บทปฏบตการชววทยาท 4

เรอง การเกดผลและการจำาแนกประเภทของผล

นำาเสนอโดยกลมการทดลองท ___ ประกอบดวย …

1. ___________________________________ ชน ม. 5/____ เลขท _____

2. ___________________________________ ชน ม. 5/____ เลขท _____

3. ___________________________________ ชน ม. 5/____ เลขท _____

4. ___________________________________ ชน ม. 5/____ เลขท _____

เสนอตอ

ครบรรจบ ธปพงษครสกลยา ธปพงษ

รายงานนเปนสวนหนงของการศกษาวชา ว.30285 (ระเบยบการวจย)ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2559

โรงเรยนเบญจมราชรงสฤษฎ ฉะเชงเทรา

ปฏบตการชววทยาท 4 การเกดผลและประเภทของผลรายวชา ระเบยนงานวจย-1 รหสวชา ว 30285 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2555ชวงเวลาการทำาปฏบตการวนท 1 กนยายน พ.ศ. 2559 เวลา 14.30-16.10 น.

บทนำ�

ผลเปนโครงสรางทสำาคญของพชดอกเพอชวยในการกระจายพนธ หลงจากการปฏสนธแลว ออวลแตละอนกจะเจรญเปลยนแปลงไปเปนเมลด (Seed) ซงมสารอาหารผสมอยดวย และรงไขกจะเจรญไปเปนผล (Fruit) เพอหอหมเมลดไวภายในเพาอปองกนอนตรยและชวยในการกระจายพนธ

ผลพชบางชนดอาจมสวนอนๆ ของดอก เชน กลบเลยงตดมาดวย ไดแก ผลฝรง ทบทม มงคด สบปะรด แอปเปล หรอสวนของฐานรองดอกหมรงไขแบบ อนฟเรยรเจรญมาดวย ไดแก ผลชมพ ทบทม มะเขอ และแอปเปล ดงนนความหมายของผลทสมบรณคอ รงไขทสกแลวอาจมสวนอนของดอกหรอฐานรองดอกเจรญตามมาดวย ยงมผลบางชนด ซงเจรญมาโดยไมมการผสมเกสรเรยกแบบนวา ผลเทยม หรอผลแบบ พ�รทโนค�ฟก (Parthonocarpic) และเรยกวธการเกดผลแบบนวา พ�รทโนค�ฟ (Parthenocarpy) ซงอาจเกดขนเองตามธรรมชาตหรอเกดจากการกระตนโดยการใชฮอรโมนพวกออกซน จเบอเรลลน ฉดพนทำาใหรงไขเจรญเปนผลได และผลทไดโดยวธการกระตนดวยฮอรโมนนจะไมมเมลด คำาวาผลในแงของพฤกษศาสตร นอกจากจะหมายถงผลไมทรบประทานไดแลว เชน องน สม มะมวง ทเรยน ลำาไย เงาะ แอปเปล ชมพ แลวยงรวมไปถงผลทเรยกวา

ผกตางๆ เชน ถว มะเขอ แตงกวา กระเจยบ และผลทเรยกวาเมลดดวย เขน ขาว ขาวโพด และธญพชทงหลายดวย

โครงสรางของผล

เมอรงไขเจรญไปเปนผล สวนของผนงรงไขจะเจรญไปเปนเนอผล หรอเจรญไปเปนเปลอกของผล ในผลไมบางชนด และเรยกผนงรงไขทเจรญเปลยนแปลงไปแลววา เพอรคารป (Pericarp) ซงประกอบดวยเนอเยอ 3 ชน ดวยกน และแตละชนจะเจรญไปเปนสวนตาง ๆ ของผล

………..1. เอพค�รป (Epicarp or Exocarp) เปนเนอเยอชนนอกทเจรญไปเปนเปลอกชนนอกสด สวนมากมกเรยบ เหนยว และเปนมน เชน มะมวง มะปราง………..2. มโซค�รป (Mesocarp) เปนเนอเยอชนกลางของเปลอก ชนนอาจจะบางหรอเปนเนอเยอหนานมกลายเปนเนอผลกได เชน มะมวง พทรา

………..3. เอนโดค�รป (Endocarp) เปนเนอเยอชนในสดของเปลอก ชนนมการเปลยนแปลงไดตางๆ กนแลว แตชนดของผลไม บางชนดชนนจะเปลยนแปลงเปนเนอผลไม เชน แตงโม แตงกวา เปนตน

………..เพอรคารปของผลแตละชนดจะแตกตางกนไป ผลบางชนดมเพอรคารปเชอมตดกนจนแยกไมออก เชน ขาวโพด ถวเขยว ถวเหลอง บางชนดสวนเอกโซคารปและมโซคารปเชอมตดกนหรอแยกกนไมเดนชด เชน มะเขอเทศ มะละกอ ฟก แตเพอรคารปของพชอกหลายชนดสามารถแยกเปน 3 ชนชดเจน เชน มะมวง พทรา มะพราว มะปราง………..ผลทกำาเนดมาจากรงไขแบบอนฟเรย เชน แตงกวา ฟกทอง ทบทมและฝรง มเปลอกนอกเปนผนงของฐานดอก สวนเพอรคารปจะอยถดเขาไปและมกเชอมรวมกนจนสงเกตยาก ผลบางชนดมสวนเนอทรบประทานไดเจรญมาจากฐานดอกซงอวบเตงเจรญเปนเนอผล เชน แอปเป ล สวนทเปนเพอรคารปจรง ๆ จะอย

ขางใน เนอของผลชนดนเรยกวา ซโดค�รป (pseudocarp) เมลดพชบางชนด เชน ขาว ขาวโพด ทานตะวน ดาวเรอง ผกกาดหอม สวนทเรยกวา เมลดนนแทจรงแลวคอผล ซงเปนผลทมขนาดเลก มเพอรคารปบางมากแนบสนทกบเยอหมเมลด ดงในกรณของบว สวนของแกลบกคอเพอรคารป ร ำาคอสวนเยอหมเมลดและขาวสารทใชรบประทานคอ เอนโดสเปรม

ก�รจำ�แนกชนดของผลก�รจำ�แนกชนดของผลอ�จจำ�แนกไดหล�ยแบบขนอยกบเกณฑทใช นก

พฤกษศาสตรไดแบงผลตามลกษณะของดอกและการเกดผลออกเปน 3 ชนด ดงน

1. ผลเดยว ( simple fruit ) คอผลทเกดมาจากรงไขอนเดยวในดอกเดยวกน ดอกอาจเปนดอกเดยวหรอดอกชอกได โดยลกษณะของดอกเดยวทจะกลายเปนผลเดยวนน จะ ตองเปนดอก 1 ดอก และมรงไข 1 อน เชน ผลสม มะเขอ ฟกทอง แอปเป ล

2. ผลกลม ( aggregate fruit ) คอ ผลทเกดจากรงไขหลายรงไขหรอกลมของรงไข ในดอกเดยวกนของดอกเดยว รงไขแตละอนกจะกลายเปนผลยอยหนงผล เชน ผลนอยหนา สตรอเบอร เปนตน

3. ผลรวม ( multiple fruit ) คอผลทเกดจากรงไข ของดอกแตละดอกของ ดอกชอซงเชอมรวมกนแนน รงไขเหลานจะกลายเปนผลยอย ๆ เชอมรวมกนแนนจน

คลายเปนผลเดยวโดยลกษณะของดอกทจะกลายเปนผลรวมนน จะเปนดอกชอทมรงไขของดอกยอย แตละดอกมาเชอมรวมกน ไดแก ผลสบปะรด ขนน สาเก ยอ หมอน มะเดอ เปนตน

การจำาแนกผลอาจจำาแนกโดยใชลกษณะของผนงผล (Pericarp) สามารถจำาแนกได 2 ชนด คอ

1. ผลแหง (dry fruit) เปนผลทมการลดความชน (dehydrate) ภายในผลในขณะทสก(maturity) แบงยอยออกเปน 2 ประเภท คอ

2.1. ผลแกแตก (Dehiscent fruit) ผลทมเปลอก (pericarp) แหง เมอผลแตจะแตกให เมลดไดแพรกระจายออกไป แบงออกเปน 5 แบบ คอ

2.1.1 Follicle ผลเกดจากรงไขอนเดยว (carpel) หรอ รงไขทมหลายอน แตละอนแยกกน (apocarpus) ผลแตกขางดยวตามรอยตะเขบของรงไข ไดแก สำาโรง พงทะลาย

2.1.2 Legume หรอ Pod ผลเกดจากรงไขอนเดยว ผลแตกตามรอยตะเขบทงสองขาง ไดแก ผลของพชตระกลถว (Leguminosae)

2.1.3 Slilique ผลเกดจากรงไข 2 อน เมอแกแตกออกเปน 2 ซก จากโคนไปยงปลายของผล มกมผนงบางๆ กนกลางเหลออย ไดแก ผลในวงศ Cruciferae ตอยตง ผกกาดชนดตางๆ

2.1.4 Schizocarp ผลทเกดจากรงไขหลายอนเชอมตดกน (syncarpus) เมอผลแกรง ไข (carpel) จะแยกออกจากกนเรยกวา mericarp ซงในแตละอนจะมเมลดลกษณะคลาย achene อยชองละ 1 เมลด เชน พชบางชนดในวงศชบา (Malvaceae) วงศผกชยหรา (Umbelliferae)

2.1.5 Capsule ผลทเกดจากรงไขทมมากกวา 1 อน เชอมตดกน (syncarpous) ภาย ในมลกษณะเปนชองหรอพตงแต 1 ถงหลายชอง เชน ผล Eucapyptus, Cedrela, Swietinia ผลแตกได หลายแบบดงน • Loculicidal capsule ผลแตกตรงกลางระหวางพ เชน ทเรยน

2.2 ผลแกไมแตก (Indehiscent fruit) ผลมเปลอกแหง เมอผลแกไมแตก เมลดจะตดอยกบ เปลอกยากตอการแยกและทำ าความสะอาดเมลดดวยวธงายๆ แบงออกเปน 4 แบบ คอ

2.2.1 Archene ผลเกดจากรงไขอนเดยว มขนาดเลก เปลอกแหงและบางไมตดกบ เมลด เชน ทานตะวน

2.2.2 Caryopsis หรอ grain ผลคลาย archene แตเปลอกไมตดกบเมลด เชน พช ตระกลหญา (Gramineae) ขาว

2.2.3 Nut ผลเกดจากรงไขหนงหรอมากกวาแตจะมเพยงไขไมกอนทพฒนาเปนเมลด ได ผลมเปลอกแขง มเมลดมเปลอก (testa) บางมาก เชน ผล Quercus, Fagus, Dipterocarp

2.2.4 Samara ผลแหงขนาดเลก หรอ archene ผลมลกษณะคลาย nut มปกซงเปลยน รปมาจากเปลอก (pericarp) เพอชวยในการกระจาย มเมลดตงแต 1 หรอมากกวา เชน ผล Pterocarpus, Terminalia

2. ผลสด (Fleshy fruit) ผลมเนอออนนม เนออมนำ าและมนำ าตาลสะสมอย แบงออกเปน 2 ชนด คอ

2.1. Drupe หรอ Stone fruit ผลสดทมเมลดเพยงเมลดเดยว ผนงชนนอก (exocarp) และ ผนงชนกลาง (mesocarp) สดและออนนม ผนงชนใน (endocarp) แขง และตดแนนอยกบเมลด ซงเรยก เมลดลกษณะนวา stone หรอ pyrene เชน ผล Mangifera, Ilex, Prunnus, Dipterix บางทผนงชนกลางอาจ เปนเสนๆ เหนยว เชน มะพราว

2.2 Berry ผลสด เปลอกและเนอออนนม อวบนำ า (succulent) มกมเมลดจำ านวนมาก หรอ เมลดมขนาดเลก เชน ผล Manilkala, Diospyros, Nephelium ผลสดแบงออกเปน

• Hesperidium ผนงผลชนนอกหนา มตอมนำ ามนจำ านวนมาก ผนงชนในเปนเสนใย เชน ผลจำาพวกสม เยอหมกลบสมคอผนงชนใน สวนเนอสมเปน pulp ซงเปนขนททำ าหนาทสะสมอาหาร ของผนงชนใน

• Pepo หรอ groud ผลทมผนงชนนอกแขงและเหนยว ผนงชนกลางและชนในออนนมคลายพวก berry เชน ฟก แตงโม บวบ นำ าเตา

• Pome ผลทมเปลอกบาง เกดจากฐานรองดอกขยายใหญกลายเปนเนอของผล สวนใหญเกดจากรงไขแบบ inferior ovary (รงไขทเกดอยใตชนของกลบเลยง กลบดอก และเกสรเพศผ) เชน แอปเปล สาล ชมพ

ผลบางชนดอาจมสวนทเปนเนอนมไมใชสวนของผนงรงไข เชน ผลเงาะ สวนทเราเรยกวา เปลอก คอผนงรงไขทง “ ” 3 ชน สวนทเปนเนอหนาสขาวทรบประทานกนนนไมใชสวนทเจรญมาจากผนงรงไข แตเจรญมาจากเปลอกเมลด (seed coat) และเรยกสวนของเนอทหมอยรอบนอกเมลดนวา เยอหมเมลด (aril) เยอหมเมลดนนอาจเจรญมาจากสวนของเปลอกเมลด (seed coat) ขวเมลด (hilum) หรอกานออวล (funiculus) ซงสามารถบอกไดวาเยอหมเมลดนาจะเจรญมาจากสวนใดไดโดยการสงเกตวา ถาเยอหมเมลดนนไมสามารถแยกหรอหลดลอนออกจากเปลอกเมลดได แสดงวาเยอหมเมลดนนเจรญมาจากสวนของเปลอกเมลด เชน เนอเงาะ มงคด แตหากเยอหมเมลดสามารถแยกหรอหลดลอนออกจากเปลอกเมลดได เยอหมเมลดนนมกเจรญมาจากสวนของขวเมลดหรอกานออวล เชน เนอลาไย ลนจ

จดประสงคของบทปฏบตการ เพอใหนกเรยนสามารถ....

1. ระบโครงสรางของผล2. สามารถแยกประเภทของผลได โดยใชเกณฑตางๆ ไดแก ลกษณะของ

ดอก จำานวนดอก3. ระบำาไดถกตองวาทเราใชรบประทานเปนโครงสรางสวนใดของพช

อปกรณและสารเคมทใช

1. ตวอยางผลไมชนดตางๆ 1 : ผลมะเขอ 2 : ผลมะมวง 3 :ผลมะละกอ 4 :

ผลลำาไย5 : ผลเงาะ 6 : ผลหมาก 7 : ผลสม 8 : ผลนอยหนา9 : ผลขนน 10 : ผลสบปะรด 11 : ผลแตงกวา12 : ถวฝกยาว

2. ชดเครองมอผาตด ไดแก มดผาตด เขมเขย ปากคบ3. แวนขยาย และกลองสเตอรโอ4. กลองถายรป หรอ Smart phone

วธทำาปฏบตการ

1. ศกษาลกษณะของผลชนดตางๆ โดยพจารณาโครงสรางของผล ผนงผลชนตางๆ

2. ผาผลไมเปน 2 ซกตามยาวของผล ศกษาลกษณะของผนงผล สวนของเมลด

3. นำาผลมาวางเทยบเคยงกนแลวถายรป เพอศกษาสวนของฐานรองดอก สวนของผล สวนของเมลด ฯ

ผลการศกษาผลไมหมายเลข 1 : _______________________________

1.ชนดของผลโดย ใชลกษณะของดอก Simple fruit Multiple fruit Aggregate fruits

2.ชนดของผล โดยใชลกษณะผนงผล

2.1 ผลสด Drupe หรอ Stone fruit Berry

2.2 ผลแหง ผลแกแตก (Dehiscent fruit) ผลแกไมแตก (Indehiscent fruit)

3.สวนทใชรบประทาน Receptacle Pericarp Seed Other__________________________

หมายเหต ชองวางดานซายมอในสำาหรบแทรกรป 2 รป คอ รปโครงสรางภายนอกของผล และรปโครงสรางภายในของผล โดยผาตามยาว แสดงใหเหนสวนของ Receptacle Pericarp และ Seed

ผลไมหมายเลข 2 : _______________________________1.ชนดของผลโดย ใชลกษณะของดอก Simple fruit Multiple fruit Aggregate fruits

2.ชนดของผล โดยใชลกษณะผนงผล

2.1 ผลสด Drupe หรอ Stone fruit Berry

2.2 ผลแหง ผลแกแตก (Dehiscent fruit) ผลแกไมแตก (Indehiscent fruit)

3.สวนทใชรบประทาน Receptacle Pericarp Seed Other__________________________

ผลไมหมายเลข 3 : _______________________________1.ชนดของผลโดย ใชลกษณะของดอก Simple fruit Multiple fruit Aggregate fruits

2.ชนดของผล โดยใชลกษณะผนงผล

2.1 ผลสด Drupe หรอ Stone fruit Berry

2.2 ผลแหง ผลแกแตก (Dehiscent fruit) ผลแกไมแตก (Indehiscent fruit)

3.สวนทใชรบประทาน Receptacle Pericarp Seed Other__________________________

ผลไมหมายเลข 4 : _______________________________1.ชนดของผลโดย ใชลกษณะของดอก Simple fruit Multiple fruit Aggregate fruits

2.ชนดของผล โดยใชลกษณะผนงผล

2.1 ผลสด Drupe หรอ Stone fruit Berry

2.2 ผลแหง ผลแกแตก (Dehiscent fruit) ผลแกไมแตก (Indehiscent fruit)

3.สวนทใชรบประทาน Receptacle Pericarp Seed Other__________________________

ผลไมหมายเลข 5 : _______________________________1.ชนดของผลโดย ใชลกษณะของดอก Simple fruit Multiple fruit Aggregate fruits

2.ชนดของผล โดยใชลกษณะผนงผล

2.1 ผลสด Drupe หรอ Stone fruit Berry

2.2 ผลแหง ผลแกแตก (Dehiscent fruit) ผลแกไมแตก (Indehiscent fruit)

3.สวนทใชรบประทาน Receptacle Pericarp Seed Other__________________________

ผลไมหมายเลข 6 : _______________________________1.ชนดของผลโดย ใชลกษณะของดอก Simple fruit Multiple fruit Aggregate fruits

2.ชนดของผล โดยใชลกษณะผนงผล

2.1 ผลสด Drupe หรอ Stone fruit Berry

2.2 ผลแหง ผลแกแตก (Dehiscent fruit) ผลแกไมแตก (Indehiscent fruit)

3.สวนทใชรบประทาน Receptacle Pericarp Seed Other__________________________

ผลไมหมายเลข 7 : _______________________________1.ชนดของผลโดย ใชลกษณะของดอก Simple fruit Multiple fruit Aggregate fruits

2.ชนดของผล โดยใชลกษณะผนง

ผล2.1 ผลสด Drupe หรอ Stone fruit Berry

2.2 ผลแหง ผลแกแตก (Dehiscent fruit) ผลแกไมแตก (Indehiscent fruit)

3.สวนทใชรบประทาน Receptacle Pericarp Seed Other__________________________

ผลไมหมายเลข 8 : _______________________________1.ชนดของผลโดย ใชลกษณะของดอก Simple fruit Multiple fruit Aggregate fruits

2.ชนดของผล โดยใชลกษณะผนงผล

2.1 ผลสด Drupe หรอ Stone fruit Berry

2.2 ผลแหง ผลแกแตก (Dehiscent fruit) ผลแกไมแตก (Indehiscent fruit)

3.สวนทใชรบประทาน Receptacle Pericarp Seed Other__________________________

ผลไมหมายเลข 9 : _______________________________1.ชนดของผลโดย ใชลกษณะของดอก Simple fruit Multiple fruit Aggregate fruits

2.ชนดของผล โดยใชลกษณะผนงผล

2.1 ผลสด Drupe หรอ Stone fruit Berry

2.2 ผลแหง ผลแกแตก (Dehiscent fruit) ผลแกไมแตก (Indehiscent fruit)

3.สวนทใชรบประทาน Receptacle Pericarp Seed Other__________________________

ผลไมหมายเลข 10 : _______________________________1.ชนดของผลโดย ใชลกษณะของดอก Simple fruit Multiple fruit Aggregate fruits

2.ชนดของผล โดยใชลกษณะผนงผล

2.1 ผลสด Drupe หรอ Stone fruit Berry

2.2 ผลแหง ผลแกแตก (Dehiscent fruit) ผลแกไมแตก (Indehiscent fruit)

3.สวนทใชรบประทาน Receptacle Pericarp Seed Other__________________________

ผลไมหมายเลข 11 : _______________________________1.ชนดของผลโดย ใชลกษณะของดอก Simple fruit Multiple fruit Aggregate fruits

2.ชนดของผล โดยใชลกษณะผนง

ผล2.1 ผลสด Drupe หรอ Stone fruit Berry

2.2 ผลแหง ผลแกแตก (Dehiscent fruit) ผลแกไมแตก (Indehiscent fruit)

3.สวนทใชรบประทาน Receptacle Pericarp Seed Other__________________________

ผลไมหมายเลข 12 : _______________________________1.ชนดของผลโดย ใชลกษณะของดอก Simple fruit Multiple fruit Aggregate fruits

2.ชนดของผล โดยใชลกษณะผนงผล

2.1 ผลสด Drupe หรอ Stone fruit Berry

2.2 ผลแหง ผลแกแตก (Dehiscent fruit)

ผลแกไมแตก (Indehiscent fruit)

3.สวนทใชรบประทาน Receptacle Pericarp Seed Other__________________________

สรปและอภปร�ยผล

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________