Wang Kertas Mengikut Kefahaman Sistem Kewangan Islam

8/17/2019 Wang Kertas Mengikut Kefahaman Sistem Kewangan Islam

1/22

1

SISTEM PENGURUSAN KEWANGAN ISLAM

TUGASAN INDIVIDU :

WANG KERTAS MENGIKUT KEFAHAMAN SISTEM KEWANGAN ISLAM

NAMA PENSYARAH

PROFESSOR MADYA DR. AB. MUMIN BIN AB GHANI

NAMA PELAJAR

MOHD NOOR UZAIRI BIN ADAM IGA130095

SYARIAH PENGURUSAN

--------

AKADEMI PENGAJIAN ISLAM

UNIVERSITI MALAYA

2014


2/22

2

ISI KANDUNGAN HALAMAN

Isi Kandungan 2

1. Pendahuluan 3

2. Definisi Wang 4

3. Fungsi Wang 4

4. Teori Wang

4.1 Teori Permintaan Wang 6

4.2 Teori Penawaran Wang 10

5. Sejarah perkembangan dan pembentukan wang

5.1 Sistem Barter 125.2 Wang Komoditi 12

5.3 Wang Perwakilan 15

5.4 Wang Fiat/Wang Kertas 16

6. Analisis „Illah Pengharaman Riba 16

7. Hukum Wang Kertas 18

8. Kesimpulan 21

9. Bibliografi 22


3/22

3

1. PENDAHULUAN

Wang telah lama digunakan sebagai salah satu alat pertukaran barang yang diterima

pakai oleh seluruh dunia. Kini, semua negara mempunyai matawang kertas tersendiri

bagi urusan ekonomi dalam dan juga luar negara. Namun begitu, setiap negara

mempunyai nilai matawang yang berbeza berdasarkan ketentuan pasaran ekonomi

dunia. Turun naik nilai matawang amat memberi kesan kepada pertumbuhan dan

kemelesetan ekonomi negara itu sendiri.

Perbincangan tentang wang kertas ( fiat money) adalah makin memuncak

terutamanya selepas krisis kewangan 1997/1998. Majoriti pihak tidak bersetuju bahawa

sistem monetari semasa telah mencetuskan ketidakstabilan dan banyak ketidakadilan

terutamanya kepada ekonomi negara-negara membangun. Ramai yang mengatakan

punca kepada kegagalan sistem monetari dunia terutamanya selepas pembatalan

perakuan sandaran matawang kepada emas ( gold backed paper money) dalam Bretton

Wood Conference 1944 oleh Amerika Syarikat pada tahun 1971, di mana wang kertas

mula dikeluarkan mengikut polisi monetari negara masing-masing tanpa disandarkan

kepada emas.

Bertitik-tolak daripada itu, tugasan ini bertujuan untuk mengemukakan definisi

wang, fungsinya, ciri-ciri wang, teori permintaan dan penawaran wang, sejarah wang

dan akan disimpulkan tentang hukum penggunaan wang kertas berasaskan sumber-

sumber syariah dalam industri kewangan Islam di peringkat nasional dan global.


4/22

4

2. DEFINISI WANG

Wang adalah sejenis alat pertukaran yang mempunyai harga (nilai) tertentu dan diakui

sah.1

Menurut The New Palgrave Dictionary of Economics mendefinisikan wang

sebagai any object or record, that is generally accepted as payment for goods and

services and repayment of debts in a given country or socio-economic contexts.2

Oleh itu, dapat disimpulkan bahawa, yang dimaksudkan dengan wang adalah

apa jua yang memenuhi makna definisi di atas adalah diterima sebagai wang.

3. FUNGSI WANG

Oleh kerana wang merupakan salah satu alat pertukaran yang digunakan sekarang ini

sudah semestinya wang tersebut mestilah mempunyai fungsi-fungsinya yang tersendiri.

Ini bertujuan untuk memastikan pergerakan ekonomi dan perjalanan sistem kewangan

bergerak lancar tanpa mengganggu perhubungan manusia.

Secara umumnya ahli-ahli ekonomi menjelaskan bahawa wang memiliki tiga

fungsi utama iaitu:

3.1 Wang berperanan sebagai alat pertukaran (medium of exchange). Wang

perlulah berperanan sebagai perantara bagi jual beli barang dan juga

perkhidmatan. Ini dapat mengelakan berlakunya sistem barter yang tidak

cekap.

3.2 Wang perlulah berperanan sebagai penyimpan nilai ( store of value).

Wang tersebut mestilah boleh disimpan dan boleh digunakan kembali

1 Kamus Dewan, (Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, 2013), 1799.

2 http://www.dictionaryofeconomics.com/article pada 5 Mei 2011.

http://www.dictionaryofeconomics.com/articlehttp://www.dictionaryofeconomics.com/articlehttp://www.dictionaryofeconomics.com/articlehttp://www.dictionaryofeconomics.com/article


5/22

5

sebagai medium of exchange. Selain itu, nilai wang sepatutnya mesti

stabil pada sepanjang masa seperti boleh dicapai dalam wang komoditi.

Atas sebab ini, ia menjadikan faktor tuntutan untuk menggunakan dinar

dan dirham terutamanya selepas berlakunya krisis ekonomi 1997/1998.

Ini kerana wang fiat telah kehilangan salah satu fungsi wang iaitu gagal

berfungsi sebagai penyimpan nilai disebabkan oleh inflasi.

3.3 Wang itu berfungsi sebagai unit kira-kira (unit of account ). Ia bertujuan

agar pertukaran dapat dilakukan apabila wang tersebut dapat menentukan

kadar harga barang tersebut berdasarkan pada nilai barang itu.

Dalam sistem kewangan ekonomi moden, fungsi wang dapat diperincikan lagi

melalui tujuh fungsi berikut:3

3.4 Wang berfungsi sebagai tabungan ( saving function). Iaitu menyediakan

tempat atau saluran yang berpotensi bagi mendapat keuntungan dan

mempunyai risiko yang rendah kepada orang ramai untuk menabung.

3.5 Fungsi kekayaan (wealth function). Iaitu menyediakan alat bagi

menyimpan kuasa beli sehingga ke suatu masa yang diperlukan untuk

berbelanja terhadap barangan dan perkhidmatan.

3.6 Fungsi mudahtunai (liquidity function). Iaitu menyediakan alat bagi

memperolehi dana dengan menukarkan sekuriti-sekuriti dan lain-lain

aset kewangan kepada tunai.

3 Dr. Ab. Mumin Ab Ghani, Sistem Kewangan Islam Dan Perlaksanaannya di Malaysia, (Kuala Lumpur:

JAKIM, 1999), 32.


6/22

6

3.7 Fungsi kredit (credit function). Iaitu menyediakan penawar kredit yang

berterusan kepada pengusaha-pengusaha, pengguna dan kerajaan untuk

membantu perbelanjaan penggunaan dan pelaburan dalam sesebuah

ekonomi.

3.8 Fungsi pembayaran ( payment function). Iaitu menyediakan cara atau

mekanisme bagi pembayaran barangan atau perkhidmatan.

3.9 Fungsi risiko (risk function). Iaitu menyediakan alat bagi melindungi

pengusaha, pengguna dan kerajaan menghadapi pelbagai risiko bencana

terhadap nyawa, kesihatan, harta benda, pendapatan dan sebagainya.

3.10 Fungsi polisi ( policy function). Iaitu menyediakan saluran bagi kerajaan

menjalankan polisi-polisinya untuk mencapai objektif dan matlamat

segara seperti guna tenaga penuh, inflasi yang rendah, pertumbuhan

ekonomi negara yang berterusan dan kestabilan kedudukan imbangan

pembayaran antarabangsa.

4. TEORI PERMINTAAN DAN PENAWARAN WANG

Model kajian pasaran wang di Malaysia secara umumnya dibentuk berasaskan model

permintaan dan penawaran wang. Teori permintaan wang menjadi asas utama di dalam

pembentukan persamaan permintaan manakala pembentukan persamaan penawaran

wang merujuk kepada teori penawaran wang.

4.1 Teori Permintaan Wang

Konsep permintaan wang adalah sama seperti konsep permintaan barang, iaitu

merupakan keinginan untuk memiliki sesuatu yang disokong dengan kuasa beli. Justeru,


7/22

7

permintaan wang merupakan keinginan orang ramai memegang sejumlah harta dalam

bentuk wang pada suatu tingkat kejayaan atau pendapatan pada tingkat harga tertentu.

Dalam sesebuah ekonomi, pemilik wang yang utama adalah isirumah dan

institusi kewangan. Isirumah memerlukan wang kerana wang dapat menyediakan

khidmat tertentu yang dapat menghasilkan pulangan atau kepuasan kepada pemiliknya

sementara instutusi kewangan pula memerlukan wang bagi membolehkan urusan

perdagangan berjalan dengan lancar. Walau bagaimanapun, khidmat yang disediakan

oleh wang lazimnya dikaitkan dengan fungsi wang sebagai alat pertukaran,

penyimpanan nila dan unit pengukuran.

Teori permintaan wang turut berkembang sejajar dengan perkembangan masa.

Justeru, perbincangan terhadap teori permintaan wang dimulakan dengan teori klasikal

yang bermula sejak awal abad ke-20 oleh ahli ekonomi seperti Fisher (1911), Pigou

(1917) dan Marshall (1923). Seterusnya, kepada teori Keynes (1936) dan akhirnya

perbincangan tentang permintaan wang berdasarkan teori kuantiti moden oleh Friedman

(1956).

4.1.1 Ekonomi Klasik

Pembentukan teori permintaan wang pada masa ini adalah berasakan

kepada fungsi permintaan wang seperti yang disebutkan di atas. Mengikut teori

klasikal, setiap pasaran barang adalah jelas dan harga relatif berubah secara

fleksibel bagi mencapai tingkat keseimbangan. Ekonomi juga sentiasa berada

dalam keadaan guna tenaga penuh. Justeru, dalam keadaan ekonomi yang

sedemikian, wang berfungsi sebagai unit pengukuran bagi menunjukan tingkat

harga dan nilai sesuatu barang selain turut bertindak sebagai alat pertukaran dan

unit penyimpan nilai.


8/22

8

4.1.2 Teori Kuantiti

Teori kuantiti menerangkan tentang hubungan secara langsung di antara

kuantiti wang dengan tingkat harga. Teori ini mengandaikan bahawa kuantiti

wang adalah penentu penting bagi kadar aliran perbelanjaan wang.

Terdapat dua kaedah yang digunakan untuk menerangkan hubungan di

antara kuantiti wang dengan aliran perbelanjaan wang. Kaedah yang pertama

dikenali sebagai persamaan pertukaran yang telah diperkenalkan oleh Fisher

(1911). Kaedah yang kedua merupakan persamaan Cambridge atau pendekatan

baki tunai. Kedua-dua kaedah menekankan tentang peranan wang sebagai alat

pertukaran.

Oleh itu, model yang dihasilkan menghubungkan permintaan wang untuk

urusniaga. Fisher menekankan tentang mekanisme pembayaran, sementara ahli

ekonomi Cambridge memberi focus terhadap motif memegang wang oleh

individu.

4.1.3 Teori Keynes

Keynes (1936) telah menghasilkan analisis yang lebih menyeluruh

terhadap permintaan wang di mana motif memegang wang dijadikan asas utama

dalam membentuk teori permintaan wang. Keyne menekankan bahawa

permintaan wang wujud disebabkan oleh motif yang menyebabkan orang ramai

memegang wang.

Keynes merumuskan bahawa terdapat tiga motif utama bagi individu

untuk memegang wang iaitu untuk urusniaga, awasan dan spekulasi. Oleh

kerana Keynes mengambil kira faktor ketidakpastian di dalam teori permintaan


9/22

9

wang, maka beliau memberi tumpuan kepada kadar bunga sebagai salah satu

faktor yang mempengaruhi permintaan wang.

Implikasi utama daripada analisis Keynes adalah permintaan wang bagi

tujuan spekulasi menjadi anjal sempurna apabila berlakunya penurunan di dalam

kadar bunga. Ini kerana, apabila kadar bunga menurun, orang ramai akan

menjangkakan berlakunya peningkatan kadar bunga pada masa depan dan ini

menyebabkan orang ramai cenderung untuk memegang lebih banyak wang.

4.1.4 Teori Kuantiti Wang Moden

Teori Kuantiti wang moden diperkenalkan oleh Friedman (1956)

daripada Universiti of Chicago. Dalam teori ini, wang dilihat sebagai suatu aset

yang dikehendaki iaitu, permintaan wang merupakan sebahagian daripada

permintaan terhadap kekayaan. Ini bermakna, keputusan memegang wang harus

melibatkan pemilihan permintaan aset kewangan lain seperti bon, ekuiti, tanah,

bangunan dan modal manusia yang dikaitkan dengan tingkat latihan dan

kemahiran.

Berdasarkan keadaan ini, adalah penting untuk menentukan faktor yang

dapat mempengaruhi jumlah permintaan wang oleh orang ramai. Ini kerana,

keinginan memegang wang tidak hanya bergantung kepada jangkaan pulangan

memegang wang dalam bentuk utiliti atau kepuasan, malah membabitkan

jangkaan pulangan memegang aset lain.

Menurut Friedman, permintaan wang bergantung kepada tiga faktor

utama. Pertama, jumlah kekayaan dapat dimiliki dalam berbagai bentuk. Kedua,

harga serta pulangan berbagai-bagai bentuk kekayaan tersebut dan ketiga, faktor

citarasa dan pilihan pemiliknya.


10/22

10

4.1.5 Teori Permintaan Wang Moden

Teori yang berasaskan model Keynes ini adalah lebih rapi dan lengkap

berbanding teori-teori permintaan wang yang telah dibincangkan. Ini kerana,

pendekatan yang digunakan dalam model permintaan wang memberikan lebih

perhatian kepada persoalan mengapa seseorang itu memegang wang.

Pendekatan ini amat jelasn dalam teori permintaan wang yang

dikemukakan oleh Baumol (1952) dan Tobin (1956). Baumol menekankan

aspek permintaan wang berasaskan motif urusniaga manakala Tobin

menekankan aspek permintaan wang berasaskan motif spekulasi.

4.2 Teori Penawaran Wang

Pemahaman tentang penawaran wang adalah penting kerana ia mencadangkan faktor-

faktor yang mempengaruhi kuantiti wang dalam ekonomi yang seterusnya dapat

membantu memahami bagaimana dasar kewangan mempengaruhi ekonomi.

Penawaran wang merujuk kepada kuantiti wang nominal yang wujud dalam

sesebuah ekonomi pada masa tersebut. Selain itu, ia juga merujuk kepada gelagat

penawaran wang yang mana gelagat bank dan lain-lain institusi kewangan yang

liabilitinya berfungsi sebagai sebahagian daripada alat pertukaran (Mc Callum, 1989).

Justeru, bagi mengelakan kekeliruan, lazimnya istilah „stok wang‟ digunakan bagi

merujuk kuantiti wang yang wujud dalam ekonomi.

Lazimnya, penawaran wang diandaikan hanya ditentukan oleh kerajaan, iaitu

melalui bank pusat. Namun begitu, dalam keadaan sebenar, penawaran wang ditentukan

oleh interaksi antara tiga pihak iaitu bank pusat, bank perdagangan dan orang ramai.


11/22

11

Interaksi antara ketiga-tiga pihak ini merupakan faktor utama yang mempengaruhi

perkembangan penawaran wang di sesebuah negara.

Bank pusat mempengaruhi penawaran wang dengan mempengaruhi asas

kewangan yang terdiri daripada jumlah rizab dan matawang dalam edaran. Perubahan

dalam asas kewangan ini menyebabkan berlakunya perubahan dalam penawaran wang.

Sebagai contoh, apabila nisbah keperluan rizab (nisbah yang ditetapkan oleh pihak

berkuasa kewangan sesebuah negara yang menentukan jumlah rizab yang wajib

dipegang oleh bank dan syarikat kewangan, sama ada dalam bentuk simpanan di bank

pusat atau tunai di tangan, bagi setiap ringgit deposit orang ramai di institusi kewangan

berkenaan) berkurangan, ini akan mengubah status rizab kepada rizab berlebihan.

Apabila bank menggunakan rizab berlebihan untuk menambahkan pinjaman, maka

penawaran wang akan bertambah kesan daripada pengembangan deposit semasa

berkenaan. Sebaliknya, kenaikan nisbah keperluan rizab akan mengurangkan penawaran

wang.

Bank perdagangan dapat mempengaruhi penawaran wang melalui perubahan di

dalam nisbah rizab berlebihan-deposit. Apabila bank perdagangan menaikan nisbah

rizab berlebihan berbanding dengan deposit semasanya, ini menyebabkan dana yang ada

telah dikeluarkan daripada proses penciptaan wang. Kesannya, penawaran wang akan

berkurangan dan sebaliknya akan berlaku sekiranya nisbah rizab berlebihan-deposit

diturunkan.

Orang ramai pula mempengaruhi penawaran wang melalui perubahan di dalam

nisbah matawang-deposit. Apabila berlaku pertambahan nisbah matawang-deposit yang

terjadi disebabkan pertambahan citarasa atau keutamaan orang ramai untuk memegang

wang berbanding deposit, ini bermakna wujudnya aliran keluar daripada rizab

berlebihan kepada matawang hasil daripada proses penciptaan kredit. Semakin besar


12/22

12

aliran keluar ini, semakin kecil asas pengganda wang dan seterusnya memberikan

implikasi bahawa penawaran wang semakin berkurangan.

Justeru, dapat disimpulakan bahawa kesemua pihak ini dapat mempengaruhi

penawaran wang melalui dua faktor utama iaitu pengganda wang dan wang kuasa

tinggi. Namun begitu, secara terperinci, terdapat faktor-faktor lain yang turut

mempengaruhi penawaran wang, khususnya yang yang mempengaruhi pengganda

wang.. Faktor-faktor tersebut adalah kadar bunga dalam pasaran, termasuk kadar bunga

maksimum simpanan bermasa, kadar diskaun serta peraturan yang ditetapkan oleh bank

pusat dan nisbah rizab berkanun terhadap liabiliti bank perdagangan.

5. SEJARAH PERKEMBANGAN DAN PEMBENTUKAN WANG

5.1 Sistem Barter

Sistem ini wujud pada pra zaman wang dan dikatakan telah dipraktikan sejak

100,000 tahun yang lalu. Sistem ini dioperasikan dalam situasi penuh kesulitan

kerana perlu mencari kedua-dua pihak yang ada saling keperluan yang

membolehkan pertukaran barang dilakukan.

5.2 Wang Komoditi (Commodity Money )

Banyak tamadun secara beransur-ansur berubah kepada sistem wang komoditi

termasuk iaitu komoditi yang bernilai ( precious metals) seperti emas dan perak,

kulit kupang, gandum, barli, garam, tamar, manik dan lain-lain. Secara

umumnya, penggunaan wang komoditi adalah sama dengan barter, kecuali wang

komoditi lebih ringkas dan menyediakan unit kira-kira (unit of account ) yang

membantu pertukaran (medium of exchange).


13/22

13

Rasulullah mengiktiraf penggunaan wang komoditi dan ianya menjadi

asas hukum matawang dalam Islam seperti hadis yang diriwayatkan oleh

Ubadah bin al-Samit4:

ضة وال

رلب

رلاعلب

علاو

بل

وال

ضة بلبل

لاولاوب

حح

ث

ثت خا

ذا

د

دا

ا

سا

فب

َ

اص

عره د

دا

كبن

ذا

شئم

ك

ا

Terjemahan: Emas dengan emas, perak dengan perak, gandum dengan gandum,

barli dengan barli, tamar dengan tamar, garam dengan garam, serupa dengan

serupa, sama dengan sama, unjuk-berunjuk, sekiranya berbeza jenis barangan

itu, maka kamu boleh berjual beli mengikut kehendak kamu dengan syarat

urusniaga tersebut unjuk-berunjuk.

Nabi Muhammad S.A.W mengambil model matawang dinar emas Rom

Timur (Byzantine) dan dirham perak Parsi sebagai matawang yang sah. Nabi

Muhammad S.A.W. juga telah mengisytiharkan dinar dan dirham sebagai wang

yang sah bagi orang-orang Islam untuk berurus niaga pada ketika itu, kerana

ianya dapat memenuhi tuntutan syarak.

Pada zaman pemerintahan Khalifah Umar al-Khattab pula, beliau

mengasaskan penggunaan matawang Islam dan penetapan piawaian wang ketika

itu. Sistem matawang Islam mula digunakan dengan peniruan daripada

matawang Rom dan Parsi. Terdapat tiga jenis matawang pada ketika itu, iaitu

Dirham Balji dari Parsi, Dirham Rumi dari Rom dan Dirham Tabari dari Asia

Tengah.

Khalifah Umar al-Khattab telah menetapkan kadar piawaian khusus iaitu

Piawaian Khalifah Umar al-Khattab sebagai model matawang Islam yang masih

berteraskan dinar emas dan dirham perak. Piawaian matawang ini diselaraskan

4 Muslim, Soheh Muslim, (Beirut: Dar al-Fikr, 2005), 5:44.


14/22

14

kepada berat emas dan perak yang tertentu, iaitu menetapkan 10 dirham perak

bersamaan dengan 7 dinar emas, dengan setiap 1 dinar seberat 4.25 gram emas,

manakala 1 dirham seberat 3 gram perak. Emas yang digunakan ialah 91.7

peratus iaitu 22 karat dengan berukuran garis pusat 23 mm, manakala dirham

pula ialah 25 mm. Kedua-dua matawang ini mempunyai gambar Kaabah dan

dua kalimah syahadah di setiap muka depan dan belakangnya.

Pada zaman Khalifah Ali bin Abi Talib r.a, beliau telah melakukan

pembaharuan dalam matawang Islam. Matawang Islam telah diperbaharui

dengan memperkenalkan dirham Islam yang ditulis dengan khat Koufi. Walau

bagaimanapun matawang tersebut tidak dapat diedarkan secara rasmi kerana

kualiti dan piawaian yang masih belum tetap.

Semasa pemerintahan Khalifah Umawiyyah, khlifah telah mula

mencetak matawang Islam. Matawang Islam telah diperbaharui dengan

memperkenalkan dirham Islam yang ditulis dengan khat Koufi. Walau

bagaimanapun matawang tersebut tidak dapat diedarkan secara rasmi kerana

kualiti dan piawaian yang masih belum tetap.

Ketika pemerintahan Khalifah Abdul Malik bin Marwan, khalifah telah

mengarahkan matawang Islam dinar dan dirham dicetak buat pertama kalinya di

Damsyik pada tahun 691M dan 692 M, dan diulang cetak di Mesir, Andalusia

dan Wasit pada 693 M hingga 696 M. Kilang-kilang mencetak wang telah

didirikan di kota-kota utama seperti di Damsyik, Mesir, Andalusia (Eropah)

dan Wasit (Iraq).

Zaman Khalifah Abbasiah pula, penyelarasan percetakan dan pengedaran

matawang Islam telah dilaksanakan. Zaman Khalifah al-Ma‟mun (813 M – 833

M), percetakan matawang Islam telah dibuat penyelarasan di peringkat pusat


15/22

15

iaitu di Baghdad, yang sebelum ini matawang dicetak disemua bandar besar

seperti di Kota Kufah, Kota Fustat dan lain-lain, untuk mengelakkan matawang

palsu dicetak. Setiap matawang dinar dan dirham yang dicetak itu mempunyai

nama khalifah yang memerintah.

Pada zaman akhir kerajaan Bani Abbasiyyah, pengedaran matawang

emas mula dilaksanakan. Kerajaan Abbasiyyah menetapkan cukai taksiran

menggunakan matawang emas. Bahkan sejak abad ke-10 M semua perbelanjaan

dan perniagaan dibuat menerusi matawang emas. Ini bermakna pada zaman

kerajaan Abbasiyyah sudah wujud penyelarasan dari segi penggunaan matawang

emas di seluruh pemerintahan Islam.

5.3 Wang Perwakilan (Representative Money )

Keterbatasan jumlah komoditi, keperluan kepada nilai kecil matawang

serta faktor keselamatan mengubah sistem wang komoditi kepada sistem

wang perwakilan. Ini berlaku apabila bank (kebiasaannya bank pusat)

mengeluarkan resit yang diterima sebagai kaedah pembayaran wang. Dalam

maksud ini, dalam sistem monetari moden, ia dipanggil M1, M2 dan M3

mengikut kadar kecairannya (M1 paling mudah dicairkan dan M3 paling susah

dicairkan).

Wang kertas dikenalpasti mula diperkenalkan di China ketika Dinasti

Song (kurun ke-7) yang dikenali sebagai “jiozi”. Wang kertas ini digunakan

seiring dengan wang komoditi dan tidaklah membatalkan terus wang komoditi.

Di Eropah, Stockhloms Banco memperkenalkan wang kertas dan syiling pada

tahun 1661. Sistem monetari ketika itu disandarkan kepada emas dan menjelang

kurun ke-20, semua negara menggunakan sistem bahawa wang kertas yang sah

diperlakukan (legal tender ) disandarkan kepada emas.


16/22

16

Selepas Perang Dunia ke-2, iaitu berikutan Bretton Woods Conference

yang membincangkan kaedah membangunkan semula ekonomi dunia pada

tahun 1944, kebanyakkan negara menerima wang kertas yang diikat kepada

USD, yang kemudiannya disandarkan kepada emas ( gold backed paper money).

USD 1.00 telah diikat kepada 1/35 troy ounce (888.671 miligram emas). Ketika

ini, pemegang wang kertas (bukan warganegara USA) boleh pergi ke Federal

Reserve (bank pusat USA) dan menukarkannya dengan emas yang senilai

dengan wang kertas tersebut.

5.4 Wang Fiat/Wang Kertas (F iat Money )

Pada tahun 1971, USA di bawah Presiden Richard M. Nixon

membatalkan sistem yang dipraktikan sejak Bretton Woods Conference dengan

menggantung penukaran USD kepada emas. USA mula mempraktikan

fractional reserve sistem dengan mencetak USD yang lebih banyak daripada

nilai emas fizikal yang dimilikinya. Berikutan itu, banyak negara tidak lagi

mengikat (de-pegged ) matawang mereka kepada USD dan hampir keseluruhan

sistem monetari negara-negara diasaskan kepada wang fiat. Wang fiat ini tidak

memiliki nilai pada asasnya (intrinsic value), tetapi mendapat nilainya melalui

arahan kerajaan ( fiat ) supaya sah diperlakukan (legal tender ) mengikut polisi

dan sistem monetari negara tertentu.

6. ANALISIS ‘ILLAH PENGHARAMAN RIBA

Ulama‟ fiqh berselisih pendapat tentang jenis-jenis komoditi lain yang boleh

dihubungkaitkan dengan enam komoditi yang dinyatakan di dalam hadith.

Mazhab Zahiri langsung tidak menerioma komoditi lain yang boleh

dilibatkan dengan riba selain daripada enam komoditi tersebut. Majoriti ulama‟


17/22

17

sependapat mengatakan bahawa komoditi lain juga boleh terlibat dengan riba

asalkan barangan itu mempunyai „illah yang sama dengan barangan ribawi.

Pandangan ulama terhadap „illah bagi Emas dan Perak dengan wang

kertas (al-Nuqud ):

6.1 Mazhab Hanafi, masyhur dalam Mazhab Hambali, ulama‟

Imamiyyah berpendapat bahawa „illah riba bagi emas dan perak

ialah timbangan bagi barangan yang sama jenis. Oleh itu, semua

komoditi yang mengambil ukuran timbangan seperti besi,

tembaga dan sebagainya adalah tertakluk kepada hukum riba.

Wang kertas bukan merupakan „illah berlakunya riba bagi

emas dan perak. Matawang selain daripada emas dan perak

seperti fulus tidak tertakluk kepada hukum Riba al-Fadl dan ia

boleh diniagakan secara berlebihan (satu fulus dengan dua fulus).

Masalah akan timbul sekiranya hendak diselaraskan bagi kes

matawang kertas kerana ia tidak mengambil ukuran timbangan

sebagaimana emas dan perak.5

6.2 Mazhab Maliki, mazhab Syafi‟i dan pendapat kedua mazhab

Hambali mengatakan „illah bagi kedua-dua emas dan perak ialah

kebiasaan menjadi pengukur nilai kepada barangan lain ( ghlabah

al-Thamaniyyah).

Sesetengah pendapat daripada mazhab Maliki cenderung

untuk mengatakan „illahnnya ialah mutlaq al-Thamaniyyah. Ini

kerana setiap perkara yang digunakan sebagai alat pertukaran dan

5 Dr. Ab. Mumin Ab Ghani, Sistem Kewangan Islam Dan Perlaksanaannya di Malaysia, (Kuala Lumpur:

JAKIM, 1999), 204.


18/22

18

sebagai pengukur nilai tergolong dalam pengertian mutlaq al-

Thamaniyyah yang tertakluk kepada hukum riba.

Pendapat ini juga diterima oleh Ibn Taymiyyah kerana

mengikutnya „illah al -Thamaniyyah amat sesuai dalam konteks

emas dan perak sebagai pengukur nilai kepada semua harta

kekayaan, bukannya penggunaan bahan itu secara fizikalnya.6

7. HUKUM WANG KERTAS

Pelbagai pendapat terutama dari kalangan ilmuan dan fuqaha‟ Islam berkaitan

penggunaan wang kertas. Secara umumnya, terdapat dua pendapat utama fuqaha‟

tentang hukum wang itu:

7.1 Pendapat yang mengkhususkan wang yang dibenarkan hanya kepada

wang komoditi terutamanya emas dan perak.

7.2 Pendapat yang tidak mengkhususkan wang yang dibenarkan hanya

kepada wang komoditi terutamanya emas dan perak sahaja, tetapi

termasuklah wang kertas.

Pendapat fuqaha‟ salaf tentang perkara ini adalah dilatarkan kepada sistem

monetari pada zaman mereka iaitu wang yang beredar dalam pasaran adalah berasaskan

emas (dinar) dan perak (dirham) serta fulus yang berasaskan tembaga.

Sheikhul Islam Ibnu Taimiyyah dan muridnya Ibnu al-Qayyim mengiktiraf fulus

sebagai wang sampingan untuk membantu transaksi yang bersifat kecil-kecilan

khususnya. Ibnu Taymiyyah memberikan pertimbangan berikut:

6 Ibid., 205.


19/22

19

“The authority should mint the fulus coins (other than gold and silver )

according to the just value of people‟s transactions, whithout any injustice to them”.7

7.1 Pendapat yang mengkhususkan wang hanya kepada Emas dan Perak

Kumpulan fuqaha‟ salaf antaranya Abu Hanifah, dan muridnya, Abu Yusof, Ibnu

Nafi‟ dari mazhab Maliki, Imam al-Ghazali, al-Nawawi dan al-Suyuti dari Mazhab

Syafie. Pendapat ini juga disokong fuqaha‟ kontemporari seperti Taqiyuddin al-

Nabhani, Muhammad Baqir al-Sadr dan Hassan Ayyub. Mereka berpendapat, hukum

riba seperti disebut dalam hadis Ubadah bin al-Samit itu hanya terpakai kepada emas

dan perak sahaja.

Hujah-hujah yang menyokong pendapat ini boleh dirumus seperti berikut:

i. Rasulullah SAW menggunakan emas dan perak sebagai wang di Makkah

dan Madinah ( sunnah taqririyyah).

ii. Zaman khulaf‟ al -rasyidun terus melaksanakan wang emas dan perak.

iii. Hukum ibadah dan muamalah disandarkan kepada emas dan perak seperti

pengiraan zakat kepada wang, pengenaan diyat dan hukum had jenayah

mencuri.

iv. Firman Allah:

Al-Kahfi 18:19

7 Kenyataan seperti direkod dalam Majmu‟ Fatwa dan dipetik oleh Muhammad Aslam Haneef & Emad

Fafiq Barakat (2006), “Must Money Be Limited to Only Gold and Silver?”. In jkau: I slami c Economics,

Vol.19, No. 1, ms 23.


20/22

20

Terjemahan: Maka suruhlah salah seorang diantara kamu untuk pergi ke kota

dengan membawa wang perakmu ini, dan hendaklah dia lihat manakah

makanan yang lebih baik. Maka hendaklah ia membawa makanan itu

untukmu, dan hendaklah ia berlaku lemah-lembut dan janganlah sekali-kali

menceritakan halmu kepada seorangpun.

v.

Rafiq al-Masri menghujahkan larangan Syariah kepada orang lelaki

memakai emas sebagai perhiasan menunjukan fungsi asalnya sebagai wang.

vi. Walaupun fulus digunakan pada zaman Rasulullah SAW dalam jumlah yang

terhad, tetapi hadith larangan riba yang diaplikasikan kepada fulus.

7.2 Pendapat Yang Mengkhusukan Wang Selain Dari Emas dan Perak

Termasuk Wang Kertas

Kumpulan fuqaha‟ salaf dalam pendapat ini adalah Muhammad bin Hassan al-

Shaibani al-Hanafi, beberpa fuwaha‟ S yafieyyah, Ibnu Taimiyyah dan Ibnu

Qayyim dari Mazhab Hanbali dan lain-lain.

Pendapat ini juga dipilih oleh kedua-dua Majma‟ Fiqh al-al-Islami al-

Duwali (OIC) dan Majma‟ Fiqh al-Islami (Rabitah Alam Islami) serta fuqaha

kontemporari termasuklah Sheikh Dr Yusof, Mufti Muhammad Taqi Usmani,

Mufti Muhammad Taqi Usmani, Sheikh Abdullah Sulaiman al-Mane dan lain-

lain. Oleh itu, pada mereka, hukum riba‟ seperti disebbut dalam Hadis Ubadah

bin al-Samait itu juga terpakai kepada apa sahaja yang diterima sebagai wang

termasuk wang kertas (wang fiat).

Hujah-hujah yang menyokong pendapat ini boleh dirumus seperti

berikut:


21/22

21

i. Hujah sunnah taqririyyah tidak sama sekali membataskan wang kepada emas

dan perak sahaja.

ii. Khalifah Umar al-Khattab RA pernah ingin menggunakan kulit unta sebagai

wang dan ia tidak dibangkang oleh para sahabat; walau bagaimanapun idea ini

tidak dilaksanakan kerana nasihat para sahabat yang bimbangkan jumlah unta

akan berkurangan.

iii.

Hal berkaitan wang adalah termasuk dalam polisi pemerintah berasaskan

kepada al-masalih al-mursalah.

iv.

Kaedah wang sekarang ini membantu perlaksanaan tuntutan agama yang lain

seperti pembayaran zakat, mengelakkan riba dan lain-lain.

8. Kesimpulan

Berdasarkan tugasan ini, dapatlah disimpulkan bahawa penggunaan wang kertas

dibenarkan berdasarkan pandangan fuqaha‟ yang membenarkan penggunaan wang

kertas. Penentuan hukum wang kertas tidak boleh dipisahkan daripada hakikat sistem

monetari semasa, sepertimana para fuqaha‟ terdahulu juga menjelaskan hukum wang

dengan mengambilkira sistem monetari pada zaman mereka. Walau bagaimanapun, ini

tidak menafikan usaha untuk memperkukuhkan matawang komoditi khususnya emas

dan perak. Penghasilan wang komoditi pada skala kecil hanya memberi manfaat pada

skala individu untuk menyimpan nilai wangnya dan di peringkat antarabangsa, ia

memerlukan kemahuan politik ( political will ) untuk merubah artiketur kewangan

antarabangsa.


22/22

22

8. BIBLIOGRAFI

Ab. Mumin Ab Ghani, Sistem Kewangan Islam Dan Perlaksanaannya Di Malaysia,

Kuala Lumpur: JAKIM, 1999.

Akademi Pengajian Islam Universiti Malaya, Panduan Penulisan Ilmiah, Kuala Lumpur:

Pejabat Ijazah Tinggi Akademi Pengajian Islam Universiti Malaya, 2014.

http://www.dictionaryofeconomics.com/article pada 5 Mei 2011.

Kamus Dewan. Ed. Ke-4. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, 2013.

Muhammad Aslam Haneef & Emad Fafiq Barakat, Majmu‟ Fatwa: “Must Money Be

Limited to Only Gold and Silver ”, Islamic Economics, Vol.19, No. 1, 2006).

Muslim, Soheh Muslim, Beirut: Dar al-Fikr, 2005.
http://www.dictionaryofeconomics.com/article%20pada%205%20Mei%202011http://www.dictionaryofeconomics.com/article%20pada%205%20Mei%202011

Documents

Wang Kertas Mengikut Kefahaman Sistem Kewangan Islam