AFRIKA

Korte inhoud : - inleiding- luisteren naar de pygmeeën- drummen op het water- EEN KRACHTIG DJEMBÉ- ONWEER

Inleiding

De rijkdom van authentieke Afrikaanse muziek wordt door steeds meermensen ontdekt, bewonderd en geanalyseerd. Ze heeft een enorme

expressieve waarde die ons opnieuw doet nadenken over de levensechte mogelijkheden van muziek : muziek als middel om gevoelens te uiten, om allerhande ervaringen dieper te beleven, om je werkelijk te ontspannen,

om te dansen en te genieten.

Muziek uit andere culturen heeft de laatste jaren sterk aan belanggewonnen. Men is ervan overtuigd dat bewondering en respectvoor ‘andere’ muziek de weg naar een positieve integratiemogelijk kan maken.

Van Afrika wordt door de media nog vaak een negatief beeldopgehangen. Er zou ontzettend veel armoede zijn en er zouden steeds gruwelijke oorlogen gevoerd worden. Dit is echter een erg vertekend beeld. Je kan uiteraard niet ontkennen dat er problemen zijn. Maar Afrikanen zijn over het algemeen heel optimistische, vrolijke mensen. Dit ervaar je in hun filosofieën, kunst en natuurlijk ook muziek.

Hier worden drie activiteiten aangeboden. (we tellen even het kartonnen dozen-project erbij) Alle drie zijn ze voorzien van een geluidsfragment dat je kan vinden op de cd. De activiteiten zijn gemakkelijk te organiseren. Je hoeft geen duur materiaalte kopen. De echte Afrikaanse instrumenten worden steeds vervangen doorgoedkope gemakkelijk te vinden objecten zoals kartonnen dozen, flessen, enz.

Een krachtig djembé-onweer : percussie - project

Indeling : Schikking van het klaslokaal De instrumenten

Beluisteren van het fragment “San Fye”Het geluidenvierkant - klankbeeldenHet ritmevierkant - woordritmeren

Schikking van het klaslokaal

Het klaslokaal wordt zo ingericht dat er vier groepen aan het werk kunnen. De groepen bestaan uit vier tot zes leerlingen. Vier keer worden er twee of meer tafels bij elkaar geschoven.Op elke tafel komen een aantal instrumenten terecht : kartonnen dozen, stokjes, rammelaars en belletjes. De vier tafels hebben niet dezelfde ‘instrumentatie’. Ze worden in een halve kring rond het bord gezet. De kartonnen dozen op de tafels zijn zo geplaatst dat iedereen er makkelijk op kan trommelen. De kleinere instrumentjes liggen voor iedereen ‘bij de hand’. De stoelen staan in een halve kring rond de tafels.

Schematisch ziet het er voor 16 lln zo uit :

lkr

De instrumenten

Kartonnen dozen.Het beste kan je werken met grote, platte dozen die tegen een stootje kunnen.Erop spelen kan gewoon met je handen - dat klinkt het mooist - of met houten stokken. In deze les gebruiken we de ritmestokjes

Beluisteren van het fragment “ San Fye”1

De opname (CD 7) begint met gedrum van alle trommen (djembé's : zie foto) samen. Een hels lawaai. Plots hoor je de leider een bepaald ritme slaan. De anderen volgen zijnritme. Het klinkt heel opzwepend : je hoort telkens een aantal doffe slagen op de trommen gevolgd door een lichter getik en gerammel. Dit patroon wordt een hele tijd aangehouden in intussen speelt de leider zijn contrasterende ritmes. Af en toe hoor je een schreeuw. Na tussenkomst van de leider verandert het ritme. Hierdoor klinkt het nieuwe samenspel iets trager maar dreigender, meer bezwerend.

San Fye werd opgenomen in Ivoorkust, een land in West-Afrika. Het drukt de beleving van een onweer uit. Etnische groepen in Afrika zijn nog steeds onderhevig aan natuurverschijnselen. Door het onweer na te bootsen geven ze uitdrukking aan hun angst en bewondering voor het onweer. Ze eren en danken de goden omdat dit indrukwekkend fenomeen de grond vruchtbaar maakt.De kracht die wij bij het beluisteren van dit fragment ervaren is volgens de spelers nog niets vergeleken bij die van het echte onweer, dat door de regengod is gemaakt.

San Fye bestaat uit twee grote onderdelen. Sterk vereenvoudigd zouden we’t zo kunnen opschrijven2:

Eerste deel : maat 4/4

Trommen

Gleuftrom

Rammelaars

Bellen

Tweede deel : maat 12/8

Trommen . . .

Gleuftrom .

Rammelaars .

Bellen .

Mogelijke vraagjes bij het beluisteren :Welke instrumenten hoor je ? . Trommen(djembé’s),stokjes, gleuftrommen,

Rammelaars(Kalebassen), metalen bellenIs er een baas bij de muzikanten ? Niet echt een dirigent, maar toch wel een leider.Waar, voor wie wordt er gespeeld ? Er wordt buiten gespeeld. Er is geen publiek.

Iedereen doet mee.Denk je nog aan andere dingen ?

1 CD : Percussions Mandingues. Vol 2 Mandinga Drums. Foliba. Adama Dramé. Playa Sound. 2 Een juistere en meer volledige natotie van dit fragment vind je op het einde van dit project.

De schudkokers :kan je het beste maken fotofilm-doosjes of frisdrankblikjes die dan vult met rijst, kralen, steentjes...

De ritmestokjes tikken we gewoon tegen elkaar, we tikken op de bank en kloppen ermee op de dozen.Ronde stokjes van hard hout zijn in de handel aan de meter te koop. Stokken van bamboe klinken mooier

De triangel staat in dit project voor alles wat maar van metaal is en helder klinkt : bellen, buizen, ringen, ....

Het geluidenvierkant - klankbeelden

1 2 3 4

Verklaring van de symbolen

een korte klank van stil naar luid

een lange klank van luid naar stil

een trillend, roffelig,rammelend geluid stil - luid - stil

allerlei verschillende klanken proberen luid - stil - luidmaken

A

B

De bedoeling van deze lesfase is de kinderen te laten wennen aan de instrumenten, een aantal symbolen en aan het muzikaal vierkant als dusdanig.

De instrumenten : ervoor zorgen dat alle kinderen op alle instrumenten kunnen spelen. Alle vervang-instrumenten zijn normaal gezien reeds in de klas ofwel gemakkelijk te verzamelen. Op grote kartonnen dozen is het wellichtleuker spelen. Je kan er al gauw met zijn vieren aan gaan zitten : op die manier leert de ene van de andere, is er wat meer een groepsgevoel.

De klanksymbolen : hebben eveneeens als bedoeling de groep als muzikale eenheid te vormen. Samen verstillen, verluiden, kort of lang spelen, een of ander speciaal klankje produceren, ...maakt van de klas een orkest, en maakt de leerlingen bewust van de verschillende speelwijzen op de instrumenten.

Het muzikaal vierkant : is een bijzonder handig middel om allerlei dingen uitvoerig in te oefenen. Het heeft omwille van zijn 4x4- struktuur heel wat vorm-mogelijkheden. Elk vakje heeft hier zijn eigen symbolen, maar duurt wel ongeveer even lang. Je kan bv. de rijen uitvoeren, de kolommen, een diagonaal, de paardensprong, bij sommige vakjes bijschrijven hoeveel keer je het gaat spelen, hoe luid of hoe stil, je kan er nog vokale geluiden aan toevoegen etc....

EEN MOGELIJKE WERKWIJZE :

1. Iedereen speelt op de dozen rij A2. Iedereen speelt opde stokjes rij B3. De groepen met de rammelaars spelen rij C4. De groepen met de bellen spelen rij D5. Iedere instrumentengroep speelt een afgesproken rij6. Er worden enkele kolommen gespeeld.

Bijvoorbeeld kolom 2 en 3 klinken mooi8. Elke groep stelt een volgorde van 4 vakjes op en oefent die in. Het moet wel

een goed klinkende volgorde zijn.De groepen stellen hun kompositie voor aan de anderen. Deze acyiviteit kan ook klassikaal.

KLANKBEELDEN MAKEN :

mogelijkheden : - een onweer : het begint te waaien, bladeren ritselen, regen, donder, paniek, het wordt terug rustig.

- De dieren in de savanne. De vier instrumentengroepen worden geassociëerd met een dier. Bv. leeuw, aap, slang, vogel. Via een gefantaseerd verhaal maken we dan een spannend

klankbeeld, met of zonder verteller.

Het ritmevierkant - woordritmeren

1 2 3 4

A

B

C

D

Steeltjes naar beneden : op de dozen kloppen.Steeltjes naar boven : stokjes tegen elkaar

Steeltjes naar beneden : op de bank tikkenSteeltjes naar boven : stokjes tegen elkaar

Het - teken wil zeggen schudden. Het heeft de lengte van hele noot

Steeltjes naar beneden : laag klinkende bellen gebruikenSteeltjes naar boven : hoog klinkende bellen gebruiken

WOORDRITMEREN

De ritmes van het origineel werden deels aangepast aan de mogelijkheden van de kinderen en de instrumenten.Ze worden nu eerst ingeoefend aan de hand van klankwoorden, die passen bij bij klank van de instrumenten en de bijhorende ritmes. De uitvoering van de steeltjes naar onder of boven lees je op de vorige pagina.

doemedoeme doemdoem tik tikdoemedoeme doemdoem tik tiktik tik tik /doemedoeme doemdoem doem /

tik tik tak taktik tik taktak taktik tik tik /tak tak tak /

tjak schudden tjak schuddentjak tjak schuddeeeeeeeeeeeenschuddeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeentjak tjak schuddeeeeeeeeeeeen

ping ping ping /pong pong pong /pingping pingping pingping pingpingpongpong pongpong pongpong pong

HET RITMEVIERKANT MET DE INSTRUMENTEN UITVOEREN

Aangezien het hier weer om een muzikaal vierkant gaat, kan het verwerken verlopen zoals bij het geluidenvierkant.

4. De uiteindelijke opbouw

Nu wordt het hoogtijd dat er een eindvorm wordt vastgelegd. Allerlei elementen uit de vorige projectonderdelen kunnen gebruikt worden.

Een voorbeeld :

A1 A2 A3 ...

B1 B1 B2 B2 B3 B3 ...

C1 C2 C3 ...

D1 D2 D3 ...

OF

A1 A2 A3...

B1 B2 B3...

C1 C2 C3 C4 C1 C2 C3 C4 C1...

D1 D2 D3...

Eenmaal er een soort ritmisch refrein is vastgelegd, kan dit afgewisseld, aangevuld worden met geluiden van het geluidenvierkant, van de gemaakte klankbeelden, met woordritmes, e.d.m. De mogelijkheden zijn eigenlijk onbegrensd.

Helemaal hetzelfde kan nu ook met het ritme van deel B van het fragment. Alles helemaal herhalen hoeft niet meer. We beperken ons nu tot het geven van het ritmevierkant van deel B.

Als beide ritmes door de lln goed verwerkt zijn is het natuurlijk te gek deze alle twee in de uiteindeljke opbouw te verwerken.