Voorwoord voor docenten

Dit is de eerste versie van de lesmethode van het Leerorkest in Amsterdam. Inde toekomst willen we deze methode graag nog verder uitwerken met extraoefeningen, werkbladen en een meespeel-cd. Ook willen we vergelijkbaremethodes ontwikkelen voor de hogere groepen.

De reden dat we een eigen methode hebben ontwikkeld, is dat er nog geenmethode bestaat voor alle instrumenten van het symfonieorkest. Deze methodeis speciaal afgestemd op instrumentaal groepsonderwijs in de basisschool. Ze isgebaseerd op het ijkpuntensysteem van het Leerorkest met de bijbehorendelesdoelen. Zo kunnen bijvoorbeeld na les 4 alle leerorkeststukken met ijkpunt 5.4gespeeld worden.

Elk docent kan natuurlijk ook zelf extra oefeningen bedenken met de lesdoelendie bij elke les staan. Als je deze oefeningen opstuurt naar info@orkestindeklas.nlkunnen ze in de volgende editie van de boekjes worden opgenomen.

Noten lezen

Muzieknoten worden geschreven op een notenbalk, vijf lijnen onder elkaar.De onderste lijn heet de eerste lijn en de bovenste is de vijfde.Hoge noten staan hoog op de notenbalk en lage noten staan laag op denotenbalk. Je leest ze precies hetzelfde alsof je een tekst leest, van linksnaar rechts.

Noten kunnen op de lijntjes staan, maar ook tussen de lijntjes, erboven oferonder.

Zo passen er elf noten in een notenbalk.

Soms is zelfs dat niet genoeg, dan gebruiken we hulplijntjes.

Sleutels

Hoe hoog of hoe laag een noot op de notenbalk staat, geeft aan hoehoog of laag de noot klinkt. Maar je kunt pas echt weten hoe een nootheet, als er een sleutel voor de notenbalk staat. Met deze sleutel kun jehet geheimschrift van het notenlezen ontcijferen!

Er zijn drie verschillende sleutels. Welke jij moet kennen, ligt eraan welkinstrument je bespeelt.Als je fluit, hobo, klarinet, hoorn, trompet, bariton of viool speelt, moet jede G-sleutel kennen. Deze geeft aan dat de G op het tweede lijntjestaat.Als je altviool speelt, moet je de C-sleutel kennen. Deze geeft aan datde C op het derde lijntje staat.Als je fagot, trombone, cello of contrabas speelt moet je de F-sleutelkennen. Deze geeft aan dat de F op het vierde lijntje staat.Als je harp of slagwerk speelt, moet je zowel de G-sleutel als de F-sleutel kunnen lezen!

Probeer de sleutel van je eigen instrument te tekenen. Trek hem eerst overen probeer daarna of je hem helemaal zelf kan tekenen. Doe dit een paarkeer.

Lang en kort

Aan de vorm van de noten kun je zien hoe lang ze duren. Een halve nootduurt twee tellen en een kwartnoot duurt één tel:

Muziek bestaat niet alleen uit noten, soms speel je eventjes niet, dan hebje rust. Een halve rust duurt twee tellen en een kwartrust duurt één tel.

Ritme-rekenen

Maak de volgende sommen:

Maten

Om de muziek overzichtelijk te houden, zetten we alle noten in hokjes.Deze hokjes heten maten. Na elke maat staat een maatstreep. Op heteinde van het muziekstuk staat een speciale maatstreep: de slotstreep.

In elke maat zitten altijd precies evenveel tellen. Dit wordt aangegevendoor de maatsoort. Een tweekwartsmaat geeft aan dat er twee tellen ineen maat zitten en dat de kwartnoot één tel duurt.

Teken zelf noten en rusten in deze notenbalk en zorg dat er in elke maatprecies twee tellen staan.

Oefening: maatstrepen trekken

In dit muziekstuk staan nog geen maatstrepen. Zet deze er zelf in op degoede plaats. Vergeet niet op het einde een slotstreep te zetten.

Herhalingen

Het komt vaak voor dat stukjesmuziek herhaald worden. Daaromzijn hier allerlei tekens voorbedacht. Een slotstreep mettwee puntjes heet eenherhalingsteken. Dit betekent datje vanaf het begin moet herhalen.

Bij een dubbele herhaling staan er twee herhalingstekens, de eerste staatprecies andersom. Dan herhaal je vanaf het eerste herhalingsteken.

Soms wordt een stukje muziek herhaald, maar is het einde anders. Datwordt aangegeven met hokje één en hokje twee. De tweede keer sla je dematen onder het eerste hokje over en spring je direct naar het tweedehokje.

Wegwijzers

Muziekstukken zijn vaak best lang. Omdat je niet steeds helemaal bij hetbegin wilt beginnen, is het handig als er plaatsen zijn waar je gemakkelijkmet zijn allen kan beginnen. Daarom hebben alle maten een nummer (eenmaatcijfer).

Daarnaast zijn er ook repetitiecijfers. Cijfers of letters die dehoofdstukken van een muziekstuk aangeven. Soms wordt zo'n nieuwhoofdstuk ook aangegeven met een dubbele maatstreep.

Componist

Een componist is iemand die muziekstukken schrijft. Schrijf hieronder jeeerste eigen muziekstuk. Geef het stuk een naam en schrijf je naamerboven.

Vergeet niet om aan het begin van elke regel je eigen sleutel te tekenenen schrijf aan het begin van het stuk de maatsoort.

Gebruik de noten die je hebt geleerd op je eigen instrument. Let goed opdat er in elke maat precies twee tellen staan.

Rusten

Als je in een orkest speelt, heb je soms lang rust. Omdat een heel bladvol met rusten er onoverzichtelijk uitziet, gebruik je dan specialerusttekens.Vier maten rust ziet er dan niet zo uit:

maar zo:

Teken hieronder zelf een rust van zestien maten:

Vierkwartsmaat

Tot nu toe stonden alle liedjes en oefeningen in een tweekwartsmaat. Erzijn ook liedjes die in een vierkwartsmaat staan. Dan zitten er dus viertellen in elke maat.

Dat ziet er zo uit:

Achtste noten en rusten

Bij achtste noten speel je twee noten per tel. Eén van de noten komt dussteeds tussen twee tellen in. De achtste noot duurt dus een halve tel.

Een achtste noot herken je aan zijn vlaggetje. Om het lezen gemakkelijkerte maken, worden die vlaggetjes met elkaar verbonden als er meerdereachtste noten na elkaar komen. Deze strepen heten waardestrepen.

Ritme-rekenen

Maak de volgende sommen:

Punten

Een punt achter een noot verlengt de waarde van de noot met de helft.Dat klinkt heel ingewikkeld. Een kwartnoot duurt normaal één tel. Eenkwartnoot met punt duurt dus anderhalve (1½) tel.

Een ritme dat vaak voorkomt is een kwartnoot met punt gevolgd door eenachtste noot. Samen duren deze noten 1½ + ½ = 2 tellen.

Maatstrepen trekken

Componeer weer zelf een muziekstuk.

Je mag alle noten gebruiken die je al kent. Kies zelf een maatsoort uit.

Maatsoort

Veel muziekstukken staan in een vierkwartsmaat. Omdat deze maatsoortzo veel voorkomt, bestaat hier een speciaal teken voor.

Hard en zacht

Vaak staat er bij de muziek geschreven hoe hard je moet spelen, dit heetdynamiek. De twee belangrijkste dynamische tekens zijn forte (=sterk) enpiano (=zacht).

Ze worden afgekort tot:

Het kruis

Naast alle noten op, tussen, onder en boven de lijntjes, bestaan er nogandere noten die zijn afgeleid van de normale noten.

Als er een kruis voor een noot staat, wordt die noot een klein beetjehoger (een halve toon). Ook verandert de naam van de toon, de F wordtbijvoorbeeld een Fis. Op je instrument speel je de noot met een kruis meteen andere greep of positie dan de noot zonder kruis.

Een kruis voor de noot blijft één maat geldig, daarna mag je hem weervergeten. Vaak staan er één of meerdere kruisen aan de sleutel, dan geldenze voor het hele muziekstuk.

Het mol

Het kruis geeft aan dat een noot een klein beetje hoger wordt. De molgeeft aan dat een noot een klein beetje lager wordt (ook weer een halvetoon).

De noot b heet bes als er een mol voor staat. Op je instrument speel jedeze noot met een andere greep of positie dan de noot zonder mol.

Componeer weer een eigen liedje. Gebruik ook dynamische tekens!

Dynamiek

In les vijf heb je geleerd dat forte sterk is en piano zacht. Er komenechter nog veel meer dynamische tekens voor in de muziek:

Sterker en zachter worden

Maatsoort

Tot nu toe heb je steeds de kwartnoten geteld in de maat. Daaromspraken we van een tweekwartsmaat of een vierkwartsmaat.Bij een 2/2-maat (die noem je ook wel "alla breve") gaan er twee halvenoten in een maat, net zoals bij de vierkwartsmaat. Maar hier is de halvenoot één tel!

Maatstrepen trekken

Componeer weer een eigen muziekstuk. Je mag alle noten en tekensgebruiken die je kent. Kies zelf een maatsoort uit.