1

การเปลยนแปลงในชวตของสงคมเมองกบการ สรางรปแบบศรทธาการมสวนรวมในการทำานบำารงพระพทธศาสนาและการอนรกษ

วฒนธรรมไทย :กรณศกษาวดเบญจมบพตรดสตวนาราม

Changes of Social Urban Life and a Model of the Faithful Participation in Buddhism and Thai Culture Preservation: Marble Temple Case Study

นางสาวนลนรตน ตมสนเทยะ นางสาวสรขวญ

รวมพฒนา นางสาวศรนภา แสงตนชย

รศ.เสาวภา ไพทยวฒน *

ภาควชาสงคมศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร สาขาวชาการจดการทางวฒนธรรม

มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา *

โทรศพท: 081-8263186 โทรสาร: 02-1601285

Email: saowapa.p@hotmail.com

รปท 1 พระอโบสถวดเบญจมบพตรดสตวนาราม

บทคดยอ

2

โครงงานเรอง การเปลยนแปลงในชวตของสงคมเมองกบการสรางรปแบบการศรทธาการทำาบญอยางมสวนรวมในการทะนบำารงพระพทธศาสนาและอนรกษวฒนธรรมไทย : กรณศกษาวดเบญจมบพตรดสตวนาราม กรงเทพมหานคร การศกษาในเรองนเปนการสงเคราะหการเปลยนแปลงการทำาบญภายในวดโดยการนำาจดเดนซงเปนทนทางสงคมของวดมาใหบรการแกผทมาทำาบญ อาทเชน การทำาบญตกบาตรหนาวด การทำาบญเวยนเทยน โดยแบงเปน 3 รอบคอ รอบกลางวน รอบเยน และรอบคำา การจดโรงเรยนพระพทธศาสนา การอบรมพระธรรม การฝกอบรมสมาธ การจดการทองเทยวเชงอนรกษใหกบนกทองเทยวชาวตางชาต การพฒนาวดใหเปนแหลงการเรยนรของเขตดสต การบวชพระภกษและสามเณรใหกบบคคลทวไปและกลมชาวเขา การจดการอนรกษวฒนธรรมไทย การจดกจกรรมเทดทนสถาบนชาต ศาสนาและพระมหากษตรย การเปดโอกาสใหมการบรหารงานททนสมยโดยใหสมาคมและมลนธวดเบญจมบพตรเปนผดแลดานการเงน การจดบรรยากาศภายในวดใหเกดความสงบ สะดวก สมถะและสมานฉนท ซงบรรยากาศทกลาวมานไดนำาครอบครวของคนในสงคมเมองเขามาทำาบญไดอยางมความสข

ผลการศกษาวจยพบวา วดไดเปลยนแปลงการทำาบญโดยเปดโอกาสใหฝายฆราวาสเขามามบทบาทในการบรหารรวมกบฝายพระสงฆและดำาเนนงานในรปแบบของแผนงานและโครงการ โดยมลนธเบญจมบพตร ซงเปนมลนธทพฒนามาตงแตสมยรชกาลท 5 เปนผพจารณาอนมตการใชเงน โดยไมมงสรางวตถมงคลหรอมอมเมาใหผคนเสยงโชคกบสงศกดสทธภายในวด โดยวดไดดำาเนนการมาอยางตอเนองจนกลายเปนนโยบายการบรหารวด ดงนน บรรยากาศโดยทวไปของวดจงเปนวดทชนชนกลางของสงคมและกลมคนทเปนขาราชการเกาซงบรรพบรษเคยรบใชพระสงฆในวดเขามามสวนรวมการจดกจกรรมของวด ภาพลกษณของวดเบญจมบพตรสำาหรบคนทวไปมองวาเปนวดสำาหรบชนชนสงหรอวดจารตนยม แตในความเปนจรง วดไดเปดพนทใหคนทกฐานะเขามาทำาบญและมสวนรวมในการจดกจกรรมทสอดคลองกบความเปลยนแปลงของสงคมเมองมาโดยตลอด

Abstract

The research on “Changes of Social Urban Life and a Model of the Faithful Participation in Buddhism and Thai Culture Preservation: The Marble Temple Case Study” aims to

3

synthesize changes of the way people making merit at the temple by seizing the strength of the Temple’s Foundation as a social capital to serve the Buddhists to the following activities: making merit in front of the temple in the morning, Wian Tien festival (light waving rite) in the morning, in the afternoon and in the evening, Buddhism School, Dhamma Training, Meditation Training, Sustainable Tourism for foreign tourists, a resource center of Dusit opening, monk and novice ordaining for public and hill tribe people, Thai culture conservation, activities to confirm the respect to the nation, the religion and the royal king, providing opportunities to the Association and the Foundation of the temple to manage the income, organizing a good quality environment focus on facilities, peacefulness, conveniences, simple and reconciliation, all mentioned issues draw the urban people and their family closer to the temple with the happiness to make merit.

The research result found that the temple has changed the way of making merit by allowing the lay man to participate the temple administration with the monks in the form of plans and projects. These plans and projects are implemented under the financial approval from the Bejamabopit Foundation, which was continuously developed since the reign of King Rama V. The Foundation has a policy that the temple will neither concern with sacred objects producing nor persuade people to take a chance with them. Thus, in general, the temple seems to be a temple for middle class people and the old noble whose ancestors used to serve the monks there. The temple allows those people to participate the activities. However, the feature of the temple is that it serves only for the high class people or it is a traditional temple. But in practical, it has welcome any people to participate the merit activities which in accordance to the urban changes.

1. บทนำา

คนไทยใหความสำาคญกบการทำาบญในวด และจดเปนประเพณของชาวพทธมาโดยตลอด การทำาบญมความหลากหลายในรปแบบซงวดและผมาทำาบญตางรวมกนสนบสนนซงกนและกน ทงนเพอรบในอานสงสของผลบญรวมกน สำาหรบวดเบญจมบพตรเปนวดซงมประวตทสมพนธกบองครชกาลท 5 และมความโดดเดนในดานสถาปตยกรรมรวมถงโบราณวตถ พรอมสงศกดสทธคอองคพระพทธชนราช เนองจากวดแหงนเคยเปนวดทชนชนสงของสงคมไทยใหความอปถมภนบตงแตสมย

รชกาลท 5 ดงนนภาพลกษณทปรากฏไดสงผลใหวดแหงนเปนวดทมอตลกษณในการสบทอดพระพทธศาสนาพรอมรกษารปแบบการทำาบญโดยไมมงเนนการนำาปจจยเขาสวด เพอใชในการบรณะวดในถาวรวตถทมอายเกาแกของวดและเปนวดทมความสงบโดยทคนทวไปมองภาพลกษณจดเปนวดของทางราชการและกลมคนชนสงในสงคมหรอวดของผดเกา จากการศกษาวจยในเรอง การเปลยนแปลงในชวตของสงคมเมองกบการ สรางรปแบบศรทธาการมสวนรวมในการทำานบำารงพระพทธศาสนาและการอนรกษวฒนธรรมไทย

4

:กรณศกษาวดเบญจมบพตรดสตวนาราม พบวาการมสวนรวมในการทำาบญมไดจำาเพาะกลมคนดงทคนทวไปวพากษวจารณ หากแตการเปลยนแปลงในการทำาบญวดไดเปดกวางในความหลากหลายเพอใหเกดกจกรรมในการทำาบญตลอดป ซงกลาวสรปไดดงน

1. การทำาบญตามประเพณชาวพทธในวนสำาคญตางๆ ทางศาสนาเพอรวมความศรทธาของชาวพทธ

2. การทำาบญซงวดเปนศนยกลางในการนำาพระรตนตรยอนประกอบดวยพระพทธ พระธรรม พระสงฆใหดำารงอยกบพทธศาสนกชน

3. การทำาบญรวมกบการอนรกษวฒนธรรมไทยในดานการถายทอดสคนไทยและชาวตางชาตโดยการจดกจกรรมซงเปนรปธรรมในงานบญและงานประเพณตลอดป

การทำาบญของพทธศาสนกชนจดเปนสามคคทานซงวดและพทธศาสนกชนตางมสวนรวมในการดำาเนนงาน การศกษารปแบบในการทำาบญ การเปลยนแปลงในชวตของสงคมเมองกบการ สรางรปแบบศรทธาการมสวนรวมในการทำานบำารงพระพทธศาสนาและการอนรกษวฒนธรรมไทย :

กรณศกษาวดเบญจมบพตรดสตวนาราม เปนการศกษาเชงประจกษใหพทธศาสนกชนไดมองเหนในความเปนรปธรรมในการทำาบญของวดแหงนในดานการจดกจกรรมการทำาบญรวมกบการอนรกษวฒนธรรมไทยและใหประชาชนเขามามสวนรวมดำาเนนการ

2. วธดำาเนนการ

โครงงานการศกษาในครงนใชรปแบบการวจยเชงคณภาพโดยการสมภาษณบคคลทมสวนไดเสยนบตงแตเจาอาวาส พระอาวโสและจดกจกรรมสนทนากลม ประกอบดวย กลมพระสงฆ ผบรหารวดและสถานศกษารวมกบจดทำาการสอบถามผมาทำาบญในวนสำาคญทางศาสนา เชน วนมาฆบชา วนวสาขบชา วนอาสาฬหบชาและวนเขาพรรษา วนพระ รวม 100 คน นอกจากนคณะผวจยไดเขาไปสงเกตแบบมสวนรวมและไมมสวนรวมในกจกรรมทจดขนในวด นบตงแตงานบญประเพณ การบวชพระ บวชเณร ตลอดระยะเวลา 9

เดอน ไดพบขอมลของผมาทำาบญพบจดเดนทผคนใหความสำาคญในดานชอเสยงของวด ความสะดวกดานการบรการและสถานทตง สำาหรบในกลมพระภกษสงฆใหความสำาคญกบวดแหงนในฐานะทวดเปนวดทมชอเสยงดานพระธรรมวนย

5

ซงพระทมาบวชและจำาพรรษาจะไดรบความรในพระธรรมและวนยทเครงครด พระภกษสงฆสามารถสอบความรดานพระธรรมรวมทงการไดเรยนหนงสอในโรงเรยนสอนพระพทธศาสนาซงวดจดสอนใหกบพระภกษมาเปนเวลาชานาน จากจดเดนทงหมดนวดไดจดกจกรรมการทำาบญและการสรางศรทธาใหกบพทธศาสนกชนโดยวดเปดพนทใหมใหผคนในกรงเทพฯ ซงเปนสงคมเมองทผคนไดใหความสำาคญในเรองความเรงรดในเวลาและวธการสรางศรทธาเพอการบำารงพระพทธศาสนาและอนรกษวฒนธรรมไทย ในทนสามารถแบงการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนในการทำาบญเปน 3 กจกรรมหลกคอ

2.1 การทำาบญตามประเพณชาวพทธ

ในการทำาบญตามประเพณ วดจะมปฏทนกจกรรมประจำาปซงยกรางโดยคณะกรรมการบรหารงานและเสนอเจาอาวาสใหความเหนชอบกอน ซงการทำาบญทมผคนเขามามากและวดเปดโอกาสใหผคนไดมามสวนรวมมากทสด ไดแก การจดกจกรรมการเวยนเทยนปละ 3 ครง ตามปฏทนของชาวพทธทมการทำาบญเวยนเทยนไดแก วนมาฆบชา วนวสาขบชา วนอาสาฬหบชา การทำาบญดงกลาววดไดอำานวยความสะดวกให

ผคนเขามาทำาบญเวยนเทยนไดตลอดทงวนและมรอบคำาเวลา 19.00 น. ทจะปรากฏความสวยงามทพระสงฆนำาสวดและเดนรอบพระอโบสถ

2.2 การทำาบญในฐานะทวดเปนศนยกลางในการนำาพระรตนตรยใหดำารงสบไป

กจกรรมหลกของวดแหงน ในเรองนซงวดไดใชจดเดนในดานความสวยงามของพระอโบสถซงประดษฐานองคพระพทธชนราช นบตงแตสมยรชกาลท 5 และการจดบรรยากาศสภาพแวดลอมโดยรวมภายในวดทสมพนธกบประวตศาสตรสมยรชกาลท 5 โดยทรองรอยตางๆ ของโบราณสถานและโบราณวตถยงคงมคณคาในดานความสมบรณในการศกษา จงสงผลใหวดไดใหความสำาคญในการเปนแหลงการเรยนรพทธศาสนาทเปนตนแบบการบชาพระพทธ พระธรรม พระสงฆ

2.3 การทำาบญรวมกบการอนรกษมรดกวฒนธรรมไทย

วดไดนำาความศรทธาดานความเชอในสงศกดสทธรวมกบการจดงานบญ ประเพณและพธกรรมทเหมาะสมกบการเทดทนสถาบนชาต ศาสนาและพระมหากษตรยรวมกบการเผยแพรความ

6

สวยงามของพระอโบสถรวมกบการจดการทองเทยวเชงอนรกษของเขตดสต

จากการจดกจกรรมทง 3 กจกรรม เมอคณะผศกษาโครงงานไดเขาไปเกบขอมลโดยการสอบถาม การสมภาษณ การสงเกตแบบมสวนรวมไดพบประเดนทเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวม สรปไดดงน

1. ภาพลกษณของวดเบญจมบพตรในสายตาของคนทวไปจะใหการวพากษใหเปนวดทมความสมบรณในทกมตแลวและเปนวดจารตนยมซงชนชนสงเคยใหการอปถมภมาในยคสมบรณาญาสทธราชย เมอเขาสความเปนสมยใหมในสงคมเมองยคปจจบนพบวา กลมคนระดบลางปรากฏตวเขารวมกจกรรมพธการตางๆ ทวดจดขนคอนขางนอยและจดเปนวดของทางราชการโดยเฉพาะกองทพบกกบกลมชาวเหนอ ดงนน วดจงเกดชองวางทคนระดบลางในสงคมเมองไมสามารถเขาไปมสวนรวมได จงสงผลใหวดเปนพนทของกลมคนขาราชการซงเปนชนชนกลางของสงคมเมอง

2. การบรหารของวดในการใหประชาชนเขามามสวนรวมภายใตหลก “

บวร บาน วดและโรงเรยน เนองจาก”พนทของวดและประวตของวดมไดสมพนธกบชมชนเชนการใชพนทในวดทวไป ดวยเหตนจะสงผลในดานการทำาบญและปจจยทสนบสนนวดในระยะยาวและสงผลกระทบกบอนาคต

ประเดนดงกลาวน คณะผศกษาโครงงานไดจดกจกรรมสนทนากลมโดยนำาเสนอตอผแทนพระสงฆฝายบรหาร ฝายวชาการและนายกสมาคมวดเบญจมบพตรและสถานศกษาเพอสรางความเขาใจในความหมายของการมสวนรวมการทำาบญ เพอทำานบำารงพระพทธศาสนาและการอนรกษวฒนธรรมไทย ซงไดสรางความเขาใจในการบรหารและการดำาเนนงานทวดแหงนโดยการบรหารและการจดการไดเปดโอกาสใหทกภาคสวนของสงคมเขามามสวนรวมในการรวมคด รวมทำา รวมประสานและรวมประชาสมพนธดงทปรากฏในผลการดำาเนนงาน

3. ผลการดำาเนนงาน

จากการศกษาทงหมดไดขอสรปในการศกษา

7

3.1 วดกำาหนดจดยนในนโยบายการเปนวดอนรกษนยม

โดยใหความเคารพในความโดดเดนของวดซงสมพนธกบภมหลงทางประวตศาสตรกบความงดงามในรปทรงของสถาปตยกรรมไทยและไมทำาการโฆษณาวตถมงคลของวดในองคพระพทธชนราชและองครชกาลท 5 ทงนเพอใหผคนทเขาวดมความสงบ โดยทไมปรากฏบรรยากาศความพลกพลานของกลมคนทเขามาทำาบญในลกษณะเสยงโชค หากแตไดเปดโอกาสใหคนทวไปมาเขาวดเพอความเปนสรมงคลในชวตและความสงบสขของบานเมอง ดวยเหตนการมสวนรวมในการทำาบญของวดแหงนจะใหความสำาคญในการดำาเนนการใหพทธศาสนกชนรวมกนรกษาความยงยนในการเจรญพระพทธศาสนาและกจกรรมตางๆ ใหดำาเนนไปดวยความสงบ สะดวก สบาย สมถะ และสมานฉนท

รปท 2 พระพทธชนราช

การแสดงเจตนารมณของวดดงกลาวไดสงผลรวมในดานการทำาบญตามประเพณตางๆ โดยเฉพาะในวนสำาคญของพระพทธศาสนาวดซงเปดโอกาสให

พทธศาสนกชนเขามาทำาบญอยางสะดวกในลกษณะของครอบครว การเปดเวลาพเศษของการทำาบญในการ

ประกอบพธเวยนเทยน วนวสาขบชา วนอาสาฬหบชา และวดมาฆบชา ผคนสามารถทำาบญเวยนเทยนรอบพระอโบสถไดตลอดทงวน เฉพาะรอบสดทายเวลา 19.00 น. ทางวดจดใหเปนรอบทพระภกษสงฆนำาการเวยนเทยนและเปนรอบทมผคนเขารวมเปนจำานวนมากทสด

รปท 3 กจกรรมเวยนเทยนวนมาฆบชา

ในดานการมสวนรวมอนๆ ในกจกรรมวนสำาคญทางพระพทธศาสนา ในวนพเศษวดไดเปดโอกาสใหประชาชนเขามาทำาบญพรอมการนำาการอนรกษวฒนธรรมไทยทเคยปฏบตมาแตสมยรชกาลท 5 เชน ในวนวสาขบชาจดใหมการนำาดอกไมสดมารอยเปนโคมแขวน

8

รายรอบดานในระเบยงหลงพระอโบสถ โดยวดจดเตรยมดอกไมและอปกรณตางๆไวบรการ ในขณะทพทธศาสนกชนทงสภาพสตรและสภาพบรษทมความประสงคจะจดดอกไมเปนโคมแขวนและเปนพทธบชาใหจดทำาเองหรอเลอกโคมแขวนทผอนทำามาแลวและนำามาใสชอของตนพรอมการบรจาคเงนทำาบญไดตามกำาลงศรทธาและเงนทำาบญทงหมด มลนธเบญจมบพตรจะรวบรวมเปนกองทนเพอใชในกจกรรมของวดตอไปในกจกรรมนจะมกลมผคนทมาทำาบญเปนประจำามานงคดหารปแบบในการรอยโคมแขวนและบนทกภาพอยางมความสข ในบางกลมเปนกลมนกเรยนนกศกษามาออกแบบและจดทำา

3.2 ในดานการทำาบญเพอการบชาพระรตนตรย

วดเบญจมบพตรไดสบสานและสบทอดพระรตนตรยใหเปนแบบอยางของวดเกาแกโดยพทธศาสนกชนเขามามสวนรวมไดมการทำาบญอยางทวถงรวมกบการอนรกษและสบสานวฒนธรรมไทย กลาวสรปไดดงน

3.2.1 การเปดโอกาสใหพทธศาสนกชนเขามาทำาบญในวดในวนปกตไดตลอดเวลาโดยเฉพาะการทำาบญ

ตกบาตรยามเชา วดแหงนไดใชพนทอยางเหมาะสมในบรเวณหนาวดทผคนในวนจนทร ศกรซงเปนวนทำางานแต–สามารถมาทำาบญตกบาตรไดโดยมพระภกษสงฆของวดและวดใกลเคยงมารอรบบณฑบาตจำานวน 50 รปตงแตเวลา 6 นาฬกาจนถง 7 นาฬกาและในวนเสาร อาทตยจะเปนการทำาบญในรปของ–

ครอบครวโดยมผสงอายซงเปนรนปยา ตายาย มาพรอมกบครอบครวทำาบญตกบาตรและไหวพระพทธชนราชและพกผอนจตใจโดยการเดนรอบๆ บรเวณวดซงมความสะดวก สบายและมความปลอดภย วดงดเวนการใชการโฆษณาเพอเชญชวนการทำาบญในรปของการปดปายและใหพระภกษทำาการประกาศเสยงตามสายเพอการโฆษณาบญแตรปแบบการบรหารการมสวนรวม วดจะมอบใหกรรมการฝายฆราวาสเปนผเสนอการจดกจกรรมภายในวดในรปโครงการและจะมกรรมการกลนกรองฝายสงฆและอนมตโดยเจาอาวาส

นอกจากน การทำาบญทจะเกดอานสงสซงบงเกดในผลบญ วดไดเปดโอกาสใหเกดการรวมความสามคคในครอบครวอนเปนการตอบสนองความเชอดานการทำาบญรวมกนจะบงเกดผลบญในการบงเกดรวมกนในภพหนา ถา

9

หากวาผมาทำาบญตกบาตรมาชากวาเวลา 7,00 น. ผทำาบญสามารถนำาอาหารทจะตกบาตรไปถวายพระในกฏไดโดยตรง ทางวดจะนำาอาหารสวนทเหลอของพระสงฆในแตละวนมารวมและมอบใหเปนอาหารเชาใหกบนกเรยนโรงเรยนวดเบญจมบพตรระดบประถมศกษา สงกดกรงเทพมหานคร ซงการดำาเนนการดงทกลาวนเปนไปตามนโยบายของวดในดานการจดการศกษารวมกบโรงเรยนนอกเหนอจากการสงพระภกษสอนวชาพระพทธศาสนา วดใชหลกการบรหาร บวร อนหมายถง ความรวม“ ”มอกนระหวางบาน วดและโรงเรยน

3.2.2 การเปดโอกาสใหพทธศาสนกชนไดเขามาบวชเปนพระภกษ สามเณรไดตลอดทงป โดยวดอำานวยความสะดวกในการจดการซงวดจะมสำานกงานพระเลขานการวดรบบนทกความประสงคของผคนทจะเขามาบวชในรปเฉพาะบคคลและเปนหมคณะ ขอคนพบในดานการเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวม พบวาวดไดใหความอนเคราะหดานการบวชพระโดยมไดมงความสำาคญในปจจยทใชแตใหความสำาคญในดานการปฏบตทดในการศกษาพระธรรมวนยดวยความตงใจของผบวชและมพระภกษซงจำาวดใหการรบรองการพำานกในระหวางการบวช ทงนเพอรกษากฎระเบยบของวด เนองจากวดตงอยในพนทรายรอบดวยสถานทราชการ วดจงเปดโอกาสใหสวนราชการเขามามสวนรวมในการบวชพระภกษตามนโยบายของรฐในการรกษาความมนคง ดงเชน กองทพบกจดการบวชพระภกษชาวเขาในทกๆปตอเนองยาวนานรวม 20 ป ปละ 200 รป

10

นอกจากนความสนใจในการบวชสามเณรฤดรอนในกลมเดกและเยาวชนไดรบความสนใจสงในยคปจจบน และวดไดจดเปนกจกรรมในชวงวนท 6 เมษายนของทกปโดยมผปกครองนำาบตรหลานมาแจงความประสงคไวเปนการลวงหนา และฝกหดการอานคำาสวดมนตและการปฏบตตนทเหมาะสมกบสามเณร จากการนำาจดเดนทวดแหงนมพระภกษทมความรความสามารถสงในดานการสอนพระพทธศาสนาในโรงเรยน พระพทธศาสนาของวด โครงการนขยายผลใหเปนไปตามความตองการของหนวยงานอนๆ ในป 2553 ไดมการบวชสามเณรฤดรอนใหกบกลมเดกกำาพรารวมกบสามเณรทมผปกครองพรอมกบการบวชในวนท 6 เมษายน 2553 เพอใหเกดความหมายในการรกษาชาตบานเมอง วนดงกลาวเปนวนสถาปนากรงเทพมหานครเปนราชธานและใหทกคนทบวชในครงนรวมถงผปกครองทงหลายพรอมกนประกอบพธการเพอแสดงการเคารพในสถาบนชาต ศาสนาและพระมหากษตรยซง ในระหวางการนำาสามเณรเดนรอบพระอโบสถ 3 รอบ ไดจดการอานคำาสดดในการเทดทนประเทศไทย พทธศาสนาและพระมหากษตรย การบวชดง

กลาวเปนการบวชทจะตองใชเวลาประจำาวดรวม 1 เดอน วดจงนำาสามเณรออกไปปฏบตธรรมนอกพนทซงเปนวดเครอขาย และตงอยในเขตปรมณฑลกรงเทพฯ โดยจดใหมพระพเลยงทำาหนาทอบรมและดแลจนเสรจสนการบวช การบวชสามเณรฤดรอนระหวางเดกทมผปกครองกบเดกดอยโอกาสทขาดพอแม เปนการอบรมสงสอนในดานความกตญญและการมองโลกในแงด โดยใชพระธรรมเปนเครองคมครองพรอมการพฒนาจตใจตงแตวยเดกรวมถงการอบรมใหทกคนเหนคณคาในชวตโดย

มไดแบงแยกฐานะของคน

รปท 4 กจกรรมอปสมบทหม

รปท 5 การบวชสามเณรภาคฤดรอน

3.2.3 การเผยแพรพระธรรมคำาสอน โดยวดจดสงพระภกษทมความ

11

สามารถในการสอนไปยงโรงเรยนในสงกดการศกษาขนพนฐาน เพอการสอนพระพทธศาสนาและการบรรยายธรรมโดยพระภกษจะปลกฝงความศรทธาในพระพทธศาสนาในดานความร เจตคตและการเสรมทกษะความภมใจในประเทศไทยกบการสบทอดพระพทธศาสนา นอกจากนวดจะเปนเจาภาพในการรบรองการศกษาดงานของพระภกษสามเณรชาวเขาจากภาคเหนอปละ 100 รป เพอมาปฏบตธรรมและการอบรมใหเกดการรกในแผนดนไทยพรอมการนำาชมศลปกรรมไทยภายในวดกอนการสงตอใหไปศกษาดงาน ณ วดสวนโมกขลาราม จงหวด สราษฎรธาน

3.2.4 การบชาพระพทธชนราช วดเปนวดแหงเดยวในประเทศไทยทมไดจดสรางวตถมงคลไวใหเชาเพอเปนรายไดใหวด ดวยวดยดมนในประเพณดงเดมตงแตสมยรชกาลท 5 ซงพระองคทรงมพระราชประสงคสรางองคพระชนราชองคจำาลองจากวดมหาธาต จงหวดพษณโลกเพอใหชาวกรงเทพฯในยคนนไดเคารพกราบไหวดวยตนเอง เมอทำาการสมภาษณผคนทมากราบไหวจะมาทำาบญเพอขอพรใหกบบานเมองมความสงบสขและความเปนสรมงคลของชวตโดยจะไมไปขอโชคลาภทนำาไปสการเสยง

โชค ดวยเหตนบรรยากาศวดแหงนจะเปนบรรยากาศทบคคลเขามาลวนมความสำารวมจตใจ และจดเปนกลมคนทฐานะเปนชนชนกลาง โดยทวดแหงนไมเคยประสบปญหาดานความพลกพลานของผคน กบการแสวงหาผลประโยชนจากบคคลภายนอกอนนำามาซงการวพากษวจารณในดานชอเสยง การทำาบญตลอดปของวดจะมโครงการและแผนงานปรากฏ เชน การบรหารงานราชการโดยมอบใหกรรมการวดนำาเสนอโครงการผานฝายฆราวาส ฝายพระสงฆ เพอขอความเหนชอบและวดจะรกษาความเปนอตลกษณในการขอรบปจจยในการทำาบญดวยการงดการโฆษณาบญหรอการกลาวถงอานสงสของบญใหพระภกษใชการประชาสมพนธเชญชวนการทำาบญ วดจะงดใชเครองขยายเสยงภายในวดในวนปกต ยกเวนวนสำาคญทางพระพทธศาสนาซงจะประกาศกจกรรมใหพทธศาสนกชนไดทำาความเขาใจรวมกน

3.2.5 การสบสานวฒนธรรมทองถนของชาวเหนอ วดไดจดงานบญประเพณตานกวยสลากซงชาวเหนอทกจงหวดไดมารวมพธ 1 วน นบเปนงานประจำาปทฟ นฟการทำาบญของชาวไทยภาคเหนอทไดมารวมพลงและการ

12

แสดงออกทางวฒนธรรมโดยใชพนทวดเบญจมบพตรตอเนองยาวนานรวม 20 ป การจดงานประเพณดงกลาวนสงผลใหคนทวไปมความเขาใจวาแหงนเปนวดของกลมคนชาวเหนอรวมทงกจกรรมของวดในการบวชชาวเขาและพระภกษทจำาพรรษาในวดจะเปนพระสงฆทมภมลำาเนาจากภาคเหนอ เมอไดศกษาในเรองนแลวผลทปรากฏวดมไดจำาเพาะใหกบกลมคนใด หากแตการทำาบญเมอเรมตนทใดจะมการสบทอดตอกนมา ซงในอดตเจาอาวาสเปนชาวเหนอ ผคนชาวเหนอมาประกอบงานบญประเพณ ภายหลงเมอทานเจาคณมรณภาพแลวความผกพนของชาวเหนอทมกบวดแหงนจงปรากฏเปนการนำาวฒนธรรมทองถนภาคเหนอมาสบทอดในกรงเทพฯ สำาหรบพระภกษสงฆจะเปนผมภมลำาเนาทกหมภาค ถาหากมพระภกษในวดใหคำารบรองและเปนพระภกษทมงเรยนพระธรรม วดจะเปดโอกาสใหเขามาจำาวดไดตลอดไป

ผลการศกษาในครงนพบวาการทำาบญอยางมสวนรวมในวถชวตของคนในสงคมเมองซงอทธพลของระบบทนนยมและเวลาพรอมทงจดมงหมายในการดำารงชวตทมงมนในการแสวงหาเงนเพอเลยงชพจะสงผลตอการเปลยน

รปแบบการสรางศรทธาในการทำาบญดงทปรากฏในวดกรงเทพมหานครหลายแหงซงใหความสำาคญในการนำาปจจยเพอเปนกองทนไวบรหารวดทงในปจจบนและอนาคต แตวดเบญจมบพตรเปนวดทยนยนรปแบบการทำาบญโดยใชทนทางสงคมของวดเปนหลกในการบรหารและการพฒนา การเปดโอกาสใหพทธศาสนกชนเขามาทำาบญในวดและจดพนทดานการอนรกษประเพณไทยใหปรากฏพทธศาสนกชนทกวย วดจะทำาหนาทเปนศนยกลางการบชาพระรตนตรยรวมกบการรกษาสถาบนชาต ศาสนาและพระมหากษตรย การทวดเบญจมบพตรไดเปลยนแปลงการจดกจกรรมการทำาบญโดยนำาหลกศรทธามาเปนแรงบนดาลใจใหคนเขามาทำาบญและผมาทำาบญไดวดระดบจตใจของตนเองในขณะทวดไดเปดพนทการทำาบญในวดไว 5 ดาน อนประกอบดวย

ความสะดวก-วดจดอำานวยความสะดวกการจอดรถบรเวณรมคลองเปรมประชากรบรเวณดานหนาวดโดยประสานกบสำานกงานเขตดสตและในวนทมไดมงานบญประเพณในวด วดจะอนญาตใชพนทดานในวดเพออำานวยความสะดวกใหกบผสงอายไดมาทำาบญในรปของครอบครวและเครอญาตในศาลาบมเพาะ

13

นสยชอบพรอมอำานวยความสะดวกการบรการดานอาหารถวายพระ การนมนตพระผานสำานกงานของวดและงดเวนความฟมเฟอย

ความสะอาด-วดไดจดพนทใหมความสะอาดนบตงแตในพระอโบสถและรายรอบบรเวณวดตลอดจนคคลองในวดรวมถงดอกไมบชาพระพทธชนราชรวมกบการปลกตนไมภายในวดทมความสมพนธกบประวตศาสตรสมยรชกาลท 5 วดจะเปดโอกาสใหประชาชนเขารบการบรการแหลงการเรยนรในอาคารสถานภายในวดและศกษาพระธรรมในหองสมดของวด

ความสบาย-วดมพนทใหพทธศาสนกชนเขามาทำาบญพรอมการนงพกผอนตามความเหมาะสมในวดโดยเฉพาะบรเวณสวนและคลองภายในวดและวดจะปดการเขาชมและการทำาบญเวลา 17.30 น.ในทกวนยกเวนวนสำาคญของพระพทธศาสนาจะจดใหมการนงสมาธสำาหรบผทสมครกบวดและการจดตงชมรมเพอการปฏบตธรรมโดยจดใหการบรการดานการใชพนท

ความสมถะ-วดมนโยบายในการทำาบญเพอมใหเกดความฟมเฟอยและมคาใชจายสงนบตงแตการจดดอกไมจะ

มอบใหคนภายในทมความผกพนและเคยรบใชวดมาตงแตบรรพบรษไดเขามาอทศตนใหวดมาอยางตอเนองและบคคลทมาทำาบญใหจดอยางเรยบงาย แมวาวดจะเปดพนทใหเปนทบำาเพญกศลของบคคลสำาคญของบานเมองดานหลงวดได การจดงานศพในวดใหเปนไปตามแบบแผนทดงามเพอเปนเกยรตแกผเสยชวต

ความสงบ-จดเปนความมงหมายสงสดทวดประสงคใหบคคลเขามา วด“ ” จตใจของตน การเปดโอกาสใหเปนพนทอบรมจตใจในการถอศลและนงสมาธของผสงอายและการบวชเนกขมมะในวนสำาคญทางพระพทธศาสนานบเปนจดเชอมโยงใหวดมพระภกษทมชอเสยงและเปนแบบอยางในการปฏบตตนทมความเครงครดในการศกษาพระธรรมในหลกพระปรยต ปฏบตและปฏเวทอนเปนหลกปฏบตของวดยาวนานรวมรอยป

การเปดพนทวดเพอการทำาบญโดยการมสวนรวมจากแรงบนดาลใจในความศรทธาในพระพทธศาสนาของวดแหงน โดยมไดกงวลกบอนาคตหากวดขาดปจจยจากการทำาบญ ในทนไดรบการเปดเผยจากประธานมลนธเบญจมบพตรวา วดมเงนสงสมมาตงแตสมยรชกาลท 5 ทพระบรมวงศาน

14

วงศและขาราชการไดบรจาคไวและจดตงเปนมลนธมากอนแลว ซงสอดคลองกบการศกษาของอทศ จงนพนธสกล (2538)และกนกวรรณ ชยทต (2548) ในดานการบรณะวดเบญจมบพตร จากการบรหารมายาวนานรวม 100 ป จำานวนเงนมลนธยงคงมเพยงพอในการดแลใหวดเปนวดทมความสวยงามตลอดไปได ดงนน วดจะดำารงความเปนวดตนแบบในการอนรกษพระพทธศาสนาสบไป

การนำาเสนอในดานการประชาสมพนธเพอการรจกของคนภายนอกดวยการจดกจกรรมการทำาบญตกบาตรหนาวดทกวนและใหพระเดนแถวรบบาตรเชนความสวยงามในบรรยากาศของนครหลวงพระบาง ทางวดมขอจำากดในดานจำานวนพระสงฆซงมทงพระในวดและวดอนๆ ทมาสมทบ ประกอบกบผมาทำาบญจะมเวลาจำากด เมอตกบาตรแลวจะตองรบเดนทางไปทำางาน ดวยเหตนทางวดยงคงดำารงวธการใหพระยนรอรบตงแตเวลา 06.00 – 07.00 น. สำาหรบการประชาสมพนธในรปแบบสมยใหม วดไดจดเวบไซตใหขอมลและใหโทรทศนชอง 7 สเขามาถายทำากจกรรมของวดในการเผยแพรวนสำาคญของพระพทธศาสนา

4. อภปรายผลและขอเสนอแนะ

มนษยเปนผสรางสงคมเมองและบรโภคกเลสของสงคมเมอง โดยการทำาลายสภาพแวดลอมและความดความงามอนเปนมรดกทางวฒนธรรมของมนษย ดงนน ประเพณ พธกรรมตางๆของวดในปจจบน วดทกแหงจะเปดพนทและจดกจกรรมเพอทำาใหเกดแรงศรทธาและรกษาการดำารงอยในรปแบบของการจดงานประเพณและพธกรรม ดงปรากฏในงานศกษาผลของการทำาบญและพธกรรมของวดนอกเมองหลวง อาทการศกษาประเพณการทำาบญของชาวบาน ในรปของประเพณงานบญ บญผาปาของผคนในชมชนและในชนบท เชน งานศกษาของเชาวฤทธ เรองปราชญ (2548) เรอง ความเชอและประเพณในการทำาบญของชาวมสลมในจงหวดพระนครศรอยธยา งานศกษาของวาสนา นามวงศ (2548) เรอง พฤตกรรมการทำาบญทวดปาของพทธศาสนกชนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ งานศกษาของวนทา แกนวงษคำา (2539) เรอง ประเพณการทำาบญเบนของชาวบานพราน ตำาบลพราน อำาเภอขนหาญ จงหวดศรสะเกษ งานศกษาของวรรณศร ปญญาประชม (2542) เรอง พฒนาการของประเพณทำาบญ

15

ผาปา อำาเภอเมอง จงหวดรอยเอด งานศกษาของพระมหาบรสทธ คงสมบรณ (2549) เรอง ความสมพนธระหวางปจจยดานสงคมและวฒนธรรมกบพฤตกรรมการทำาบญของชาวพทธ ในเขตเทศบาลตำาบลหนองแค อำาเภอหนองแค จงหวดสระบร ซงขอสรปจากงานศกษาดงกลาวไดชใหเหนวาชาวพทธจะทำาบญตามอทธพลทไดรบจากการอบรมขดเกลาและตนแบบของพนบานทมการตกทอดจากคนหนงไปสคนอกรนหนง โดยมแรงเสรมใหเกดความศรทธาในดานการนำาเสนอในรปประเพณ พธกรรมทโดดเดน สำาหรบในพนทสงคมเมอง โดยเฉพาะเมองหลวง เชน วดเบญจมบพตรไดกำาหนดรปแบบการทำาบญแบบการเปดพนทใหประชาชนเขามามสวนรวมในการปฏบตตนตามรปแบบของพทธศาสนกชนและเปดโอกาสใหพทธศาสนกชนเปนฝายนำาคนเขาวดและนำาเสนอใหวดบรการดานกจกรรมเชงสรางสรรค ซงสงผลใหวดไดใชยทธศาสตรการนำาหลกศรทธา บวร “ ”บ.(บาน) ซงหมายถงพทธศาสนกชนไดเขารวมกจกรรมของวด ว.(วด) เปนสถานทเปดโอกาสในการฝกอบรมตามหลกธรรมะในพทธศาสนาและการสงสอนใหยดมนในหลกแหงศล สมาธ

ปญญารวมกบ ร (โรงเรยน) การศกษาอบรมผานโรงเรยนพระพทธศาสนาของวด การเปดพนทการบรการของวดในหลกการ 5 ส (สะดวก สะอาด สบาย สมถะ สงบ และสมานฉนท) และความรวมมออยางตอเนองระหวางวดกบพทธศาสนกชน จดเปนยทธศาสตรในการสรางศรทธาเพอดำารงความยงยนของพระพทธศาสนา ความเขมแขงในหลกการทวดยดมนรวมกบประชาชนไดขจดอทธพลของยคโลกาภวตนมใหสงผลกระทบในดานการเปลยนแปลงการอนรกษความดงามของวดได

ขอเสนอแนะ การศกษาเรองความเปลยนแปลงในชวตของสงคมเมองกบการสรางรปแบบความศรทธาการทำาบญอยางมสวนรวมในการทำานบำารงพระพทธศาสนาและอนรกษวฒนธรรมไทย : กรณศกษาวดเบญจมบพตรดสตวนาราม กรงเทพมหานคร ขอคนพบวดแหงนไดใชหลกการบรหารผานโครงสรางทางสงคมและวฒนธรรมองคการของวดในการกำาหนดนโยบายการสบสานพระพทธศาสนา โดยนำาผทมความศรทธาตอวดในฐานะกลมอนรกษมาเปนตนแบบในการรวมคด รวมทำารวมประสานและรวมประชาสมพนธทสอดคลองกบสภาพปจจบนและใชเปน

16

ยทธศาสตรในการสบสานพระพทธศาสนาและการอนรกษวฒนธรรมไทย เพอรกษาความมนคงของชาตมาจดในรปกจกรรมการบวชพระภกษ สามเณรพรอมการสบสานอตลกษณของวดตอสาธารณชนดวย การปฏบตตามจารตในสมยรชกาลท 5 และปรบเปลยนโดยการเปดพนทการทำาบญใหโดดเดนในฐานะวดทสวยงามในความเปนไทย ซงในพนทกรงเทพฯ ยงมวดทมความสำาคญในประวตศาสตรและเปนวดเกาแกทสมควรไดทำาการศกษาวธการในการบรหารวดเพอใหภาคประชาชนไดเขามามสวนรวมอนจะเปนผลดในการรกษาการดำารงอยของพระพทธศาสนารวมกนและสบสานชวกาลนาน

บรรณานกรม

กนกวรรณ ชยทต . การสรางความเปนสมยใหม ดวยมตวฒนธรรม : มมมองเรองพนทศกษาจากพระราชวงดสต - วดเบญจมบพตร - ถนนราชดำาเนนในสมยรชกาลท 5.วทยานพนธปรญญาสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาบณฑต.กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2548.

จลจกรพงษ, พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจา.เกดวงปารสถ. กรงเทพฯ : คลงวทยา , 2516.หนา 191-193.

เชาวฤทธ เรองปราชญ . ความเชอและประเพณในการทำาบญของชาวมสลมในจงหวดพระนครศรอยธยา.วทยานพนธปรญญาศลปะศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาอสลามศกษา . มหาวทยาลยสงขลานรนทร,2549.

พระมหาสทธ คงสมบรณ . ความสมพนธระหวางปจจยดานสงคมและวฒนธรรมกบพฤตกรรมการทำาบญของชาวพทธในเขตเทศบาลตำาบลหนองแค จงหวดสระบร .วทยานพนธบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาการจดการทวไป.มหาวทยาลยราชภฏเทพสตร, 2549.

พนพศมย คศกล ,หมอมเจา. “ความสนกในวดเบญจมบพตร”,ในรวมชดสารคดของม.จ.พนพศมย คศกล.พระนคร : อกษร, 2000.หนา 226-234.

วรรณศร ปญญาประชม. พฒนาการของประเพณทำาบญผาปา อำาเภอเมอง จงหวดรอยเอด.วทยานพนธปรญญาศลปะศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาไทย

17

คดศกษา(เนนมนษยศสาตร).มหาวทยาลยมหาสารคาม,2542.

วนทา แกนวงษคำา.ประเพณการทำาบญเบนของชาวบานพราน ตำาบาลพราน อำาเภอขนหาญ จงหวดศรสะเกษ:วทยานพนธปรญญาศลปะศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาไทยคดศกษา.มหาวทยาลยมหาสารคาม,2539.

วาสนา นามวงศ.พฤตกรรมการทำาบญทวดปาของพทธศาสนกชนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ.วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงคมศกษา บณฑตวยาลย มหาวทยาลยขอนแกน ,2548.

อทศ จงนพนธสกล. ววฒนาการเศรษฐกจวด,สำานกพมพสรางสรรค:กรงเทพฯ,2538.หนา 189-191.

อากาศดำาเกง รพพฒน ,ม.จ.ละครแหงชวต.แพรพทยา: กรงเทพฯ:2517.หนา 13-14.

Geetze, Clifford. “Religion as a Cultural System.” In Anthopological Approaches to the study of Religion. Michael Banton,

Ed. London: Tavistock Publications, Second Impression.1968.Turner,Victor W.The Forest of Symbols:Aspects of Ndembu Ritual, Unit State of America: Cornell University.

5. รายชอคณะวจย

รศ.เสาวภา ไพทยวฒน

นางสาวนลนรตน ตมสนเทยะ

นางสาวสรขวญ รวมพฒนา

นางสาวศรนภา แสงตนชย

ภาควชาสงคมศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร สาขาวชาการจดการทางวฒนธรรมมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

โทรศพท: 081-8263186 โทรสาร: 02-1601285

Email: saowapa.p@hotmail.com

6. แหลงเงนทน

สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย ฝายอตสาหกรรม โครงการ ABC-PUS/MAG ประจำาป 2551

18