VẾT THƯƠNG VÀ CHĂM SÓC VẾT THƯƠNGdananghospital.org.vn/Uploads/Images/files/Lien_vet... · 2018-03-09 · GIAI ĐOẠN SỮA CHỮA (6 tháng). ... Dung dịch sát khuẩn

Bác sỹ: PHẠM TRẦN XUÂN ANHKhoa Ngoại BỎNG - TẠO HÌNH.Bệnh viện ĐÀ NẴNG

LiỀN VẾT THƯƠNG&

CHĂM SÓC VẾT THƯƠNG

*Vết thương là gì?, các dạng vết thương và sinh lý liền vết thương.

*Vai trò của chăm sóc vết thương ( toàn thân, tại chổ ).

*Cập nhật kiến thức về các loại gạc dùng trong chăm sóc vết thương.

MỤC TIÊU CỦA BÁO CÁO

THƯỢNG BÌ

TRUNG BÌ

HẠ BÌ ( dưới da)

Mút thần kinh cảm giác

Tuyến bả

Thần kinh

Động mạch

Mỡ, collagen, tế bào sợiCơ

Tuyến mồ hôi

Mao mạch

GiẢI PHẪU DA

lông

VẾT THƯƠNG ĐƯỢC ĐỊNH NGHĨA NHƯ LÀSỰ GIÁN ĐOẠN CỦA MÔ MỘT KHOẢNG LỚNHAY NHỎ, MÀ CÓ THỂ ẢNH HƯỞNG ĐẾN DA,NIÊM MẠC HOẶC CÁC CƠ QUAN. CÁC QÚATRÌNH KHÁC NHAU DiỄN RA THEO MÔT TRẬTTỰ NHẤT ĐỊNH ĐỀU NHẰM MỤC ĐÍCHCHUNG LÀ SỮA CHỮA. ĐiỀU NÀY ĐẠT ĐƯỢCNHỜ CÁC PHƯƠNG THỨC HẾT SỨC NĂNGĐÔNG VÀ PHỨC TẠP.

ĐỊNH NGHĨA VẾT THƯƠNG

TẦN XUẤT

../../DrDao/My Documents/advanced medical technologies - Wound Prevalence Growth Surgical, Traumatic, Burns, Chronic_files/prevalence-by-etiology1.jpg

PHÂN LỌAI VẾT THƯƠNG

Độ sâuNguyên nhânTình trạngBản chấtDiễn tiến

VẾT THƯƠNG HỞ

VẾT THƯƠNG KÍN

PHÂN LỌAI VẾT THƯƠNG (tt)

V/t do TNGT V/t doTNLĐ


V/t nông V/t sâu

V/t sạch V/T bẩn


V/t nhiễm trùng, hoại tử



Bỏng

Vết thương mạn tính (VTMT) là vết thương không

liền trong phạm vi thời gian sinh học 2 đến 3 tuần.Loại trừ các vết thương hở và rộng liền từ mép vàovà ở các điều kiện bình thường nó cần thời gian dàihơn để biểu mô hoá trở lại hoàn toàn. Các dạngVTMT:

-Loét vô lực

-Loét cẳng chân mạn tính

-Loét do thiếu máu cục bộ chi dưới

-Loét bàn chân do Đái đường

-Dò hậu môn

PHÂN LỌAI VẾT THƯƠNG (tt)( Vết thương mạn tính)


Loét vô lực


LOÉT CẲNG CHÂN MẠN TÍNH ( 6w )


Loét gót chân ở bn xơ vữa mạch máu


BÀN CHÂN TiỂU ĐƯỜNG


DÒ HẬU MÔN

MỤC ĐÍCH CỦA ĐiỀU TRỊ VẾT THƯƠNG

SINH LÝ LIỀN VẾT THƯƠNG

“ Qui luật chắc chắn ứng dụngcho sự liền vết thương và môbị tổn thương là bạn phải theotự nhiên chứ tự nhiên sẽkhông bao giờ theo sau bạn “

PARACELSUS

LiỀN VẾT THƯƠNG BAO GỒM CÁC KHÍA CẠNH LIÊN QUAN ĐẾN CÁCTẾ BÀO NHẤT ĐỊNH, CÁC ĐiỀU KiỆN SINH HÓA, SỰ ĐỊNH VỊ VÀ THỜIGIAN. TRONG TẤT CẢ CÁC DẠNG VẾT THƯƠNG, QUÁ TRÌNH LiỀN VẾTTHƯƠNG ĐỀU DiỄN RA QUA 3 GIAI ĐOẠN

GIAI ĐOẠN VIÊM (3 ngày).Hệ thống đông máu.Hoạt hoá tiểu cầu ( PDGF,PAF,Bổ thể…)

GIAI ĐOẠN TĂNG SINH (14 ngày).Hình thành mô hạt,tạo mạch máu.Nguyên bào cơ,nguyên bào sợi…

GIAI ĐOẠN SỮA CHỮA (6 tháng).Sản xuất mô liên kết,collagen….Biểu mô hoá:.Các tb biểu mô di chuyển hướng tâm

.Các tb sừng xây dựng chất căn bản của chúng

.Các tb đáy phân chia

.Sự kích thích phân bào (EGF easyef ,FGF ảnh hưởng quátrình này)

.Sự trưởng thành của biểu mô

SINH LÝ LiỀN VẾT THƯƠNG (tt)



Tổng hợpCollagen

Liền vết thương

Vết thương

Phản ứng viêm

Phân giảiCollagen

Tái tạo vết thương

Nguyên bào sợi

Làm sạch

ChốngNhiễm trùng

Co kéo

LiỀN vết thương nguyên phát

Liền vết thương thứ phát

HÌNH THÁI LiỀN VẾT THƯƠNG

LiỀN vết thương nguyên phát

Liền vết thương thứ phát

HÌNH THÁI LiỀN VẾT THƯƠNG (tt)

• Yếu tố di truyền

• Dinh dưỡng (protein, vit A, vit C, vit K, yếu tốvi lượng như Zn, magne, đồng)

• Bệnh lý mạch máu

• Thuốc: steroid, chống đông, ức chế miễndịch.

• Bệnh lý: Tiểu đường, AIDS, xơ vữa MM, bệnhlý tim, gan, thận.

• Tuổi già

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN LiỀN VẾT THƯƠNG(Yếu tố toàn thân)

• Kỹ thuật xử lý vết thương

• Độ ẩm tại vết thương

• Nhiễm trùng

• Máu nuôi

• Thuốc tại chỗ (povidone, steroid)

• Cách thay băng

• Hoại tử và mảng mục

• Phục hồi chức năng

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN LiỀN VẾT THƯƠNG(Yếu tố tại chổ)

CHẬM LiỀN VẾT THƯƠNG

Đặc điểm của vết thương chậm liền:-Chậm khép kín

-Viêm các mạng lưới mao mạch-Chứa các chất hoại tử, mũ-Lưu thông động mạch kém

Đánh giá vết thương

Nguyên tắc chăm sócLoại bỏ dị vật, mô giập: Mở rộng vết thương dẫn lưu tốtGiúp vết thương mau lành: tránh làm tổn thương vùng xung quanh vết thương, thay băng thường xuyên không đúng kỹ thuật,.

Dung dịch sát khuẩn là hàng rào bảo vệ tránh vi khuẩn xâm nhập nhưng nó cũng có nguy cơ làm tổn thương mô hạt nên không dùng dung dịch sát khuẩn bôi lên vết thương nếu không có chỉ định.

Vết thương luôn tiết dịch nên việc giữ ẩm vết thương là cần thiết nhưng không phải là làm ướt vết thương

Tránh làm đau người bệnh khi thay băng

CHĂM SÓC VẾT THƯƠNG

CHĂM SÓC VẾT THƯƠNG (tt)Tại chổ

CHĂM SÓC VẾT THƯƠNG (tt)Toàn thân

Nutritional status plays a critical role in the wound healing process. Neglecting the nutritional health of the individual may totally compromise all wound management to be carried out. (Wallace, 1994)

, 1994)

PROTEIN

*Nhu cầu: 1.2 – 2.0g protein/kg/24h

*Protein giữ vai trò quan trọng trong liền vếtthương, nếu không đủ sẽ hạn chế quá trìnhtổng hợp protein cho liền vết thương, đápứng miễn dịch kém khiến vết thương dễ bịnhiễm trùng

*Nguồn protein : thịt, cá , trứng, sữa, đậu, pho-mát...


NĂNG LƯỢNG 30-40 Kcal/kg/24h

Rất cần thiết để quá trình liền vết thương hoạtđộng có hiệu quả

Tất cả các loại thức ăn đều cung cấp năng lượng, chủ yếu từ:

Carbohydrate : bánh mì, khoai tây, dầu, gạo, bơ...

Fat : mỡ động vật, dầu thực vật…


VITAMINS

Vitamin C

Từ 200 mg – 1g mỗi ngày [Taylor, 1974], chú ý nếu dùng quá liều lâu ngày sẽ gây sỏi thận[Morton, 1995]. Vitamin C cần cho quá trìnhtổng hợp collagen và hấp thu săt. Do vitamin C không có dự trữ trong cơ thể nên việc bổ sung rất cần thiết (nhu cầu bình thường ít nhất60mg mỗi ngày)


*Vitamin A: Khởi động quá trình lên mô hạt và biểu mô hóatrong liền vết thương, có trong: gan, dầu cá, carrots..

*Vitamin B Complex: Nhân tố tạo nên enzyme tác động lêhquá trình chuyển hóa protein, fat and carbohydrate , cótrong: gan, thận, thịt, rau xanh, trứng, gạo lứt...

*Vitamin E: Tham gia giữ vai trò điều khiển quá trình liền vếtthương nhưng chưa rỏ ràng.(Mazzotta, 1994).

*Vitamin K: Không giữ vai trò trực tiếp trong liền vết thươngnhưng cần cho quá trình đông máu, có trong: rau xanh, khoai tây, cà chua, đậu nành, gan. – Green vegetables, potatoes, tomatoes, liver, soya beans.


MINERALS

*Zinc: Cần cho quá trình tổng hợp collagen, biểu mô hóa và phân chia tế bào nhất là ở tổnthương loét cẳng chân, có trong: gan, thịt, cá, trứng…

*Iron: Cần cho quá trình tạo máu và tạo collagen , có trong: dầu cá, gan ,thịt…

*Copper: Cần cho quá trình tạo Hồng cầu vàcollagen, có trong: thịt, cá,rau xanh…


DỊCH (Nhu cầu 30-65 ml/kg/24h)

- Dịch đầy đủ giúp ngăn ngừa quá trình mất nước của da và cần thiết cho bữa ăn nhiều protit.

- Dịch rất cần cho quá trình chuyển hòa các chất dinh dưỡng.

- Nguồn cung cấp dịch từ nước uống, cac dung dịch dinh dưỡng.


CHIẾN LƯỢC CHĂM SÓC VẾT THƯƠNG TẠI CHỔ

*Loại bỏ các yếu tố ức chế

*Cắt lọc sạch tổ chức hoại tử

*Kháng sinh tại chổ

*Chống viêm

*Tăng tạo tổ chức hạt và biểu mô hóa

*BĂNG VẾT THƯƠNG




Ngăn ngừa chấnthương vết thương

Ngăn ngừa đau

Ngăn ngừa nhiễm trùng

Ngăn ngừa tổn thươngda

Quan trọng nhất

Ít Quan trọng

Nguyên tắc khi thay băng



Đau nhiều nhất

Đau ít nhất

Loét cẳng chân

Bỏng

V/t nhiễm trùng

Loét áp lực

Vết cắt

V/t ở trẻ em

V/t ở các khoang

V/t do nhiễm nấm

Mức độ đau của các dạng vết thương



Quan trọng nhất

Ít Quan trọng

Các yếu tố ảnh hưởng đau khi thay băng

Băng gạc khô

Sản phẩm gây dính

Vết thương bẩn

Vết thương sạch

Kinh nghiệm

Tâm lý sợ đau

Gạc hút dịch không dính



Biological

Natural

Debridement

Autolytic

Surgical

Under pressureNPWT

Mechanical

Enzymatic

CẮT LỌC VẾT THƯƠNG

Cắt lọc hoại t



VAI TRÒ MÔI TRƯỜNG ẨM1962

*G.D.Winter phát hiện quá trình biểu mô hóa VT ở môi trường ẩm nhanh gấp đôi.

*Môi trường ẩm VT tạo ra điều kiện tối ưu cho sư phát triển của TB

*Môi trường ẩm giúp TB tăng trưởng, biệt hóa & ditru nhăm tạo nên những tô chức mới

*Điều trị VT với môi trường ẩm giúp cho các TB biểumô phát triển, di chuyển giúp cho quá trình biểumô hóa nhanh

CÁC LOẠI DỊCH DÙNG RỬA VẾT THƯƠNG

(Không nên dùng một cách thường quy mà cần dựa vào tình trạngv/t vì có khả năng gây nhiễm độc cho cơ thể và chậm liền v/t)

Nước muối sinh lý: rửa vết thương

Povidone Iodine : chỉ dùng để sát trùng da, không dùng cho vết thương hở.

Chlorhexidine – 0.5% dung cho vết thương có tổ chức hạt, sạch.(Neider & Scoph, 1986). 0.05% dung cho vết thương bẩn, nguy cơ nhiễm trùng.

Dung dịch Dakin

Dung dịch Oxy già : Not recommended for wound cleaning except in exceptional circumstances. There have been unsubstantiated reports of air emboli resulting from its use in cavity wounds. (Sleigh & Winter, 1985)



Systemic antibiotics should be used to treat clinical wound infectionsAntiseptics are toxic to human tissue and may delay wound healing



KHÁNG SINH TẠI CHỔ

ƯU ĐiỂMTác dụng nhanh, mạnhNồng độ tác dụng cao

Không gây tác dụng phụ toànthân

Không cần Kháng sinh đồTốc độ tiêu thuốc thấp

NHƯỢC ĐiỂMMẫn cảm cao

Phát triển kháng thuốcmạnh

Khuếch tán thuốc kémGây chậm liền vết thương

Bacitracin, Polymycin, Tetracyclin, Chloramphenicol, Mupirocin, Thỷothricin



YỂU TỐ TĂNG TRƯỞNG

DẠNG XỊTDẠNG KEM

DẠNG TIÊMDẠNG GẠC



HÚT ÁP LỰC ÂM



GẠC LÝ TƯỞNG

-Dẫn lưu dịch tốt -Hút được dịch vết thương-Thoát được khí -Giữ được ẩm

-Không dị ứng, không đau -Không dính vào đáy vếtthương

-Chống được ô nhiễm- -Dể xử dụng-Ít đau khi thay băng -Tồn tại và tác dụng lâu


HÌNH MINH HỌA


HÌNH MINH HỌA


HÌNH MINH HỌA

HÌNH MINH HỌA

HÌNH MINH HỌA

HÌNH MINH HỌA


HÌNH MINH HỌA

HÌNH MINH HỌA

7 tuầnTuần đầu



SẢN PHẨM KiỂM SOÁT SẸO

TẬP PHỤC HỒI CHỨC NĂNG

PHẪU THUẬT TẠO HÌNH SẸO

KẾT LUẬN

-“ Qui luật chắc chắn ứng dụng cho sự liền vết thương và mô bị tổn thương là bạn phải theo tự nhiên chứ tự nhiên sẽ không bao giờ theo sau bạn “ Paracelsus

-Phối hợp hài hòa giữa điều trị toàn thân và tại chổ

-Chăm sóc vết thương tại chổ giữ vai trò quan trọng trong liền vết thương.

-Thời điểm thay băng và gạc thay băng là hai yếu tố gây đau nhiều nhất trong chăm sóc vết thương tại chổ.

.

1. Collier M. Principles of optimum wound management. Nurs Stand 1996; Wallace E. Feeding the Wound: nutrition and wound care. British Journal of Nursing Vol 3(13), 1994, pp 662-667.

2. In Manual of Dietetic Practice, Blackwell Scientific Publications, Oxford, 1994, p 637.

3. Morton, K. Nutrition and wound care. (1995) 5th European Conference on advances in wound management proceedings. 21-24 November 1995, pp 31 –34Thomas S. (1990) Wound Management and Dressings. The Pharmaceutical Press

4. Thomas B. (Ed). Dietetic management of acute trauma.

5. Thomas S. (1990) Wound Management and Dressings. The Pharmaceutical Press.

TÀI LiỆU THAM KHẢO

CẢM ƠN