ĐÁNH GIÁ MÔ HÌNH TÒA SOẠN HỘI TỤ

TẠI BÁO ĐIỆN TỬ VNEXPRESS HIỆN NAY

Võ Kiên Trung

Khoa Báo chí – Truyền thông, trường Đại học Khoa học Huế

Email: ktrungtph@gmail.com

Tóm tắt

Tòa soạn hội tụ là mô hình tòa soạn hiện đại, tận dụng tối đa ưu thế về nhân lực đa phương tiện và nền tảng công nghệ kỹ thuật tiên tiến để sản xuất ra các ấn phẩm cho nhiều loại hình, phương tiện báo chí khác nhau. Mô hình này đang thực sự lan rộng trên thế giới và trở thành xu thế khó có thể cưỡng lại. Tại Việt Nam, báo điện tử VnExpress đã trở thành tờ báo tiên phong trong việc xây dựng, vận hành tòa soạn hội tụ và bước đầu đạt được nhiều hiệu quả tích cực. Bài viết này sẽ nhằm khảo sát và đưa ra những đánh giá tổng quan về mô hình tòa soạn hội tụ tại báo điện tử VnExpress hiện nay.

Nội dung

1. Trong suốt một thời gian dài, các tòa soạn báo ở Việt Nam cũng như trên thế giới đều hoạt động theo phương thức tổ chức đơn loại hình. Tuy nhiên, trong bối cảnh thông tin hiện nay, quy trình sản xuất tin, bài được vận hành như vậy khó có thể đáp ứng được nhu cầu thông tin nhanh nhạy cũng như sự phong phú, đa dạng từ điều kiện và phương thức tiếp nhận của công chúng. Do đó, để phát huy tối đa sức mạnh tổng hợp của nguồn nhân lực cũng như những ưu thế về công nghệ kỹ thuật, từ những năm đầu tiên của thế kỷ XXI, nhiều tòa soạn báo trên thế giới đã chuyển sang xây dựng mô hình tòa soạn hội tụ. Đây là mô hình tòa soạn đa phương tiện, lấy báo điện tử làm trung tâm, tận dụng tối đa ưu thế về nhân lực đa phương tiện, dựa trên một nền tảng công nghệ kỹ thuật hiện đại để sản xuất ra các ấn phẩm cho nhiều loại hình, phương tiện báo chí. Hiện tại, mô hình này đang thực sự lan rộng trên thế giới và trở thành xu thế khó có thể cưỡng lại. Tuy nhiên, với thực trạng hoạt động của các tòa soạn báo ở Việt Nam hiện nay, tòa soạn hội tụ vẫn còn là một khái niệm khá mới mẻ. Nhiều tờ báo hay nhà báo vẫn chưa ý thức rõ ràng về sự hiện diện hay chưa thể nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của mô hình này. Dù vậy, cũng đã có một số tòa soạn, cơ quan báo chí mà tiêu biểu là báo điện tử VnExpress đã mạnh dạn đi đầu trong việc xây dựng, vận hành mô hình tòa soạn hội tụ và đã bước đầu đạt nhiều hiệu quả tích cực từ quy trình sản xuất thông tin cho đến việc khẳng định uy tín, thương hiệu với độc giả, dù còn gặp không ít khó khăn, thách thức. Đây thực sự là một hình mẫu đáng để tham khảo với các cơ quan báo chí Việt Nam đang có ý định chuyển mình, đón nhận những thử thách mới từ bối cảnh thông tin hiện nay.

1

2. VnExpress (tên đầy đủ là báo điện tử Tin nhanh Việt Nam) được thành lập bởi tập đoàn FPT vào năm 2001 với cơ quan chủ quản là Bộ Khoa học và Công nghệ. Ra đời thầm lặng, không quảng cáo trên các phương tiện thông tin đại chúng nhưng chỉ sau một tuần ra mắt, báo đã có khoảng 1.000 lượt truy cập/ngày và số lượng này tăng gấp đôi ở tuần thứ hai. 6 tháng sau, với 300.000 địa chỉ IP thường xuyên truy cập, VnExpress đã vươn lên vị trí dẫn đầu trong số các website tiếng Việt trên toàn cầu theo bảng xếp hạng của Alexa. Trong suốt chặng đường phát triển đến nay, VnExpress đã nhận được nhiều giải thưởng cao quý và là một trong những tờ báo điện tử tiếng Việt được yêu thích nhất. Đặc biệt, tháng 9/2011, VnExpress đã chuyển trụ sở về tầng 5, tòa nhà FPT phố Duy Tân, Cầu Giấy (Hà Nội) với tổng diện tích văn phòng là 960m2 và tiến hành thay đổi lớn về thiết kế để chuyển sang hoạt động với mô hình tòa soạn hội tụ nhằm giúp dòng chảy thông tin giữa các bộ phận được mạch lạc, đảm bảo yếu tố tốc độ và tối ưu hóa nhân lực.

* Khảo sát mô hình tòa soạn hội tụ của báo điện tử VnExpress

Cơ cấu mô hình

Tòa soạn VnExpress tại trụ sở chính ở Hà Nội được thiết kế theo không gian mở để có thể vận hành được tòa soạn hội tụ theo tiêu chuẩn quốc tế. Toàn bộ phóng viên, biên tập viên, thư ký tòa soạn làm việc trên cùng một mặt bằng rộng 960m2, không có ngăn cách.

Trung tâm của tòa soạn là bàn siêu biên tập (super desk) nơi tập trung 9 thư ký tòa soạn - các biên tập viên cao cấp (mỗi người phụ trách 1-2 mảng thông tin), xung quanh sẽ là các ban chuyên môn được bố trí theo từng khối. Ngay sát các ban chuyên môn là khu vực kỹ thuật (gồm trung tâm Nghiên cứu & Phát triển và trung tâm Thiết kế mỹ thuật sáng tạo) để đảm bảo sự hỗ trợ, tích hợp đa phương tiện trong cùng văn phòng. Ở góc của văn phòng là khu vực thư giãn với góc thiên nhiên nhằm đem lại cảm giác thư thái của cho phóng viên giữa cường độ làm việc nhiều áp lực.

Cùng với thiết kế văn phòng mới, phương thức triển khai nội dung cũng được VnExpress thực hiện theo mô hình tòa soạn hội tụ, nhằm giúp dòng chảy thông tin giữa các bộ phận được mạch lạc.

2

Hình 1: Mô hình tòa soạn hội tụ báo điện tử VnExpress (nguồn do tòa soạn cung cấp)

Đặc điểm mô hình tòa soạn hội tụ ở VnExpress

Trước hết, điều dễ dàng nhận thấy là mô hình tòa soạn VnExpress đã thể hiện được sự hội tụ về không gian làm việc. Các thành phần của của tòa soạn từ thư ký tòa soạn, trưởng ban chuyên môn, biên tập viên cao cấp và phóng viên đều cùng làm việc trên một văn phòng mở không hề có vách ngăn, cũng không có sự chia tách theo từng cabin như các tòa soạn thông thường khác. Như vậy, từ cấp phóng viên - bộ phận sản xuất tin tức cho đến cấp quản lý, chịu trách nhiệm xác minh, biên tập, “nhấn nút” xuất bản tin tức, từ phóng viên ban thời sự, xã hội cho đến ban đời sống, thể thao… tất cả đều hợp nhất về không gian làm việc, thay vì mỗi ban, bộ phận được bố trí riêng rẽ theo từng phòng hay tòa nhà riêng biệt.

Bên cạnh đó, bộ phận kỹ thuật đóng vai trò nghiên cứu, phát triển công nghệ và hỗ trợ kỹ thuật cho tin tức cũng được đặt bên cạnh các ban nhằm đảm bảo sự tích hợp công nghệ ngay trong một văn phòng. Đó là chưa kể đến đội ngũ kỹ sư công nghệ thông tin đang làm việc ở tầng 4 tòa nhà FPT cũng luôn sẵn sàng hỗ trợ việc sản xuất nội dung số và đảm bảo đường truyền từ máy chủ luôn thông suốt.

Thứ hai, mô hình vận hành tòa soạn của VnExpress cũng đã thể hiện được sự hội tụ trong phương thức tác nghiệp của nhà báo. Với mô hình này, lực lượng phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật viên đã tăng cường sự hợp tác với nhau thay vì tác nghiệp có phần riêng rẽ như trước. Khi xảy ra những sự kiện, một hay một nhóm phóng viên sẽ thu thập tin tức, đồng thời chia sẻ những thông tin thu thập được với nhau qua một

3

Ban biên tập: kiểm duyệt toàn bộ thông tin lên trang, đảm bảo việc sản xuất nội dung phù hợp, hiệu quả.

Các ban tin khác: được bố trí xung quanh ban biên tập, không phân chia theo cabin, tạo không gian làm việc mở.

phòng chung newsroom (tương tự dạng chat nhóm nhưng có dung lượng lưu trữ lớn hơn). Ở đấy, các phóng viên (sử dụng tài khoản riêng để hoạt động) sẽ thiết lập các hệ thống dữ liệu để tiện trao đổi. Đặc biệt, thông tin thu được từ hiện trường sẽ được chuyển về một cách nhanh nhất đến bàn siêu biên tập để các thư ký tòa soạn - biên tập viên cao cấp quyết định lựa chọn phương thức nào để sản xuất thông tin.

Thứ ba, nguyên tắc hội tụ về mặt nội dung cũng được thể hiện rõ qua cách vận hành ở tòa soạn VnExpress. Với những sự kiện nóng, các tin, bài lớn, các tác phẩm báo chí của VnExpress luôn được trình bày dưới dạng đa phương tiện kết hợp cả chữ viết, hình ảnh, âm thanh, video, đồ họa hay liên kết “nhúng”, liên kết bên ngoài đến các bài báo, trang video, audio trực tuyến… Qua đó, bổ trợ hiệu quả và thể hiện được chiều sâu nội dung thông tin.

Hình 2: VnExpress sử dụng phương thức trình bày báo chí dữ liệu để chuyển tải các sự kiện tiêu biểu năm 2016 (ảnh chụp từ giao diện báo VnExpress năm 2017)

Bên cạnh đó, tin tức của VnExpress cũng được thể hiện một cách rõ ràng, nhất quán trên tất cả các phương tiện, thiết bị nhằm tạo sự thuận lợi tối đa cho độc giả trong quá trình tiếp nhận và thỏa mãn nhu cầu thông tin ở họ, qua đó khẳng định được thương hiệu và chỗ đứng vững chắc trong lòng công chúng.

Thứ tư, VnExpress cũng rất thành công trong việc tạo sự tương tác, thúc đẩy công chúng tham gia trong quá sản xuất, phản hồi thông tin. Bằng những tin bài nóng, có sức lan tỏa mạnh mẽ trong xã hội, VnExpress luôn nhận được sự quan tâm, chia sẻ từ nhiều góc nhìn, quan điểm, ý kiến của độc giả. Hiện trung bình mỗi ngày, tòa soạn nhận đến khoảng 14.000 bình luận, thể hiện những góc nhìn đa chiều từ công chúng và đây cũng là cơ sở để làm phong phú cho nội dung của báo. VnExpress ý thức một cách

4

rõ ràng rằng - cách tốt nhất để thu hút độc giả chính là tạo mối dây liên kết và sự thân thiện với họ.

Quy trình sản xuất tin, bài

Quy trình sản xuất tin, bài của VnExpress được hoạch định rõ ràng, chặt chẽ theo nhiều cấp để cân đối và đảm bảo tính tốc độ, nhanh nhạy với sự mạch lạc, trung thực, khách quan trong thông tin.

Phóng viên VnExpress tự xác định đề tài qua các nguồn: ban thư ký, trưởng ban chuyên môn, tự phóng viên đề xuất hay phóng viên có thể tự tìm hiểu hoặc qua các nguồn khác từ sự kiện thời sự, sự phản ánh của độc giả. Sau khi đã xác định đề tài, phóng viên sẽ tiếp cận thông tin, thực hiện thao tác nghiệp vụ, sau đó viết bài hoàn chỉnh trên hệ thống phần mềm riêng của tòa soạn. Bài được đẩy cho cấp cao hơn, cho đến khi lên mặt trang phải qua 3 cấp: biên tập viên (xác minh, biên tập thông tin) - trưởng ban chuyên môn (xác minh, biên tập lần hai) - thư ký tòa soạn chuyên trách (chịu trách nhiệm quản lý tin bài lên mặt trang). Với trường hợp những tin bài lớn, sự kiện nóng thì nhiều phóng viên sẽ cùng thu thập tin tức để đảm bảo tính đa chiều, sự chính xác, khách quan của thông tin.

Hình 3: Quy trình xuất bản tin bài của VnExpress (nguồn do tòa soạn cung cấp)

Có thể dễ dàng nhận thấy qua quy trình, ngoài việc đáp ứng tiêu chí thông tin nhanh, tòa soạn cũng rất chú trọng khâu xác minh, biên tập, kiểm định thông tin với nhiều tầng cấp khác nhau. Qua đó, đảm bảo cân bằng được sự nhanh nhạy với chất lượng, độ tin cậy của thông tin.

* Ưu điểm và thách thức đặt ra từ mô hình tòa soạn hội tụ ở VnExpress

Ưu điểm

5

Sự chuyển dịch sang mô hình hội tụ đã giúp VnExpress không ngừng củng cố tốc độ chuyển tải và chất lượng thông tin của tin, bài và được thể hiện rõ qua các khía cạnh sau:

Trước hết, sự hợp nhất về không gian làm việc giúp các bộ phận trong tòa soạn từ cấp lãnh đạo, quản lý cho đến bộ phận phóng viên hay đội ngũ nhân lực giữa các ban chuyên môn với nhau dễ dàng trao đổi, đóng góp ý kiến lẫn nhau, ra và tiếp nhận chỉ thị một cách nhanh chóng, đảm bảo sự tốc độ - tiêu chí hàng đầu với một tờ báo điện tử và cũng là mục tiêu, ưu thế quan trọng phải tạo lập trong môi trường tòa soạn hội tụ.

Thứ hai, việc vận hành mô hình hội tụ giúp cho hệ thống tin, bài của tòa soạn luôn được trôi chảy, thông suốt. Người quản lý thông tin ở cấp cao dễ dàng nắm bắt được trạng thái, quy trình sản xuất để có thể dễ dàng kiểm soát, tránh rơi vào những tình thế bị động, bất ngờ hay nảy sinh tiêu cực do chưa kịp kiểm duyệt thông tin, đảm bảo uy tín, thương hiệu của tòa soạn. Dù quy trình sản xuất tin, bài có sự tham gia của nhiều cấp chỉnh sửa, biên tập, xác minh, với sự tham gia của nhiều phóng viên, nhiều ban chuyên môn trong tòa soạn nhưng luôn có sự hợp nhất về “hệ thống điều khiển”, qua đó dòng chảy thông tin luôn được kiểm soát.

Thứ ba, tòa soạn hội tụ ở VnExpress đã phần nào thể hiện thành công sự hội tụ về nội dung tin tức - yếu tố quan trọng để quyết định một tòa soạn đủ khả năng hướng đến hội tụ toàn diện hay không. Với những tin, bài lớn, sự kiện nóng VnExpress không chỉ sử dụng đa nguồn tin từ nhiều phóng viên thu thập mà còn sản xuất ra những tác phẩm báo chí đa phương tiện. Ví dụ, với vụ thảm sát ở Bình Phước năm 2015, VnExpress đã huy động, tìm kiếm cùng lúc nhiều nguồn tin các nhau từ hiện trường, gia đình nạn nhân cho đến tòa án. Mặt khác, các tác phẩm được sản xuất sau đó được thể hiện dưới nhiều dạng thức thông tin từ chữ viết, ảnh, đồ họa, video… thể hiện được sự chân thực và chiều sâu của vấn đề.

Thứ tư, với sự vận dụng nền tảng công nghệ kỹ thuật hiện đại, được tích hợp ngay trong môi trường hội tụ ở tòa soạn, VnExpress đã tạo sự thuận lợi tối đa cho độc giả trong phương thức tiếp nhận thông tin. Các sản phẩm tin tức được sản xuất để tạo tiện ích và sự phù hợp với nhiều nền tảng, đầu thu thiết bị từ qua Internet, điện thoại di động hay các thiết bị cầm tay cá nhân. Mặt khác, công cụ mạng xã hội cũng được sử dụng một cách hiệu quả, tạo sự tương tác tối đa với công chúng, nâng cao sự phong phú, đa dạng và chất lượng của nguồn tin, tạo nên thương hiệu cho tờ báo. Nói cách khác, VnExpress đã thể hiện được khả năng hội tụ về phương thức truyền tin.

Thứ năm, yêu cầu và thử thách đối với các phóng viên hoạt động trong môi trường hội tụ là họ phải có kỹ năng đa phương tiện. VnExpress có một đội ngũ phóng viên trẻ trung, năng động, có những sự am hiểu, nắm bắt tốt về công nghệ, kỹ thuật. Bên cạnh đó, tòa soạn luôn nhận được sự hỗ trợ kịp thời về mặt công nghệ của tập đoàn FPT để tạo điều kiện tối đa cho phóng viên trong môi trường tác nghiệp. Mặt

6

khác, lãnh đạo tòa soạn là những người có năng lực chuyên môn và trách nhiệm trong công việc, họ chủ yếu được đào tạo bào bản qua các cơ sở đào tạo báo chí uy tín tong nước cũng như nước ngoài. Tòa soạn thường xuyên tổ chức nhiều khoa học ngắn hạn bồi dưỡng kỹ năng đa phương tiện cho phóng viên với người đứng lớp là tổng biên tập, thư ký tòa soạn hay các trưởng ban (mỗi khóa học sẽ có khoảng 30 - 40 người tham dự). Duy trì được nhiệt huyết, sự đam mê và đặc biệt là khả năng thích ứng trong môi trường làm việc đa phương tiện chính là lợi thế quan trọng trong việc vận hành tòa soạn hội tụ của tờ báo.

Hạn chế, thách thức cần khắc phục

Bên cạnh những ưu thế đã thể hiện được, VnExpress cũng gặp phải không ít khó khăn, áp lực khi vận hành mô hình tòa soạn hội tụ.

Trước hết, cũng như đa số các tòa soạn hội tụ trên thế giới, việc bố trí các bộ phận cùng làm việc trong cùng một mặt phẳng và thậm chí không có vách ngăn giữa các bàn làm việc vô tình tạo ra độ “choáng” nhất định với phóng viên. Gần như không hề có không gian riêng tư, khi tòa soạn bắt đầu làm việc cũng là lúc chỉ có tiếng lách cách của bàn phím và thỉnh thoảng là sự trao đổi giữa các cá nhân với nhau. Tất cả tạo nên một áp lực không nhỏ đến tiến trình và độ tập trung làm việc của phóng viên. Duy trì không gian làm việc của tất cả các bộ phận trên một mặt phẳng mở là điểm tích cực nhưng nếu tòa soạn bố trí thêm các vách ngăn nhỏ giữa các bàn thì sẽ đảm bảo sự hài hòa giữa yếu tố thông suốt trong việc liên hệ, trao đổi thông tin và tạo được tính riêng tư nhất định cho cá nhân, qua đó tăng độ tập trung mà vẫn giữ mối liên kết chặt chẽ giữa các bộ phận.

Một thử thách nữa và cũng là động lực mà tờ báo luôn tâm niệm đó là làm sao duy trì được tối đa tốc độ chuyển tải thông tin, đúng như tên đầy đủ của báo (báo điện tử Tin nhanh Việt Nam). Nhà báo Lữ Linh (Thư ký ban biên tập của VnExpress) chia sẻ: “Với mô hình hội tụ, báo luôn cố gắng nâng cao tốc độ đẩy tin, bài nhưng vẫn phải chú ý đảm bảo chất lượng, giá trị của thông tin. Bất cứ tin, bài gì cũng luôn được xác minh, biên tập qua nhiều lớp. Chính điều này tạo ra những thách thức không nhỏ mà tờ báo đang cần cải thiện hơn nữa”.

* Các giải pháp để nâng cao hiệu quả việc vận hành tòa soạn hội tụ tại VnExpress nói riêng và Việt Nam nói chung

Nâng cao nhận thức về vị trí, tầm quan trọng của tòa soạn hội tụ

Tòa soạn hội tụ mang đến những hiệu quả ưu việt như cung cấp được nội dung trên nhiều loại hình, phương tiện, thiết bị tiếp nhận, tạo nên các hiệu ứng tương tác mạnh mẽ nhất, thỏa mãn tối đa nhu cầu của công chúng. Đó là điều mà các cơ quan báo chí của Việt Nam hoàn toàn có thể nhận thấy được. Tuy nhiên, để thực sự có quyết tâm thực hiện sự chuyển dịch sang mô hình hiện đại này thì trước hết mỗi tòa soạn phải nâng cao nhận thức về vị trí, tầm quan trọng của mô hình này.

7

Đầu tiên, dựa vào sự tính toán, cân đối hợp lý các nguồn lực (đặc biệt là nhân sự và nền tảng tài chính), nếu cảm thấy đủ khả năng, thời cơ thì các tòa soạn cần dũng cảm thay đổi cơ cấu tổ chức bộ máy của mình. Đấy là một trong những điều kiện tiên quyết để chuyển dịch sang hoạt động mô hình hội tụ. Bên cạnh đó, phải ý thức rõ về tầm quan trọng của việc xây dựng tòa soạn hội tụ và có quyết tâm, chiến lược phát triển rõ ràng, có sự hoạch định lâu dài chứ không phải coi nó là giải pháp tạm thời. Một số trường hợp các tòa soạn trên thế giới, dù đã chuyển đổi sang mô hình hội tụ nhưng thực chất đó mới chỉ là một kiểu trúc tòa soạn mới, các tờ báo vẫn hoạt động theo lĩnh vực riêng biệt như báo in, báo điện tử và sự tương tác phối hợp rất hạn chế, chưa phát huy cao nhất hiệu quả mà một mô hình hội tụ có thể đem đến. Mô hình tòa soạn của báo Österreich (Áo) là một ví dụ cho vấn đề này. Hình thức hội tụ mà tòa soạn này đang áp dụng chưa thể được xem là một nhu cầu chiến lược mà nó mới dừng lại với tư cách là công cụ đổi mới môi trường làm việc của nhà báo.

Mặt khác, các cơ quan báo chí cần phải tăng cường hoạt động hợp tác quốc tế, trao đổi chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ thuật quản lý với các tòa soạn nước ngoài, đặc biệt là những nơi đã vận dụng thành công mô hình hội tụ để có thể tiếp thu, học hỏi từ cách làm của họ.

Chú trọng năng lực tổ chức và quản lý tòa soạn

Một vấn đề hết sức quan trọng đó là không ngừng nâng cao trình độ của các cán bộ quản lý nhà nước về báo chí đồng thời lãnh đạo cơ quan báo chí phải được bồi dưỡng nhiều hơn những kỹ năng quản lý trong môi trường truyền thông đa phương tiện. Có thể kể đến các hướng đi hiệu quả như thực hiện các hình thức đào tạo dài hạn, ngắn hạn và có các tổ chức xã hội rộng rãi (như câu lạc bộ, hội, hiệp hội) cho các nhà báo, nhà quản lý tham gia sinh hoạt nghiệp vụ, trao đổi thông tin, nâng cao kỹ năng nghề nghiệp. Cần ý thức rõ ràng đội ngũ những người làm báo chuyên nghiệp cũng phải được đào tạo bài bản, có khả năng thích ứng nhanh, thực hành thành thạo mới có thể tạo ra những bước đột phá trong tư duy tổ chức và quản lý tòa soạn.

Đặc biệt, khi hoạt động trong môi trường mở như tòa soạn hội tụ, các nhà quản lý cần không ngừng cải thiện những kỹ năng cơ bản như ra quyết định, chỉ thị nhanh chóng trong phân công công việc. Ví dụ như khâu quyết định hình thức đầu ra hợp lý nhất cho sản phẩm, biết cách cân đối khối lượng làm việc giữa các nhóm hay ban chuyên môn trong tòa soạn… Ngoài ra, không thể thể bỏ qua những vấn đề ngoài quy trình công việc như phải có sự quan tâm đến môi trường, cảnh quan làm việc, đời sống của nhân viên để phát huy được tối đa sức mạnh tổng lực của đội ngũ nhân sự, mang đến những sản phẩm tốt nhất cho công chúng.

Linh hoạt trong xây dựng cơ cấu tổ chức tòa soạn

Xây dựng mô hình tòa soạn hội tụ, đa phương tiện là xu hướng không thể cưỡng lại và đang diễn ra mạnh mẽ trên thế giới. Hiện không ít tòa soạn ở Việt Nam cũng đã chuyển sang hoạt động với mô hình hội tụ và đạt hiệu quả cao như trường hợp

8

của VnExpress. Do đó, các tòa soạn cần phải nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này. Dù vậy, trước khi quyết định có sự thay đổi trong mô hình vận hành, mỗi tòa soạn phải biết tính toán, cân đối các nguồn lực. Khi chưa đủ sức để xây dựng tòa soạn hội tụ mang tính hợp nhất thì cần hoạch định, tính toán, ví dụ như lên kế hoạch hội tụ từng phần trong quy trình sản xuất tin bài, tăng cường sự liên kết, hợp tác nhóm giữa các ban chuyên môn, giữa bộ phận quản lý, lãnh đạo tòa soạn và đội ngũ nhân viên.

Nâng cấp cơ sở hạ tầng, công nghệ thông tin

Tòa soạn hội tụ hoạt động trên môi trường đa phương tiện với nhiều công nghệ, thiết bị hiện đại để đáp ứng tối đa yêu cầu sản xuất được nội dung trên nhiều thiết bị, loại hình khác nhau, phục vụ tối đa nhu cầu và điều kiện, phương thức tiếp nhận của công chúng. Do vậy, yêu cầu tối quan trọng là các tòa soạn phải trang cấp cơ sở hạ tẩng, công nghệ thông tin hiện đại. Có như vậy mới phát huy tối đa sức mạnh của công nghệ, để bổ trợ hiệu quả cho nội dung tin tức, nâng tầm chất lượng sản phẩm.

Đào tạo nhân lực “đa phương tiện”

Có cơ sở vật chất đầy đủ nhưng quan trọng là đội ngũ con người có thể vận dụng linh hoạt, hiệu quả nền tảng đó không lại là một vấn đề quan trọng không kém.

Trước hết, về gốc rễ, các cơ sở đào tạo báo chí phải chú trọng đến vấn đề đào tạo nguồn nhân lực đa phương tiện và có chương trình, kế hoạch rõ ràng, hợp lý, kết hợp với việc liên kết cộng tác với các cơ sở đào tạo báo chí có tiếng trên thế giới, đặc biệt là học hỏi, tham khảo từ các mô hình tòa soạn hội tụ đã hoạt động hiệu quả. Mặt khác, các cơ quan báo chí phải nhận thức được tầm quan trọng của việc xây dựng đội ngũ phóng viên đa phương tiện, thông qua việc tổ chức các khóa học bồi dưỡng nghiệp vụ cho phóng viên. Và cuối cùng, bản thân mỗi nhà báo phải không ngừng trau dồi khả năng đa phương tiện của mình, từ việc tiếp cận, sử dụng được các thiết bị công nghệ hiện đại cho đến việc rèn luyện khả năng viết tin, bài cho nhiều loại hình khác nhau.

Tăng cường mối quan hệ giữa tòa soạn và công chúng

Một thực tế không thể phủ nhận là quy trình sản xuất báo chí đang không ngừng được xã hội hóa. Công chúng không còn hài lòng với việc tiếp nhận thông tin một cách thụ động mà họ luôn sẵn sàng tham gia và đóng vai trò nhất định trong việc sản xuất tin tức. Hiện nay, các mô hình tòa soạn tiên tiến trên thế giới cũng rất chú trọng việc khuyến khích các phản hồi của độc giả qua nhiều kênh, đặc biệt là mạng xã hội để có thể kiểm chứng thông tin, chọn lọc những nguồn tin có giá trị. Điều này càng ý nghĩa với hoạt động của mô hình tòa soạn hội tụ với đích đến là tạo ra nguồn sản phẩm tin tức đa dạng, chất lượng, nhanh nhạy, thỏa mãn nhu cầu phong phú và thu hút sự quan tâm, tham gia của công chúng.

3. Tòa soạn hội tụ là xu hướng đang diễn ra mạnh mẽ và không thể cưỡng lại trong bối cảnh cạnh tranh thông tin khốc liệt trong kỷ nguyên số hiện nay. Tại Việt

9

Nam, VnExpress đã trở thành tờ báo tiên phong mở lối cho việc vận hành tòa soạn hội tụ và đã đạt được những kết quả đáng khích lệ. Tính chất hội tụ của tờ báo không chỉ được thể hiện qua môi trường, không gian làm việc mà còn thể hiện qua các yếu tố căn cơ như hội tụ về nội dung tin tức, phương thức tác nghiệp của nhà báo hay sự tương tác mật thiết với công chúng. Tất cả giúp cho VnExpress tiếp tục giữ vững vị thế của tờ báo điện tử tiếng Việt được nhiều người ưa chuộng.

Hiện tại, nhiều tòa soạn báo ở Việt Nam đã ý thức được tầm quan trọng của tòa soạn hội tụ và đang từng bước phát triển theo hướng xây dựng mô hình này. Tuy vậy, các tòa soạn cần phải có những bước tính toán hợp lý, cùng với sự hoạch định, quyết tâm lâu dài trên nhiều nguồn lực, đặc biệt là việc đào tạo nhân lực đa phương tiện và một nền tảng công nghệ kỹ thuật cao mới có thể xây dựng và vận hành hiệu quả mô hình tiên tiến này, qua đó, tiếp tục thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ chính trị - xã hội đồng thời giữ vững được năng lực cạnh tranh thông tin trong bối cảnh hiện nay.

----------------------------------------

TÀI LIỆU THAM KHẢO

A. Tài liệu tiếng Việt:

1. Carmilla Floyd (2009), Tổ chức tòa soạn đa phương tiện, Công ty TNHH Linh Sơn.

2. Đinh Văn Hường (2013), Tổ chức và hoạt động của tòa soạn, NXB ĐHQG, Hà Nội.

3. Nguyễn Thành Lợi (2014), Tác nghiệp báo chí trong môi trường truyền thông hiện đại, NXB Thông tin và truyền thông, Hà Nội.

B. Tài liệu tiếng Anh:

4. WAN-IFRA (2012), The newsroom - Beyond Intergration www.slideshare.net/WAN-IFRA/juan-senor-the-newsroom-beyond-intergratinon? qid=5eb20fa3-bbbf-4990-8e0c-fe735b0deaf9&v=default&b=&from-search=1

C. Báo:

5. Báo VnExpress

www.vnexpress.net

D. Các trang web:

6. Alexa

www.alexa.com

7. Diễn đàn nghiệp vụ báo chí Việt Nam

www.vietnamjournalism.com

10