FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE

SEMINARSKI RAD MAKROEKONOMIJA

TEMA:VODIČ KROZ EVROPSKU UNIJU DANAS

Student:Muamer Macić Profesor:Prof.dr.Ž.Ristić

Banja Luka,Novembar 2009.godine

1

Sadržaj

Uvod .............................. 3Institucije EU .............................. 4Sjedišta EU .............................. 5Države članice EU .............................. 6Himna i simboli EU .............................. 6Pravni tokovi EU .............................. 7Osnivački (temeljni) ugovori .............................. 7Amandmani na osnivačke ugovore (tzv.revizioni ugovori) .............................. 7Struktura EU .............................. 8Ustav EU .............................. 8Reform Treaty ili Lisabonski ugovor .............................. 9Šta donosi Lisabonski ugovor .............................. 10Izvori prava i pravno nasljeđe EU .............................. 11Naše mjesto u EU .............................. 12I još nešto što trebamo znati .............................. 14Zaključak .............................. 16Literatura .............................. 17

UVOD

Izlaganje o EU treba početi od samog uvoda u pojam Evropske unije i njenih

institucija,preko poitičkih i ekonomskih svojstava i prednosti doći i do akata koji su je

2

obilježili i stvorili ovakvom kakva jeste. Pokušaću odgovoriti na pojedina pitanja koja sa

sobom nosi EU.

Evropska unija je međuvladina i nadnacionalna unija 27* evropskih demokratskih

država, koja se zasniva na poštivanju zakona i demokratije. Po svom uređenju nije ni

država,a nije ni međunarodna organizacija,njena struktura je posebna,sui generis.

“Ukupna površina tih 27 zemalja je 4,325,675 km². Da je jedinstvena zemlja, bila bi sedma

po redu država u svijetu po površini. Broj građana EU je otprilike 496 miliona (januar 2007).

Bila bi dakle treća po redu poslije Kine i Indije, da se radi o pravoj državi”**.

Trenutno je najmoćnija regionalna organizacija koja postoji u svijetu. Neki teoretičari

smatraju da se može reći da je EU federacija ili konfederacija, jer se države članice odriču

dijela suvereniteta radi zajedničkih interesa koje štite kroz zajedničke institucije. Međutim,

Unija nema pravo da premjesti dodatna ovlašćenja drugih članica na sebe bez dopuštenja

članice. Isto tako, određeni broj članica rukovodi samostalno svojim politikama od

nacionalnog interesa, kao što su vanjski poslovi, odbrana, valuta. Zahvaljujući ovakvom

organizovanju, Evropska unija se ne može definisati ni kao internacionalna organizacija,ni

kao konfederacija ili federacija.

Evropska unija, nastala pod sadašnjim imenom, osnovana je Ugovorom o

Evropskoj uniji (tzv.Mastrihtski sporazum) 1992. godine. Mnogi aspekti EU su postojali i

prije potpisivanja ovog ugovora, preko raznih organizacija koje su se osnivale 50-ih godina

dvadesetog vijeka.Zelja da se Evropa obnovi i spriječi mogućnost da se katastrofe nakon

Prvog svjetskog rata, a zatim i Drugog svjetskog rata, ponove, bila je pokretačka snaga za

osnivanje Evropske unije.

Godine 1951. oformljena je Evropska zajednica za ugalj i čelik,a predstavljala je

početak daljeg ujedinjenja Evrope. Šest godina poslije,1957.g.,osnovana je Rimskim

ugovorom Prva carinska unija, koja se izvorno zvala Evropska ekonomska zajednica,

a implementirana 1. januara 1958. Kasnije se promjenila u Evropsku zajednicu, koja je

sada „prvi stub “ Evropske unije.

Na prvi pogled EU djelujuje i zvuci komplikovano, zbunjujuće, ali upoznavanje sa

njenom strukturom i dokumentima to zamršeno klupko razmotava i pojednostavljuje.

*Od 1. januara 2007. EU ima 27 zemalja.**www.wikipedia.com***”EU je definisana kao:

federacija u monetarnim odnosima, poljoprivredi, trgovini i zaštiti životne sredine; konfederacija u socijalnoj i ekonomskoj politici , zaštiti potrošača, unutrašnjoj politici i kao međunarodna organizacija u spoljnoj politici.” (www.wikipedia.com)

3

INSTITUCIJE EU

Kao što sam napomenula,za razumjevanje EU,treba razumjeti njenu institucinalnu

strukturu i funkcionisanje. Treba shvatiti da ovdje klasična podjela vlasti ne važi u

potpunosti.

Evropska unija ima nekoliko institucija:

Evropsko vijeće nije bila institucija,vec pojam sastajanja na vrhu od 1974.g. šefova

država ili vlada država članica.Razvio se iz povremenih samita državnih čelnika

održavanih dva puta godišnje.Stupanjem Ugovora na snagu EV postaje institucijom EU,a

ulogu rotirajućeg predsjedništva preuzeće predsjednik EV.

Evropski parlament čini 732 predstavnika,direktno izabranih na izborima u zemljama

članicama Unije. Predstavlja građane EU,a od 1979.g. zastupnici se biraju neposrednim

glasanjem.Ova institucija daje Uniji demokratski legitimitet.Predstavnici se biraju na

petogodišnji mandat, a zastupaju nezavisne predstavnike i predstavnike stotinjak

političkih stranaka, koji su uglavnom okupljeni u osam političkih grupacija.

Savjet Evropske unije ili Savjet EU ili Savjet ministara ili skraceno Savjet, najvažnije je

zakonodavno tijelo Unije. Okuplja ministre spoljnih poslova zemalja članica ili resorne

ministre, a učestalost okupljanja zavisi od problematike o kojoj se raspravlja. Savjetom

predsjedava svaka zemlja članica u vremenskom periodu od šest mjeseci.

Evropska komisija čuva osnovne tekovine EU i stara se o primjeni i zaštiti

konstitutivnih ugovora EU. Članovi Komisije su ugledni političari iz država članica. Svaka

ima po jednog člana u Komisiji, a Francuska, Italija, Njemačka, Španija i Velika Britanija

po dva.

Evropski sud pravde nadgleda poštovanje prava u tumačenju i primjeni Osnivačkih

ugovora i akata institucija i drugih tijela Zajednice (Unije),a čini ga 15 sudija i 9

nezavisnih advokata.

Evropski revizorski sud ustanovljen je 1977.g.,kontroliše prihode i rashode Unije i

dodjelu budžetskih sredstava. Sud čini po jedan sudija revizor iz svake države članice

Unije, koje imenuje Savjet ministara na mandat od 6 g.. Ugovorom iz Mastrihta dodeljen

mu je status EU-organa.

Postoji i nekoliko finansijskih tijela pri EU:

Evropska investiciona banka – EIB,finansijska je institucija EU sa sjedištem u

Luksemburgu.

Njena uloga je da osigura sredstva za kapitalne investicije vezane za razvoj i integraciju

Unije.

Evropska banka za obnovu i razvoj – EBRD,osnovana je 1991. godine da bi pomogla

strukturne reforme, tranziciju ka tržisnoj privredi i razvoj preduzeća i infrastrukture u

4

zemljama bivšeg Istocnog bloka. Sjedište je u Londonu, a čini je 60 članica (58 drzava,

EZ i EIB).

Evropski investicioni fond – EIF, novo je tijelo Unije, sa sjedištem u Luksemburgu.

Njegovi su dioničari Evropska investiciona banka, Komisija EU i ostale evropske

finansijske institucije, koje se sastaju dva puta godišnje.

Evropska centralna banka - ECB sa sjedištem u Frankfurtu u Njemačkoj počela je da

radi 1. januara 1999, uporedo s uvođenjem monetarne unije,a zajedno sa nacionalnim

bankama čini Evropski sistem centralnih banaka.

Posebno tijelo koje se bori protiv međunarodnog kriminala:

Evropska policija – Europol je osnovana ugovorom iz 1995. godine, sa sjedištem u

Hagu,a ima za cilj borbu protiv svih oblika međunarodnog kriminala na području država

članica,uključujući i terorizam i borbu protiv droge.

Postoji još mnogo tijela zaduženih za sprovođenje objektivne politike i pravde. To su tzv.

Agencije Evropske unije.

SJEDIŠTA EU

Kao što se može primjetiti,Evropska unija nema zvanični glavni grad, a sjedišta njenih

institucija se nalaze u nekoliko različitih gradova.

Sjedište Evropske komisije i Savjeta Evropske unije (Savjet ministara), kao i domaćin

sastanaka i plenarnih zasjedanja Evropskog parlamenta jeste Brisel,te se upravo zbog

toga Brisel smatra de fakto glavnim gradom EU.

Sjedište Evropskog parlamenta i domaćin većine plenarnih zasjedanja je Strazbur.

Evropski sud i sekretarijat Evropskog parlamenta se nalaze u Luksemburgu,dok je

Evropska centralna banka smještena u Frankfurtu.Ostale finansijske institucije su

smjestene u Luksemburgu,a Europol u Hagu.

DRŽAVE ČLANICE EU

Šest osnivačkih zemalja EU bile su: Belgija, Francuska, Zapadna Nemačka, Italija,

Luksemburg i Holandija.Dalji proces ujedinjenja hronoliski se odvijao slijedecim

redoslijedom:

1973. Danska, Republika Irska i Ujedinjeno Kraljevstvo;

1981. Grčka ; Grenland, koji je sastavni deo Danske je na referendumu (1979) napustio

sve evropske institucije 1985. godine.

1986. Portugalija i Španija; 1990. godine teritorija i stanovništvo Evropske zajednice su

uvećani kada se Istočna Nemačka ponovo ujedinila sa Zapadnom Nemačkom;

5

1995. Austrija, Finska i Švedska;

2004. Estonija, Kipar, Letonija, Litvanija, Mađarska, Malta, Poljska, Slovačka, Slovenija i

Češka (najveće proširnje EU); 2007. Bugarska, Rumunija.

Zvanične zemlje kandidati za članstvo su Hrvatska, Makedonija i Turska, koja je takođe

kandidat za koga se ne zna tačan datum prijema i država oko koje se vode razne

polemike unutar EU o tome da li bi trebala da bude primljena u članstvo. Mnoge države,

kao što su Norveška, Švajcarska i Island, ne žele da uđu u EU, ali s njom imaju specijalne

odnose (sporazume).

Glavna pitanja sa kojima se Evropska unija u ovom trenutku bavi je njeno proširenje na

jug i istok, odnosi sa Sjedinjenim Američkim Državama, revizija pravila Pakta za

stabilnost i konacno potpisivanje Ugovora o EU, Lisabonskog ugovora, koje je zamijenio

neuspjeli Ustav EU.

Simboli i himna EU

Zastava EU koju čini plava podloga s 12 zlatnih zvjezdica raspoređenih u krug bila je

zastava Vijeća Evrope, a 1985. šefovi država prihvatili su ideju da postane službena

zastava Evropske Unije. Zvjezdice su poredane u krug, ne dodiruju se međusobno, jer

on simbolizuje solidarnost i sklad evropskih naroda.

Zastava Evropske unije s 12 zvjezdica nije se mijenjala ni nakon njenog proširenja

2004.godine, jer broj zvjezdica ne predstavlja broj članica, već je 12 izabran kao broj

koji tradicionalno predstavlja simbol savršenstva,punoće,jedinstva i cjelovitosti,a

odgovara broju mjeseci u godini i broju sati na brojčaniku sata. Adaptirana Deveta

simfonija Ludvig van Betovena (Oda radosti) usvojena je od Savjeta Evrope 1972.

godine i koristi se u Evropskoj uniji od 1986. g. kao himna EU.

Himna Evropske Unije ne zamjenjuje nacionalnu himnu zemalja članica već ističe

zajedničke vrijednosti evropskih zemalja i simbolizuje ideju mira, slobode i

solidarnosti u Evropi. Moto EU jeste: ”Ujedinjeni u različitosti”, odnosno “In varietate

concordia” na latinskom.

PRAVNI TOKOVI EU

EU je jedinstvena ugovorna zajednica i njene ugovore možemo podijeliti na osnivačke

ugovore i amandmane na osnivačke ugovore.

Osnivački (temeljni) ugovori*

Pariškim ugovorom, potpisanim 18.matra 1951.g. između Belgije, Francuske,

Njemačke (tada Zapadna Njemačka), Italije, Luksemburga i Holandije*, utemeljena je

6

Europska zajednica za ugalj i čelik (EZUČ-ECSC)**, koja je 1993. postala dio Europske

unije. Ugovor EZUČ je istekao 23. juna 2002., pedeset godina nakon što je stupio na

snagu. Drugi, jako značajan ugovor za nastanak i razvoj EU onakve kakva je danas su

Rimski sporazumi***, potpisani 1957.g., a stupili na snagu 1958.g. potpisani od

strane istih zemalja,a kojim je osnovana Evropska Ekonomska Zajednica i

EUROATOM. Treći osnivački ugovor je Mastrihtski sporazum.

U Mastrihtu je potpisan Ugovor o Evropskoj uniji koji je ratifikovan 1993. godine.

Ugovor donosi novine u sljedećim područjima: razvoj ekonomske i monetarne unije,

jačanje institucionalne strukture Unije i demokratizacija Evropske zajednice i

definisanje zajedničke spoljne i sigurnosne politike.

Amandmani na osnivačke ugovore (tzv.revizioni ugovori):

Ugovor o spajanju (udruživanju), potpisan u Briselu 1965.g,čiji je cilj bio da se sve

institucije spoje u jednu instituciju, tj. da se uspostave zajednički organi

EEZ, EZUČ i EUROATOM-a.

Jedinstveni evropski akt je specifican pravni akt EZ kojim je prvi put dopunjen

Rimski ugovor,a potpisan je u Luxamburgu i Den Hagu 1986.g.,a predviđa mjere

jedinstvenog unutrašnjeg tržišta.Ovaj ugovor je trgao EEZ iz letargije u koju je bila

zapala,a ovim dokumentom put EEZ je čvrsto opredjeljen za što čvršću i potpuniju

ekonomsku integraciju. U tom smislu je kao neposredni cilj bilo određeno

uspostavljanja unutrašnjeg tržišta, a kasnije i ekonomske unije.

Prvi korak na tom putu je bilo uspostavljanje jedinstvenog ili unutrašnjeg tržišta do

1992.g.,a 10 godina kasnije, 2002. godine, 11 država članica su između sebe

uspostavile:

Amsterdamski sporazum potpisan 17. juna 1997.godine (stupio na snagu 1.maja

1999),bio je rezultat treće Međuvladine konferencije započete 1996.g. u Torinu,a

stupio je na snagu 1999.g.,izvršio je izvjesne institucionalne reforme u Uniji sa ciljem

jačanja saradnje i pojednostavljenja sistema Evropske Unije.

Ugovor iz Nice , potpisan 26.februara,2001.g., rezultat je “maratonskog zasjedanja”

i imao je jedan od glavnih zadataka da sve postojeće ugovore objedini u jedinstveni

akt-evropski Ustav.Ovaj ugovor je bio dopuna Amsterdamskom ugovoru.

*Ovih šest zemalja se nazivalo ”Evropa šestorice”, a danas već govorimo o “Evropi

dvadesetsedmorice”

7

**”Šumanov plan”, str. 12 ovog rada

*** “Ova dva ugovora često se spominju kao “Rimski ugovori”, a kad se koristi pojam “Rimski

ugovor”misli se samo na Ugovor o osnivanju Evropske ekonomske zajdnice-EZZ.” Zekerijah

Smajić, Evroska unija za svakoga, Sarajevo, 2005.g.,str.24. »eurozonu« sa eurom kao

jedinstvenim novcem i sa jedinstvenom monetarnom politikom i monetarnom vlašću

predstavljenu kroz Evropsku centralnu banku.

Struktura EU

Danas struktura EU,poslije ovih ugovora i njihovih dopuna, podsjeća na grčki

hram,ima temelje(ugovori),tri stuba i zajednički krov(EU).Tako prvi stub predstavlja

carinsku uniju,jedinstveno tržište,zajedniku agrarnu politiku,monetarnu uniju,te

zajedničko naslijeđe* od EZUČ do EU.Drugi stub je stub zajedničke vanjske i

sigurnosne politike**,a treći stub policijska i sudska saradnja*** u krivičnim

pitanjima,ESDP(Europian Security and Defense Policy),pravda i unutrašnji poslovi.

Ustav EU

Evropski Ustav je trebao zamjeniti sve ranije postojeće ugovore,ali ni u jednom

momentu zamjeniti ustave država članica.”Zajednički ustav ima vlastitu autonomiju i

koegzistira s nacionalnim ustavnim aktima svojih potpisnica”*.Poslije nešto manje od

godinu i po dana provedenih na pripremi nacrta prvog zajedničkog Ustava,i nakon 10

mjeseci rasprave,na samitu u Briselu,u junu 2004.g. usvojena je konačna verzija

Ustava.Ostala je obaveza da se potpiše nakon par mjeseci (oktobar-novembar),a

ratifikacija u svim tadašnjim zemljama EU trebalo je da se obavi u naredne dvije

godine. Ustav bi riješio neka glavna pitanja kao sto su priroda EU,njen odnos prema

drugim zajednicama,odnos EU prema svojim članicama,institucionalno pitanje i

mnoga druga.

*Zajedničko nasljeđe ili Acquis koje nije samo pravo,već obuhvata i primarno i

sekundarno pravo,tj.pravo osnivačkih ugovora i pravo koje iz njih proističe,te ugovori

između država članica,međunarodni ugovori,deklaracije,rezolucije i drugi akti.

**Ustanovljena je ugovorm o EU iz Mastrihta.

***Jos uvijek se zasniva na međuvladinoj saradnji,s tim da politika kontrole zajedničkih granica jos uvijek nije usaglašena,kao ni politika azila i imigracija.

Međutim,ratifikacija ovog Ustava EU je propala odbijanjem ratifikacije od stane

Francuske i Holandije.Zato danas umjesto prvog Ustava EU imamo “Reform Treaty”

8

danas već poznat kao Lisabonski ugovor ili „Sporazum o reformi institucija”,.Osnovna

razlika jeste što Lisabonski ugovor nema formu ustava i ne mjenja već postojeće

akte,vec ih samo nadopunjava.

“REFORM TREATY” ILI LISABONSKI UGOVOR

Šefovi država i vlada zemalja članica Evropske unije postigli su konačno  dogovor o

reformskom ugovoru, odnosno novom temeljnom ugovoru EU, koji će i definitivno

zamijeniti ugovor EU iz Nice, po kojem je do sada funkcionisala EU. Svečana

ceremonija potpisivanja Lisabonskog ugovora,održaće se 13. decembra ove godine u 

Lisabonu, glavnom portugalskom gradu u manastiru Dos Žeronimos,iz 16.vijeka, gde

je potpisan sporazum o pristupanju Portugalije EU 12.juna 1985.g.Poslije ratifikacije

svih 27 zemalja-država članica,ugovor bi trebao da stupi na snagu 1.januara 2009.g.

Ovaj ugovor je nastao sa namjerom da izvrši reformu EU prateći propalu ratifikaciju

predloženog Evropskog Ustava.Sve države ,izuzev Irske će ratifikovali ovaj dokument

u parlamentu,a Irska nacionalnim referendumom.

Političari EU su saglasni u ocijeni da je novi dogovor pomogao EU da prebrodi

institucionalnu krizu,što je i izjavio Hose Sokrates,portugalski premijer i

predsjedavajući Evropskog savjeta.Njegov entuzijazam je podjelio i predsjednik

Evropske komisije,Hose Manuel Baroso,rekavši da je ovo istorijski sporazum EU.

Glavne prepreke za postizanje dogovora predstavljala su aktuelna pitanja Italije i

Poljske.Zahtjevi Poljske su ispoštovani,povećan je broj nezavisnih pravnih savjetnika

u Evropskom sudu pravde i dato je pravo veta u vrlo tijesnim odlukama.Italija je

dobila jedno dodatno mjesto u Evropskom parlamentu,što predstavlja broj od 750

poslanika i plus predsjednik.

ŠTA DONOSI LISABONSKI UGOVOR

Lisabonski Ugovor je prerađena verzija nacrta ustava,odobrenog 2004., proglasivši ga

otvaranjem nove ere u evropskim integracijama. Novi dokument nije u obliku ustava i

u njemu se ne pominju ni himna ni zastava EU, kako bi Ugovor bio prihvatljiviji.

Međutim, zadržane sve ključne reforme iz prvobitnog dokumenta. Tako će EU dobiti

predsednika sa dužim mandatom koji bi trebalo da ojača profil i jedinstvo Unije,

moćnijeg šefa spoljne politike koji će biti i potpredsjednik Evropske komisije, više

demokratije u procesu odlučivanja i više mjesta za evropski i nacionalne

9

parlamente,smanjenje broja eurokomesara i poslanika Evropskog parlamenta,te

uvodjenje novog sisitema glasanja u Savjet Evrope.

Ugovorom su smanjena prava nacionalnog veta kako bi se dozvolilo da više odluka

bude donošeno većinskim izglasavanjem umjesto jednoglasnog pristanka.Ubrzaće se

proces donošenja odluka u bitnim pitanjima kao što su odbrana,energetska

sigurnost,klimatske promjene i migracija.

Evropska komisija namjerava da predloži uvođenje specijalnih „plavih karti“ kako bi

se olakšao ulazak visokokvalifikovanih migranata u 27 zemalja Unije. Ovaj vizni režim

omogućiće visokokvalifikovanim migrantima bržu proceduru za dobijanje radnih

dozvola i olakšati im mogućnost rada u drugim zemljama EU ili dobijanje

državljanstva, navodi se u tekstu prijedloga. Svih 27 članica EU treba da odobre ovaj

novi vizni režim, a jedan od najvećih njegovih protivnika je Nemačka.

Novost je da EU dobija pored predsjednika i svog ministra spoljnih poslova. On će se

zvanično zvati „visoki predstavnik za spoljne poslove i bezbjednost”.Smanjiće se i

broj evropskih komesara, tako da od 2014. više neće svaka država članica imati svog

predstavnika u Evropskoj komisiji – trećina će uvek morati da čeka svoj red, a ostale

će ga imati na po pet godina.

Prema novom ugovoru, odluke u EU će se donositi većinom, a ne jednoglasno,u 50

novih oblasti koje uključuju pravnu i policijsku saradnju, obrazovanje i ekonomsku

politiku. Jednoglasno odlučivanje je i dalje potrebno za spoljnu politiku, odbranu,

socijalna pitanja, oporezivanje i kulturu.

Među najvažnijim izmjenama su i veće nadležnosti za Evropsku komisiju, Evropski

parlament i Evropski sud pravde, uklanjanje prava veta država članica u mnogim

oblastima, kao i proglašenje Evropske povelje o ljudskim pravima za pravno

obavezujući dokument EU (dosad je imala karakter političke deklaracije).

Izvori prava i pravno naslijeđe EU

Izvori prava EU se dijele na primarne, sekundarne i ostale izvore.

Primarni izvori prava EU su osnivački ugovori sa izmjenama i dopunama koje su

unijeli Ugovor iz Amsterdama i Ugovor iz Nice.

Sekundarni izvori prava Evropske unije su propisi koje donose institucije EU.Član 249.

( bivši član 189. ) Ugovora o osnivanju Evropske zajednice navodi tri vrste

10

obavezujućih* pravnih akata:uredbe,direktive i odluke,te dvije vrste

neobavezujucih** pravnih akata:preporuke i mišljenja.

Pod ostalim izvorima prava podrazumijevaju se presude Evropskog suda pravde,

opšta načela prava EU kao i međunarodni ugovori koje je Evropska unija sklopila s

drugim državama i međunarodnim organizacijama, kao i međunarodni ugovori

između država članica Evropske Unije.

Acquis communautaire ( Aki ) predstavlja zakonodavstvo EU, odnosno

komunitarno pravo i pravne tekovine Evropske Unije,a koristi se kao naziv za skup

prava i obaveza koje obavezuju sve zemlje članice. Acquis communautaire obuhvata

sadržaj, načela i političke ciljeve osnivačkih ugovora;carinsku uniju, zajedničku

agrarnu politiku,sva pitanja ekonomske i monetarne unije,zakonodavstvo, deklaracije

i rezolucije koje je usvojila Evropska Unija, mjere koje se odnose na

zajedničku spoljnu i bezbjednosnu politiku, mjere koje se odnose na pravosuđe i

unutrašnje poslove, međunarodne ugovore koje je sklopila Evropska Unija, kao i

ugovore između zemalja članica na području djelovanja Evropske Unije.

Države koje imaju za cilj članstvo u Evropsku Uniju moraju prihvatiti odluke iz

osnivačkih ugovora i usvojiti Acquis Communautaire.Prije novog Ugovora o EU,AKI je

sadržavao 31 poglavlje o pravima i slobodama,a danas se taj broj uvećao na 35

poglavlja.

*Uredba obavezuje u potpunosti i neposredno se primjenjuje u svim zemljama

članicama. Uredba ima jačinu neposredno primjenjivog prava. Zemlje članice, njihove

institucije i vlasti moraju je poštovati jednako kao svoje nacionalno pravo. Uredba se

odnosi na sve zemlje članice i sva pravna i fizicka lica u EU.

Direktiva ( uputstvo ) je, uz uredbu, najvažniji pravni instrument Evropske zajednice.

Osnovni cilj direktive je približavanje zakonodavstava, a ne izjednačavanje zakona,

kao što je to slučaj s Uredbom. Oni na koje se direktive odnose ( npr. zemlje članice ),

moraju ih prevesti u nacionalno zakonodavstvo.

Ugovor o osnivanju Evropske zajednice definiše odluke na sljedeći način: "Odluka je

obavezna u potpunosti za one na koje se odnosi". Odluke se mogu odnositi na zemlje

članice, pojedince ili ograničeni broj konkretnih osoba.

**Preporuke i mišljenja nisu pravno obavezujući, njihova svrha je da na

neobavezujući način upute one na koje se odnose na određeno poželjno ponašanje.

NAŠE MJESTO U EU

“Evropska zamlja, a nije u EU”...počinje da zvuči kod nas jako normano,umjesto

neshvatljivo.Mnogo teže će biti živjeti i opstajati u BiH koja će graničiti sa svim

11

zemljama članicama EU, nego ispuniti potrebne uslove za ulazak.Izolovanost,koja bi

nas mogla dočekati, u skorijoj budućnosti, bi bila najgora moguća opcija za BiH injene

građane.S druge strane,biti član EU doima se lakim poslom kad pogledamo teorijski

pristup problemu (kod nas je to problem). To izgleda ovako:sve što jedna država

treba da uradi jeste da ispuni uslove za apliciranje za članstvo u EU, a to

su:aplikacija, da je država suverena, te da je država koja aplicira evropska država

(ispunjavmo te osnovne uslove).

Novinu su donijeli Kopenhagenski kriteriji* za članstvo u EU 1993.g. gdje se

zahtjeva stabilnost institucija države kandidata,koje će osigurati demokratiju,pravnu

državu,poštivanje prava i sloboda,te postojanje djelotvorne tržišne

ekonomije,sposobnost države kandidata da izdrži tržišnu konkurenciju u EU i na kraju

sposobnost preuzimanja obaveza koje proizilaze iz članstva,uključujući provođenje

ciljeva političke,ekonomske i monetarne unije(za ove uslove bi se trebali truditi malo

vise,ali naravno ne smatram da su nemogući).

Međutim i Kopenhagenški kriteriji se dopunjuju 1995.g. na Madridskom samitu** i

to u pogledu institucionalnog kapaciteta i podjele na politički,ekonomski i pravni i

institucionalni kriterijum.Ispunjavanjem smejrnica datih Mapom puta*** BiH se

polako počela uobličavati u državu kakva treba EU. Uspjehe BiH na putu EU smo

možda trebali malo više ohrabriti,jer sve do sada postignuto počinje da pada u sjenu

današnje političke “krize”.Naše susjedne zemlje su kandidati za

učlanjenje,Hrvatska,Makedonija i nesto dalja Turska.Bosna i Hercegovina,zajedno sa

Hrvatskom,Makedonijom i još Srbijom,Crnom Gorom i Albanijom spada u regiju

Zapadnog Balkana,tzv.prostor zapadno od Grčke,južno od Slovenije,koji obuhvata

najsiromašnije zemlje Evrope.Stoga je Zapadni Balkan prostor gdje je planiran.

*Kopenhagenski kriteriji su polazni uslovi koje zaintresovana zemlja treba

postići ,mogu se podijeliti na tri osnova

uslova:politički(demokratija...),ekonomski(tržište...) i pravni(sposobnost preuzimanja

obaveza)-Prezentacija gospođe Jasminke Ajanovic na Alademiji za političke

lidere/liderke 2007.g.

**Uvodi se još jedan uslov pored tri kopenhagenška,a to je institucionalni kriterij koji

podrazumjeva prilagođavanje javne uprave i administracije.Kod nas poznato kao

“reforma javne uprave”.

***Mapom puta je BiH je dobila Agenciju za državnu službu,zajednički

pasoš,zajednička vojska,Državni trezor,stalni Sekretarijat Predsjedništva BiH,Javni

12

RTV servis i tri samostalna srvisa,sproveden je Izborni zakon i Zakon o državnoj

graničnoj službi,i tada je reforma policije bila u završnoj fazi,što se danas ne može

reći.

Poseban proces stabilizacije ekonomskog, društvenog, socijalnog, tržišnog, i

političkog aspekta. Ovim zemljama je prvo omogućen Regionalni pristup,

1997.g.,zatim postepeno individualno pristupanje evropskim i sjeveroatlanskim

integracijama (NATO-North Atlantic Treaty Organization).

Krajem juna 2003.g. održan je Solunski samit, poznat još kao i prvi “veliki”balkanski

samit na kome je EU dala podršku daljem napretku u vidu finansijske pomoći od oko

4,6 milijardi eura za period od 2002.-2006.g. Ovim samitom države iz regiona su

pozvane da ispunjavanjem određenih političkih i ekonomskih uslova, pristupe EU u

što skorijoj budućnosti. Jos jedan u nizu značajnih ugovora između EU i zemalja

jugoistočne Evrope je Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju. Sporazumi su

počeli da se potpisuju u Makedoniji i Hrvatskoj 2001.g.,u Albaniji 2003.g.gdje je naš

rok bio malo iza njih, 2005.g.

Ono što donosi EU BiH mi nismo još očigledno svjesni. Mada ce biti dosta onoga što

će sa sobom i odnijeti..

Povećane mogućnosti stranih u ulaganja u našu zemlju, povećanje tržišta, šengen se

polako približava BiH granicama, poboljšanja infrastrukture, ali i djelimičan gubitak

suvreniteta, te kvalitativno i kvantitativno poboljsanje finansiranja iz budžeta EU.

Ostaje samo da naglasimo da put do EU ne mora biti dug i da se nadamo budjenju

svijesti evropskog građanina.

Sretno Bosno i Hercegovino...

I još nešto što trebamo znati…

Sta je ŠUMANOVA DEKLARACIJA?

Evropskoj zajednici za ugalj i čelik je prethodila “Šumanova deklaracija”,tj.”Šumanov

plan”,projekat koji bi ujedinio industriju uglja i čelika, dva najveća proizvođača,

Njemačke i Francuske u Evropsku zajednicu za ugalj i čelik, a samim tim bi se

onemogućio svaki budući rat između tih zemalja.Idejnim tvorcem ovog plana smatra

se Žan Mone,koji je bio francuski ekonomista,i Altijero Spineli,italijanski federalista,

ali je ipak deklaracija dobila naziv po Robertu Šumanu francuskom ministru vanjskih

poslova zbog njegovih zalaganja za vrijeme pregovora.

Sta predviđa Šengenski sporazum?

13

Stvaranje jedinstvenog tržišta za sobom je povlačilo ukidanje granica između zemalja

potpisnica.Tako je u malom gradu u Luksamburgu, Šengenu, 14.juna,1985.g.

dogovoreno potpuno ukidanje granica Njemačke, Belgije, Francuske, Luksemburga i

Nizozemske.Bojazan od uklanjanja graničnih kontrola je dovela do toga da se ovaj

sporazum nije sprovodio, što je natjeralo potpisnice da se opet odluče, da

1990.godine potpišu Konvenciju o provedbi Sporazuma iz Šengena. Konačno je stupio

na snagu 1995.g. u martu. Danas je Šengenski sporazum sporazum o otvorenim

granicama, dovodi do ukidanja granične kontrole između zemalja koje su potpisale

sporazum i povećava se saradnja između policije i sudova.

Za koga je Bijela knjiga?

Evropska unija je 1995. godine, objavila Kodeks ponašanja ,Bijelu knjigu*,da bi

državama zainteresovanim za pristupanje EU stavila do znanja svoje zahtjeve.Bijela

knjiga je priprema pridruženih zemalja Centralne i Istočne Evrope za integraciju u

unutrašnje tržište Unije, u kom navodi 23 oblasti u kojima države zainteresovane za

učlanjenje treba izvršiti potrebna zakonska usklađivanja sa pravnim sistemom

Evropske unije.**Ona služi kao identifikator za sprovođenje kjučnih mjera i predlaže

radoslijed aktivnosti u procesu približavanja.Ponekad slijedi Zelenu knjigu***.

Najnovija Bijela knjiga je objavljena 2001.g. koja podstiče dalji razvoj.

OD KADA KORISTIMO EURO?

Euro je prvo važio kao obračunska jedinica u 11 zemalja članica Evropske Monetarne

Unije(Njemačka, Francuska, Austrija, Belgija, Finska, Irska, Italija, Luksemburg,

Holandija, Portugalija i Španija) kad se 1999.g. ukinuo eki.Tada su sve Banke i

preduzeća prešle na poslovanje eurom. U prelaznom periodu od 1.januara 1999. do

31.decembra 2001.godine plaćanja su mogla da se vrše u euru i u nacionalnim

valutama, a od 1. januara 2002.godine u članicama Evropske monetarne unije

banknote i kovani novac denominirani u euru su jedino zakonsko sredstvo plaćanja,a

1.januara 2002.g. euro postaje zakonsko sredstvo plaćanja.

14

ZAKLJUČAK

Evropska unije je unija 27 zemalja sa prostora Evrope koje su se odrekle dijela svoje suverenosti radi ulaska u EU i njenog statusa zemlje članice.

Biti u EU znači ekonomsku stabilnost,pravnu mogućnost prihvatanja obaveza, poštivanje prava, visok standard života, obrazovanje na zavidnom nivou i mogućnost smanjenja nezaposlenosti i još mnogo toga.

Kroz institucije EU države članice odžavaju svoj integritet i bore se za rješavanje svojih pitanje na raznim samitima i zasjedanjima.

Tolika površina teritorije i toliki broj stanovnika (bila bi treća po redu iza Indije i Kine da je jedinstvena država) govore nam da se radi o jednoj jakoj i moćnoj sili koja će biti krojač sudbine i kod nas na Zapadnom Balkanu.

Biti član ovako jedne moćne porodice kakva je EU je čast,prije svega, ali i garancija sigurnosti, da neće na ovim prostorima biti ponovjeni užasi i stradanje proteklog rata.

Potpisivanje Ugovora iz Lisabona će pojdnostaviti funkcionisanje EU i približiće je drugim zemljema koje su kandidati ili potencijalni kandidati za ulazak,gdje mi dobijamo svoju šansu.

15

Literatura

Evropska unija za svakoga, Zekerijah Smajić,Sarajevo 2005.g.Eurokontakt;

Kako funkcionira EU, Vodić kroz institucije EU,European Communities,2003.g.;

Izlaganje Mr Saša Leskovac-koordinator za reformu javne uprave-Ured za reformu javne uprave u BiH,na okruglom stolu”Reforma državne službe i dalji pravci reforme”;u Banja Luci,mart 2004.g.;

Prezentacija gospođe Jasminke Ajanović,matreijal predstavljen na Akademiji za politicke lidere i liderke;

Iinternet stranice:

www.projuris.org/evropska_unija.htm

www.wikipedia.org

www.europa.eu

www.becei.org

www.hcabl.org

www.nezavisne.com

www.oslobođenje.ba

www.princom.biz

www.glas-javnosti.co.yu

16

www.politika.co.yu

www.ekonomist.co.yu

www.bnr.bg

www.b92

www.dei.gov.ba

17