KRAJOWY RAPORT Z WDROŻENIA KONWENCJI RAMSARSKIEJ O OBSZARACH WODNO-BŁOTNYCH

Krajowe Raporty do przedłożenia na 13. Posiedzenie Konferencji Stron, Dubaj, Zjednoczone Emiraty Arabskie, 2018

Celem niniejszego formularza Microsoft Word jest pomoc Stronom w zebraniu danych do Raportu Krajowego. Dane zebrane za pomocą niniejszego formularza muszą zostać przekazane do systemu sprawozdawczości krajowej online (https://nationalreports.ramsar.org) lub przesłane pocztą elektroniczną w formie formularza Word (nationalreports@ramsar.org) do 21 stycznia 2018 roku w celu oficjalnego złożenia Raportu Krajowego. W razie jakichkolwiek pytań lub problemów należy skontaktować się z Sekretariatem Konwencji Ramsarskiej w celu uzyskania porady (nationalreports@ramsar.org).

Proszę pamiętać, że w przypadku Stron chcących dostarczyć informacje o celach krajowych (Sekcja 4) Krajowego Raportu w systemie online, termin przypada na 30 listopada 2016 roku.

Formularz Krajowego Raportu (NRF) Ramsar COP13

Informacje ogólne

1. Formularz Raportu Krajowego (NRF) COP13 został zatwierdzony przez 52. Stały Komitet dla Stron Konwencji Ramsarskiej jako uzupełnienie krajowych raportów 13. posiedzenia Konferencji Stron Konwencji (Zjednoczone Emiraty Arabskie, 2018).

2. Na mocy decyzji SC52-07 Stały Komitet ustalił również, że internetowy format Sprawozdawczości Krajowej może zostać udostępniony Stronom poprzez utrzymywanie systemu w trybie off-line i zażądał od Sekretariatu przedstawienia oceny na kolejny COP w zakresie użytkowania systemu on-line.

3. Formularz Krajowego Raportu został wydany przez Sekretariat w 2016 roku dla ułatwienia Stronom procesu wdrażania, planowania i przygotowywania mającego na celu ukończenie Raportu. Ostateczny termin składania celów krajowych to 30 listopada 2016 roku, natomiast termin składania ukończonych Raportów Krajowych przypada na 21 stycznia 2018 roku.

4. W następstwie dyskusji Stałego Komitetu niniejszy NRF COP13 ściśle odpowiada NRF wykorzystanemu podczas COP12 w celu zapewnienia ciągłości raportowania i analizy postępów wdrażania poprzez zapewnienie możliwie największej zgodności pytań wskaźnikowych z poprzednimi NRF (zwłaszcza z NRF COP12). Jest także ustrukturyzowany pod kątem Celów i Strategii Ramsarskiego Planu Strategicznego na lata 2016-2024 przyjętego podczas COP12 jako Uchwała XII.2.

5. Niniejszy NRF COP13 obejmuje 92 pytania wskaźnikowe. Ponadto, Sekcja 4 została włączona jako opcjonalny Aneks w celu ułatwienia zadania jakim jest opracowanie krajowych celów i działań Strony mających na celu wdrożenie każdego celu uwzględnionego w Planie Strategicznym na lata 2016-2024 zgodnie z Uchwałą XII.2.

6. Jak w przypadku poprzednich NRF, Formularz COP13 obejmuje opcjonalną sekcję (Sekcja 5), aby umożliwić Stronie udzielenia dodatkowych informacji na temat wskaźników właściwych dla każdego indywidualnego obszaru wodno-błotnego o międzynarodowym znaczeniu (obszar objęty Konwencją) na jej terytorium.

7. Należy zauważyć, że na potrzeby sprawozdawczości krajowej w ramach Konwencji Ramsarskiej termin "obszar wodno-błotny" jest definiowany przez tekst Konwencji i oznacza wszystkie śródlądowe obszary wodno-błotne (w tym jeziora i rzeki), wszystkie przybrzeżne obszary wodno-błotne (w tym bagna pływowe, namorzyny i rafy koralowe) oraz obszary wodno-błotne będące dziełem człowieka (np. pola ryżowe oraz zbiorniki), nawet jeżeli krajowa definicja "obszaru wodno-błotnego" różni się od tej przyjętej przez Strony w Konwencji Ramsarskiej.

Cel i zastosowanie sprawozdawczości krajowej dla Konferencji Stron

8. Raporty Krajowe Stron są oficjalnymi dokumentami Konwencji i są publicznie udostępniane na stronie internetowej Konwencji.

9. Istnieje siedem głównych celów dla Krajowych Raportów Konwencji. Są nimi:

i) zapewnienie danych i informacji na temat tego, w jaki sposób i w jakim stopniu Konwencja jest wdrożona

ii) zapewnienie krajom narzędzi do planowania na szczeblu krajowymiii) uchwycenie wniosków oraz doświadczeń, aby pomóc Stronom w planowaniu przyszłych

działań; iv) określenie pojawiających się zagadnień i realizacja wyzwań stojących przed Stronami, które

mogą wymagać dalszej uwagi Konferencji Stron;v) zapewnienie Stronom środków dla uwzględnienia ich zobowiązań w ramach Konwencji; vi) dostarczenie każdej ze Stron narzędzia mającego na celu pomoc w ocenie i monitoringu jej

postępów we wdrażaniu Konwencji, a także w planowaniu przyszłych priorytetów; orazvii) zapewnienie Stronom możliwości zwrócenia uwagi na ich sukcesy osiągnięte w ciągu trzech

lat.

10. Dane i informacje dostarczone przez Strony w Raportach Krajowych mają również inny wartościowy cel, ponieważ szereg wskaźników w Krajowych Raportach dotyczących wdrażania Konwencji przez Strony dostarcza kluczowych źródeł informacji istotnych dla analizy i oceny „zorientowanych na rezultat ekologicznych wskaźników skuteczności wdrażania Konwencji”.

11. Aby ułatwić analizę i późniejsze wykorzystanie danych i informacji dostarczonych przez Strony w Raportach Krajowych, Sekretariat Konwencji Ramsarskiej przechowuje w bazie danych wszystkie otrzymane i zweryfikowane informacje. Raporty COP13 będą dostępne w internetowym systemie sprawozdawczości krajowej.

12. Krajowe Raporty w ramach Konwencji są wykorzystywane na wiele sposobów. Między innymi:i) zapewniają możliwość skompilowania i przeanalizowania informacji, których Strony mogą

używać, aby poinformować o swoich planach i programach na szczeblu krajowym.

ii) zapewniają podstawę do raportowania dla każdego posiedzenia Konferencji Stron w zakresie globalnego, krajowego i regionalnego procesu wdrażania oraz postępów w realizacji Konwencji. Jest to zapewnione Stronom podczas COP w formie serii dokumentów informacyjnych, w tym:

Raportu Sekretarza Generalnego na temat wdrażania Konwencji na poziomie globalnym;

Raportu Sekretarza Generalnego zgodnego z Art.8.2 (b), (c) oraz (d) dotyczącego listy obszarów wodno-błotnych o międzynarodowym znaczeniu); oraz

Raportów zapewniających regionalny przegląd na temat realizacji Konwencji i Planu Strategicznego w każdym regionie objętym Konwencją;

iii) zapewniają informacje na temat określonych problemów dotyczących wdrażania, wspierając poradą i ułatwiając decyzje podczas COP.

iv) zapewniają dane źródłowe dla analizy ciągów czasowych pod kątem postępów w zakresie określonych aspektów realizacji Konwencji zawartych w innych produktach Konwencji. Przykładem jest podsumowanie postępów od czasu COP3 (Regina, 1997) w rozwoju krajowej polityki dotyczącej obszarów wodno-błotnego, ujęte w Tabeli 1 Ramsar Wise Use Handbook 2 (IV wydanie, 2010); oraz

v) zapewniają informacje dla raportów w ramach Konwencji o różnorodności biologicznej (CBD) w zakresie krajowego wdrożenie CBD/Wspólnego Planu Pracy Ramsar oraz wiodącej roli w procesie wdrażania Konwencji Ramsarskiej w zakresie obszarów wodno-błotnych dla CBD. W szczególności Sekretariat Konwencji Ramsarskiej i STRP w dużym stopniu korzystały ze wskaźników NRF COP10 w 2009 roku w celu przygotowania dogłębnego przeglądu programu CBD dotyczącego prac nad zróżnicowaniem biologicznym śródlądowych

2

ekosystemów wodnych do rozpatrzenia przez CBD SBSTTA14 i COP10 w 2010 roku (patrz UNEP/CBD/SBSTTA/14/3). Podobne zastosowanie wskaźników NRF COP12 jest przewidywane dla kolejnych dogłębnych przeglądów CBD.

Struktura Raportu Krajowego COP13

13. Raport Krajowy COP13 (NRF) składa się z pięciu sekcji:

Sekcja 1 dostarcza instytucjonalnych informacji o władzach administracyjnych i Krajowych Centrach Koordynacji w zakresie krajowego wdrożenia Konwencji.

Sekcja 2 jest otwartym polem, w którym Strony mogą zamieścić podsumowanie poszczególnych aspektów w zakresie postępów realizacji oraz zaleceń na przyszłość.

Sekcja 3 zawiera 92 pytania wskaźnikowe dotyczące procesu wdrażania, pogrupowane pod kątem każdego celu Konwencji w zakresie wdrażania zawartego w Planie Strategicznym na lata 2016-2024, a także opcjonalne otwarte pole pod każdym pytaniem wskaźnikowym, w którym Strona może zamieścić dalsze informacje na temat krajowej realizacji określonego działania.

Sekcja 4 jest opcjonalnym Aneksem mającym na celu umożliwienie Stronie, która opracowała krajowe cele, udzielenia informacji na temat celów i działań w zakresie realizacji poszczególnych celów uwzględnionych w Planie Strategicznym na lata 2016-2024.

Zgodnie z Uchwałą XII.2, która zachęca Strony do "opracowania i złożenia w Sekretariacie w grudniu 2016 roku lub wcześniej, i zgodnie z krajowymi priorytetami, zdolnościami i zasobami, wymiernymi i określonymi w czasie celami krajowymi i regionalnymi zgodnymi z celami zawartymi w Planie Strategicznym", wszystkie Strony zachęca się do rozważenia zastosowania niniejszego narzędzia krajowego planowania tak szybko, jak to możliwe, aby określić obszary o najwyższym priorytecie dla działań oraz odpowiednich krajowych wniosków i działań dla każdego celu.

Planowanie krajowych celów oferuje dla każdego z nich możliwość wskazania krajowego priorytetu dla obszaru działalności oraz dostępnego poziomu pozyskiwania zasobów, lub poziomu, który można osiągnąć w ciągu trzech lat, w celu jego realizacji. Ponadto, istnieją pola przeznaczone do wskazania krajowych celów do realizacji do 2018 roku oraz planowane krajowe działania zaprojektowane do realizacji tych celów.

Plan Strategiczny Konwencji Ramsarskiej na okres 2016-2024 przedstawia synergie pomiędzy celami Konwencji o różnorodności biologicznej (CBD) z Aichi a celami Konwencji Ramsarskiej. Dlatego NRF umożliwia Stronom wskazanie odpowiednio, w jaki sposób działania podejmowane w celu wdrożenia Konwencji Ramsarskiej przyczyniają się do osiągnięcia celów z Aichi zgodnie z paragrafem 51 Uchwały XII.3.

Sekcja 5 jest opcjonalnym aneksem mającym na celu umożliwienie którejkolwiek ze Stron, która sobie tego życzy, udzielenia dodatkowych informacji w zakresie jakichkolwiek lub wszystkich swoich obszarów wodno-błotnych o znaczeniu międzynarodowym (tereny objęte Konwencją Ramsarską).

3

Ogólne wytyczne na temat wypełniania i składania formularza Raportu Krajowego na COP13Ważne - proszę zapoznać się z niniejszą sekcją wytycznych przed rozpoczęciem wypełniania Formularza Raportu Krajowego

14. Wszystkie Sekcje NRF COP13 powinny zostać wypełnione w jednym z oficjalnych języków Konwencji (angielskim, francuskim, hiszpańskim).

15.Ostateczny termin składania wypełnionych NRF to 21 stycznia 2018 roku. Zawarcie informacji z Krajowego Raportu otrzymanego po tej dacie w analizach oraz sprawozdaniach na temat wdrożenia Konwencji COP13 nie będzie możliwe.

16. Ostateczny termin zgłaszania krajowych celów to 30 listopada 2016 r.

17. Wszystkie pola z bladożółtym tłem muszą zostać wypełnione.

Pola z bladozielonym tłem to pola tekstowe, w których należy umieścić dodatkowe informacje, jeżeli którakolwiek ze Stron ma taki zamiar. Mimo że umieszczanie informacji w tych polach jest opcjonalne, Strony zachęca się do podawania dodatkowych informacji tam, gdzie jest to możliwe i stosowne, z uwagi na to, że pomagają nam one dokładniej zrozumieć postępy i działania Stron, a tym samym przygotować najlepsze możliwe raporty wdrożenia o zasięgu globalnym i regionalnym dla COP.

18. Aby pomóc Stronom odnieść się do odpowiednich informacji, jakich udzieliły w Krajowym Raporcie na COP12, dla każdego wskaźnika zapewnia się odsyłacz do równoważnego wskaźnika w NRF COP12 lub poprzednim NRF, oznaczonego: {x.x.x.}

19. W zakresie działań następczych i tam, gdzie ma to zastosowanie, odsyłacz jest również zapewniony dla właściwego kluczowego obszaru wyników (KRA) dotyczącego wdrażania przez Strony planu strategicznego na lata 2009-2015.

20. Tylko cele planu strategicznego na okres 2016-2024, dla których podejmowane są przez Strony działania wdrożeniowe, są zawarte w formularzu sprawozdawczości; te cele planu strategicznego, które nie odnoszą się bezpośrednio do Stron, są pomijane (np. cele 6 i 14).

21. Formularz powstaje w programie Microsoft Word w celu zbierania danych. Odpowiedzi i informacje będzie można zamieszczać w żółtych i zielonych ramkach.

Dla każdego pytania wskaźnikowego w Sekcji 3 zapewniono legendę możliwych odpowiedzi. Te różnią się w zależności od wskaźników i pytań, ale zazwyczaj przyjmują formę: „A – Tak”, „B – Nie”, „C – Częściowo”, „D - W toku”. Jest to konieczne, aby można było przeprowadzić statystyczne porównania odpowiedzi. Odpowiednią literę (A, B itp.) należy wskazać w żółtym polu.

Dla każdego pytania wskaźnikowego można wybrać tylko jedną odpowiedź. Dodatkowe informacje lub objaśnienia należy umieszczać w zielonej ramce pod właściwym pytaniem wskaźnikowym. Informacje powinny być tak zwięzłe, jak to tylko możliwe (maksymalnie 500 słów w każdym polu tekstowym).

4

22. W Sekcji 4 (opcjonalnej) dla każdego celu sekcja planowania krajowych celów wygląda w następujący sposób (na przykładzie Celu 8 w zakresie spisu):

Planowanie Krajowych CelówPriorytet celu: A = Wysoki; B = Średni; C = Niski; D = Nie ma

zastosowania; E = Brak odpowiedzi

Pozyskiwanie środków: A = Dobre; B = Odpowiednie; C = Ograniczone; D = Mocno ograniczone; E = Brak odpowiedzi

Krajowe cele (odpowiedź tekstowa):

[Przykładowy tekst] Dysponować wyczerpującym spisem wszystkich obszarów wodno-błotnych do 2018 roku

Zaplanowane działania (odpowiedź tekstowa):

[Przykładowy tekst] Zaktualizować istniejący spis tak, aby uwzględniał wszystkie tereny krajowe, a także włączyć istotne informacje o obszarach wodno-błotnych, w tym jeśli to możliwe informacje cyfrowe

Rezultaty osiągnięte do 2018 roku i to, w jaki sposób przyczyniają się do realizacji celów z Aichi oraz wdrażania zrównoważonego rozwoju

Uwaga: to pole musi zostać wypełnione po złożeniu pełnego raportu w styczniu 2018 roku

[Przykładowy tekst] Wyczerpujący spis wszystkich obszarów wodno-błotnych

Informacje należy podawać wyłącznie w żółtych ramkach. W przypadku PRIORYTETU i POZYSKIWANIA ŚRODKÓW, zakodowane odpowiedzi podano w prawej część tabeli (zawsze kursywą). Wybrana odpowiedź powinna zostać wpisana wewnątrz żółtej ramki po lewej stronie zakodowanych opcji. CELE i ZAPLANOWANE DZIAŁANIA to pola tekstowe; w tym miejscu Strony są zachęcane do podania bardziej szczegółowych informacji w odpowiednich polach na temat Celów Krajowych do osiągnięcia i wdrożenia do 2018 roku oraz zaplanowanych działań krajowych, które mają na celu ich realizację.

Należy zauważyć, że tylko JEDNA zakodowana opcja – taka, która najlepiej oddaje sytuację Strony - może zostać wybrana. Puste pola będą kodowane w Bazie Danych Raportów Krajowych COP13 jako „Brak odpowiedzi”.

23. NRF należałoby w idealnym przypadku uzupełnić za pomocą kompilatora w porozumieniu z odpowiednimi współpracownikami w agencji oraz innymi w rządzie i, odpowiednio, z organizacjami pozarządowymi oraz innymi interesariuszami, którzy mogą mieć pełniejszą wiedzę na temat aspektów ogólnego wdrażania Konwencji przez Strony. Kompilator może zapisać dokument w dowolnym momencie i wrócić do niego później w celu dalszego wypełniania lub korygowania odpowiedzi. Kompilatory powinny odnosić się do Raportu Krajowego złożonego na rzecz COP12 w celu zapewnienia ciągłości i spójności podanych informacji. W systemie online będzie również opcja umożliwiająca konsultacje z innymi.

5

24. Po każdym posiedzeniu należy pamiętać, aby zapisać plik. Zalecana struktura nazw plików: COP13NRF [Kraj] [data], na przykład: COP13NRFHiszpania13stycznia2018.doc

25. Po ukończeniu NRF przy pomocy dokumentu w formacie Word (offline) należy wprowadzić dane do krajowego systemu sprawozdawczości online, który mieści się pod tym linkiem: https://nationalreports.Ramsar.org, lub wysłać pocztą elektroniczną (nationalreports@Ramsar.org) do 21 stycznia 2018 roku. W razie jakichkolwiek pytań lub problemów, należy skontaktować się z Sekretariatem Konwencji Ramsarskiej w celu uzyskania porady (nationalreports@Ramsar.org).

26. Wypełniony NRF musi zostać złożony z listem, który można przesłać w systemie online lub za pomocą poczty elektronicznej (nationalreports@Ramsar.org) w imieniu Kierownika Władz Administracyjnych, potwierdzającym, że jest to oficjalne złożenie Raportu Krajowego COP13 przez Stronę.

W razie jakichkolwiek pytań lub problemów należy skontaktować się z Sekretariatem Konwencji Ramsarskiej w celu uzyskania porady (nationalreports@Ramsar.org).

6

7

Krajowy Raport dla COP13 Konwencji RamsarskiejUstęp 1: Informacje InstytucjonalneIstotna uwaga: poniższe odpowiedzi będą traktowane przez Sekretariat Konwencji Ramsarskiej jako ostateczny wykaz punktów kontaktowych i zostaną wykorzystane do aktualizacji posiadanych danych. Aktualne informacje na temat punktów kontaktowych posiadane przez Sekretariat są dostępne pod adresem http://www.Ramsar.org/search-contact.

Nazwa Strony:Wyznaczona Władza Administracyjna Konwencji RamsarskiejNazwa Władzy Administracyjnej: Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska

Kierownik Władz Administracyjnych - nazwisko i tytuł:

Krzysztof Lissowski

Adres do korespondencji: ul. Wawelska 52/54, 00-922 WarszawaTelefonicznie/faksem: tel.: 22 369-29-00, fax.: 22 369-21-20E-mail: kancelaria@gdos.gov.pl

Wyznaczony Krajowy Punkt Kontaktowy do spraw Konwencji RamsarskiejNazwisko i tytuł: Krajowy Sekretariat Konwencji Ramsarskiej

Adres do korespondencji: ul. Wawelska 52/54, 00-922 WarszawaTelefonicznie/faksem: tel.: +48 22 369-21-37, fax: +48 22 369-21-97E-mail: sekretariat.ramsarska@gdos.gov.pl

Wyznaczony Punkt Kontaktowy do spraw związanych z Panelem Naukowo-Technicznym (STRP)Nazwisko i tytuł: Krajowy Sekretariat Konwencji RamsarskiejNazwa organizacji: Generalna Dyrekcja Ochrony ŚrodowiskaAdres do korespondencji: ul. Wawelska 52/54, 00-922 WarszawaTelefonicznie/faksem: tel.: +48 22 369-21-37, fax: +48 22 369-21-97E-mail: sekretariat.ramsarska@gdos.gov.plWyznaczony Rządowy Punkt Kontaktowy do spraw związanych z Programem Komunikacji, Edukacji, Uczestnictwa i Świadomości (CEPA)Nazwisko i tytuł: Krajowy Sekretariat Konwencji RamsarskiejNazwa organizacji: Generalna Dyrekcja Ochrony ŚrodowiskaAdres do korespondencji: ul. Wawelska 52/54, 00-922 WarszawaTelefonicznie/faksem: tel.: +48 22 369-21-37, fax: +48 22 369-21-97E-mail: sekretariat.ramsarska@gdos.gov.plWyznaczony Pozarządowy Krajowy Punkt Kontaktowy do Spraw związanych z Programem Komunikacji, Edukacji, Uczestnictwa i Świadomości (CEPA)Nazwisko i tytuł: Krajowy Sekretariat Konwencji RamsarskiejNazwa organizacji: Generalna Dyrekcja Ochrony ŚrodowiskaAdres do korespondencji: ul. Wawelska 52/54, 00-922 WarszawaTelefonicznie/faksem: tel.: +48 22 369-21-37, fax: +48 22 369-21-97E-mail: sekretariat.ramsarska@gdos.gov.pl

8

Sekcja 2: Ogólne podsumowanie postępów i wyzwań krajowego systemu wdrażaniaW państwie - stronie, w ciągu ostatnich trzech lat (tzn. od czasu raportu na COP12):

A. Jakie były największe sukcesy we wdrażaniu Konwencji, wymień pięć: 1) Zgłoszenie trzech nowych obszarów Ramsar (Stawy Przemkowskie, Torfowiska Doliny Izery i Ujście Wisły) i postęp w aktualizacji RIS dla pozostałych trzynastu polskich obszarów wodno-błotnych o znaczeniu międzynarodowym.2) Postęp w sporządzaniu długoterminowych planów zarządzania obszarami: ustanowiono plan zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 Jezioro Oświn i okolice PLB280004 oraz Ostoja nad Oświnem PLH280044 (obszar Ramsar - Jezioro Siedmiu Wysp) oraz zakończono prace nad planami ochrony dla 4 obszarów będących parkami narodowymi (Narwiańskiego, Poleskiego, Wigierskiego i Karkonoskiego). Dla rezerwatu przyrody "Jezioro Łuknajno" (obszar Ramsar - Jezioro Łuknajno) ustanowiono zadania ochronne na 5 lat (2017-2022).3) Utrzymanie niepogorszonego stanu ekologicznego obszarów Ramsar4) Aktywne działania edukacyjne, rosnąca liczba odwiedzających obszary Ramsar, szczególnie obszary będące parkami narodowymi. Utrzymujące się cykliczne wydarzenia z okazji Światowego Dnia Mokradeł.5) Liczne projekty ochrony czynnej oraz edukacyjne i promocyjne w obszarach Ramsar oraz innych obszarach wodno-błotnych, dzięki zapewnieniu finansowania ochrony przyrody przez fundusze krajowe, unijne i zagraniczne.

B. Jakie były największe trudności we wdrażaniu Konwencji, wymień pięć: 1) Luki w spójności przepisów zawartych w konwencjach międzynarodowych i dyrektywach UE. 2) Niedoskonałości systemu planowania zagospodarowania przestrzennego, który zabezpieczałby obszary wodno-błotne przed wzmożoną presją antropogeniczną..3) Konflikty interesów pomiędzy zagospodarowaniem obszarów wodno-błotnych a ich ochroną.4) Zbyt mała świadomość społeczna na temat roli mokradeł w przyrodzie i w życiu człowieka (co jest przeszkodą w skutecznej ochronie przyrody, w szczególności na gruntach prywatnych, oraz stwarza problemy z egzekwowaniem planów ochrony i planów zadań ochronnych)5) Marginalizacja zagadnień dotyczących obszarów wodno-błotnych w systemie edukacji wyższej i badaniach naukowych w Polsce. Znaczne ograniczenie klasycznych zagadnień przyrodniczych z badań naukowych. Likwidacja komitetów PAN, instytutów naukowych, co skutkuje m.in. obniżeniem pozycji czasopism przyrodniczych w rankingu i pragmatyką finansowania nauki (mniejsze możliwości pozyskania środków na badania).

C. Jakie są priorytety we wdrażaniu Konwencji na przyszłość, wymień pięć:

9

1) Intensyfikacja współpracy międzyresortowej w ochronie różnorodności biologicznej, w tym obszarów wodno-błotnych, na różnych szczeblach zarządzania.2) Kontynuacja prac nad uzupełnieniem listy obszarów Ramsar, z uwzględnieniem Czerwonej Listy obszarów Ramsar w Polsce oraz typów ekosystemów o niedostatecznej reprezentacji w Konwencji Ramsarskiej (w Polsce torfowiska, podmokłe łąki).3) Intensyfikacja działań edukacyjnych, promocyjnych i informacyjnych, w tym w szczególności na temat roli i wartości obszarów wodno-błotnych (szkolenia i spotkania informacyjne, organizacja spotkań z lokalnymi społecznościami, wystawy w jednostkach samorządu terytorialnego, szczególnie w okolicach cennych obszarów wodno-błotnych). Wykorzystywanie i promowanie marki Ramsar, w tym sprawdzenie stanu i konserwacja istniejących tablic informacyjnych na obszarach Ramsar oraz oznakowanie obszarów nie posiadających tych tablic. W razie potrzeby wykonanie nowych tablic i umieszczenie ich w obszarach.4) Intensyfikacja współpracy Władzy Administracyjnej, zarządzających i zainteresowanych stron we wdrażaniu Konwencji Ramsarskiej i innych konwencji przyrodniczych oraz poprawa struktury ich wdrażania: stworzenie systemu przepływu informacji, komunikacji, kontroli wdrażania i spójności działań, stworzenie Komitetu ds. ochrony obszarów wodno-błotnych. Zacieśnienie współpracy z innymi obszarami RAMSAR na świecie, wymiana doświadczeń (np. z Danią, Czechami, Słowacją).5) Utrzymanie niepogorszonego stanu ekologicznego obszarów Ramsar.

D. Czy strona Konwencji (AA) zgłasza zalecenia dotyczące pomocy Sekretariatu we wdrażaniu Konwencji?

nie

E. Czy strona (AA) zgłasza zalecenia dotyczące pomocy Międzynarodowych Organizacji Partnerskich (IOP) we wdrażaniu Konwencji? (w tym również partnerstw istniejących i planowanych)

nie

F. Jak wdrażanie Konwencji Ramsarskiej może być lepiej powiązane z wdrażaniem innych wielostronnych porozumień w zakresie środowiska (MEA), zwłaszcza z dziedziny różnorodności biologicznej (Konwencja o różnorodności biologicznej (CBD), Konwencja o gatunkach migrujących (CMS), Konwencja o międzynarodowym handlu zagrożonymi gatunkami (CITES), Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa (WHC) i Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie przeciwdziałania pustynnieniu (UNCCD) oraz Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC)

Stworzenie struktury administracyjnej na poziomie krajowym koordynującej działania w ramach różnych konwencji. Współpraca i ew. podejmowanie wspólnych działań powinno opierać się na cyklicznych spotkaniach międzyresortowych, gdzie dochodziłoby do wymiany doświadczeń i podejmowania inicjatyw. Spotkania takie powinny odbywać się nie rzadziej niż raz na sześć miesięcy, przy udziale podmiotów zajmujących się szeroko rozumianą ochroną przyrody i środowisk administracji państwowej i samorządowej. Rozwinięcia wymaga także współpraca i edukacja grup lokalnych (np. LIDER, lokalne grupy rybackie, etc.).

G. Jak wdrażanie Konwencji Ramsarskiej może być lepiej powiązane z wdrażaniem polityki/strategii wodnej oraz innymi strategiami kraju (np. zrównoważonego rozwoju, energii, przemysłu wydobywczego, redukcji ubóstwa, higieny i bezpieczeństwa żywności, różnorodności biologicznej)?

10

Opracowując krajowe strategie należy brać pod uwagę rolę obszarów wodno-błotnych, dlatego niezbędnym jest aby w pracach nad opracowaniem takich dokumentów strategicznych, brali udział eksperci, specjalizujący się w biologii, ekologii i hydrologii oraz renaturyzacji obszarów wodno-błotnych. Powinni oni też wchodzić w skład komitetów sterujących opracowaniem/aktualizacją takich strategii.

H. Czy strona (AA) zgłasza jakieś inne uwagi ogólne na temat wdrażania Konwencji?nie

I. Proszę wymienić nazwy organizacji, które zostały skonsultowane lub przyczyniły się do informacji podanych w niniejszym raporcie:

Główny Urząd StatystycznyMinisterstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi ŚródlądowejMinisterstwo Sportu i TurystykiMinisterstwo EnergiiMinisterstwo Infrastruktury i BudownictwaMinisterstwo Rolnictwa i Rozwoju WsiMinisterstwo RozwojuMinisterstwo Edukacji NarodowejKrajowy Zarząd Gospodarki WodnejNarodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki WodnejDyrekcja Generalna Lasów PaństwowychDepartament Zasobów Wodnych, Ministerstwo ŚrodowiskaRegionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w OlsztynieRegionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska we WrocławiuRegionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w GdańskuRegionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w SzczecinieDyrekcja Biebrzańskiego Parku NarodowegoDyrekcja Karkonoskiego Parku NarodowegoDyrekcja Narwiańskiego Parku NarodowegoDyrekcja Poleskiego Parku NarodowegoDyrekcja Słowińskiego Parku Narodowego

Dyrekcja Parku Narodowego „Ujście Warty”Dyrekcja Wigierskiego Parku NarodowegoDyrekcja Tatrzańskiego Parku Narodowego Dyrekcja Dolnośląskiego Zespołu Parków KrajobrazowychStawy Milickie S.A. Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego Główny Inspektorat Ochrony ŚrodowiskaZakład Botaniki i Ochrony Przyrody, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Zakład Ochrony Przyrody i Krajobrazu Wiejskiego, Instytut Technologiczno-Przyrodniczy Departament Ochrony Przyrody, Ministerstwo ŚrodowiskaDepartament Zasobów Wodnych, Ministerstwo ŚrodowiskaDepartament Edukacji i Komunikacji, Ministerstwo ŚrodowiskaDyrektor Departament Funduszy Ekologicznych, Ministerstwo ŚrodowiskaDepartament Leśnictwa, Ministerstwo ŚrodowiskaDepartament Zrównoważonego Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej, Ministerstwo ŚrodowiskaDepartament Geologii i Koncesji Geologicznych, Ministerstwo ŚrodowiskaDepartament Ochrony Powietrza i Klimatu, Ministerstwo Środowiska

11

Sekcja 3: Pytania wskaźnikowe i dalsze informacje o wdrażaniuCel 1. W zakresie motorów strat i degradacji terenów wodno-błotnychCel 1. Zalety/korzyści z terenów wodno-błotnych są uwzględnione w krajowej/lokalnej polityce, strategii i planach, dotyczących kluczowych sektorów, takich jak woda, energia, górnictwo, rolnictwo, turystyka, rozwój miast, infrastruktura, przemysł, leśnictwo, akwakultura, rybołówstwo na poziomie krajowym i lokalnym.

RAPORT COP131.1 Czy problemy/zalety terenów wodno-błotnych zostały uwzględnione w innych krajowych

strategiach i procesach planowania, w tym: {1.3.2} {1.3.3} KRA 1.3.i

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W planach; X = Nieznane; Y = Nie dotyczy a) Krajowa polityka lub strategia zarządzania terenami wodno-błotnymi Y = Nie dotyczyb) Strategie eliminacji ubóstwa Y = Nie dotyczyc) Zarządzanie zasobami wodnymi i plany efektywności wodnej C = Częściowod) Plany zarządzania zasobami morskimi i przybrzeżnymi X = Nieznanee) Zintegrowany Plan Zarządzania Strefą Przybrzeżną D = W planachf) Krajowe programy leśne A = Takg) Krajowa polityka lub działania w zakresie rolnictwa C = Częściowoh) Krajowa Strategia i Plany Działania na rzecz Różnorodności Biologicznej

sporządzone w ramach Konwencji o różnorodności biologicznej C = Częściowo

i) Krajowa polityka w zakresie energii i górnictwa B = Niej) Krajowa polityka w zakresie turystyki B = Niek) Krajowa polityka w zakresie rozwoju miejskiego B = Niel) Krajowa polityka w zakresie infrastruktury B = Nie

m) Krajowa polityka w zakresie przemysłu B = Nien) Krajowa polityka w zakresie akwakultury i rybołówstwa {1.3.3} KRA 1.3.i A = Tako) Krajowe Plany Działania (NPA) w zakresie kontroli i zarządzania

zanieczyszczeniamiB = Nie

p) Krajowa polityka w zakresie zarządzania ściekami i jakości wody C = Częściowo

12

1.1 Dodatkowe informacje: a) Strategia ochrony obszarów wodno-błotnych w Polsce na lata 2006-2013 wraz z planem działań i kalkulacją kosztów uwzględniają problemy i zalety obszarów wodno-błotnych, jednak jest nieaktualna.c) Dwa wskazane elementy są częściowo uwzględnione w planach gospodarowania wodami na obszarach poszczególnych dorzeczy, przyjętych rozporządzeniami Rady Ministrów z 2016 r.e) Projekty planów zagospodarowania przestrzennego opracowywane są obecnie przez dyrektorów urzędów morskich.f) Jednym z celów Polityki Leśnej Państwa jest zwiększenie retencji wodnej w lasach. Programy Ochrony Przyrody oraz Prognozy oddziaływania na środowisko projektów planów urządzenia lasu uwzględniają „zachowanie w stanie zbliżonym do naturalnego i odtwarzanie śródleśnych zbiorników i naturalnych cieków wodnych”, „ochronę naturalnych obiektów małej retencji tj. torfowisk, zbiorników wodnych, źródlisk, młak”, „zachowanie w stanie nienaruszonym śródleśnych nieużytków jak np. bagna, trzęsawiska, mszary, torfowiska wraz z ich florą i fauną w celu ochrony pełnej różnorodności przyrodniczej”. W planach urządzenia lasu obiekty te pozostają bez wskazówek gospodarczych.g) W obowiązującej Strategii zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa” na lata 2012-2020 (SZRWRiR) opracowany został kierunek interwencji 5.1.3. Racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na potrzeby rolnictwa i rybactwa oraz zwiększanie retencji wodnej. Zgodnie z zapisami strategii, zwiększanie retencji wodnej powinno się odbywać w pierwszej kolejności poprzez wykorzystanie naturalnych procesów ekologicznych, takich jak np. retencja wody w torfowiskach, oczkach wodnych, zwiększenie retencji poprzez utrzymanie całorocznej pokrywy roślinnej itp. Jednocześnie, program zakłada również np. budowę lub remont urządzeń melioracji wodnych służących do retencjonowania i regulacji poziomu wód, budowę lub remont systemów nawodnień grawitacyjnych, remont urządzeń melioracji wodnych w celu dostosowania ich do nawodnień grawitacyjnych oraz budowę lub remont urządzeń doprowadzających i odprowadzających wodę w ramach systemów urządzeń melioracji wodnych, które mogą negatywnie wpływać na obszary wodno-błotne. Podobnie potraktowana jest kwestia gospodarowania wodą na terenach rolniczych w Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju. Kwestie dotyczące ochrony obszarów wodno-błotnych zostały uwzględnione w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (p. odp. na pyt. 9.6).h) Działanie C.II.1. Krajowego Programu ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej oraz Planu działań na lata 2015-2020: "Opracowywanie i wdrożenie programów ochrony i odtwarzania zdegradowanych siedlisk, w tym szczególnie wodno-błotnych, w obszarach chronionych" zakłada opracowanie i wdrożenie programów ochrony dla zagrożonych siedlisk, które powinny być nakierowane szczególnie na obszary pełniące ważną funkcję w strukturze ekologicznej regionu lub w lokalnym systemie krążenia wody.i) Polityka Energetyczna Polski do roku 2015 jest dokumentem sporządzonym na wysokim poziomie ogólności, w którym nie uwzględniano konkretnych typów ekosystemów.n) W Polsce opracowany został Plan strategiczny rozwoju chowu i hodowli ryb w Polsce w latach 2014-2020. Obejmuje on dwa dokumenty branżowe, jeden dotyczący branży karpiowej (akwakultura tradycyjna), drugi stanowi wytyczne dla rozwoju zrównoważonej akwakultury intensywnej (Strategia Karp 2020; Rozwój Zrównoważonej Akwakultury Intensywnej 2020) oraz dokument programowy: wieloletni krajowy plan strategiczny dla akwakultury. Podstawowymi celami stawianymi przed akwakulturą ekstensywną są: utrzymanie istniejącej powierzchni produkcyjnej stawów i jej zrównoważone wykorzystanie, zwiększenie dochodowości gospodarstw stawowych oraz wzmocnienie i rozpowszechnienie prośrodowiskowej i prospołecznej roli gospodarki karpiowej.p) Taką funkcję pełni po części Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych i jego kolejne aktualizacje.

13

Cel 2. Korzystanie z wody odbywa się z poszanowaniem potrzeb ekosystemu obszarów wodno-błotnych w celu spełnienia ich funkcji oraz zapewnienia usług na odpowiednim poziomie, między innymi na poziomie dorzecza lub wzdłuż strefy przybrzeżnej.

RAPORT COP13

2.1 Czy ilość i jakość wody dostępnej i wymaganej przez obszary wodno-błotne zostały oszacowane w celu wsparcia realizacji Wytycznych z zakresu alokacji i zarządzania zasobami wodnymi dla utrzymania funkcji ekologicznych obszarów wodno-błotnych (Rezolucje VIII.1, VIII.2)? 1.24.

C = Częściowo

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach2.1 Dodatkowe informacje:Ilość i jakość wody dostępnej i wymaganej przez obszary wodno-błotne utrzymania ich funkcji ekologicznych jest szacowana dla niektórych obszarów wodno-błotnych będących obszarami chronionymi, na etapie sporządzania planów zarządzania. W przypadku inwestycji, których realizacja może zagrozić alokacji zasobów wodnych w obszarach wodno-błotnych, opracowuje się wytyczne minimalizujące to oddziaływanie.

2.2 Czy oceny przepływu środowiskowego zostały podjęte w związku z łagodzeniem wpływu na ekologiczny charakter obszarów wodno-błotnych (Działanie r3.4.iv)

C = Częściowo

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach2.2 Dodatkowe informacje:RZGW opracowały warunki korzystania z wód regionów wodnych w formie rozporządzeń dyrektorów RZGW, gdzie określiły wartości przepływów środowiskowych (nienaruszalnych). Prace te będą kontynuowane.Jednocześnie trwają prace nad opracowaniem metodyki szacowania przepływów środowiskowych w Polsce (planowane zakończenie pracy w IV kwartale 2018 r.), która ma uwzględniać pośrednio aspekt wymagań wodnych terenów wodno-błotnych w części odnoszącej się do przepływów pozakorytowych (zwanych też ponadkorytowymi). Planuje się operacyjne wdrożenie metody w 2021 roku.

2.3 Czy obszary objęte Konwencją Ramsarską przyczyniły się do zrównoważonego zużycia wody w kontekście wymagań ekosystemu?

C = Częściowo

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W planach; O = Brak

Zmian; X = Nieznane2.3 Dodatkowe informacje:Na niektórych obszarach Ramsar zrealizowano projekty, które wpłynęły na poprawę warunków wodnych w ekosystemach (p. odp. na pyt. 12.2). Część tego typu projektów jest w trakcie realizacji.

2.4 Czy Wytyczne dotyczące alokacji i zarządzania zasobami wodnymi w celu utrzymania funkcji ekologicznych obszarów wodno-błotnych (Rezolucje Ramsar VIII.1 i XII.12) zostały wykorzystane/zastosowane w procesach podejmowania decyzji. (Działanie 3.4.6.)

C = Częściowo

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach

14

2.4 Dodatkowe informacje:W odniesieniu do obszarów wodno-błotnych o międzynarodowym znaczeniu w Polsce zasady określone w wytycznych dotyczących alokacji i zarządzania zasobami wodnymi w celu utrzymania funkcji ekologicznych obszarów wodno-błotnych są respektowane.

2.5 Czy projekty promujące i demonstrujące dobre praktyki w zakresie alokacji i zarządzania zasobami wodnymi w celu utrzymania funkcji ekologicznych obszarów wodno-błotnych zostały rozwinięte (Działanie r3.4.ix.)

A = Tak

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach2.5 Dodatkowe informacje:W każdym projekcie wdrożeniowym jest część związana z promocją dobrych praktyk; dotyczy to projektów wymienionych w p. 2.3, a także innych projektów dotyczących obszarów wodno-błotnych.

2.6 Ile gospodarstw domowych/gmin ma dostęp do kanalizacji? Cel SDG 6.3.1.

G = Ponad 90% gminE = #gospodarstw

domowych/gmin; F = Mniej niż #; G = Ponad #;X = Nieznane;

Y = Nie dotyczy2.6 Dodatkowe informacje: Liczba gmin mająca dostęp do kanalizacji:2015 r. - 2335 z 24782016 r. - 2338 z 2478Uwzględniono gminy, w których została wykazana sieć sanitarna o długości 0,1 km i więcej.

2.7 Jaki procent kraju jest objęty siecią kanalizacyjną? Cel SDG 6.3.1.

E=94%E=# procent;

F = Mniej niż #procent;G = Ponad #procent;

X = Nieznane; Y = Nie dotyczy

2.7 Dodatkowe informacje: Procent kraju objęty siecią kanalizacyjną:2015 r. - 94,23%2016 r. - 94,35%Uwaga: Wyliczono na podstawie gmin mających dostęp do kanalizacji w stosunku do ogółu gmin.Zagęszczenie sieci przedstawia się następująco: 2015 r. -47,9 km/100km2

2016 r. - 49,3 km/100km2. Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej:2015 r.- 69,7%2016 r. – 70,2%

F = Mniej niż 26,5%;

15

2.8 Jaki procent użytkowników korzysta ze zbiorników septycznych/latryn? Cel SDG 6.3.1.

E=# procent; F = Mniej niż #procent;

G = Ponad #procent;X = Nieznane;

Y = Nie dotyczy2.8 Dodatkowe informacje: Dane szacunkowe na potrzeby zmiennej OECD “national resident population whose wastewater is transported from independent storage tanks to wastewater treatment plants by means of trucks.”Odpowiedź sformułowana na podstawie szacunku dokonanego w oparciu o dane dotyczące ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków. Z danych tych wynika, że 73,5% ludności korzysta z oczyszczalni ścieków, pozostałe 26,5% to ludność korzystająca m.in. ze zbiorników septycznych / latryn.

2.9 Czy kraj korzysta z oczyszczalni hydrofitowych/stawów stabilizacyjnych jako technologii oczyszczania ścieków? Cel SDG 6.3.1.

A = Tak A = Tak, B = Nie; C = Częściowo, D =, W

planach X = Nieznane; Y = Nie

dotyczy 2.9 Dodatkowe informacje: Wszystkie oczyszczalnie funkcjonujące w wyznaczonych aglomeracjach o RLM powyżej 2000 muszą spełniać wymogi prawa krajowego uwzględniającego wymogi dyrektywy Rady 91/271/EWG.

2.10 W jaki sposób kraj korzysta z oczyszczalni hydrofitowych/stawów stabilizacyjnych (constructed wetlands/ponds ) jako technologii oczyszczania ścieków? Cel SDG 6.3.1.

X = NieznaneA = Dobry; C =

Funkcjonalny; B = Niefunkcjonalny; Q =

Przestarzały;X = Nieznane

Y = Nie dotyczy 2.10 Dodatkowe informacje: Brak informacji na poziomie kraju o oczyszczalniach przydomowych, w tym hydrofitowych. Lokalizacja oczyszczalni hydrofitowych jest dopasowana do lokalnych warunków. Mają one także często charakter pokazowy jako badania i działania edukacyjno promocyjne -w oczyszczalnię hydrofitową wyposażony jest np. budynek Dyrekcji obszaru Ramsar Poleski Park Narodowy. Instytut Technologiczno-Przyrodniczy opracowuje projekty oczyszczalni ścieków, które są później wdrażane przez samorządy, osoby prywatne, firmy.

16

2.11 Ile scentralizowanych zakładów oczyszczania ścieków istnieje na szczeblu krajowym?

Cel SDG 6.3.1.

E = 3253 zakładyE = #zakładów; F = Mniej niż #;

G = Ponad #; X = Nieznane; Y = Nie dotyczy

2.11 Dodatkowe informacje: W odpowiedzi podano dane dotyczące liczby oczyszczalni ścieków komunalnych pracujących na sieci kanalizacyjnej. Przyjęto, że „scentralizowanym zakładem oczyszczania ścieków” jest oczyszczalnia komunalna.

2.12 Jaki jest funkcjonalny status zakładów oczyszczania ścieków?Cel SDG 6.3.1.

C = Funkcjonalny

A = Dobry; C = Funkcjonalny; B =

Niefunkcjonalny; Q = Przestarzały; X = Nieznany; Y = Nie

dotyczy 2.12 Dodatkowe informacje: Według piątej aktualizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych w Polsce było 1587 aglomeracji. W 2016 roku 1089 aglomeracji posiadało oczyszczalnie o wydajności wystarczającej do obsługi tychże aglomeracji. 1444 aglomeracje uzyskały sprawność oczyszczania ścieków gwarantującą spełnienie krajowych przepisów w zakresie jakości ścieków oczyszczonych.

2.13 Jaki jest procent zdecentralizowanych technologii oczyszczania ścieków, w tym oczyszczalni hydrofitowych/stawów stabilizacyjnych (constructed wetlands/ponds )?Cel SDG 6.3.1.

X = Nieznany

A = Dobry; C = Funkcjonalny; B =

Niefunkcjonalny; Q = Przestarzały; X = Nieznany; Y = Nie

dotyczy 2.13 Dodatkowe informacje: Na podstawie odpowiedzi udzielonej w punkcie 2.7 na pewno poniżej 30% ludności może korzystać z tego typu technologii.

2.14 Czy istnieje system ponownego wykorzystania ścieków?Cel SDG 6.3.1.

C = Częściowo

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach; X = Nieznane; Y = Nie

dotyczy 2.14 Dodatkowe informacje: Dodatkowe informacje: Zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2017 r. poz. 1566) wprowadzający ścieki do wód lub do ziemi są obowiązani zapewnić ochronę wód przed zanieczyszczeniem, w szczególności przez budowę i eksploatację urządzeń służących tej ochronie, a tam, gdzie jest to celowe, powtórne wykorzystanie oczyszczonych ścieków.

17

Przedmiotowy przepis umożliwia powtórne wykorzystanie oczyszczonych ścieków, co w szczególności ma prowadzić do zmniejszenia poboru wody, a tym samym ograniczenia zapotrzebowania na wodę w gospodarce i przemyśle.

2.15 Jaki jest cel systemu ponownego wykorzystania ścieków? Cel SDG 6.3.1.

T = Przemysł

R = Rolnictwo; S = Krajobraz; T =

Przemysł; U = Woda pitna; X = Nieznany; Y

= Nie dotyczy

2.15 Dodatkowe informacje: Proszę wskazać, czy system ponownego wykorzystania ścieków jest darmowy lub opodatkowany, bądź podać dodatkowe informacje.Ścieki oczyszczone są wykorzystywane wyłącznie na potrzeby własne oczyszczalni ścieków pod nazwą wody technologicznej, przy spełnieniu wymagań sanitarno-higienicznych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. 2014, poz. 1800). Jest ona wykorzystywana do płukania urządzeń filtracyjnych, podlewania zieleni oraz celów przeciwpożarowych. Osady pościekowe z niektórych oczyszczalni ścieków są wykorzystywane w rolnictwie, do rekultywacji terenów, do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu oraz przekształcane termicznie, zgodnie z Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz.U. 2015 poz. 257).

Cel.3. Sektory publiczne i prywatne zwiększyły wysiłek mający na celu zastosowanie wytycznych i dobrych praktyk w zakresie rozsądnego korzystania z wody i obszarów wodno-błotnych. {1.10}

RAPORT COP13 3.1 Czy sektor prywatny jest zachęcany do stosowania zasad i

wytycznych z dziedziny rozsądnego wykorzystywania (podręczniki Ramsar z zakresu rozsądnego korzystania z obszarów wodno-błotnych) w działaniach i inwestycjach dotyczących obszarów wodno-błotnych? {1.10.1} KRA 1.10.i

C = Częściowo

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach3.1 Dodatkowe informacje: Przedstawiciele sektora prywatnego są z reguły zapraszani do uczestniczenia w planowaniu ochrony i w ochronie obszarów wodno-błotnych oraz zachęcani do uczestnictwa w projektach. Zalecenia Konwencji Ramsar nie są jednak zazwyczaj bezpośrednio wykorzystywane w działaniach tego sektora.

3.2 Czy sektor prywatny podjął czynności lub działania z zakresu ochrony, rozsądnego wykorzystywania i zarządzania: {1.10.2} KRA 1.10.ii:

a) obszarami objętymi Konwencją Ramsarską ?b) wszystkimi obszarami wodno-błotnymi?

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach; X = Nieznane; Y = Nie

dotyczya) A = Takb) A = Tak

18

3.2 Dodatkowe informacje: Zarówno na obszarach objętych Konwencją Ramsarską, jak i na innych obszarach wodno-błotnych sektor prywatny podejmuje działania związane z ich ochroną. W ramach grantów celowych – dotacji z funduszy ochrony środowiska, bądź w ramach działalności wolontariackiej działają głównie organizacje społeczne, realizując projekty związane z ich renaturyzacją, ochroną czynną i bierną oraz monitoringiem i działalnością badawczą (p. np. odp. na pyt. 11.1, 12.1, 12.2) Angażowanie i motywowanie innych prywatnych użytkowników gruntów w ochronę i rozsądne wykorzystanie obszarów wodno-błotnych odbywa się m. in. za pomocą instrumentów wsparcia w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (p. odp. na pyt. 9.6), dzięki któremu otrzymują oni rekompensatę za mniej opłacalne, lecz sprzyjające siedliskom użytkowanie m.in. obszarów wodno-błotnych. Sektor prywatny jest także angażowany w realizację zadań ochronnych na obszarach chronionych Ramsar i innych obszarach mokradłowych w parkach narodowych poprzez dzierżawienie gruntów znajdujących się w zarządzie Skarbu Państwa. Dzierżawcy realizują głównie zadania wykaszania łąk i torfowisk, m.in. korzystając z dopłat w ramach pakietów 4 i 5 Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego. Prywatni użytkownicy realizują również inne niż wykaszanie zadania ochronne zapisane w planach ochrony i planach zadań ochronnych na obszarach chronionych jako wykonawcy zamówienia publicznego finansowanego ze środków administracji tych obszarów.

3.3 Czy podjęto działania mające na celu wdrożenie środków zachęcających do ochrony i rozsądnego korzystania z obszarów wodno-błotnych? {1.11.1} KRA 1.11.i

A = Tak

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach3.3 Dodatkowe informacje: Zarówno rolnicy, jak i hodowcy ryb mają możliwość uzyskania dopłat za podejmowanie pro-przyrodniczych działań. Rolnicy mogą występować o płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne PROW 2014-2020, które w całości lub w części rekompensują rolnikowi utracony dochód i dodatkowo poniesione koszty. Realizacja wymogów w ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego przekłada się na właściwe gospodarowanie na wilgotnych i zmiennowilgotnych łąkach, słonych pastwiskach, torfowiskach oraz siedliskach ptaków wodno-błotnych. Wsparcie w zakresie działań wodno-środowiskowych zostało także przewidziane w Programie Operacyjnym „Rybactwo i Morze” na lata 2014-2020. Brakuje nadal dopłat oraz mechanizmów systemowych wspierających naturalne retencjonowanie wód (p. też odp. na pyt. 9.3).

3,4 Czy podjęto działania mające na celu usunięcie niepożądanych stałych środków zniechęcających (perverse incentive measures), które zniechęcają do ochrony i rozsądnego korzystania z obszarów wodno-błotnych? {1.11.2} KRA 1.11.i

B = Nie

A = Tak; B = Nie; D = W planach; Z = Nie

dotyczy

19

3.4 Dodatkowe informacje: Zgodnie z art.188 ustawy z dnia 20 lipca 2017 roku Prawo wodne (tj. Dz. U. z 2017 r. poz. 1566) „utrzymywanie urządzeń wodnych należy do ich właścicieli i polega na eksploatacji, konserwacji oraz remontach w celu zachowania ich funkcji”. Na podstawie tego przepisu właściciele i użytkownicy gruntów, na których znajdują się rowy melioracyjne, są zobowiązani do ich regularnego udrożniania: wykaszania roślinności oraz wycinki drzew i krzewów ze skarp i dna rowów, wybierania namułów i usuwania zatamowań. Obowiązek ten odnosi się do wszystkich urządzeń melioracyjnych, w tym rowów, bez względu na potrzeby ich utrzymania i wpływ na warunki przyrodnicze, także na obszarach chronionych. Wiąże się to nierzadko ze szkodliwym wpływem na obszary mokradłowe oraz przyczynia się do przyspieszenia odpływu wód z terenów o dużym znaczeniu dla retencjonowania wód.

Cel 4. Obce gatunki inwazyjne oraz ścieżki ich introdukcji i ekspansji są zidentyfikowane i traktowane priorytetowo. Priorytetowe obce gatunki inwazyjne są kontrolowane bądź eliminowane, a rozwiązania w zakresie zarządzania są przygotowywane i wdrażane, aby zapobiec ich introdukcji i osiedleniu się.

RAPORT COP13

4,1 Czy kraj dysponuje inwentaryzacją obcych gatunków inwazyjnych, które obecnie lub potencjalnie mają wpływ na ekologiczny charakter obszarów wodno-błotnych? {1.9.1} KRA 1.9.i

C = Częściowo

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach

20

4.1 Dodatkowe informacje: Nie ma ogólnokrajowej inwentaryzacji występowania wszystkich inwazyjnych gatunków obcych występujących na terenach podmokłych. Prowadzony jest aktualizowany na bieżąco serwis internetowy na temat barszczy kaukaskich (Heracleum Sosnowskyi i H. mantegazzianum), które zagrażają głównie obszarom podmokłym - barszcz.edu.pl - gdzie znajduje się baza danych na temat ich występowania w Polsce. Wydana została także publikacja „Inwazyjne gatunki roślin ekosystemów mokradłowych Polski” (Klub Przyrodników, 2012). Szczegółowa inwentaryzacja (kartowanie) gatunków inwazyjnych jest wykonywana wybiórczo, szczególnie na niektórych obszarach chronionych (w tym w parkach narodowych będących obszarami Ramsar: Wigierski, Narwiański, Słowiński, Karkonoski, wybrane gatunki w Biebrzańskim PN). W monitoringu siedlisk i gatunków Natura 2000 - w tym siedlisk mokradłowych - prowadzonym w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wśród wskaźników znajdują się m.in. obce inwazyjne gatunki roślin. Dane te mogą być wykorzystane do szacowania zagrożeń obszarów wodno-błotnych, jednak nie w skali kraju, gdyż nie posiadają one jeszcze (p. odp. na pyt. 4.2 i 4.3) spójnej bazy danych.Na poziomie wszystkich siedlisk (nie tylko wodno-błotnych) Polska dysponuje listą roślin, zwierząt i grzybów gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r., Dz.U.2011.210.1260). Wydane zostały także dwie publikacje książkowe: „Gatunki obce w faunie Polski” (Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2011) i „Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych” (Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012). W ramach projektu POIS.02.04.00-00-0100/16-00 Opracowanie zasad kontroli i zwalczania inwazyjnych gatunków obcych wraz z przeprowadzeniem pilotażowych działań i edukacją społeczną, realizowane będzie zadanie polegające na określeniu stopnia inwazyjności dla 118 gatunków obcych występujących w Polsce, w tym 49 z listy UE. Analiza będzie bazowała na istniejących danych, w tym ww. danych i wynikach inwentaryzacji wymienionych powyżej oraz będzie określała stopień inwazyjności na podstawie danych wynikowych z odpowiedzi na pytania z protokołu Harmonia dla każdego gatunku (w tym oddziaływanie gatunku na środowisko przyrodnicze).

4.2 Czy krajowa polityka lub wytyczne dotyczące kontroli i zarządzania gatunkami inwazyjnymi zostały ustanowione bądź sprawdzone pod kątem obszarów wodno-błotnych? {1.9.2} KRA 1.9.iii

D = W planach

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach4.2 Dodatkowe informacje: Opracowania planowane do wykonania w ramach projektu POIS.02.04.00-00-0100/16-00 „Opracowanie zasad kontroli i zwalczania inwazyjnych gatunków obcych wraz z przeprowadzeniem pilotażowych działań i edukacją społeczną” będą zawierały analizy wpływu inwazyjnych gatunków na siedliska przyrodnicze, w tym także na siedliska podmokłe.

21

4.3 Ile gatunków inwazyjnych jest pod kontrolą działań z zakresu zarządzania?

C = CzęściowoE = #gatunków; F =

Mniej niż #; G = Ponad #; C =

Częściowo; X = Nieznane; Y = Nie

dotyczy 4.3 Dodatkowe informacje: (W przypadku odpowiedzi „Tak” proszę wpisać rok oraz źródło informacji):Działania mające na celu ograniczenie występowania gatunków inwazyjnych podejmowane są w skali lokalnej, głównie na terenach chronionych (parki narodowe, obszary Natura 2000, parki krajobrazowe i rezerwaty przyrody). Najintensywniej zwalczane są barszcze kaukaskie, na walkę z którymi fundusze przeznaczają lub pozyskują również samorządy oraz inne jednostki. W ramach projektu POIS.02.04.00-00-0100/16-00 Opracowanie zasad kontroli i zwalczania inwazyjnych gatunków obcych wraz z przeprowadzeniem pilotażowych działań i edukacją społeczną, realizowane będzie zadanie polegające na określeniu stopnia inwazyjności gatunków obcych wstępujących w Polsce w tym wskazaniu 10 gatunków priorytetowych, dla których zostaną opracowane plany wdrażania, metodologie zwalczania oraz przeprowadzenie działań pilotażowych. Wymienione kompleksowe działania zostaną przeprowadzone dla 10 priorytetowych gatunków, stanowiących największe zagrożenie dla rodzimej przyrody i gospodarki. W stosunku do pozostałych gatunków, w tym 49 gatunków z listy UE będą prowadzone działania w ramach systemu nadzoru dotyczącego inwazyjnych gatunków obcych, który zgodnie z zapisami art. 14 rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 1143/2014 w sprawie działań zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych „(…) gromadzi i rejestruje dane dotyczące występowania w środowisku inwazyjnych gatunków obcych za pomocą prowadzenia badań, monitorowania lub innych procedur (…)”. System ma powstać do 13.01. 2018 r.

4.4 Czy skuteczność programów kontroli obcych gatunków inwazyjnych na terenach wodno-błotnych została poddana ocenie?

D = W planachA = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach; X = Nieznane; Y = Nie

dotyczy4.4 Dodatkowe informacje: Skuteczność działań w zakresie kontroli i zwalczania gatunków inwazyjnych będzie mogła być badana dla priorytetowych 10 gatunków wskazanych w ramach projektu POIS.02.04.00-00-0100/16-00 Opracowanie zasad kontroli i zwalczania inwazyjnych gatunków obcych wraz z przeprowadzeniem pilotażowych działań i edukacją społeczną. Dla tych gatunków zostaną zbadane efekty działań pilotażowych (w zakresie ograniczenia, zwalczania). Ponadto na podstawie analizy dostępnych instrumentów prawnych, metodycznych i finansowych oraz zaplecza instytucjonalnego zostaną opracowane plany działania na rzecz inwazyjnych gatunków obcych w Polsce do 2030 r., którego głównym celem będzie ograniczenie negatywnego oddziaływania inwazyjnych gatunków obcych na różnorodność biologiczną oraz na gospodarkę i zdrowie człowieka.

Cel 2. Skuteczna ochrona i zarządzanie siecią obszarów objętych Konwencją Ramsarską

22

Cel 5. Ekologiczny charakter obszarów objętych Konwencją Ramsarską jest utrzymywany lub przywracany poprzez skuteczne planowanie i zintegrowane zarządzanie {2.1.}

RAPORT COP13

5,1 Czy krajowa strategia i priorytety zostały ustanowione w celu dalszego ustanawiania obszarów objętych Konwencją Ramsarską z wykorzystaniem Strategicznych Ram z zakresu Listy Ramsarskiej? {2.1.1} KRA 2.1.i

A = Tak

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach5.1 Dodatkowe informacje: Strategia ochrony obszarów wodno-błotnych w Polsce na lata 2006-2013 wraz z planem działań określiła potrzebę uzupełnienia polskiej listy obszarów Ramsar i wskazała typy mokradeł, które powinny być na tej liście uwzględnione. Wytyczne w tym zakresie wymagają aktualizacji. W chwili obecnej trzy obszary zgłoszone w 2015 roku oczekują na zatwierdzenie przez Sekretariat Konwencji. W kraju finalizowana jest procedura zgłoszenia trzech nowych obszarów Ramsar w regionie Karpat.

5.2 Czy baza danych obszarów Ramsar (Ramsar Sites Information Service) oraz i jej narzędzia narzędzia są stosowane w celu identyfikacji nowych Ramsar? {2.2.1} KRA 2.2.ii

B = Nie

A = Tak; B = Nie; D = W planach

5.2 Dodatkowe informacje: W celu typowania nowych obszarów Ramsar wykorzystuje się Ramy Strategiczne (Res. XI.8 Annex 2).

5.3 Jak wiele obszarów objętych Konwencją Ramsarską ma skutecznie wdrożony plan zarządzania? {2.4.1} KRA 2.4.i

E = 5 obszarów; E = #obszarów; F =

Mniej niż #; G = Ponad #; X = Nieznane; Y =

Nie dotyczy

5.4 Dla jak wielu obszarów objętych Konwencją Ramsarską z planem zarządzania taki plan jest realizowany? {2.4.2} KRA 2.4.i

E = 5 obszarówE = #obszarów; X = Nieznane; Y = Nie

dotyczy

5.5 Dla jak wielu obszarów objętych Konwencją Ramsarską efektywny plan zarządzania jest aktualnie realizowany (poza formalnymi planami zarządzania)? {2.4.3} KRA 2.4.i

E = 8 obszarówE = #obszarów; X = Nieznane; Y = Nie

dotyczy

23

5.3 - 5.5 Dodatkowe informacje: W Polsce nie sporządza się specjalnych planów ochrony dla obszarów Ramsar. Natomiast wszystkie te obszary objęte zostały krajowymi formami ochrony obszarowej (parki narodowe, rezerwaty przyrody) oraz europejską siecią Natura 2000, dla których zgodnie z Ustawą z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody sporządzane są plany zadań ochronnych albo plany ochrony: - dla 3 obszarów Natura 2000 mających status obszaru Ramsar skutecznie wdrożono plany zadań ochronnych (rezerwat przyrody Jezioro Drużno, rezerwat przyrody Jezioro Świdwie, rezerwat przyrody Jezioro Siedmiu Wysp), w tym jeden w latach 2015-2017 (rezerwat przyrody Jezioro Siedmiu Wysp)- dla 3 rezerwatów przyrody mających status obszaru Ramsar skutecznie wdrożono plany zadań ochronnych (rezerwat przyrody Jezioro Drużno, rezerwat przyrody Jezioro Karaś, rezerwat przyrody Stawy Milickie)Dla 7 obszarów będących parkami narodowymi oraz dla obszaru Jezioro Łuknajno zarządzanie planowane jest na podstawie zadań ochronnych, realizowanych w cyklu 2-3 letnim. Spośród nich, dla 5 parków narodowych (Biebrzańskiego, Poleskiego, Narwiańskiego i Karkonoskiego) oraz dla rezerwatu przyrody Jezioro Siedmiu Wysp sporządzono sporządzanie planów ochrony (w tym dla parków narodowych w latach 2015-2017), które nie zostały jeszcze wdrożone.

5.6 Czy wszystkie obszary objęte Konwencją Ramsarską zostały ocenione pod kątem skuteczności zarządzania (poprzez formalne plany zarządzania, jeśli takie istnieją, lub w inny sposób poprzez prowadzone działania z zakresu zarządzania właściwymi terenami wodno-błotnymi)? {1.6.2} KRA 1.6.ii

D = W planach

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach

5.6 Dodatkowe informacje: Plany ochrony lub długoterminowe (najczęściej 10-letnie) plany zadań ochronnych zawierają zapisy dotyczące monitorowania realizacji działań ochronnych. Dla obszarów, dla których wdrożono te dokumenty, a także po zatwierdzeniu sporządzonych planów (p. odp. na pyt. 5.3-5.4), możliwa będzie ocena skuteczności ich realizacji. Ocenie efektu ekologicznego podlegają także działania w ramach projektów czynnej ochrony przyrody, których realizacja każdorazowo wymaga uwzględnienia w zadaniach ochronnych dla danego obszaru chronionego.

5.7 Ile obszarów objętych Konwencją Ramsarską dysponuje międzysektorowymi komitetami zarządzającymi? {2.4.4} {2.4.6} KRA 2.4.iv

E = 0 obszarówE = #obszarów; F =

Mniej niż #; G = Ponad #; C = Częściowo; X =

Nieznane, Y = Nie dotyczy;

5.7 Dodatkowe informacje (Jeżeli co najmniej 1, proszę podać nazwę i oficjalny numer obszaru lub obszarów): W przypadku siedmiu obszarów (parki narodowe: Ujście Warty, Słowiński, Wigierski, Biebrzański, Narwiański, Poleski i Karkonoski) funkcjonują międzysektorowe ciała doradcze - Rady Naukowe Parków Narodowych, w których zasiadają m.in. przedstawiciele samorządów lokalnych. Obszar Ramsar Rezerwat przyrody „Stawy Milickie” posiada Zespół opiniodawczo-doradczy, powołany przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu, w którym zasiadają przedstawiciele nauki, praktyki, NGO, samorządów lokalnych, zarządców i właścicieli terenu. Ciała te nie mają funkcji zarządczej i rozstrzygania sporów zgodnie z KRA 2.4.iv.

24

5,8 Dla jak wielu obszarów objętych Konwencją Ramsarską został przygotowany opis ekologicznego charakteru (patrz Rezolucja X.15)? {2.4.5} {2.4.7} KRA 2.4.v

E=13 obszarów;E=# obszarów; F =

Mniej niż #; G = Ponad; C = Częściowo #; X = Nieznane; Y =

Nie dotyczy5.8 Dodatkowe informacje (Jeżeli co najmniej 1, proszę podać nazwę i oficjalny numer obszaru lub obszarów): Wszystkie polskie obszary Ramsar: 756. Biebrzański Park Narodowy1563. Jezioro Druzno284. Jezioro Karaś285. Jezioro Siedmiu Wysp166. Jezioro Łuknajno758. Stawy Milickie1564. Narwiański Park Narodowy1565. Poleski Park Narodowy757. Słowiński Park Narodowy1566. Subalpejskie torfowiska w Karkonoskim Parku Narodowym283. Jezioro Świdwie 282. Park Narodowy „Ujście Warty”1567. Wigierski Park NarodowyKażdy ustanowiony obszar Ramsar w Polsce objęty jest również inną prawną formą ochrony przyrody. Na etapie tworzenia każdej z tych form ochrony przyrody sporządzano dokładny opis walorów przyrodniczych tych obszarów wraz z ich charakterystyką ekologiczną. Aktualizacja charakterystyki ekologicznej jest elementem długookresowych planów ochrony obszarów chronionych stanowiących obszary Ramsar.

5.9 Czy dokonano jakiejkolwiek oceny skuteczności zarządzania obszarami objętymi Konwencją Ramsarską? {2.5.1} KRA 2.5.i

B = Nie

A = Tak; B = Nie; C = Niektóre obszary

5.9 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” lub „Niektóre obszary” proszę wpisać rok oceny i wykorzystane narzędzia (np. METT, Uchwała XII.15 oraz źródło informacji): Wszystkie Obszary Ramsar są jednocześnie objęte innymi formami ochrony przyrody (parki narodowe, rezerwaty przyrody, obszary Natura 2000), a sprawujący nadzór nad danym obszarem jest zobowiązany do prowadzenia ciągłego monitoringu podlegającego mu terenu. Organami nadzorującym są: w przypadku parków narodowych – dyrekcja parku narodowego i Minister Środowiska, zaś w przypadku rezerwatów przyrody i obszarów Natura 2000: Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska (RDOŚ), Urzędy Morskie (UM) i Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska (GDOŚ). W przypadku obszarów Natura 2000 prawo wymaga również okresowego raportowania ich stanu do GDOŚ. Ww. mechanizmy nie spełniają jednak kryteriów KRA 2.5.i (METT, Res. XII.15)

Cel 7. Na obszarach zagrożonych zmianą charakteru ekologicznego przeciwdziała się określono zagrożenia {2.6.}.

25

RAPORT COP137.1 Czy funkcjonują mechanizmy z zakresu informowania Władz

Administracyjnych o negatywnych zmianach wywołanych przez człowieka lub prawdopodobnych zmianach ekologicznego charakteru obszarów objętych Konwencją Ramsarską zgodnie z Artykułem 3.2? {2.6.1} KRA 2.6.i

A = Tak

A = Tak; B = Nie; C = Niektóre obszary; D

= W planach7.1 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” lub „Niektóre obszary” proszę

podsumować ustanowiony mechanizm lub mechanizmy): Wg ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, która reguluje także zasady odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku, w przypadku zagrożenia szkodą lub szkody, istnieje obowiązek zgłoszenia tego faktu regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska, które rozpoczynają tzw. procedurę szkodową. Szkodą w środowisku jest negatywna, mierzalna zmiana stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, oceniana w stosunku do stanu początkowego, która została spowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez działalność podmiotu korzystającego ze środowiska. Szkody mogą dotyczyć powierzchni ziemi, wód, gatunków chronionych lub siedlisk przyrodniczych. Ponadto, prawo wymaga okresowego raportowania stanu siedlisk i gatunków z załączników 1 i 2 Dyrektywy Siedliskowej oraz Dyrektywy Ptasiej w obszarach Natura 2000 (wszystkie polskie obszary Ramsar częściowo lub w całości pokrywają się z wyznaczonymi obszarami Natura 2000) do Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (Administration Authority).

7.2 Czy wszystkie przypadki negatywnych zmian wywołanych przez człowieka lub prawdopodobnych zmian ekologicznego charakteru obszarów objętych Konwencją Ramsarską zostały zgłoszone do Sekretariatu Konwencji zgodnie z Artykułem 3.2? {2.6.2} KRA 2.6.i

B = Nie

A = Tak; B = Nie; C = Niektóre przypadki;

O = Brak negatywnych zmian

7.2 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” lub „Niektóre przypadki” proszę wskazać, dla których obszarów objętych Konwencją Ramsarską Władze Administracyjne złożyły raporty zgodne z Artykułem 3.2 do Sekretariatu, oraz dla których obszarów takie raporty zmian lub prawdopodobnych zmian nie zostały jeszcze sporządzone):

7.3 W stosownych przypadkach, czy działania zostały podjęte w celu rozwiązania problemów, ze względu na które obszary chronione przez Konwencję znalazły się w rejestrze z Montreux, w tym żądanie Misji Doradczej w ramach Konwencji Ramsarskiej? {2.6.3} KRA 2.6.ii

Z = Nie dotyczy

A = Tak; B = Nie; Z = Nie dotyczy

7.3 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” proszę opisać podejmowane działania):

Cel 3. Rozsądne korzystanie ze wszystkich obszarów wodno-błotnych

26

Cel 8. Krajowe spisy terenów wodno-błotnych zostały zainicjowane, zrealizowane lub zaktualizowane, rozpowszechnione i wykorzystane do promowania ochrony i skutecznego zarządzania wszystkimi obszarami wodno-błotnymi {1.1.1} KRA 1.1.i

RAPORT COP13

8.1 Czy kraj dysponuje kompletną krajową inwentaryzacją terenów wodno-błotnych? {1.1.1} KRA 1.1.i

D = W planachA = Tak; B = Nie; C = W toku; D = W

planach8.1 Dodatkowe informacje: W kraju realizowane były i są liczne projekty, w ramach których gromadzone są informacje na temat zasięgu i stanu obszarów wodno-błotnych. Główne źródła informacji o rozmieszczeniu i stanie zachowania obszarów wodno-błotnych w Polsce to:- system GIS Mokradła: baza danych zawierająca informacje o mokradłach o powierzchni powyżej 1 ha (dokumentacje torfowe Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych z lat 1950-1984, uzupełniane i aktualizowane o opracowania wykonane w latach 90. XX w.). Szczegółowość danych w tej bazie to skala 1:100 000, a więc mają one charakter przeglądowy i wykorzystywane mogą być do analiz w odniesieniu do jednostek regionalnych lub w skali kraju- rejestr i mapa ekosystemów lądowych zależnych od wód, bazująca m.in. na danych z systemu GIS Mokradła, stworzona na potrzeby planowania zagospodarowania zasobów wód; materiał ten ma większą szczegółowość niż dane z GIS Mokradła, jednak ogranicza się do obiektów znajdujących się na obszarach Natura 2000- szczegółowe inwentaryzacje niektórych typów mokradeł: oligotroficznych jezior lobeliowych, torfowisk alkalicznych i nakredowych bałtyckich torfowisk wysokich- inwentaryzacje wybranych gatunków ptaków wodno-błotnych: kulika wielkiego, błotniaka, dubelta, zrealizowane w całym kraju- inwentaryzacje częściowe dotyczące np. wybranych grup gatunków zwierząt (takich jak płazy, gady, ptaki), niektórych cech hydrologicznych (np. właściwości wody, jej poziomu, właściwości fizycznych i chemicznych); niektóre z tych inwentaryzacji obejmują swoim zasięgiem duże fragmenty Polski (np. wojewódzwo mazowieckie i projekt ukierunkowany na identyfikację cennych przyrodniczo siedlisk w krajobrazie rolniczym), niektóre zaś mają zasięg lokalny (inwentaryzacje prowadzone przez urzędy marszałkowskie, regionalne dyrekcje ochrony środowiska, parki krajobrazowe, parki narodowe, etc.). Informacje o obszarach mokradłowych są też gromadzone w związku z monitoringiem działań rolnośrodowiskowych PROW 2007-2013 oraz PROW 2014-2020;

Należy przy tym dodać, iż prowadzone inwentaryzacje, z racji iż prowadzone są przez wiele jednostek w związku z różnymi potrzebami, nie są kompleksowe oraz nie zawsze są spójne metodycznie.

27

8.2 Czy kraj zaktualizował krajową inwentaryzację terenów wodno-błotnych w ostatnim dziesięcioleciu?

C1 = Częściowo;A = Tak; B = Nie; C

= W toku; C1 = Częściowo; D = W

planach; X = Nieznane; Y = Nie

dotyczy8.2 Dodatkowe informacje: Krajowa inwentaryzacja obszarów wodnobłotnych pośrednio została zaktualizowana podczas opracowania takich baz jak: Baza obszarów Natura 2000, Krajowy rejestr Form Ochrony Przyrody (geoserwis) oraz Mapa Podziału Hydrograficznego Polski (hydroportal). Baza danych GIS Mokradła jest materiałem referencyjnym, spójnym metodycznie i obejmującym swoim zasięgiem cały kraj, jednak wymagającym zarówno aktualizacji, jak i uszczegółowienia. Identyfikacja obszarów bądź obiektów wodno-błotnych prowadzona przy okazji różnych projektów (np. Identyfikacja cennych przyrodniczo siedlisk w krajobrazie rolniczym), przedsięwzięć (np. oceny oddziaływania na środowisko), programów (np. tzw. pakietów przyrodniczych (4 i 5) Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego) ma jedynie pośrednio charakter inwentaryzacji, gdyż dane te są zbierane niesystematycznie, są rozproszone, nie są zbierane celowo. Ich główną i podstawową wartością jest to, że mogą przyczyniać się do weryfikacji lokalizacji obiektów mokradłowych. Faktyczne inwentaryzacje ukierunkowane zarówno na identyfikację obiektów, jak i określanie ich stanu, zagrożeń etc., spójne pod względem stosowanych metod, analizy danych w skali całego kraju, zaplanowania i przeprowadzenia rozpoznania terenowego to projekty Klubu Przyrodników dotyczące torfowisk alkalicznych, torfowisk wysokich. Dane gromadzone podczas monitoringu efektów przyrodniczych programu rolnośrodowiskowego mają podobny charakter - jednolita metodyka, odpowiednia szczegółowość, precyzyjna lokalizacja w przestrzeni. Wadą tego monitoringu jest brak wyznaczania płatów siedlisk mokradłowych - jednostką odniesienia są działki ewidencyjne, na których rolnicy korzystają z dopłat rolnośrodowiskowych. Obszary wodno-błotne były także częściowo inwentaryzowane podczas sporządzania planów zadań ochronnych Natura 2000.

28

8.3 Czy inwentaryzacja terenów wodno-błotnych jest kontynuowana? {1.1.2} KRA 1.1.ii

C = CzęściowoA = Tak; B = Nie; C

= Częściowo; D = W planach

8.3 Dodatkowe informacje:Kontynuacja inwentaryzacji w rozumieniu realizacji projektów ukierunkowanych na poszerzanie wiedzy o siedliskach mokradłowych ma miejsce - plany dotyczące uzyskania środków na inwentaryzację torfowisk przejściowych, wielkoskalowe projekty wykorzystujące dane teledetekcyjne z misji Sentinel, wypracowanie narzędzi umożliwiających identyfikację siedlisk przyrodniczych na podstawie danych teledetekcyjnych (np. projekt realizowany w ramach programu Biostrateg pt.: Innowacyjne podejście wspierające monitoring nieleśnych siedlisk przyrodniczych Natura 2000 z wykorzystaniem metod teledetekcyjnych). Baza danych GIS Mokradła nie jest na bieżąco aktualizowana, nie można więc na jej podstawie wnioskować o zmianach i aktualnym stanie poszczególnych obiektów. Inwentaryzacja wybranych siedlisk przyrodniczych wykonywana jest na potrzeby pakietów przyrodniczych w ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego PROW 2014-2020, a następnie na wybranych działkach rolnych, na których znajdują się m.in. siedliska mokradłowe, prowadzony jest monitoring efektów przyrodniczych tego działania. Stale dokonywane są weryfikacje obszarów wodnobłotnych w ramach planów zarządzania obszarami chronionymi (plany ochrony i weryfikacja wiedzy o przedmiotach ochrony obszarów Natura 2000 w ramach realizacji planów zadań ochronnych). Cyklicznie, wraz z aktualizacjami planów gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy (co 5 lat) aktualizowany jest również wykaz obszarów przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, ustanowionych w ustawie o ochronie przyrody, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie (p. odp. na pyt. 12.1)

8,4 Czy dane i informacje z inwentaryzacji terenów wodno-błotnych są dostępne dla wszystkich zainteresowanych? {1.1.2} KRA 1.1.ii

A = TakA = Tak; B = Nie; C

= Częściowo; D = W planach

8.4 Dodatkowe informacje:Wyniki większości projektów, w ramach których wykonywano inwentaryzacje obszarów wodno-błotnych (p. odp. na pyt. 8.1) są publicznie dostępne w formie internetowych baz danych, publikacji książkowych (często dostępnych w wersji elektronicznej na stronach internetowych wykonawcy). Są one również udostepniane na wniosek zainteresowanego w ramach ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2016 r. poz. 1764, z późn. zm.) o dostępie do informacji publicznej i ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2017 r., poz. 1405, z późn. zm.).

29

8.5 Czy stan* obszarów wodno-błotnych w kraju uległ ogólnym zmianom w ciągu ostatnich trzech lat? {1.1.3}

a) obszary objęte Konwencją Ramsarskąb) wszystkie obszary wodno-błotne

Proszę opisać źródła informacji, o które odpowiedź została oparta, w zielonym oknie tekstowym poniżej. W przypadku wystąpienia różnic pomiędzy śródlądowymi i przybrzeżnymi obszarami wodno-błotnymi, proszę je opisać. Jeśli jest to możliwe, proszę opisać główne motory zmian.* „Stan” to ekologiczny charakter zdefiniowany w Konwencji

N = Pogorszenie; O = Brak Zmian; P =

Poprawa

a) O = Brak Zmianb) N = Pogorszenie

8.5 Dodatkowe informacje odnośnie do a) i/lub b): a) Na wiele obszarów Ramsar miała wpływ susza w roku 2015 , z kolei rok 2017 przyniósł

bardzo wysokie opady, co uzupełniło (przynajmniej na części obszarów) braki wody, przywracając równowagę . Brak jest danych, na podstawie których można stwierdzić, iż ew. zmiany mają charakter długofalowy.

b) Odpowiedź sformułowano na podstawie dostępnych wyników różnorodnych inwentaryzacji (m.in. wymienionych w odpowiedzi na pyt. 8.1), których wyniki w większości nie zostały jeszcze opracowane dla okresu raportowania. W ocenie tendencji zmian uwzględniono najaktualniejsze raporty.

- Państwowy Monitoring Środowiska: spośród 7 siedlisk mokradłowych monitorowanych w okresie raportowania (śródlądowe błotniste solniska z solirodkiem, naturalne dystroficzne zbiorniki wodne, rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników, zalewane muliste brzegi rzek, wilgotne wrzosowiska z wrzoścem bagiennym, łąki selernicowe i zdegradowane torfowiska wysokie zdolne do naturalnej lub stymulowanej regeneracji) stan 4 nie uległ zmianie, a 3 uległ pogorszeniu - dane z raportów monitoringu w roku 2016

- monitoring efektów przyrodniczych programu rolnośrodowiskowego: w przypadku siedlisk objętych monitoringiem (mechowiska, szuwary wielkoturzycowe i łąki wilgotne) w latach 2011-2015 zaznacza się pogorszenie warunków i niekorzystne tendencje związane z przesuszeniem, a w przypadku niektórych siedlisk - także z ekspansją niepożądanych gatunków obcych lub rodzimych;

Nie jest możliwe stwierdzenie różnic między śródlądowymi przybrzeżnymi obszarami wodno-błotnymi ze względu na brak wyodrębnionych danych na temat przybrzeżnych obszarów wodno-błotnych.

30

8.6 W oparciu o krajową inwentaryzację terenów wodno-błotnych, jeśli takowa jest dostępna, proszę podać punkt odniesienia(baseline figure) w kilometrach kwadratowych dla zakresu obszarów wodno-błotnych (zgodnie z definicją Konwencji Ramsarskiej) za rok 2017.

X = Nieznane

E = #km 2

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W planach; X =

Nieznane; Y = Nie dotyczy

8.6 Dodatkowe informacje: Jeżeli informacje są dostępne, proszę wskazać % zmian z zakresu obszarów wodno-błotnych w ostatnich trzech latach.

Biorąc pod uwagę rozdrobnienie przedsięwzięć związanych z inwentaryzacją mokradeł w Polsce (p. odp. na pyt. 8.1), podanie wartości referencyjnej ich powierzchni w skali kraju wymaga zebrania i przetworzenia danych w oparciu o ujednoliconą metodykę. Obecnie takie prace nie są prowadzone, dlatego mimo istnienia wartości dla pewnych siedlisk (p. poniżej), przyjęcie ich jako punkt odniesienia byłoby mało wiarygodne i trudne do zastosowania jako wartość prównawcza. Najbardziej aktualne i najlepiej opracowane dane w skali kraju odnoszą się do torfowisk, choć informacje o tym typie siedlisk są również niepełne i mają różną aktualność:

- powierzchnia torfowisk alkalicznych wynosi ok. 150 km2, w tym z charakterystyczną roślinnością 70-80 km2 (dane na podstawie inwentaryzacji z lat 2008-2011, zamieszczonej w Krajowym Programie Ochrony Torfowisk Alkalicznych: Wołejko et al. 2012)

- powierzchnia niezalesionych obiektów torfowiskowych o powierzchni powyżej 1 ha wynosi 13 220 km2 (ostatnia aktualizacja danych bez weryfikacji terenowej w latach 90. XX w.: Okruszko 1996, Dembek i in. 2000)

- powierzchnia typów siedliskowych lasu występujących na torfie wynosi 3 500 km2 (dane z 2015 wg Bazy Danych o Lasach: Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej)

Spośród powyższych wartości, jedynie pierwsza może być traktowana jako punkt referencyjny dla tego siedliska, do którego można się będzie odnieść w przyszłości w celu wykazania zmiany jego powierzchni w skali kraju.

Cel 9. Rozsądne wykorzystywanie obszarów wodno-błotnych jest wspomagane przez zintegrowany system zarządzania zasobami w odpowiedniej skali, między innymi na poziomie dorzecza lub wzdłuż strefy przybrzeżnej {1.3.}.

RAPORT COP13

9.1 Czy polityka dotycząca terenów wodno-błotnych (lub równoważny instrument) promująca rozsądne wykorzystywanie obszarów wodno-błotnych jest stosowana? {1.3.1} KRA 1.3.i(W przypadku odpowiedzi „Tak” proszę podać tytuł i datę wdrożenia polityki w zielonym oknie tekstowym)

D = W planach

A = Tak; B = Nie; C = W trakcie

przygotowania; D = W planach

31

9.1 Dodatkowe informacje: W wielu sektorowych dokumentach planistycznych zwrócono uwagę na ochronę oraz rozsądne wykorzystanie obszarów wodno-błotnych. Jest to np. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, Program Wodno-Środowiskowy Kraju i Plany Gospodarowania Wodami na obszarach dorzeczy (związane z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej UE) , gdzie jest mowa m.in. o rozsądnym wykorzystaniu obszarów wodno-błotnych. Jest ono stosowane przede wszystkim na obszarach chronionych, m.in. poprzez wdrażanie planów ochrony i plany zadań ochronnych dla obszarów chronionych (parków narodowych, rezerwatów przyrody, obszarów Natura 2000).

Krajowa Strategia Ochrony Obszarów Wodno-Błotnych wraz z planem działań na lata 2006-2013 nie została zaktualizowana. Ma to głównie związek z wystarczającym planowaniem ochrony obszarów chronionych pokrywających się z obszarami Ramsar.

9.2 Czy zmiany w istniejących aktach prawnych są dokonywane, aby odzwierciedlić zobowiązania Konwencji Ramsarskiej? {1.3.5} {1.3.6}

B = NieA = Tak; B = Nie; C =

W toku; D = W planach

9.2 Dodatkowe informacje: Zobowiązania Konwencji Ramsarskiej są odzwierciedlane w niektórych aktach prawnych. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, każda inwestycja z zakresu utrzymania wód oraz mogąca wpływać na stosunki wodne prowadzona na obszarach chronionych oraz w obrębie cieków naturalnych wymaga zgłoszenia do właściwego regionalnego dyrektora ochrony środowiska, który może nałożyć obowiązek uzyskania decyzji o warunkach prowadzeniu działań. W przypadkach, gdy planowana inwestycja może znacząco wpływać na obszary Natura 2000 (w tym na tereny mokradłowe), regionalny dyrektor ochrony środowiska może nałożyć obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszar Natura 2000. Jednak w ustawie z dnia 20.07.2017 r. Prawo wodne, wprowadzono możliwość rozpoczęcia inwestycji przed ukończeniem procedur oceny oddziaływania na środowisko. Ustawa ta wprowadza zmiany także w Prawie Ochrony Środowiska i innych ustawach.

9.3 Czy systemy kierowania i zarządzania zasobami wodnymi kraju traktują obszary wodno-błotne jako naturalną infrastrukturę wodną będącą integralną częścią systemu zarządzania zasobami wodnymi na poziomie dorzecza? {1.7.1} {1.7.2} KRA 1.7.ii

B = Nie

A = Tak; B = Nie; D = W planach

9.3 Dodatkowe informacje: Obszary wodno-błotne są postrzegane jako element naturalnej retencji wodnej, stąd uznawana jest konieczność ich ochrony, np. na poziomie ogólnych planów gospodarowania wodami w dorzeczach. W aktualnym cyklu planistycznym włączono wymogi ochrony obszarów wodno-błotnych, jednak nie jako naturalną infrastrukturę wodną będącą integralną częścią zarządzania zasobami wodnymi. Głównym narzędziem zarządzania zasobami wodnymi, uwzględnionym w działaniach przeznaczonych do realizacji w planach zarządzania ryzykiem powodziowym i planach gospodarowania wodami w dorzeczach są inwestycje infrastrukturalne. W bardziej szczegółowych dokumentach planistycznych identyfikuje się niekiedy konkretne obiekty mokradłowe jako zwiększające retencję w zlewni (np. Analiza wielokryterialna możliwości realizacji obiektów małej retencji w dorzeczu Wisły Środkowej z uwzględnieniem retencji gruntowej” wykonanej w ramach „Programu Bezpieczeństwa Powodziowego w Regionie Wodnym Wisły Środkowej”).

9.4 Czy wiedza i narzędzia z zakresu komunikacji, edukacji, uczestnictwa i świadomości (CEPA) zostały włączone do systemu planowania i zarządzania zlewnią/dorzeczem (patrz Rezolucja X.19)? {1.7.2} {1.7.3}

A = Tak

A = Tak; B = Nie; D = W planach

32

9.4 Dodatkowe informacje: Rezolucja X.19 nie jest wdrożona bezpośrednio, ale częściowo wdrażane są działania wpisujące się w podejście które zawiera. Zgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej, plany gospodarowania wodami w dorzeczach, plany zarządzania ryzykiem powodziowym i plany przeciwdziałania skutkom suszy podlegają konsultacjom społecznym (w przypadku pierwszych dwóch dokumentów, trwającym minimum 6 miesięcy). W planach gospodarowania wodami uwzględniono działania edukacyjno-promocyjne (w ramach programu działań) z przypisaniem do całego kraju, poszczególnych dorzeczy czy zlewni jednolitych części wód. Mimo że nie dotyczą one wprost obszarów wodno-błotnych, odnoszą się do zrównoważonego gospodarowania wodami, z uwzględnieniem wymagań obszarów podmokłych. Należy dalej pracować nad wzmocnieniem świadomości dot. potrzeby ochrony mokradeł.

9.5 Czy kraj ustanowił politykę lub wytyczne mające na celu zwiększenie roli obszarów wodno-błotnych w zakresie łagodzenia lub przystosowywania do zmian klimatu? {1.7.3} {1.7.5} KRA 1.7.iii

C = Częściowo

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach9.5 Dodatkowe informacje: Jednym z kierunków działań zawartych w Strategicznym planie adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 (przygotowany przez Ministerstwo Środowiska i przyjęty przez Radę Ministrów w październiku 2013 r.) jest odpowiednie ukierunkowanie działań związanych z ochroną różnorodności biologicznej i gospodarką leśną w kontekście zmian klimatu. Strategiczny plan zawiera takie sformułowania jak: „z punktu widzenia ochrony siedlisk najistotniejsze są działania związane z utrzymaniem obszarów wodno-błotnych i ich odtwarzaniem wszędzie tam, gdzie jest to możliwe”, działania „kontynuacja programu ochrony gleb przed erozją, kontynuowanie i rozszerzanie programu małej retencji i retencji glebowej zwłaszcza w lasach i użytkach zielonych” oraz wnioski i rekomendacje zalecające poszerzenie badań na obszarach szczególnie wrażliwych na zmiany klimatu czyli m. in. na terenach podmokłych, w dolinach rzek i na wybrzeżu, zrównoważone zarządzanie mokradłami oraz obszarami zalewowymi rzek w celu utrzymania właściwego przepływu wody i jej jakości. Rola obszarów wodno-błotnych została zauważona w Planach przeciwdziałania skutkom suszy w regionach wodnych.

9.6 Czy kraj sformułował plany lub projekty mające na celu podtrzymanie i wzmacnianie roli obszarów wodno-błotnych we wspieraniu oraz utrzymywaniu żywotnych (viable)systemów rolniczych? {1.7.4} {1.7.6} KRA 1.7.v

A = Tak

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach

33

9.6 Dodatkowe informacje: Dodatkowe informacje: Jednym z celów Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2014-2020 jest wspieranie ochrony cennych siedlisk przyrodniczych (w tym siedlisk mokradłowych) na obszarach Natura 2000 oraz poza nimi, a także poprawa gospodarki wodnej oraz promowanie racjonalnego stosowania nawożenia i pestycydów. W Działaniu rolno-środowiskowo-klimatycznym PROW na lata 2014-2020 przewidziane jest także wsparcie dla rolników za użytkowanie terenów rolniczych sprzyjające zachowaniu siedlisk cennych przyrodniczo. Ponadto, wśród celów szczegółowych PROW jest m.in. promowanie w rolnictwie i leśnictwie ochrony ekosystemów pochłaniających dwutlenek węgla, w tym torfowisk. Działania takie są też przewidziane w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych oraz w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko, gdzie możliwe jest uzyskanie środków na ochronę siedlisk i odtwarzanie naturalnych rzek. Przykłady projektów:1) projekt ochrony ekosystemów zależnych od wód realizowany w ramach POIŚ przez GDOŚ w całym kraju 2) Restytucja łąk zalewowych na warszawskim odcinku OSOP Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły - odtworzono 60 ha łąk zalewowych na zdegradowanych obszarach ruderalnych3) Przywrócenie właściwego stanu ochrony podmokłych łąk i pastwisk w wybranych obszarach Natura 2000 w Polsce północnej, zrealizowany przez stowarzyszenie Ptaki Polskie4) Innowacyjne podejście wspierające monitoring nieleśnych siedlisk przyrodniczych Natura 2000 z wykorzystaniem metod teledetekcyjnych, realizowany przez MGGP Aero w konsorcjum z jednostkami naukowymi.

W sposób pośredni podtrzymaniu i wzmacnianie roli obszarów wodno-błotnych we wspieraniu oraz utrzymywaniu żywotnych (viable) systemów rolniczych miały realizowane na terenach leśnych w latach 2007-2015 programy „Przeciwdziałanie skutkom odpływu wód opadowych na terenach górskich. Zwiększenie retencji i utrzymanie potoków oraz związanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie" oraz „Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych". Działania zrealizowane w projekcie przyczyniają się do zatrzymania nadmiaru wód opadowych na terenach leśnych, spłaszczenia fali powodziowej w niższych partiach zlewni oraz spowalnianie spływu wód wezbraniowych, odtworzenia naturalnych warunków wodnych torfowisk i mokradeł oraz podtrzymania poziomu wód gruntowych i podziemnego zasilania źródlisk.

9.7 Czy badania mające na celu przekazywanie informacji na temat obszarów wodno-błotnych na potrzeby polityk i planów zostały podjęte w kraju w zakresie:

a) interakcji między rolnictwem a terenami wodno-błotnymi b) zmian klimatuc) wyceny usług ekosystemu

{1.6.1} KRA 1.6.i

A = Tak; B = Nie; D = W planach

a) A = Takb) A = Takc) A = Tak

34

9.7 Dodatkowe informacje: W latach 2015-2017:a) Szereg publikacji w tym zakresie powstał w ramach projektu „Ochrona różnorodności gatunkowej cennych przyrodniczo siedlisk na użytkach rolnych na obszarach Natura 2000 w woj. lubelskim” (KIK/25), realizowanego w dolinach rzecznych woj. lubelskiego, m.in.: - "Rekomendacje zmian w programie rolnośrodowiskowym"- "Metodyka tworzenia systemu monitoringu efektów bioróżnorodnościowych programu rolnośrodowiskowego".PROW podlega ocenom zgodnie z przepisami UE. Dodatkowo, dla Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego prowadzone są systematyczne badania, w tym „Monitoring efektów przyrodniczych”, obejmujący m. in. siedliska mokradłowe. Raporty z monitoringu, zawierające m.in. rekomendacje na potrzeby polityk i programów są przekazywane są do MRiRW.b) W trakcie realizacji są międzynarodowe projekty „Ograniczenie emisji CO2 poprzez renaturyzację torfowisk na Nizinie Wschodnio i Środkowoeuropejskiej”, którego polskim partnerem jest Klub Przyrodników, oraz "Repeat" (Restoration and prognosis of PEAT formation in fens - linking diversity in plant functional traits to soil biological and biogeochemical processes), w Polsce realizowany przez Wydział Biologii Uniwersytetu Warszawskiego. Na Wydziale Biologii UW zrealizowano także projekt "Miracle" na temat roli nieprzekształconych torfowisk w akumulacji węgla oraz odwodnionych w ich emisji.c) Zakończono opracowanie "Mapowanie i ocena ekosystemów i ich usług w Polsce" (sporządzone przez UNEP/GRID na zlecenie Ministerstwa Środowiska), w którym uwzględniona jest również rola obszarów wodno-błotnych.

9.8 Czy kraj złożył wniosek o akredytację miasta terenów wodno-błotnych w ramach Konwencji Ramsarskiej zgodnie z Uchwałą XII.10?

B = NieA = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach9.8 Dodatkowe informacje: (W przypadku odpowiedzi „Tak” proszę wpisać, ile wniosków zostało złożonych):

Cel 10. Tradycyjna wiedza na temat innowacji i praktyk społeczności rdzennych i lokalnych ważnych dla rozsądnego wykorzystywania obszarów wodno-błotnych oraz tradycyjnego wykorzystywania zasobów terenów wodno-błotnych jest udokumentowana, przestrzegana, zgodna z przepisami krajowymi i właściwymi zobowiązaniami międzynarodowymi oraz w pełni zintegrowana i odzwierciedlona we wdrażaniu Konwencji z pełnym i skutecznym udziałem rdzennych i lokalnych społeczności na wszystkich stosownych poziomach.

RAPORT COP13

10.1 Czy podstawowe zasady uwzględniające wartości kulturowe obszarów wodno-błotnych, w tym tradycyjną wiedzę na temat skutecznego zarządzania obszarami (zgodnie z Rezolucją VIII.19) są wykorzystywane lub stosowane? (Działanie 6.1.2/6.1.6)

A = Tak

A = Tak; B = Nie; C = W trakcie

przygotowania; C1 = Częściowo; D = W

planach; X = Nieznane; Y = Nie

dotyczy

35

10.1 Dodatkowe informacje: Wartości kulturowe oraz tradycyjna wiedza na temat skutecznego zarządzania obszarami są uwzględniane w instrumentach planistycznych (plany ochrony, plany zadań ochronnych) oraz wdrażających działania ochronne (np. wsparcie beneficjentów stosujących praktyki i metody gospodarowania sprzyjające utrzymaniu cennych siedlisk w ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego PROW 2014-2020). Ochrona siedlisk i gatunków będących przedmiotami ochrony obszarów Natura 2000 opiera się na tradycyjnych metodach zarządzania terenem (np. późniejszy termin koszenia podmokłych łąk, używanie lekkiego sprzętu lub koszenie ręczne, odpowiednie uwodnienie siedlisk - utrzymanie wysokiego poziomu wody, pozostawianie fragmentów niekoszonych, etc.). Praktyki te są raczej efektem badań naukowych nad wpływem różnych praktyk na cenne gatunki i siedliska (p. odp. na pyt 10.4) niż bezpośrednich konsultacji tych metod z mieszkańcami obszarów (Action 6.1.2.). W szczególności, praktyki takie promowane są na obszarach chronionych będących obszarami Ramsar, gdzie grunty Skarbu Państwa są często dzierżawione prywatnym użytkownikom: - Biebrzański Park Narodowy (koszenie, w tym koszenie ręczne, układanie w stogi zamiast mechanicznego belowania), - Słowiński Park Narodowy - ekstensywny wypas oraz wykaszanie łąk przezlokalnych dzierżawców. Na terenie Słowińskiego PN zachowane zostało również tradycyjnerybactwo kulturowe (rybactwo śródlądowe oraz rybołówstwo przybrzeżne). Narzędziapołowowe wykonywane są w tradycyjny sposób. SPN odnowił budynki takie jakCzerwona Szopa oraz Dom Latarnika związane z tradycyjnym rybactwem.- Park Narodowy "Ujście Warty" (wypas i produkcja biomasy dla zwierząt - letnie pastwiska, koszenie na powierzchni 5 tys. ha), - Narwiański Park Narodowy ,- Poleski Park Narodowy (odrestaurowano większość starych krzyży przydrożnych i cmentarzy; w raportowanym okresie powstały kłody bartne oraz aleje przydrożne obsadzone drzewami owocowymi).

10.2 Czy badania (case studies), uczestnictwo w projektach lub udane doświadczenia z zakresu aspektów kulturowych obszarów wodno-błotnych zostały zestawione zgodnie z Rezolucją VIII.19 i IX.21? (Działanie 6.1.6)

A = TakA = Tak; B = Nie; C =

W trakcie przygotowania; D =

W planach10.2 Dodatkowe informacje: (Jeśli tak, proszę wskazać badania lub projekty dokumentujące informacje i doświadczenia dotyczące kultury i obszarów wodno-błotnych). Przykłady publikacji i projektów uwzględniających aspekty kulturowe, głównie tradycyjne rolnicze użytkowanie obszarów wodno-błotnych: - publikacje w ramach projektu KIK/25 (Kodeks Dobrych Praktyk Rolniczych Sprzyjających Bioróżnorodności, filmy promujące rolnictwo przyjazne przyrodzie, opracowania dotyczące wpływu praktyk rolniczych na ptaki, prostoskrzydłe, cenne gatunki flory gruntów ornych); - poradnik "Możliwość zagospodarowania siana późno skoszonego, pochodzącego z ochrony wybranych siedlisk w obszarach Natura 2000, na rzecz zmniejszenia kosztów ogrzewania obiektów użyteczności publicznej. Studium przypadku z Województwa Dolnośląskiego", - raporty końcowe oraz raporty dla laików projektów LIFE, których działania opierały się na tradycyjnych metodach użytkowania obszarów wodno-błotnych (koszeniu ręcznym i/lub mozaikowym, wypasie, etc.).Wiele takich publikacji powstało także poza okresem raportowania (w latach wcześniejszych).

36

10.3 Czy wytyczne mające na celu ustanowienie i wzmocnienie uczestnictwa lokalnych społeczności i rdzennej ludności w zarządzaniu obszarami wodno-błotnymi są wykorzystywane lub stosowane? (Rezolucja VII. 8) (Działanie 6.1.5)

A = TakA = Tak; B = Nie; C =

W trakcie przygotowania; D =

W planach10.3 Dodatkowe informacje: (W przypadku odpowiedzi „tak” proszę wskazać sposób użycia lub zastosowania wytycznych) Udział ludności lokalnej jest zapewniany w procesie planowania zarządzania obszarami chronionymi, w tym obszarami Ramsar (p. odp. na pyt. 11.3).

10.4 Tradycyjna wiedza i praktyki w zakresie zarządzania dotyczące rozsądnego wykorzystywania obszarów wodno-błotnych zostały udokumentowane, a ich stosowanie promowane (Działanie 6.1.2)

A = TakA = Tak; B = Nie; C =

W trakcie przygotowania; D =

W planach10.4 Dodatkowe informacje: W kraju wydawane są liczne publikacje promujące gospodarowanie przyjazne przyrodzie, oparte na tradycyjnym użytkowaniu, w tym na obszarach wodno-błotnych. Są one wydawane zarówno w ramach projektów jak i jako osobne wydawnictwa (przykłady podano w odpowiedzi na pytanie 10.2). Tradycyjne praktyki są także promowane w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich: są one uwzględnione w wymogach pakietów przyrodniczych chroniących m.in. siedliska mokradłowe (torfowiska, podmokłe łąki) oraz siedliska ptaków wodno-błotnych.

Cel 11. Funkcje, usługi i zalety terenów wodno-błotnych są szeroko demonstrowane, dokumentowane i rozpowszechniane. {1.4.}

RAPORT COP13

11.1 Czy przeprowadzono ocenę korzyści/usług ekosystemowych obszarów Ramsar oraz innych terenów wodno-błotnych? {1.4.1} KRA 1.4.ii

C1 = CzęściowoA = Tak; B = Nie; C =

W trakcie przygotowania; C1 =

Częściowo; D = W planach; X =

Nieznane; Y = Nie dotyczy

37

11.1 Dodatkowe informacje: (W przypadku odpowiedzi „Tak” lub „Częściowo” proszę wpisać ilość obszarów chronionych przez Konwencję oraz ich nazwy):

W okresie raportowania zrealizowano: - "Mapowanie i ocena ekosystemów i ich usług w Polsce" (opracowanie UNEP/GRID na zlecenie Ministerstwa Środowiska) - opracowanie uwzględniające m.in. ekosystemy mokradłowe (wg typologii ekosystemów opracowanej przez EUNIS)- projekt "Usługi ekosystemów na obszarach cennych przyrodniczo z perspektywy różnych grup interesariuszy", realizowany na 5 wybranych obszarach Natura 2000 w Polsce, w tym na mokradłowym obszarze Bagno Całowanie

W poprzednim okresie raportowania, w 2014 r., na zlecenie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska opracowano ekspertyzę pt. „Wycena usług ekosystemowych dla obszaru Ramsar: Wigierski Park Narodowy”. Komponent dotyczący usług ekosystemowych związanych z magazynowaniem węgla i ich utraty związanej z emisją gazów cieplarnianych jest również elementem publikacji Klubu Przyrodników dotyczącej akumulacji i emisji węgla przez torfowiska, wydanej w 2014 roku w ramach projektu "Ochrona torfowisk alkalicznych (7230) w młodoglacjalnym krajobrazie Polski północnej".

11.2 Czy programy lub projekty w zakresie terenów wodno-błotnych, które przyczyniają się do zmniejszenia ubóstwa lub poprawy bezpieczeństwa żywności i wody, zostały wprowadzone? {1.4.2} KRA 1.4.i

C = Częściowo

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach; X = Nieznane; Y = Nie

dotyczy11.2 Dodatkowe informacje: Wdrażane programy i projekty dla ochrony obszarów wodno-błotnych mają pośredni wpływ na redukcję ubóstwa (nowe miejsca pracy) oraz bezpieczeństwo wody i żywności (poprawa ogólnych warunków ekologicznych).

38

11.3 Czy wartości społeczno-gospodarcze obszarów wodno-błotnych zostały uwzględnione w planowaniu zarządzania obszarami chronionymi przez Konwencję oraz innymi terenami wodno-błotnymi? {1.4.3} {1.4.4} KRA 1.4.iii

A = Tak

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach11.3 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” lub „Częściowo” proszę wpisać, jeśli to możliwe, ilość obszarów chronionych przez Konwencję oraz ich nazwy): Plany ochrony i plany zadań ochronnych dla obszarów chronionych, w tym tych, w których znajdują się obszary Ramsar, sporządzane są w sposób uspołeczniony. Oznacza to, że wszyscy zainteresowani życiem i gospodarowaniem na tym obszarze mają możliwość tworzenia i wdrażania tego dokumentu. W praktyce oznacza to, że poza aspektami przyrodniczymi pod uwagę bierze się też tradycyjne sposoby gospodarki człowieka oraz inne potrzeby mieszkańców tych obszarów. Parki narodowe na dużych powierzchniach dzierżawią grunty, których odpowiednie użytkowanie rolnicze (głównie wykaszanie) jest niezbędne do utrzymania siedlisk przyrodniczych i gatunków, w tym wodno-błotnych. Ekstensywne użytkowanie cennych siedlisk przyrodniczych poza obszarami chronionymi wspierane jest w ramach pakietów przyrodniczych Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego PROW 2014-2020 (p. odp. na pyt. 9.6, 3.2), co pozwala łączyć korzyści finansowe i gospodarcze z ich ochroną przyrody. Większość obszarów Ramsar, w szczególności tych będących parkami narodowymi, ma rozwiniętą infrastrukturę turystyczną, co z jednej strony kanalizuje ruch turystyczny w miejsca, gdzie nie szkodzi to przyrodzie, a z drugiej odpowiada na potrzeby społeczne turystycznego wykorzystania obszarów chronionych i dobrze zachowanej przyrody, przynosząc jednocześnie dochody miejscowej ludności.

11.4 Czy wartości kulturowe obszarów wodno-błotnych zostały uwzględnione w planowaniu zarządzania obszarami Ramsar oraz innymi terenami wodno-błotnymi? {1.4.3} {1.4.4} KRA 1.4.iii

A = Tak

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach11.4 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” lub „Częściowo” proszę wpisać, jeśli to możliwe, ilość obszarów Ramsar oraz ich nazwy): Zgodnie z obowiązującą legislacją, walory kulturowe, w tym walory kulturowe mokradeł, uwzględnia się podczas opracowywania planów ochrony parków narodowych, łącznie z tymi, które stanowią jednocześnie obszary Ramsar, jak: Park Narodowy „Ujście Warty”, Słowiński PN, Wigierski PN, Biebrzański PN, Narwiański PN, Poleski PN (przypadku obszaru Ramsar Subalpejskie torfowiska Karkonoskiego PN wartości kulturowe nie występują). Przykładowo, w planie ochrony Poleskiego Parku Narodowego zostały uwzględnione tradycyjne formy gospodarowania (tj. wypas), zapisano opracowanie i stosowanie wzornika zabudowy regionalnej i ogrodów przydomowych oraz sporządzono projekt tradycyjnej zagrody poleskiej.

Cel 12. Renaturyzacja zdegradowanych obszarów wodno-błotnych jest w toku, a priorytet otrzymały obszary wodno-błotne, które są istotne dla ochrony różnorodności biologicznej, zmniejszenia ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, źródła utrzymania, adaptacji i łagodzenia zmian klimatycznych i/lub bytowych. {1.8.}

RAPORT COP13

C = Częściowo;

39

12.1 Czy priorytetowe obszary wodno-błotne przeznaczone do renaturyzacji zostały określone? {1.8.1} KRA 1.8.i

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach; X = Nieznane; Y = Nie

dotyczy 12.1 Dodatkowe informacje: Sporządzono kilka opracowań zawierających takie zestawienie obszarów przeznaczonych do renaturyzacji:- W Krajowym Programie Ochrony torfowisk alkalicznych, dla każdego torfowiska alkalicznego w Polsce zaproponowano m.in. wskazania do renaturyzacji (publikacja nie zawiera priorytetyzacji obiektów pod kątem potrzeb renaturyzacji, jednak zostały w niej wyszczególnione najcenniejsze lokalizacje tego siedliska w Polsce). - Ochronę kilku typów mokradeł (torfowisk, łęgów, starorzeczy, borów bagiennych i jezior) poprzez m.in. przywrócenie/polepszenie właściwych warunków hydrologicznych i odtwarzanie siedlisk uwzględniają także prowadzone na obszarach Natura 2000 działania w ramach PAF (Prioritised Action Frameworks), których celem jest koncentracja aktywności i środków finansowych dla osiągnięcia celów priorytetowych. PAF nie wskazują co prawda konkretnych obszarów działań, jednak określają powierzchnię, na jakiej powinny być wdrażane, oraz źródła ich finansowania. - Na zlecenie KZGW w roku 2009 sporządzono opracowania „Ekosystemy lądowe pozostające w dynamicznych relacjach z wodami podziemnymi i powierzchniowymi dla obszarów dorzeczy w Polsce (z wyłączeniem regionu wodnego Warty)” oraz „Charakterystyka regionu wodnego Warty - ekosystemy lądowe pozostające w dynamicznych relacjach z wodami podziemnymi i powierzchniowymi” , które stanowiły podstawę do opracowania wykazu obszarów przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, ustanowionych w ustawie o ochronie przyrody, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie oraz stosownej warstwy przestrzennej, który znalazł się w planach gospodarowania wodami dla obszarów dorzeczy zatwierdzonych w 2011 r. Wykaz został rozbudowany podczas aktualizacji planów gospodarowania wodami w 2016 r.- regionalne zarządy melioracji i urządzeń wodnych w Poznaniu i Krakowie wykonały inwentaryzację ekosystemów wodnych zdegradowanych przez eksploatację zasobów wodnych w celu zaplanowania i realizacji przedsięwzięć związanych z ich odbudową zgodnie z art. 240 ust.2 p. 15 ustawy Prawo wodne; inwentaryzacje takie są planowane do realizacji w roku 2018 przez RZGW w Gdańsku i Szczecinie.- Podczas sporządzania planów ochrony i planów zadań ochronnych dla obszarów chronionych, identyfikowane są niekiedy obiekty lub obszary wymagające renaturyzacji.

12.2 Czy programy, plany lub projekty renaturyzacji/rehabilitacji obszarów wodno-błotnych zostały skutecznie wdrożone? {1.8.2} KRA 1.8.i

A = Tak

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach; X = Nieznane; Y = Nie

dotyczy

40

12.2 Dodatkowe informacje: (W przypadku odpowiedzi „Tak” lub „Częściowo” proszę wpisać, jeżeli to możliwe, zakres zrenaturyzowanych obszarów wodno-błotnych): W Polsce zrealizowano oraz realizuje się wiele projektów ochrony czynnej ukierunkowanych na ochronę terenów wodno-błotnych. Nie dla wszystkich projektów przerowadzonych w latach 2015-2017 przeprowadzono ocenę skuteczności, zaś niektóre są w trakcie realizacji. Są to m.in.: - Ochrona siedlisk mokradłowych doliny Górnej Biebrzy - projekt w trakcie realizacji, brak oceny skuteczności- Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap II - z przeprowadzonego w 2016 r. monitoringu wód podziemnych widać poprawę uwodnienia na obszarach sąsiadujących;- Restytucja i zachowanie ekosystemów nieleśnych w Słowińskim Parku Narodowym oraz Ochrona wybranych siedlisk i gatunków priorytetowych Ostoi Słowińskiej PLH220023 i Pobrzeża Słowińskiego PLB220003 - najważniejsze efekty to zwiększenie uwodnienia torfowisk wysokich oraz zmniejszenie fragmentacji siedlisk nieleśnych, istotnych dla ptaków wodno-błotnych- Ograniczenie emisji CO2 poprzez renaturyzację torfowisk na Nizinie Wschodnio- i Środkowoeuropejskiej - projekt w trakcie realizacji, brak oceny skuteczności- Czynna ochrona zagrożonych gatunków i siedlisk na obszarze Natura 2000 "Ostoja Wigierska" - projekt w trakcie realizacji, brak oceny skuteczności- Ochrona siedlisk i gatunków terenów nieleśnych zależnych od wód - projekt w trakcie realizacji, brak oceny skuteczności- W latach 2014 – 2015 przeprowadzono monitoring przyrodniczy projektu pt. „Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie przyczynom powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych” realizowanego w latach 2007 – 2013 na terenie Nadleśnictwa Maskulińskie, który potwierdził korzystny wpływ projektu na przywrócenie właściwych stosunków wodnych na terenach zdegradowanych oraz zachowanie różnorodności biologicznej w siedliskach wodno–błotnychNa terenach leśnych administrowanych przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe realizowane są liczne działania związane z gospodarką wodną w ramach zwiększania retencji wody w lasach, poprzez budowę obiektów melioracyjnych spowalaniających spływ powierzchniowy wód i podtrzymanie korzystnych warunków siedliskowych na terenach podmokłych. W ramach tych działań, w roku 2016 zakończono m.in. wielkoskalowy projekt „Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych”, realizowany w całym kraju. Skuteczność tych działań jest zazwyczaj mierzona ilością zretencjonowanej wody. W ramach tego i innych przedsięwzięć, w okresie raportowania wykonano co najmniej 5000 obiektów magazynujących ok. 40 mln. m 3 wody. Należy zaznaczyć, że wśród realizowanych w ramach tych projektów urządzeń hydrotechnicznych znajdują się także obiekty nie zawsze bezpośrednio związane z ochroną obszarów mokradłowych (np. zbiorniki retencyjne) lub przyspieszające spływ wody (np. wodospusty, kinety rowów). Na dużą skalę buduje się jednak przede wszystkim urządzenia mające korzystny wpływ na retencję wody, tj. progi, zastawki, groble, przetamowania ziemne oraz inne budowle piętrzące na ciekach, a także realizuje działania o charakterze renaturyzacyjnym, jak przywracanie naturalnej meandryzacji cieków, usuwanie nalotu drzew i krzewów z cennych nieleśnych siedlisk mokradłowych, wyłączanie z gospodarki leśnej fragmentów lasu wokół potoków (tzw. stref przypotokowych) oraz drzewostanów zalanych przez bobry. Działania te są kontynuowane, a część efektów ekologicznych ma charakter długofalowy.Ochrona torfowisk i innych siedlisk wodno-błotnych jest także realizowana w ramach wdrażania planów zadań ochronnych i planów ochrony obszarów chronionych, a także wybranych wariantów pakietów przyrodniczych (realizowanych na łąkach wilgotnych i zmiennowilgotnych, torfowiskach, solniskach) Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego PROW 2014-2020.

41

Cel 13. Poprawa stabilności (sustainability) kluczowych sektorów, takich jak woda, energia, górnictwo, rolnictwo, turystyka, rozwój miejski, infrastruktura, przemysł, leśnictwo, akwakultura oraz rybołówstwo, jeśli wpływają na obszary wodno-błotne, przyczyniając się do wzrostu różnorodności biologicznej i dobrobytu człowieka

RAPORT COP1313.1 Czy podjęto działania mające na celu poprawę stabilności

(sustainability) kluczowych sektorów, takich jak woda, energia, górnictwo, rolnictwo, turystyka, rozwój miejski, infrastruktura, przemysł, leśnictwo, akwakultura oraz rybołówstwo, jeśli wpływają na tereny wodno-błotne?

A = Tak

A = Tak; B = Nie; D = W planach

42

13.1. Dodatkowe informacje: (W przypadku odpowiedzi „Tak” proszę wpisać podjęte działania): W niektórych spośród wymienionych sektorów gospodarki czyni się starania w celu ich zrównoważenia pod kątem wpływu na obszary wodno-błotne. Dotyczy to w szczególności leśnictwa, rolnictwa, akwakultury i rybołówstwa, a także rozwoju miejskiego. O zrównoważenie działań w ramach tych sektorów zabiega się w szczególności na obszarach chronionych, m.in. poprzez budowę infrastruktury turystycznej kanalizującej ruch turystyczny (najczęściej z inicjatywy instytucji administrujących danym obszarem ochronionym), ekstensywny wypas oraz wykaszanie, a na obszarach przybrzeżnych (np. przylegającym do morza obszarze Ramsar Słowiński Park Narodowy) również tradycyjne rybactwo kulturowe. Leśnictwo: Nadleśnictwa Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, zarządzającego 83% lasów w Polsce, funkcjonują w oparciu o plany urządzenia lasu (PUL), podlegające strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko, w ramach której wykonywana jest prognoza wpływu planowanych działań gospodarczych na środowisko, w tym na zachowanie i ochronę obszarów wodno–błotnych. Zapisy PUL są konsultowane z właściwymi regionalnymi dyrekcjami ochrony środowiska i uwzględniają wymogi ochrony obszarów Natura 2000, w tym obszarów wodno–błotnych. Lasy chroniące zasoby wód powierzchniowych i podziemnych na siedliskach wilgotnych i bagiennych, lasy chroniące źródliska, brzegi rzek i jezior pełniące funkcję korytarzy ekologicznych i będące kluczowymi dla przetrwania rzadkich gatunków roślin i zwierząt są uznawane jako lasy wodochronne. Lasy o szczególnych wartościach przyrodniczych, w tym obszary wodno–błotne, zostały wyznaczone jako lasy HCVF wg „Zasad, kryteriów i wskaźników dobrej gospodarki leśnej w Polsce FSC”. W nadleśnictwach prowadzony jest stały monitoring przyrodniczy, któremu podlegają wszystkie siedliska hydrogeniczne.Rolnictwo: p. odp. na pyt. 1.1 g)Rozwój miejski: W okresie objętym raportem realizowano działania mogące pośrednio przyczynić się do bardziej zrównoważonego rozwoju miast, mającego potencjalny związek z terenami wodno-błotnymi. Podjęto prace legislacyjne nad kompleksową regulacją procesu inwestycyjno-budowlanego, obejmującego także planowanie przestrzenne. W regulacji (obecnie w fazie projektu) proponuje się rozwiązania: sprzyjające ograniczeniu rozprzestrzeniania zabudowy na tereny otwarte, wzmocnieniu wymogów dla zagwarantowania retencji naturalnej oraz powierzchni biologicznie czynnej towarzyszących nowym inwestycjom, kształtowaniu spójnej sieci korytarzy ekologicznych. Przepisy te mogą pozytywnie wpłynąć na zabudowywanie terenów mokradłowych, stosunki wodne oraz ciągłość korytarzy ekologicznych, w tym terenów wodno-błotnych. Regulacja powyższa ma charakter systemowy, nadaje ramy ogólne dla planowania przestrzennego, które zgodnie z polskim prawodawstwem leży w kompetencjach samorządów lokalnych. Zatem faktyczne przełożenie powyższych działań na rezultaty w postaci racjonalnego użytkowania mokradeł będzie zależało od aktywności planistycznej gmin oraz od ich wizji rozwoju przestrzennego własnych terytoriów. Akwakultura i rybołówstwo: W związku z tym, iż tradycyjne gospodarstwa rybackie funkcjonują w środowisku naturalnym w warunkach wysokiego ryzyka produkcji związanego z ekspansją zwierząt rybożernych, zróżnicowanej jakości wody pobieranej do napełniania stawów, ograniczonych zasobów wody dyspozycyjnej oraz braku wiarygodnych i aktualnych danych o ilości dostępnej wody w zlewniach, w celu osiągnięcia celów przyjętych w Wieloletnim Krajowym Planie Strategicznym dla Akwakultury kontynuowany jest system rekompensat wodnośrodowiskowych w powiązaniu z ograniczaniem zewnętrznych czynników wywołujących straty i budową systemu ubezpieczeń i odszkodowań. Zakres pomocy przewidzianej w ramach programu operacyjnego „Rybactwo i morze 2014-2020” obejmuje m. in. zwiększanie potencjału miejsc hodowli akwakultury, akwakulturę świadczącą usługi środowiskowe i inwestycje produkcyjne w akwakulturę: zwiększanie efektywności energetycznej, odnawialne źródła energii, efektywne gospodarowanie zasobami, zmniejszenie zużycia wody i chemikaliów, systemy recyrkulacji minimalizujące zużycie wody.

A = Tak

43

13.2 Czy zastosowano praktyki Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko podczas przeglądu polityk, programów i planów, które mogą wpływać na tereny wodno-błotne? {1.3.3} {1.3.4} KRA 1.3.ii

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach13.2 Dodatkowe informacje:

Prawo krajowe wymaga przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla wszystkich planów i programów mogących wpływać na środowisko, szczególnie na obszary Natura 2000.

13.3 Czy Oceny Oddziaływania na Środowisko są dokonywane dla projektów rozwojowych (np. nowych budynków, nowych dróg, przemysłu wydobywczego) z zakresu kluczowych sektorów, takich jak woda, energia, górnictwo, rolnictwo, turystyka, rozwój miejski, infrastruktura, przemysł, leśnictwo, akwakultura oraz rybołówstwo, które mogą wpłynąć na tereny wodno-błotne? {1.3.4} {1.3.5} KRA 1.3.iii

A = Tak

A = Tak; B = Nie; C = Niektóre przypadki

13.3 Dodatkowe informacje: Prawo krajowe narzuca konieczność przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko w przypadku każdego przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, w tym również obszary wodno-błotne. Dla planowanych przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania zależy od tego, czy organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach stwierdzi taki obowiązek, przy czym stwierdzenie potencjalnego wpływu na obszary wodno-błotne kwalifikuje przedsięwzięcie do przeprowadzenia oceny. Istniały pewne wątpliwości dotyczące kwalifikacji oraz sposobów oceny prac utrzymaniowych na ciekach wodnych , jednakże wprowadzono odpowiednie zmiany prawne regulujące powyższe kwestie (art. 118 uop).

CEL 4. Poprawa procesu wdrażania

Cel 15. Regionalne Inicjatywy w ramach Konwencji Ramsarskiej z aktywnym zaangażowaniem i wsparciem Stron w każdym regionie są wzmacniane i przekształcane w skuteczne narzędzia mające na celu pomoc w pełnym wdrożeniu Konwencji. {3.2.}

RAPORT COP1315.1 Czy strona (AA) była zaangażowana w rozwój i realizację

Regionalnej Inicjatywy w ramach Konwencji? {3.2.1} KRA 3.2.iD = W planach

A = Tak; B = Nie; D = W planach

44

15.1 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” lub „W planach” proszę wpisać regionalne inicjatywy i kraje współpracujące w zakresie poszczególnych inicjatyw):

Polska uczestniczy w Regionalnej Inicjatywie Konwencji Ramsar tj. Karpackiej Inicjatywie Obszarów Wodno-Błotnych (Carpathian Wetland Initiative), w której udział biorą, obok Polski, Czechy, Węgry, Słowacja, Rumunia, Serbia i Ukraina. W latach 2015-2017 Polska nie była zaangażowana w jej rozwój i realizację, jednak podejmuje starania mające na celu wzmożenie działań związanych z realizacją Konwencji w rejonie Karpat. W kraju realizowane są lokalne inicjatywy regionalne: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie uczestniczy w przygotowaniu projektu "Restoration of ecosystem functions of Carpathian peatlands" we współpracy z CWI.

15.2 Czy kraj wspierał lub uczestniczył w rozwoju innych regionalnych (tzn. obejmujących więcej niż jeden kraj) ośrodków szkoleniowych i badawczych dotyczących terenów wodno-błotnych? {3.2.2}

B = Nie

A = Tak; B = Nie; D = W planach

15.2 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” proszę wpisać nazwy ośrodków):

Cel 16. Ochrona i rozsądne wykorzystywanie obszarów wodno-błotnych stają się częścią głównego nurtu poprzez komunikację, zdolność rozwojową (capacity development), edukację, uczestnictwo i świadomość {4.1}.

RAPORT COP1316.1 Czy plan (lub plany) działania dla terenów wodno-błotnych CEPA

zostały sprecyzowane? {4.1.1} KRA 4.1.i

a) Na poziomie krajowymb) Na poziomie regionalnymc) Na poziomie zlewni/dorzeczad) Na poziomie lokalnym/obszaru

(Nawet w przypadku braku planów CEPA, jeżeli sprecyzowano szerokie cele działań dla CEPA, proszę wskazać ten fakt w polu na dodatkowe informacje poniżej)

A = Tak; B = Nie; C = W toku; D = W

planach

a) B = Nieb) B = Niec) B = Nied) B = Nie

16.1 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” lub „W toku” na jedno lub więcej z czterech powyższych pytań, proszę dla każdego opisać mechanizm i odpowiedzialną jednostkę oraz określić, czy uwzględniono w nich udział Krajowego Sekretariatu Konwencji):

Zadania w zakresie CEPA odnośnie mokradeł są realizowane, jednak brakuje systemowego podejścia. c) p. odp. na pyt. 9.4d) Konsultacje i uczestnictwo zainteresowanych stron jest uwzględnione w sporządzaniu planów ochrony i planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000. Jednostkami odpowiedzialnymi za sporządzanie PZO, w tym za ich konsultacje społeczne, są Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska. Szczególny udział Krajowego Sekretariatu Konwencji w tym procesie nie jest przewidziany.

45

16.2 Ile ośrodków (dla odwiedzających, interpretacji, edukacji) zostało ustanowionych? {4.1.2} KRA 4.1.ii

a) na obszarach objętych Konwencją Ramsarską b) na innych terenach wodno-błotnych

a) E = 9 ośrodków

b) G = Ponad 3E = #ośrodków; F = Mniej niż #; G = Ponad #; C = Częściowo; X = Nieznane; y = Nie dotyczy;

16.2 Dodatkowe informacje (Jeżeli ośrodki są częścią krajowych lub międzynarodowych sieci, proszę opisać te sieci):

a) Obiekty funkcjonujące przy obszarach Ramsar: Centrum Bioróżnorodności Doliny Baryczy przy obszarze Ramsar Stawy Milickie, Ośrodek Dydaktyczno - Muzealny "Świdwie", ośrodki edukacyjne w parkach narodowych mających status obszarów Ramsar: Biebrzańskim, Ujścia Warty, Narwiańskim, Poleskim, Wigierskim, Słowińskim, Karkonoskim.

b) Dwa z trzech nowych obszarów Ramsar zgłoszonych w kwietniu 2015 są również wyposażone w ośrodki edukacji ekologicznej (Ogród edukacyjny „Izery Trzech Żywiołów” w Nadleśnictwie Świeradów i Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Przemkowskim Parku Krajobrazowym). Dodatkowo, w kraju funkcjonują liczne ośrodki edukacyjne, w których programie znaczną rolę pełnią ekosystemy wodno-błotne, np. Centrum Edukacji Ekologicznej i Rewitalizacji Jezior w Szczecinku, Centrum Zarządzania Łęgami w Nadleśnictwie Jarocin (gdzie znajduje się m.in. model naturalnej rzeki), Centrum "Natura" w Ostrołęce (w którego ofercie znajduje się m.in. pokaz filmu 5D "W krainie wielkiego suma", ukazującego ekosystem rzeczny na przykładzie rz. Narwi), kompleks edukacyjny Silvarium w Nadleśnictwie Krynki (przez który przepływa uwzględniony w ofercie edukacyjnej potok, a także funkcjonuje sztuczne torfowisko niskie i wysokie, które zostały szczegółowo opisane na tablicach edukacyjnych pod kątem roli tego typu obiektów w przyrodzie). Tematyka ochrony zrównoważonego użytkowania obszarów wodno-błotnych poruszana jest w ofercie edukacyjnej wielu nadleśnictw, na trasach ścieżek edukacyjnych, gdzie powyższe treści są umieszczone na tablicach tematycznych przy przystankach w pobliżu zbiorników wodnych, bagien i torfowisk.

16,3 Czy Strona:a) promuje uczestnictwo zainteresowanych stron w

podejmowaniu decyzji w zakresie planowania i zarządzania terenami wodno-błotnymi,

b) szczególnie angażuje lokalnych interesariuszy w proces wyboru nowych obszarów przeznaczonych do ochrony oraz zarządzania terenami już objętymi Konwencją?

{4.1.3} KRA 4.1.iii

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planacha) C = Częściowob) B = Nie

16.3 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” lub „Częściowo” proszę podać informacje o sposobach angażowania interesariuszy):

a) Prawo wymaga uczestniczenia wszystkich grup interesariuszy w procesie powstawania planów ochrony i planów zadań ochronnych dla obszarów chronionych stanowiących jednocześnie obszary Ramsar, a więc dla parków narodowych, rezerwatów przyrody i obszarów Natura 2000.

b) Proponowane nowe obszary Ramsar są opiniowane przez samorządy. Ich negatywna opinia może skutkować niezgłoszeniem obszaru.

46

16,4 Czy strona dysponuje międzysektorowym komitetem operacyjnym do spraw Konwencji Ramsarskiej/obszarów wodno-błotnych? {4.1.6} KRA 4.3.v

B = Nie

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach; X = Nieznane; Y = Nie

dotyczy 16.4 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” należy wskazać a) jej członkostwo; b)

liczbę spotkań od czasu COP12; i c) obowiązki Komitetu):

16.5 Czy strona dysponuje międzysektorowym organem operacyjnym równoważnym do krajowego komitetu do spraw Konwencji Ramsarskiej/obszarów wodno-błotnych? {4.1.6} KRA 4.3.v

B = Nie

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach; X = Nieznane; Y = Nie

dotyczy 16.5 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” należy wskazać a) jej członkostwo; b)

liczbę spotkań od czasu COP12; i c) obowiązki Komitetu): Spotkania równoważne do spotkań krajowego komitetu ds. Konwencji Ramsarskiej są organizowane nieregularnie raz na parę lat. W latach 2015-2017 jedna sesja poświęcona przyszłym działaniom związanym z wdrażaniem Konwencji została zorganizowana podczas warsztatów mających na celu zebranie danych do raportu z wdrażania Konwencji we wrześniu 2017 r.

16.6 Czy funkcjonują inne mechanizmy komunikacyjne (z wyłączeniem komitetu krajowego) mające na celu dzielenie się wytycznymi na temat realizacji Konwencji Ramsarskiej oraz innymi informacjami pomiędzy Władzami Administracyjnymi a:

a) zarządzającymi obszarami objętymi Konwencjąb) innymi krajowymi punktami kontaktowymi MEAc) innymi ministerstwami, działami i agencjami

{4.1.7} KRA 4.1.vi

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach

a) A = Takb) A = Takc) A = Tak

16.6 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” lub „Częściowo” proszę opisać stosowane mechanizmy):

a, b, c) Na stronie internetowej Krajowego Sekretariatu Konwencji Ramsar zamieszczone jest tłumaczenie podręcznika pt. „Zarządzanie obszarami wodno-błotnymi”. a) We wrześniu 2017 zorganizowane zostały warsztaty mające na celu zgromadzenie danych do raportu z wdrażania Konwencji, które spełniły także funkcję szkolenia z zakresu i form działania Konwencji. b, c) Komunikacja oficjalna c) Krajowy Punkt Kontaktowy bierze udział w wewnątrz- i międzyresortowych konsultacjach aktów prawnych i strategii, w tym związanych z ochroną i gospodarowaniem obszarami wodno-błotnymi.

A = Tak

47

16.7 Czy działania z okazji Światowego Dnia Mokradeł pod marką Konwencji Ramsarskiej (czy to 2 lutego, czy w innym dniu) zostały przeprowadzone w kraju przez rząd, organizacje pozarządowe lub jedno i drugie od czasu COP12? {4.1.8}

A = Tak; B = Nie

16.7 Dodatkowe informacje: Światowy Dzień Mokradeł obchodzony jest w Polsce co roku. Organizowane są imprezy, wykłady, wycieczki, warsztaty i konferencje dotyczące mokradeł ze szczególnym uwzględnieniem wybranych przez Sekretariat Konwencji Ramsar zagadnień na dany rok. Wydarzenia organizowane są zarówno przez organizacje pozarządowe (m. in. Centrum Ochrony Mokradeł we współpracy z Wydziałem Biologii Uniwersytetu Warszawskiego), jak i jednostki budżetowe zarządzające obszarami Ramsar („Ujście Warty”, Biebrzański, Poleski).Przykładowe wydarzenia, które odbyły się w latach 2015-2017:- W Poleskim Parku Narodowym w lutym 2015 i 2016 warsztaty dla mieszkańców i młodzieży "Poleski Park Narodowy obszarem RAMSAR - Światowy Dzień Mokradeł" (wydarzenie odbywa się cyklicznie od 2010 roku)- na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego otwarte konferencje popularnonaukowe poruszające aktualne problemy ochrony mokradeł w Polsce, z nawiązaniem do tematu Dnia Mokradeł w danym roku. Wydarzenie jest organizowane przez Centrum Ochrony Mokradeł we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim od 2002 roku.- w Słowińskim Parku Narodowym z okazji Dnia Mokradeł organizowane są konkursy oraz "Ferie z przyrodą".

16.8 Czy kampanie, programy i projekty (inne niż działania związane ze Światowym Dniem Mokradeł) zostały przeprowadzone od czasu COP12 w celu zwiększenia świadomości o znaczeniu terenów wodno-błotnych dla ludzi, dzikiej fauny i flory oraz korzyściach i usługach ekosystemowych dostarczanych przez obszary wodno-błotne? {4.1.9}

A = Tak

A = Tak; B = Nie; D = W planach

16.8 Dodatkowe informacje (Jeżeli te oraz inne działania CEPA zostały podjęte przez inne organizacje, proszę wskazać ten fakt):

Działania na rzecz budowania świadomości społecznej w zakresie znaczenia obszarów wodno-błotnych są prowadzone zarówno przez agendy rządowe (w tym parki narodowe, Generalna i Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska, PGL „Lasy Państwowe”, Zespoły Parków Krajobrazowych, Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska) jak i pozarządowe (np. Centrum Ochrony Mokradeł, Klub Przyrodników, Stołeczne Towarzystwo Ochrony Ptaków). 1) Komponent związany z komunikacją i promocją zawarty jest w projektach wdrożeniowych związanych z ochroną przyrody. Jest on realizowany w różnych formach: ulotek i innych materiałów informacyjnych, spotkań z mieszkańcami, zajęć dla dzieci, konkursów plastycznych i fotograficznych, wystaw, wykładów, wycieczek przyrodniczych itd. Przykładowo, w SPN w ramach projektu „Ochrona wybranych siedlisk i gatunków priorytetowych Ostoi Słowińskiej PLH220023 i Pobrzeża Słowińskiego PLB220003 Etap I” LIFE13 NAT/PL/000018, zorganizowany został konkurs plastyczno-fotograficzny „Wędrowne ptaki wodno-błotne Pobrzeża Słowińskiego”, warsztaty dla dorosłych o obszarach wodno-błotnych oraz wydano pakiety edukacyjne dotyczące ochrony siedlisk, ptaków i ryb na obszarach wodno-błotnych.2) W kraju funkcjonuje kilka wieloletnich inicjatyw ukierunkowanych na edukację przyrodniczą związaną z ochroną mokradeł, w tym związanych z obszarami Ramsar: - Wszechnica Biebrzańska w Biebrzańskim Parku Narodowym - cykliczne spotkania informacyjne i wykłady tematyczne adresowane do miłośników bagien biebrzańskich oraz osób zaangażowanych w ich czynną ochronę i promocję), - - Biebrzańskie Sianokosy w Biebrzańskim Parku Narodowym,

48

- Rzeczpospolita Ptasia w Parku Narodowym „Ujście Warty”.3) Inne wydarzenia i kampanie związane z edukacją i promocją obszarów wodno-błotnych oraz rozsądnego korzystania z nich organizowane są nieregularnie. Przykłady z lat 2015-2017:- akcja społeczna „Woda się opłaca” - projekt mający na celu budowanie świadomości ekologicznej wśród wybranych grup społecznych oraz właściwych nawyków dzięki uzmysłowieniu korzyści finansowej z racjonalnego gospodarowania zasobami;- rok 2017 został ogłoszony "Rokiem Wisły", w ramach którego prowadzone są kampanie w całym kraju: koncerty, spływy kajakowe, kampanie edukacyjne itp.

Cel 17. Udostępnienie finansowych oraz innych zasobów do skutecznej realizacji czwartego Planu Strategicznego Konwencji Ramsarskiej na lata 2016 - 2024 ze wszystkich źródeł. {4.2.}

RAPORT COP1317.1a) Czy składki za rok 2015, 2016 i 2017 w ramach Konwencji Ramsarskiej

zostały opłacone w całości? {4.2.1} KRA 4.2.i

A = TakA = Tak; B = Nie; Z =

Nie dotyczy b) W przypadku odpowiedzi „Nie” w 17.1 a) proszę wyjaśnić, jaki plan przyjęto w celu zapewnienia

szybkiej płatności w przyszłości:Z = Nie dotyczy

17.2 Czy udzielono dodatkowego wsparcia finansowego poprzez dobrowolne składki na działania niezwiązane z głównymi czynnościami Konwencji? {4.2.2} KRA 4.2.i

B = Nie

A = Tak; B = Nie

17.2 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” proszę podać kwoty i określić działania, na które zostały przeznaczone):

17.3 [Tylko dla Stron dysponujących agencją do spraw pomocy na rzecz rozwoju („kraje darczyńcy”)]: Czy agencja zapewniła środki finansowe na wsparcie ochrony i zarządzania terenami wodno-błotnymi w innych krajach? {3.3.1} KRA 3.3.i

Z = Nie dotyczy

A = Tak; B = Nie; Z = Nie dotyczy

17.3 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” proszę wskazać kraje wspierane od czasu COP12):

……....

49

17.4 [Tylko dla Stron dysponujących agencją do spraw pomocy na rzecz rozwoju („kraje darczyńcy”)]: Czy zabezpieczenia i oceny środowiska uwzględniono w propozycjach rozwoju wysuniętych przez agencję? {3.3.2} KRA 3.3.ii

Z = Nie dotyczy

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; X =

Nieznane; Y = Nie dotyczy; Z = Nie

dotyczy 17.4 Dodatkowe informacje:

17.5 [Dla Stron, które otrzymały pomoc na rzecz rozwoju („kraje odbiorcy”)]: Czy wsparcie finansowe od agencji do spraw pomocy na rzecz rozwoju otrzymano specjalnie na ochronę i zarządzanie terenami wodno-błotnymi wewnątrz kraju? {3.3.3}

Z = Nie dotyczy

A = Tak; B = Nie; Z = Nie dotyczy

17.5 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” proszę wskazać kraje/agencje od czasu COP12):

17.6 Czy jakiekolwiek wsparcie finansowe zostało udzielone przez państwo w celu wdrożenia Planu Strategicznego ?

A = TakA = Tak; B = Nie; Z =

Nie dotyczy17.6 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” proszę podać kwoty i określić

działania, na które zostały przeznaczone): Kraj regularnie płaci składki z tytułu członkostwa w Konwencji oraz realizuje projekty wpisujące się w realizację celów Planu Strategicznego Konwencji (p. odp. na pyt. 12.2, 9.7). W latach 2015 -2017 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dofinansował projekty wpisujące się bezpośrednio w realizację celów Planu Strategicznego Konwencji Ramsarskiej w ramach:1. programu priorytetowego „Ochrona i przywracanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej”, 2. Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona różnorodności biologicznej i ekosystemów” ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego,3. Programu LIFE +w kwocie blisko 90 mln zł.Na projekty małej retencji realizowane przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, zrealizowane w okresie raportowania (p. odp. na pyt. 12.2), poniesiono koszty w kwocie co najmniej 190 mln zł (z czego dofinansowanie UE ponad 125 mln PLN).

Cel 18. Międzynarodowa współpraca jest wzmacniana na wszystkich poziomach {3.1 }

RAPORT COP13

B = Nie

50

18.1 Czy krajowe punkty kontaktowe innych MEA mogą uczestniczyć w krajowym komitecie do spraw Konwencji Ramsarskiej/obszarów wodno-błotnych? {3.1.1} {3.1.2} KRA 3.1.i i 3.1.iv

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach18.1 Dodatkowe informacje: Nie dotyczy - brak Komitetu ds. Konwencji Ramsarskiej (p. odpowiedź na pytanie 16.4). W przypadku organizacji spotkań równoważnych do spotkań Komitetu, punkty kontaktowe innych MEA mogą w nich uczestniczyć (uczestniczyły w przeszłości).

18.2 Czy są stosowane mechanizmy na szczeblu krajowym do współpracy pomiędzy Władzami Administracyjnymi Konwencji Ramsarskiej i punktami kontaktowymi NZ oraz innymi globalnymi i regionalnymi instytucjami i agencjami (np. UNEP, UNDP, WHO, FAO, UNECE, ITTO)? {3.1.2} {3.1.3} KRA 3.1.iv

B = Nie

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach18.2 Dodatkowe informacje:

18.3 Czy kraj otrzymał wsparcie od jednego lub kilku Narodów Zjednoczonych oraz globalnych i regionalnych instytucji i agencji (np. UNEP, UNDP, WHO, FAO, UNECE, ITTO) lub Międzynarodowych Organizacji Partnerskich na rzecz jej wdrożenia? {4.4.1} KRA 4.4.ii.Międzynarodowymi Organizacjami Partnerskimi są: BirdLife International, Międzynarodowy Instytut Gospodarki Wodnej (IWMI), Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN), Wetlands International, WWF i Wildfowl & Wetland Trust (WWT).

A = Tak

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach; X = Nieznane; Y = Nie

dotyczy 18.3 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” proszę podać nazwę agencji lub

międzynarodowej organizacji partnerskiej oraz rodzaj otrzymanego wsparcia): Wsparcie odbywa się na zasadzie współpracy: udziału w grupach roboczych, analizy problemów i podejmowania działań. Polski partner Birdlife International tj. Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP), Polski partner i członek-założyciel Wetlands International European Association - Centrum Ochrony Mokradeł, członkowie Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (m. in. Instytut Ochrony Przyrody, Instytut Ochrony Środowiska) oraz WWF Polska aktywnie uczestniczą i podejmują działania związane z obszarami wodno-błotnymi.

18.4 Czy na skalę krajową lub międzynarodową zostały ustanowione sieci, w tym programy partnerstwa, w celu współdzielenia wiedzy i szkoleń z zakresu terenów wodno-błotnych o wspólnych cechach? {3.4.1}

B = NieA = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach18.4 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” lub „Częściowo” proszę wskazać

uwzględnione sieci i obszary wodno-błotne):

A = Tak

51

18,5 Czy informacje na temat obszarów Ramsar oraz ich status zostały upublicznione (np. poprzez publikacje lub serwis internetowy)? {3.4.2} KRA 3.4.iv

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach18.5 Dodatkowe informacje: Informacja o obszarach Ramsar: ich lokalizacji wraz z odniesieniem do kart RIS na stronie Sekretariatu Konwencji Ramsarskiej, są dostępne w Geoserwisie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Krajowy Punkt Kontaktowy wydał ulotkę zawierającą syntetyczne informacje o polskich obszarach Ramsar. Na stronach internetowych większości organów zarządzających obszarami (głównie parków narodowych) znajdują się informacje o posiadaniu przez dany obszar statusu Ramsar, a także bieżące szczegółowe informacje. Sześć obszarów Ramsar niebędących parkami narodowymi zostało oznaczonych w terenie tablicami informującymi o statusie obszaru i jego walorach przyrodniczych. Na temat obszarów będących parkami narodowymi (Biebrzański, Narwiański, Poleski, Wigierski, Słowiński, "Ujście Warty", torfowiska w Karkonoskim PN) dostępne są liczne opracowania naukowe i popularnonaukowe, częściowo dostępne on-line na stronach internetowych organów zarządzających. Na temat rezerwatów przyrody jezioro Druzno i jezioro Świdwie wydano monografie przyrodnicze. Rezerwat przyrody jezioro Świdwie posiada własną stronę internetową (https://www.swidwie.pl), wydano na jego temat ulotki oraz artykuły prasowe. Informacja taka zawarta była również w ulotkach promujących rezerwat Świdwie.

18.6 Czy informacje na temat obszarów wodno-błotnych kraju i/lub obszarów Ramsar zostały przekazane do Sekretariatu Konwencji Ramsarskiej w celu ich rozpowszechnienia? {3.4.3} KRA 3.4.ii

C = CzęściowoA = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach18.6 Dodatkowe informacje: Sekretariat Konwencji dysponuje danymi na temat polskich obszarów Ramsar zawartymi w RIS. Karty te są w trakcie aktualizacji.

18.7 Czy wszystkie transgraniczne systemy wodno-błotne zostały zidentyfikowane? {3.5.1} KRA 3.5.i

A = TakA = Tak; B = Nie; D = W planach; Z = Nie

dotyczy18.7 Dodatkowe informacje: Główne systemy transgraniczne:- rzeki i dorzecza: Odra, Nysa Łużycka, Bug,- torfowiska w Górach Izerskich,- torfowiska subalpejskie w Karkonoszach,- Zalew Szczeciński,- Zalew Wiślany,- Torfowiska Orawsko-Nowotarskie,- torfowiska Polesia.

C = Częściowo

52

18,8 Czy funkcjonuje skuteczny system zarządzania wspólnymi systemami wodno-błotnymi (np. wspólne dorzecza i strefy przybrzeżne)? {3.5.2} KRA 3.5.ii

A = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W planach; Y = Nie

dotyczy 18.8 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” lub „Częściowo” proszę wskazać, dla

których systemów z zakresu obszarów wodno-błotnych taki system funkcjonuje): Pomiędzy Polską i Niemcami funkcjonuje umowa o współpracy w sprawie wspólnego zarządzania i ochrony dorzeczy i wód granicznych (takich jak Odra, Nysa Łużycka, Zalew Szczeciński). W jej ramach działają grupy robocze zajmujące się poszczególnymi zagadnieniami związanymi z tymi terenami. W przypadku obszarów Ramsar zlokalizowanych na obszarze przygranicznych parków narodowych (takich jak Karkonoski, czy Poleski, które wchodzą w skład transgranicznych rezerwatów biosfery) Polska współpracuje z sąsiadującymi obszarami chronionymi by tereny były zarządzane jako całość. W obszarze Puszcza Romincka realizowana jest wspołpraca transgraniczna z Litwą i Rosją, W Poleskim PN współpraca z Białorusią i Ukrainą. Ponadto, KZGW prowadzi współpracę z krajami ościennymi w zakresie gospodarowania wodami na ciekach i zbiornikach transgranicznych.

18,9 Czy kraj uczestniczy w regionalnych sieciach lub inicjatywach na rzecz obszarów wodno-błotnych, od których zależne są migrujące gatunki? {3.5.3} KRA 3.5.iii

A = TakA = Tak; B = Nie; D = W planach; Z = Nie

dotyczy18.9 Dodatkowe informacje: Polska jest stroną Konwencji o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt tzw. Konwencji Bońskiej, przystąpiła również do Porozumienia na rzecz ochrony wodniczki (Acrocephalus paludicola), ustanowionego pod jej auspicjami. Słowiński Park Narodowy należy do międzynarodowej sieci Bałtyckich Obszarów Chronionych HELCOM BSPA.

Cel 19. Budowanie potencjału na rzecz wdrożenia Konwencji i IV Planu Strategicznego Konwencji Ramsarskiej na lata 2016 - 2024 jest wzmacniane.

RAPORT COP13

19.1 Czy dokonano oceny krajowych i lokalnych potrzeb szkoleniowych przy wdrażaniu Konwencji? {4.1.4} KRAs 4.1.iv i 4.1.viii

B = NieA = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach19.1 Dodatkowe informacje:

19.2 Czy zagadnienia związane z ochroną i rozsądnym wykorzystywaniem obszarów wodno-błotnych zostały uwzględnione w formalnych programach kształcenia}.

A = TakA = Tak; B = Nie; C = Częściowo; D = W

planach19. 2 Dodatkowe informacje: Dotychczasowa podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, obowiązująca do sierpnia 2017 r. (Rozporządzenie

53

MEN z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej (…), Dz. U. poz. 977, z późn.zm., Załącznik nr 4.), przewiduje treści z tego zakresu w ramach przedmiotu:– geografia (Uczeń: wskazuje znaczenie przyrodnicze i gospodarcze jezior i sztucznych zbiorników wodnych; wyjaśnia przyczyny niedoboru wody w wybranych regionach i wskazuje skutki gospodarcze; uzasadnia konieczność działań na rzecz restytucji i zachowania naturalnych elementów środowiska w Polsce (w tym także działań podejmowanych we współpracy z innymi państwami); wykazuje, na przykładzie strefy Sahelu, związek pomiędzy formami gospodarowania człowieka a zasobami wodnymi; uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania w środowisku charakteryzującym się poważnymi niedoborami słodkiej wody; opisuje na przykładach następstwa nieracjonalnej gospodarki wodnej w wybranych regionach świata i wskazuje działania wspomagające racjonalne gospodarowanie wodą; wskazuje podejmowane na świecie działania na rzecz ochrony i restytucji środowiska geograficznego; zaznajamia się z problematyką ochrony gatunków ginących);– biologia (Uczeń przedstawia czynniki środowiska niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmów w środowisku lądowym i wodnym; zapoznaje się z problematyką ochrony gatunków ginących oraz problematyką ochrony ekosystemów).Ekologia i ochrona środowiska, w tym problematyka zachowania równowagi ekosystemów wodnych, jest również ujęta w nowej podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych, która jest wdrażana sukcesywnie począwszy od roku szkolnego 2017/2018, jak również projekcienowej podstawy programowej dla szkół ponadpodstawowych, która będzie obowiązywała od roku szkolnego 2019/2020.

19.3 Ile możliwości szkoleń dla zarządzających obszarami wodno-błotnymi zostało zapewnionych od czasu COP12? {4.1.5} KRA 4.1.iva) na obszarach Ramsar b) na innych terenach wodno-błotnych

a) G = Ponad 2b) X = Nieznane

E = #możliwości; F = Mniej niż #; G = Ponad #; C = Częściowo; X = Nieznane; Y = Nie dotyczy

19.3 Dodatkowe informacje (w tym, czy podręczników na temat rozsądnego wykorzystania w ramach Konwencji Ramsarskiej użyto podczas szkoleń):

Przykładowe szkolenia:a) W obszarze Ramsar Wigierski Park Narodowy przeprowadzono warsztat dla służb ochrony przyrody w zakresie zwalczania inwazyjnych gatunków roślin oraz 10 warsztatów dla nauczycieli, rolników i przewodników turytycznych w zakresie korzystania z zasobów przyrodniczych zgodnie z zasadami poszanowania przyrody i obowiązującymi przepisami. Ponadto Wigierski PN organizował konferencję "Czynna ochrona zagrożonych gatunków i siedlisk na obszarze Natura 2000 „Ostoja Wigierska” – doświadczenia i perspektywy" na której była poruszana tematyka ochrony obszarów wodno błotnych b) Szkolenie dla pracowników RDOŚ w Szczecinie (zarządzający obszarem Ramsar jez. Świdwie) pn. "Wpływ inwestycji na cele środowiskowe określone w Ramowej Dyrektywie Wodnej w postępowaniach administracyjnych prowadzonych w regionalnej dyrekcji ochrony środowiska" (29.09.2017 r.) W przygotowaniu programu ww. szkoleń nie wykorzystano podręczników Konwencji Ramsarskiej na temat rozsądnego wykorzystania.

54

Efekt szkoleniowy mają także konferencje, w tym organizowane w ramach realizacji projektów wdrożeniowych (p. odp. na pyt. 12.2), wydarzenia organizowane z okazji Dnia Mokradeł i inne spotkania w tematyce obszarów wodno-błotnych (p. m.in. odp. na pyt. 16.7 i 16.8), których liczba nie jest ewidencjonowana.

19.4 Czy strona (AA) korzystała z poprzednich raportów sporządzonych w ramach Konwencji Ramsarskiej w zakresie monitorowania procesu wdrażania Konwencji? {4.3.1} KRA 4.3.ii

D = W planachA = Tak; B = Nie; D = W planach; Z = Nie

dotyczy19.4 Dodatkowe informacje (W przypadku odpowiedzi „Tak” proszę wskazać, w jaki sposób

raporty zostały wykorzystane do monitoringu):

55