym po sobie otwieraniem przez skurcz mięśnia okrężnego oka z punktem stałym w kącie wewnętrznym oka.

Punkt kąta oka- znajduje się w zewnętrznym kącie oka na wysokości skrzyżowania włókien górnej i dolnej powieki.Polega na jednoczesnym pobudzaniem obu punktów opuszkami palców wskazujących z rozciągnięciem, uciskiem i wibracją równocześnie w kierunku: grzbietowo − do czaszkowo − dośrodkowym w celu wzmocnienia aktywności powiek dolnych (rozszerzania, otwierania i domykania), grzbietowo − doogonowo − dośrodkowym do wzmocnienia aktywności powiek górnych oraz grzbietowo − dośrodkowym do jednoczesnego rozszerzania i aktywności obu powiek.Reakcją jest obustronne zamykanie powiek spowodowane skurczem mięśni okrężnych oka.

Punkt skrzydełek nosa- znajduje się z obu stron skrzydełek nosa na wysokości punktu wcięcia nosa.Polega na pobudzaniu obu punktów w tym samym czasie palcami wskazującymi w kierunku grzbietowo – boczno − czaszkowym lub ogonowym przez rozciąganie, uciskanie i wibrację.Reakcją jest podnoszenie skrzydełek nosa i rozszerzenie przednich nozdrzy, co powoduje skurcz mięśnia dźwigacza wargi górnej i skrzydełek nosa.

Punkt wargi górnej- znajduje się na powierzchni wargi górnej w linii pośrodkowej ciała.Opuszkę palca wskazującego kładzie się na całą wargę górną, naciągając, uciskając i wibrując w kierunku grzbietowo − ogonowym, przy czym palec wskazujący lekko odwraca się na zewnątrz w końcowej fazie stymulacji.Reakcja powstaje poprzez wysunięcie i podniesienie do przodu i do góry, środkowej części górnej wargi przez skurcz mięśnia okrężnego, dźwigacza wargi górnej i skrzydełek nosa.

8

1. punkt gładzizny nosa2. punkt kąta oka3. punkt skrzydełka nosa4. punkt wargi górnej5. punkt kąta ust6. punkt bródki7. punkt dna jamy ustnej

Punkt kąta ust- znajduje się kącikach ust.Polega na rozciąganiu, uciskaniu i wibracji w kierunku: grzbietowo – do czaszkowo − dośrodkowym, opuszkami palców wskazujących w celu rozszerzania i domykania wargi dolnej, grzbietowo – doogonowo − dośrodkowo w celu wzmocnienia wargi górnej oraz grzbietowo − dośrodkowym dla jednoczesnego rozszerzenia i kurczenia mięśnia okrężnego warg.Następuje lekkie wysunięcie do przodu i ułożenie w fałdę (usta złożone do gwizdania) górneji dolnej wargi w wyniku skrócenia mięśnia okrężnego warg.

Punkt bródki-mieści się w bruździe wargowo−bródkowej.Palec wskazujący jest ułożony na podbródku w celu utrzymania zamkniętych ust w czasie stymulacji. Stymulację osiąga się uciskając i wibrując opuszką kciuka w kierunku grzbietowo−doogonowym.Reakcją jest symetryczne kurczenie się mięśnia bródkowego, poprzez to kurczenie osiąga się podniesienie dolnej wargi i skóry bródki.

Punkt dna jamy ustnejZnajduję się w okolicy środkowej część dna jamy ustnej. Stymuluje się kciukiem lub palcem wskazującym albo środkowym, rozciągając, uciskając i wibrując w kierunku grzbietowo−doczaszkowym.Reakcja powstaje przez podniesienie kości gnykowej i języka, następuje zaktywizowanie mięśni nad gnykowych, szczególnie mięśni żuchwowo−gnykowych.

Wprowadzenie terapii w pierwszym roku życia pozwala zaoszczędzić dziecku i jego rodzicom długotrwałych ćwiczeń logopedycznych, często mało skutecznych w okresie w pełni utrwalonych nieprawidłowości. [3,4,5]

9

Spis podmiotów zajmujących się metodą wg Castillo – Moralesa;

CENTRUM REHABILITACJI I MEDYCYNY FIZYKALNEJ „HELIOS” Strzegom..

GABINET TERAPII INTEGRACJI SENSORYCZNEJ, Nowy Sącz.LIOS - CENTRUM REHABILITACJI I MEDYCYNY FIZYKALNEJ LIOS - CENTRUM REHABILITACJ

GABINET Dr Anny Regner, w Wrocławiu.

LOGOMEDIKA Katarzyna Jarzębska, Warszawa.

STOWASZYSZENIE CASTILLO – MORALESA – POLSKA, Bielany Wrocławskie.

BERING – CENTRUM USŁUG STOMATOGNATYCZNYCH, Trzebnica.

POLSKIE STOWARZYSZENIE POMOCY OSOBA Z ZESPOŁEM PRADERA – WILLEGO, Michałowice.

FUNDACJA ” PROMYK SŁOŃCA”, Wrocław.

FUNDACJA POMOCY DZIECIOM w Żywcu.

CENTRUM TERAPII PROMITIS, Warszawa, Kraków, Wrocław.

SPECJALNY OŚRODEK SZKOLNO – WYCHOWAWCZY w Nowym Sączu.

SPECJALISTYCZNA PRZYCHODNIA REHABILITACYJNA „PULSANTIS” Wrocław.

CENTRUM DIAGNOSTYCZNO−REHABILITACYJNE „PROMYK SŁOŃCA”, Wrocław.

10

Strony internetowe związane z Metodą Castillo – Moralesa;

http://zskosiby.wieliczka.pl/metoda-castillo-moralesa , http://sonia.low.pl/sonia/art/rozw.htm , http://sonia.low.pl/sonia/art/cas_m.htm , https://zakatek21.pl/portal/zdrowie/rehabilitacja/usprawnianie-mowy/146-metoda-castillo-

moralesa-w-terapii-dziecka, https://www.youtube.com/watch?v=jWBOjLt4JAs , https://www.youtube.com/watch?v=IN24-

YjLjDE&list=PLvFOv4ytXXP2mpfd0Kt03fdKXXu8biO1v, https://www.youtube.com/watch?

v=exomKVxEsiM&index=2&list=PLvFOv4ytXXP2mpfd0Kt03fdKXXu8biO1v.

Bibliografia

[1] Biuletyn Fundacji „Promyk Słońca” nr 15/2012

[2] Poradnik dla rodziców na temat rozwoju psychomotorycznego dziecka.

[3] „Moje dziedzictwo – niecodzienny atut w zawodzie terapeuty”, Fernando Penafiel Maldonado.

[4] Castillo − Morales R. ”Die orofaziale Regulationstherapie. Kommunikation. Pflaum Verlag München”, 1992r.

[5] „Ustno−twarzowa terapia regulacyjna (Uttr) według koncepcji Castillo−Moralesa u pacjentów z zespołem Downa. Agnieszka Nęcka, Anna Regner, Teresa Matthews−Brzozowska.Katedra i Zakład Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji AM we Wrocławiu. Centrum Diagnostyczno−Rehabilitacyjne „Promyk Słońca”,Specjalistyczna Przychodnia Rehabilitacyjna „Pulsantis”,Zespół Szkół Integracyjnych Nr 11 we Wrocławiu, Zakład Stomatologii Zachowawczej i Periodontologii Akademii Medycznej w Poznaniu.

11