Verslag KNNV-reis Costa Rica - Panama 2015

1 Costa Rica - Panama

Costa Rica – Panama

KNNV-reis 1 – 15 februari 2015


KNNV-reis Costa Rica – Panama 1 - 15 februari 2015

Inhoudsopgave:

Dagverslagen van deelnemers pagina 3 Waarnemingen: • Vlinders pagina 25 • Planten pagina • Vogels pagina

Deelnemerslijst: Betty van Leeuwen (reisleidster)

Jeanet Buitenhuis Anke Burgers Ellie Fluitsma Johan Lindeman Pieter Oomen Françoise Oomen - Kalsbeek Jan Spies Nellie van Rooijen e/v Spies Jaap van der Vliet Gerard Vos Trudy Vos - Bulsink Gerrit de Weerd

Jannie de Weerd - Nijhof


Dagverslagen KNNV-reis Costa Rica – Panama 1 - 15 februari 2015 De reis begint uiteraard al met de voorbereidingen. Als de koffers zijn gepakt en de 'verboden artikelen' in de ruimbagage worden gepakt, om op Schiphol niet onmiddellijk mesjes, schaartjes en potten in te hoeven leveren is er nog even tijd om de thuissituatie goed op te nemen. We laten een winters landschap achter en hebben ons voorbereid op een paar zonnige weken. Geen winterjassen aan, maar meerdere dunne lagen om onder alle omstan-digheden warmere en koudere dagen en nachten te kunnen trotseren. En nog een nacht in het vertrouwde eigen bed, tot tegen 5 uur de wekker de nachtrust verstoort.

Zondag 1 februari 2015, naar San José in Costa Rica! Op zondag slaapt de NS ook uit, zodat we per auto naar Schiphol moesten, omdat de vroege treinen niet rijden. Kennelijk hadden we niet duidelijk genoeg met onze chauffeur afgespro-ken, want hij kwam niet opdagen. Toen we hem oppikten ging het in alle haast naar het vliegveld, waar we als laatsten van de groep arriveerden. Na de begroeting van 5 bekende en de kennismaking met nog 8 onbekende reisgenoten, mochten we meteen inchecken. Betty van Leeuwen, onze reisleidster, bond ons op het hart de bagage te laten doorsturen naar San José in Costa Rica, om onnodig gesjouw met koffers en reistassen te vermijden. Toch liep niet alles geheel volgens plan en daar ondervond Ellie steeds opnieuw hinder van. Bij elkaar zitten lukte niet echt geweldig, al kwam wel een groot deel van de groep bij elkaar in de buurt, zodat de verdere kennismaking al enigszins in het vliegtuig kon plaatsvinden. Na de nodige plichtplegingen konden we op ons gemak naar de juiste pier gaan. Daar moesten we opnieuw langs de scanners en dat kostte elke keer weer de nodige tijd. Reizen via de VS stond niet op ons verlanglijstje en we ervoeren prompt waarom het ons niet erg trekt.

Dankzij het mooie heldere weer hadden we prachtig zicht tijdens onze vlucht met Delta Airlines, DL 392, naar Atlanta. Zowel het zuiden van Engeland als dat van Ierland was heel goed te zien toen we overvlogen en dat gold ook voor Canada en de VS. De vlucht verliep voorspoedig, maar de overstap in At-lanta zou best wat efficiënter mogen verlo-pen, want er liep personeel genoeg. Meerde-re keren inchecken en uitchecken en elke keer schoenen uit, schoenen aan dat kost nogal wat tijd, die je best leuker zou kunnen besteden. Ook het vertrek liep ruim een half uur vertraging op omdat het computersys-teem moest worden gereset. Gelukkig zag

Ellie op de valreep ook kans om een zitplaats te krijgen, wat ons een boel gedoe bespaarde, want we hadden geen persoonlijke tickets. In San José verliep alles gelukkig vlot, zodat we zonder veel oponthoud door de douane gingen. Maguil Cespédes, onze Costa Ricaanse gids, stond ons al op te wachten met chauffeur Damien, die heel geanimeerd aan de reis deelnam en die er op uit was om onze reis zo aangenaam mogelijk te laten verlopen. Na een korte rit waren we in ons eenvoudige onderkomen voor de nacht, waar we werden onthaald op een enorme fruitsalade in Costa Ricaanse stijl.


De koffie die we zouden krijgen in ruil voor de meegenomen drop lag al klaar op de bedden. De drop zat nog in de tas, maar die kon ook de volgende dag wel van eigenaar wisselen. We waren al bijna 24 uur actief geweest, zodat we graag onze bedden opzochten. Gelukkig was het heerlijk rustig in onze kamer, zodat we van een goede nachtrust konden genieten. Gerrit de Weerd

Maandag 2 februari, naar Sierpe de Osa. Opstaan om 05.30 uur! Het is al licht buiten en we horen vogels fluiten. In ons nachtgoed lopen we naar buiten. Daar blijkt Betty in de tuin al de nodige waarnemin-gen te hebben gedaan: de Rufous-collared Sparrow, Banded Wren, Black Vultures en diver-se flycatchers. Ook is de aanwezigheid van de Laughing Falcon te horen! De temperatuur is heerlijk en er staat een lekker windje. Na een smakelijk fruit- en pannenkoekontbijt vertrekken we om 10.00 uur. Even buiten San José rijden we een flink stuk over een nieuwe vierbaans tolweg, die na een tijdje overgaat in de gewone tweebaans R27-highway. Vlak vóór Tárcoles bezoeken we een toeristisch centrum om mooie goedkope vouwkaarten (van vlinders, bomen, amfibieën enz.) te kunnen kopen. Helaas blijken ze ineens schrikbarend duur te zijn geworden. We kopen er dus maar wat minder van. Niet lang daarna komen we bij een rivier met een brug waar vanaf veel te zien is, met name heel veel spitssnuitkrokodil-len (Crocodylus acutus; volgens Maguil blijven ze groeien en kan deze soort wel 5 m lang worden). Ze liggen gezellig zij aan zij samen te zonnen. Een oudje ligt wijd open met z’n bek; misschien te wachten tot er spontaan iets lekkers in loopt?? Als goede reisbegeleidster doet Betty hier nog een éénmalig grondonderzoek.. waar gelukkig voor niemand iets engs uit komt .... Doorrijdend komen we dicht bij de zee en zien we talloze Magnificant Frigatebirds zweven. Daarna rijden we door oliepalm- en teakplantages. Maar zodra we bij Uvita het Nationaal park van Ballena inrijden wordt de omgeving aantrekkelijker. We lunchen in een restaurant

met mooi uitzicht. Uiteraard gaan we er rondkijken. Naast verschil-lende vogels (Great Kiskadee, Social Flycatcher, de cherrie’s en Golden-hooded Tanager, de White-necked Puffbird e.a.) zien we een prachtig spoor van sjouwende bladsnijdersmieren. Om 16.30 uur rijden we verder en passeren we weer plantages, deze keer van oliepalm en bananen. In Sierpe komen we tegen zessen bij ons hotel Margarita aan. We dineren aan het water, waar grote groepen waterhyacinten door de

eb met flinke snelheid richting zee drijven. Om half negen rollen we ons bed in. De komende ochtend wordt het weer heel vroeg op-staan! Anke Burgers


Dinsdag 3 februari 2015, Costa Rica, Puntarenas, Sierpe de Osa. We verzamelen heel vroeg, 5.30 uur. vóór ons ontbijt, bij het restaurant in Sierpe aan de ri-

vier voor een vogelvaartocht. Dit dorp is helemaal omge-ven door een rivierkronkel, en daarom heet het dorp ook zo: Sierpe = Kronkel. De rivier is minstens 80 m breed en voert op een snelle stroom veel waterhyacint in pollen en drijftillen mee. Twee bootjes nemen ons mee, ieder met ongeveer 8 personen plus een schipper plus (bij ons) gids Os-car. Op de andere boot is Mag-uil de gids. Het bootje is eigen-lijk een catamaran met buiten-boordmotor. Overal in de lucht, in de bomen:

vogels, onbekend en kleurrijk. We komen ogen tekort. Meest al-gemeen is de grackle, een kraai waarvan het mannetje een grote staart en melodieuze zang heeft. Er zijn veel tanagers, rood, geel, groen, blauw, zwart. Grote iguanen in bomen. Ook ergens een

kleine alligator en hagedissen op enorme poten. De overkant is helemaal groen, met heuvels, palmbomen, enorme bamboestoelen, heel veel wilde banaan, Erythrinabomen. En continu die stroom van plukken waterhya-cint waarop telkens grackles neerstrijken. Erboven veel Man-grove zwaluwen. De gids wordt telkens laaiend enthousiast over de volgende nieuwe vogel. Wij maken steeds weer foto’s, we kunnen het niet laten. De vogels laten zich ook zo goed zien! De boot kan vlakbij ze komen en de vo-gels worden niet bang en schenken ons geen aan-dacht.

Om 9:00 uur zijn we terug bij het uitgangspunt, het restaurant van Sierpe. We krijgen er ontbijt, met vol uitzicht op de rivier. Met die langsstromende plukken waterhyacint lijkt het net of wij varen en het water stilstaat. Het restaurant staat tussen de rivier en het gezellige, grote dorpsplein met bankjes, grote bomen en ook een grote stenen bol van meer dan 1,5 m doorsnede, herinnering aan lang vergeten indianenstammen van duizenden jaren geleden die honderden bollen hebben nage-laten in deze streek. We gaan terug naar het hotel en pakken onze bagage om naar een lichte-

re bepakking om met ons gezelschap in een kleine boot naar een volgende bestemming te varen. Om 11.00 uur komt een 14-persoons bootje langszij in het restaurant aan de rivier. We schepen in met zijn allen, ieder met maar een beetje bagage en een knaloranje zwem-vest, en zetten dan volle vaart de rivier af met be-hulp van een enorme buitenboordmotor. De volle vaart is vast wel zo’n 50 km/uur. Dat geeft wind, gespetter en een grote zoggolf. We klieven door de

grote waterhyacintdrijftillen. De rivier wordt steeds breder, een estua-rium. Soms vliegen er prachtige paars-rode ara’s over. We stoppen een paar keer voor vogels waar gids Maguil erg enthousiast van wordt, maar ik slaag er maar niet in ze te vinden.


Verder het estuarium uit dat nu wel 500 m breed is. Het water is warm. De oevers bestaan uit mangrove: anderhalve meter wortels en daarboven bos. En daar weer boven: groene heuvel. In volle vaart weer verder. Tenslotte wordt in de verte branding zichtbaar. Tussen een paar vervaarlijke rotsklippen door vliegen we de zee op, de kust langs. De schipper laveert handig tussen de hele lange deining door.

Tenslotte na misschien twee uur varen landen we aan in een baaitje (Caletas Beach, Drake Bay) van dit schierei-land/natuurpark Osa (Reserva Forestal Golfo Dulce) waar een paar huisjes of tenten staan. We stappen uit in ondiep water, na veel waarschuwingen over risico’s. Ik berg schoenen, kijker, en camera op in de rugzak en stap simpel overboord. Niks bijzonders, waarschuwingen waren totaal

overbodig. Maar onder de druk van de waarschuwingen vergeet ik mijn riem waaraan de camera hing weer te slui-ten. Geen probleem, maar aan de riem hing ook mijn zak-mes in zijn hoesje. Na uitstappen is hoes met zakmes weg, verdwenen in de Stille Oceaan… Aan wal worden we opgevangen door de beheerder van deze plek (Corcovado Adventures Tent Camp) met res-taurant, de Amerikaan Eric. Hij geeft toelichting op de tenten, washok, maaltijd: pasta met kaaspoeder. We be-trekken onze ‘tent’ en gaan ieder op pad om deze intrige-rende natuuromgeving te verkennen. Een paar Ameri-kaanse meisjes wijzen me op iets raadselachtigs in de

boom, een “sloth” zeggen ze slissend. Nooit van gehoord. Maar na lang turen en met hun hulp onderscheid ik tenslotte iets groots en harigs in de boom, zonder kop of staart en begint het te dagen: een luiaard! Terug naar onze tent. Eindelijk hangt ‘onze’ hangmat in de schaduw. Lekker schommelen en dutten! Even later, omstreeks

vier uur, maken we een wan-delingetje met gids Maguil. De mensen van onze groep hebben gehoord van ‘mijn‘ luiaard, en ik wijs hem met trots. Hij is nu veel beter zichtbaar en beweegt zelfs. Ik zie dat hij toch een kop heeft maar nauwelijks staart. We lopen verder naar een grote open plek dichtbij het strand, veel gras, palmbomen, bloei-ende bomen. Pelikanen vliegen over in formatie, we zien

de Geelkop-Caracara, groene parkieten, allerlei spechten en vliegenvangers, we vinden alle-maal holletjes van landkrabben tussen het gras. De cicaden zingen onverdroten voort als we tegen de schemering teruggaan naar onze tenten. Ik kan deze notities nog net bij daglicht schrijven voor de tent, belaagd door muskietjes. Het is 17.50 uur en bijna donker. Pieter Oomen


Woensdag 4 februari 2015, naar het Parque Nacional Corcovado. Tijdens de nacht in de tent hoorden we de geluiden uit de natuur die ons omringden. Regel-matig klonk het alsof het zwaar stormde, maar het was slechts de branding. Vandaag stond

een wandeling door de jungle op het programma. Helaas voelden twee reisgenoten zich niet fit genoeg om mee te gaan. Het ontbijt was nog in de schemering, om 5.30 uur. Weldra waadden we weer naar een snelle boot met buitenboordmotor die ons deze keer zuidwaarts langs de Pacifische kust zou brengen naar het Parque Nacional Corco-vado op het schiereiland Osa. Dit schiereiland is grotendeels bedekt met regenwoud, en is een van de meest on-gerepte gebieden van Costa Rica. Er komt bijvoorbeeld de Harpij-arend nog voor. De afstand van zo'n 45 km werd voortvarend in 50 minuten afgelegd.

Het terrein van de natte landing was nogal oneffen, zodat het fijn was dat ik van Maguil sandalen had kunnen lenen. We beliepen een goed begaanbaar junglepad, waar we af en toe ook andere mensen tegenkwamen. Spoedig zagen we een aantal Spider monkies. Hun naam danken deze aan hun lange ledematen, waarmee ze heel behendig zijn. Van de vier soorten apen die in Costa Rica voorkomen staan zij bekend als de meest intelligente. Helaas vonden we geen kikkers. Het had al een tijdje niet geregend, en dan schijnen kikkers zich minder te vertonen. Wel waren er verschillende hagedissen, en een

Boa constrictor, die gedeeltelijk te zien was. Gifslangen zijn hier ze-ker aanwezig, maar we ontdekten ze niet. Ik las, dat deze slangen de reden zijn, dat de plaatselijke bevolking die buiten werkt vrijwel al-tijd rubberlaarzen draagt. We vonden een grote Owl Moth vlinder die we allemaal probeerden te fotograferen, maar helaas vloog hij al spoedig weg. Af en toe zagen we prachtige bloemen, en interessante grote spinnen in hun web. Na enkele kilometers bereikten we de airstrip bij het Estacion Biologica Sire-na. In dit open gebied vlogen veel vlin-

ders, waaronder Marpesia chiron, Banded peacock, en Caribbe-an buckeye. Maar de zon scheen fel, en als de vlinders gingen zitten duurde dat meestal maar even. Een Mangrove Hawk bo-venin een boom was geduldiger, en liet zich mooi bekijken. We vervolgden onze tocht via een pad richting kust. De lunch

gebruikten we op een plaats waar lig-gende boomstammen ons passend meubilair boden. Een prachtige groen-iriserende grote Urania Swallowtail nachtvlinder liet zich bewonderen, al was het geen gaaf exemplaar meer. Ook kwamen we een groepje Squirrel monkies tegen, aapjes met leuke snuitjes. (Foto op de frontpagina) Ze genoten van een maaltijd van rode bloemen, en enkelen van hen hadden een jong op de rug. Na aankomst bij de zee wandelden we over het strand terug naar onze landingsplaats. Onderweg zagen we een Whimbrel mooi op een rotspunt staan. Deze vogel moet identiek zijn aan onze re-


genwulp, want hij heeft dezelfde wetenschappelijke naam. Er waren nog meer vogels, waar-onder de Willet, een steltloper die bij ons niet voorkomt. Tijdens de vaartocht terug passeerden we enkele rotseilandjes met vo-gels, waaronder een Visarend, Fregatvogels, een Brown Booby, en een Blue-footed Booby. Door de deining was het niet zo ge-makkelijk, ze te bekijken en te fotograferen.

Na terugkomst bij het tenten-verblijf maakten sommigen van ons nog een wandeling langs de kust. Heel mooi te zien waren de vele kleine He-remietkreeftjes. Ook een Man-grove Hawk liet zich goed bekijken, evenals zangvogels, waaronder een Baltimore Oriole. Gerard Vos

Donderdag 5 februari 2015 , naar Golfito. Het kamperen in Caletas Drake Bay zit er weer op, maar voor het vertrek gaan we om half

zes nog vogels kijken bij zonsopgang. Het weer is veran-derd, je ziet donkere wolken aan de horizon. We zien overvliegende fregatvogels, bruine pelikanen en ook twee papegaaien. Al gauw wordt het dreigender en we houden al na één uur op met vogelen. Er staat een harde wind, het onweert op de achtergrond, de zee wordt ruwer. Toch zien we vlak bij de tenten voor het eerst tijdens onze reis twee toekans. Om half zeven het ontbijt en dan onze spullen pakken. Al-les moet extra in plastic verpakt worden tegen het nat wor-den op de boot die ons zal terugbrengen naar Sierpe. Om acht uur vertrekt de boot met ons gezelschap plus nog twee Amerikaanse dames. De schipper vindt dat niet leuk, we maken te veel diepgang voor de relatief ruwe zee. Een

half uurtje later kan hij de twee dames overzetten naar een andere boot; hij had dat midden op zee telefonisch geregeld… Op zee hadden we nogal wat opspattend water, maar eenmaal in het estuarium is het weer rustig. In het estuarium en op de rivier zien we dat het eb is: de wor-tels van het mangrovebos steken een heel eind boven het wa-ter uit. Als Maguil of iemand anders een vogel spot, stopt de boot telkens. Maguil vertelt dat er wel zeven soorten mangro-vebomen voorkomen. Die hebben af en toe rare verdikkingen, soms oude bromelia’s, soms ook tumoren of termietennesten. Om tien uur komen we aan bij Sierpe, waar we koffie drinken in het bekende restaurant aan de rivier en in het hotelletje on-ze spullen overpakken in de grote koffers. De chauffeur laadt ze weer keurig op het dak van ons busje. Om elf uur gaan we op weg naar Golfito. We rijden


door talloze oliepalmplantages. Het zijn coöperaties die nu functioneren op de plekken waar vroeger grote, internationale ondernemingen hun bananenplantages hadden. Op de plantages zien we oliepalmnotenklusters die nog vervoerd worden op houten wagens

met luchtbanden, voortgetrokken door ossenspannen. Velen van ons maken hier foto’s en de vlinderliefheb-bers zijn enthousiast over enkele kleine vlinders. Bij het dorp Palmar lopen we langs de weg om vogels te kijken. We zien op een electriciteitskabel talloze zwaluwen in een gemengde groep zitten. Op het dorpsplein staan zeven van de ongeveer vijf-

honderd bollen van graniet die een paar duizend jaar geleden door de Diquís, de toenmalige indianenbevolking, in deze

streek zijn gemaakt. De bollen zijn afkomstig uit de Aguas Buenas en de Chiriquí Periode (resp. 300 – 800 en 800 – 1550). Ze zijn gehakt uit gabbro (basaltachtig) en zijn van enkele centimeters tot meer dan twee meter doorsnede. Enkele bollen zijn uit kalk-steen met veel schelpinsluitingen en enkele van zandsteen. De cul-tuur van de Diquís verdween kort na de verovering door de Spanjaarden. Men ontdekte de bollen bij het opschonen van de jungle door de United Fruit Company om er bananenplantages aan te leggen. De bulldozers duwden ze weg en bescha-digden er een stel tot daar een stokje voor

werd gestoken … Op het plein staat ook een ‘canonball’-boom met merkwaardige bloemen en grote kanons-kogels als zaaddozen. Er staan ook een grote ‘ceiba’, de pseudokapok-boom en een hele grote ficus. De bankjes zijn beschilderd met episoden uit de locale geschiedenis. Aan de andere kant van de weg staat een locomo-tief die vroeger gebruikt werd in de bananenplantages. We rijden verder in een vlak landschap met wat heuvels op de achtergrond; het is er groen en weelderig. Om half drie hebben we een late lunch in een dorp. Na de lunch is het nog een

half uur rijden naar Golfito, waar we een keurig hotel vinden aan de baai. Aan het eind van de middag wandelen we langs de boulevard onderlangs een steile bos-helling en zien er onder andere sterns, tanagers, vliegenvangers en sandpipers. Maguil laat enkele jongetjes door zijn telescoop kijken. Dat worden later mis-schien wel de gidsen voor een KNNV-reis voor onze kleinkinderen. De talloze bankjes langs de bou-levard nodigen uit om rustig te zitten en vogels te kijken. Het

is dan ook wel erg warm. Om half zeven maken we de lijst van de vogels die we vandaag gezien hebben en daarna de avondmaaltijd en vervolgens spoedig naar de hotelkamer. Françoise Oomen-Kalsbeek


Vrijdag 6 februari, naar de botanische tuin 'Casa Orquidea'. Na een vroeg ontbijt om half zes vertrokken we per motorboot over de Golfo Dulco naar een prachtige botanische tuin met de naam Casa Orquidea. Twee reisgenoten hadden bijna de boot gemist, niet omdat ze zich hadden verslapen maar hun wekker liep gewoon niet af. Ze werden gelukkig nog net op tijd gewaar-schuwd. Op de heenreis voeren we deels vlak langs de kust met het regenwoud van het Piedras Blancas

National Park. Hier hoorden en zagen we al ver-schillende vogels. De Blue-footed Booby zat op een rots dichtbij zodat we de vogel goed konden bekij-ken. Bruine pelikanen zaten in de bomen en toekans vlogen van de ene naar de andere plaats. Heel bij-zonder was het geluid dat de Three-wattled Bellbird liet horen. Er stond ons een “wet landing” te wach-ten bij aankomst, dat wil zeggen dat we niet met droge voeten de wal konden bereiken. Ook de scherpe steentjes op het strand kunnen erg pijnlijk zijn aan je voeten. Maar met een paar

goede sandalen aan is dat niet zo’n probleem. Casa Orquidea is een waar paradijs. Een Amerikaans echtpaar dat daar woont heeft het zo’n dertig jaar geleden ingericht. De tuin herbergt een keur aan fruitbomen, sier- en eetbare planten. Vanzelfsprekend zijn er veel vogels en vlinders in allerlei fraaie kleuren te bewonderen. Meteen al bij aankomst werden we begroet door Ara’s (Scarlet Macaw) en Red-lored Parrots. Toekans (Chestnut-mandibled Toucan) zaten hoog in de bomen. Het was fijn dat iedereen zijn eigen gang kon gaan, vogels of vlinders spotten en foto-graferen, in de tuin wandelen en genieten van al het moois, of lekker luieren op een lommerrijke plek. Vanaf de veranda had je een mooi zicht op de voe-derplaats waar veel vogels op af kwamen,

zoals de Red-legged Honeycreeper, Common Tody-Flycatcher en de Golden-hooded Tanager. Een Bananaquit was druk in de

weer met het bouwen van een nest, er werd heel wat af en aan gevlogen. De Red-lored Parrots maakten af en toe veel herrie, misschien hadden ze wel ruzie. Achterin de tuin in een grote boom zat een jonge Broad-winged Hawk. De vlinders die er vlogen zijn prachtig maar moeilijk op naam te brengen. Een uitzondering daarop is de Blue Morpho. Deze grote sierlijke vlinder kwam verschillende keren voorbij. Maguil zorgde samen met de chauffeur voor heerlijk koele, sappige fruithap-jes en een lekkere, rijke lunch die we met z’n allen genoten in het visitorcen-ter van de tuin. Eerder dan gepland was de terugvaart richting hotel in Golfito, want er was slecht weer op komst. We gingen in sneltreinvaart en het zoute water vloog


van alle kanten om onze oren en in onze ogen, wat behoorlijk prikte, kortom we werden bij-na allemaal kletsnat. Maar goed dat het lekker warm was. Op het eind van de boottocht za-gen we nog een aantal vogels, o.a. de Neotropical Cormo-rant, White-ringed Kingfisher, Sandwich Tern, Royal Tern en een Ruddy Turnstone. Gerard maakte zich zorgen over zijn natte fotoapparatuur maar gelukkig viel dat nogal

mee. Wel gaf het hem een hoop extra werk want al dat zoute water moest zo goed mogelijk worden verwijderd. Een-maal “thuis” op de kamer vonden we het schone wasgoed, het kostte $10. Heel fijn was het dat die mogelijkheid er was. Niet lang daarna viel er een stevige tro-pische regenbui. Omdat de temperatuur onveranderd hoog bleef, konden we toch fijn buiten zitten onder het afdakje voor onze kamer en naar een gordijn van regen kijken. Het was indrukwekkend. Zoals gewoonlijk werd 's avonds de vogellijst bijgewerkt en daarna lekker gegeten. Het was een heerlijke dag!

Trudy Vos

Zaterdag 7 februari, van Golfito (Costa Rica) via de grensovergang Paso Ca-noas naar Volcan (Panama). Het is nog donker als we om 5.00 uur opstaan om nog wat in te pakken. Het wordt al snel licht en het is verleidelijk om in het vroege ochtendlicht nog wat foto’s te maken van de om-geving van Hotel Mar y Luna. Nog even een blik werpen op het groepje steenlopertjes (Ruddy Turnstone) dat over een steiger loopt. De boom nog aan een onderzoek onderwer-pen, waarin de vorige avond de Scarlet Macaw van de vruchten zat te eten. Hoe zien de bla-deren, de bloemen en de vruchten er uit ? Wat zou de naam van de boom zijn? Aan de over-kant van de weg is er al wat bedrijvigheid. Daar wonen mensen, die in het hotel werken. Achter de huizen rijst het tropisch regenwoud op. Aan de rand van de baai staan eenvoudige huisjes op palen in het water. Een schilderach- tig beeld, maar hier wonen niet de rijkste mensen. Terwijl ik door de kijker de omgeving bekijk, komt er op de veranda van één van de huisjes een slapend varkentje achter een houten hekje in beeld. Eerst ligt het beestje te slapen, maar kennelijk maak ik toch te veel la-waai, want eerst gaat één oog open, daarna allebei en ver-volgens begint het varkentje te schreeuwen: geschrokken of honger? Hoogste tijd om me weer bij de groep te voegen. We dachten dat er afspraken gemaakt waren voor een vroeg ontbijt om 7.00 uur, maar het wordt wachten tot het personeel op de “normale” tijd in de benen komt. Daardoor kan er pas om half 9 vertrokken worden uit Golfito. Het weer is betrokken, dus gelukkig is het nog niet warm. In de buitenwijken van Golfito staan riante huizen met een stevig hekwerk om het perceel.


Bij Rio Claro komen we op de snelweg. Langs de weg zijn grote koeienfarms. De Koerei-gers zijn ook hier de trouwe volgers van de koebeesten. Maguil geeft tijdens de busrit een college over de verschillen tussen de landen Costa Rica en Panama. Een aantal kilometers voor de grens moet een exit taks betaald worden van 7 US dollar per persoon. De ambtenaren komen een kijkje nemen in de bus. Gelukkig vinden ze ons ‘’leuk’’ volk en mogen we verder rijden. Ze hebben geen idee waar Holland ligt. Om 9.30 uur komen we bij het Costa Ricaanse deel van de grens aan. Er komt weer een stempel in het paspoort. De bagage wordt uit het busje geladen en we nemen afscheid van chauffeur Damian. We lopen een stukje door niemandsland naar de Pana-mese douane. We worden een kleine, erg warme ruimte inge-loodst waar onze bagage gecheckt moet worden. Er worden ge-sprekken gevoerd tussen Maguil en de grensautoriteiten, er wis-selen wat dollars van eigenaar en dan mogen we vrij snel weer uit het benauwde hok vertrekken met onze niet gecontroleerde bagage. We rollen verder met onze bagage over het smalle trottoir naar de incheck post voor Pana-ma. Er is wat verwarring in welke rij en of we wel in een rij moeten staan om het fel begeer-de stempel met krabbel in ons paspoort te krijgen. We moeten een bewijs hebben dat we Panama ook weer zullen verlaten. Het groepsticket dat Betty onder uit haar koffer haalt, brengt redding. Als iedereen een stempel in het paspoort heeft, lopen we weer een eind verder door de drukte. Chauffeur Ricardo staat met een Pana-mese voormalige schoolbus op ons te wachten. Maguil spoort ons aan; volgens mij heeft hij een voorraad van zijn intussen beroemde vitaminebommen de grens overgesmokkeld. We zijn bijna klaar voor vertrek, maar dan komt er een douanebeambte naar de bus gelopen met de boodschap dat er het vermoeden bestaat, dat een groepslid geen stempel in het pas-poort heeft gekregen en dat zou wel eens problemen kunnen opleveren. Het blijkt …..Betty te zijn. Nog even volhouden en dan kunnen we na ongeveer 2 uur grens-

formaliteiten op weg. In Panama is het een uur later dan in Costa Rica, dus we zetten de horloges een uur vooruit en gaan om 12.15:uur plaatselijke tijd op weg naar onze eerste bestemming in Panama. Het weer is nog steeds betrokken, dus de temperatuur is nog steeds aange-naam. Het landschap ziet er na de grensovergang anders uit. Er is geen tropisch re-genwoud, maar je ziet heuvelachtige graslanden met allerlei struiken en bo-men aan de randen. Het klimaat is hier droger. Er zijn veel finca’s voor het fokken van koeien. Op de weg rijden we regelmatig achter open vrachtwa-gens, die kennelijk op weg zijn naar het slachthuis. Ze zijn volgeladen met koeien van meerdere koeienrassen: gewone Hollandse MRY koeien, maar er

staan ook vaak zeboes tussen. Diervriendelijk vervoer? In ieder geval krijgen ze voldoende frisse lucht in de neusgaten. Langs de weg hangen op een aantal plaatsen weer de opvallende hangende nesten van de Chestnut-headed Oropendola in bomen of bloeiende Yucca’s. Het gezelschap raakt ook erg opgewonden bij het zien van een American Swallow-tailed Kite. Tussen de vrij bruin uit-ziende boomkronen vallen de gele bloemen erg op van de bladerloze Buttercup (Cochlospermum vitifolium). Het landschap is heuvelachtig, we rijden over een stijgende weg op de vruchtbare hellingen van vulkanen.


Om 13.30 u stoppen we voor een lekkere late lunch in restaurant Manà aan de rand van het dorp Volcan. Rond 15.30 uur kunnen we inchecken bij hotel Dos Rios even buiten de kern van het leven-

dige dorpje Volcan. Hotel Dos Rios ligt op 1750 m hoogte en heeft een fraai aangelegde tuin met veel bloemen, waterstroompjes, wa-tervalletjes en brugjes. Dit belooft wat voor de vogelen vlinderlijst. Het dorp Volcan ligt op de westelijke helling van de Volcan Baru vulkaan, waarvan de con-touren, bij helder weer, sterk afsteken tegen de lucht. De Volcan Baru is een actieve stratovul-kaan en de hoogste berg (3475 m) van Panama en het middelpunt van het Volcan Baru NP, waar we de volgende dag een excursie zullen hebben.

Om 16.00 uur moeten we weer op pad voor de namiddagex-cursie. Aanvankelijk lopen we langs de vrij drukke weg, die voor het hotel loopt, maar gelukkig kunnen we verder over een onverharde landweg, die naar enkele huizen loopt. Er zijn wat moerassige stukken langs dit pad. Er worden veel vogelsoorten gezien, maar ook de vegetatie is interessant. De weelderige groei van vele korstmossen op de weidepa-len is wellicht een aanduiding voor de zuivere lucht op deze hoogte. De grote gele bloeiwijzen van een Bromeliasoort, die als epifyt in een boom groeit, trekken ook de aandacht. Om 19.30 uur gaan we eten en lijsten in de dinerzaal van het hotel. We zijn vol verwachting voor de volgende dag, waarop we op zoek gaan naar de schoonheid van de Resplendent Quetzal, de heilige vogel van de Azteken. Nellie Spies – v. Rooijen.

Zondag 8 februari, naar de vulkaan, op zoek naar de quetzal. Na een lopend ontbijtbuffet in Hotel Dos Rios in Boquete vertrokken we om 7.00 uur naar

Volcan Baru National Park. We begonnen die dag bij het centrale punt van de “groentetuin”van Panama. Door de hoogteligging is dit gebied uitermate geschikt om aardappelen, winterpeen en kolen te kweken. Om-dat er geen andere inkomensmogelijk-heden waren heeft men forellen geïm-porteerd en ziedaar, die gedijden won-derwel. We werden op onze tocht begeleid door de zoon van de eigenaar van de onderneming. De vulkaan ligt op 3474 meter maar wij


beperkten ons tot 1400 meter en daar…oh vreugde, daar zagen we de quetzal. In al z’n pracht , het groenste groen dat je je denken kunt. Camera’s snorden, foto’s werden gemaakt en oh en ah werd geroepen. De quetzal leeft op een hoogte van 1400 tot 3000 meter maar aangezien deze vogel een fruiteter is - voornamelijk van de avocado familie- is ie te vinden waar het

rijpe fruit is. Hij wordt zelfs soms in la-ger gelegen tuinen gezien. De spectaculaire staartveren die een ogenschijnlijke lengte van 76 cm kun-nen bereiken zijn zeer kostbaar. Wan-neer deze worden gevonden komen ze uitsluitend de koning toe. Mocht de vin-der ze “wederrechtelijk”houden dan gaat z’n kop eraf. De veren worden duur be-taald. Leuk en lekker was het dat we op onze terugtocht werden getrak-teerd op vers gedolven winterpenen. Dat neemt niet weg dat we ons dagelijkse 'fruithapje' weer kostelijk lieten smaken. De lunch was in een kleurrijk restaurant(je) bij

Dona Yadira en bestond uit rijst met guandubonen met kip, karbonade of speenvarken naar keuze.

Na de lunch het gebied Cerro Punta, genoemd naar de daar aanwezige berg, bezocht. Kort na het uitstappen passeerden we bloemrijke strui-ken (ik weet de naam niet) die druk werden be-zocht door kolibries. Klik klik klik deden de camera’s weer maar het grote spektakel kwam toen we na een gerin-ge klautertocht over de weg ten tweede male de quetzal zagen en nu prachtig aan de voorkant. Op weg naar de avondmaaltijd bij restaurant Mana waren we getuige van een vechtpartij die een “sportief”karakter bleek te hebben. Al-leen de winnaar mag opstaan en is de held van deze fight.

Jeanet

Maandag 9 februari 2015, naar Santa Fé. Het zou een lange reisdag worden. Om 7 uur zaten we aan het ontbijt en om 8 uur zouden we

vertrekken op weg naar onze volgende bestemming: Santa Fé. Het had die nacht geregend en bij vertrek was het nog wat nat, dus de koffers moesten onder plastic. Er was te weinig plastic, dus op naar een winkel. Verschillende mensen wilden nu einde-lijk ook weleens ansichtkaarten kopen, maar dat is in Panama niet zo eenvoudig. We kwamen terecht in een apotheek en kochten kaarten van Indiaanse meisjes, verkleed in mooie dans-jurken. Geen mooie kaarten van de prachtige quetzal of andere mooie vogels. Ook geen vlinders, bloemen of landschappen. We moesten het doen met de verklede indianen en het kopen

van postzegels was ook een avontuur op zich!


We reden van Volcan naar de CA1 , via wegnr. 41, door het stroomgebied van Macho de Monte. Het was opgehouden met regenen, de zon scheen weer uitbundig en we genoten onderweg van mooie vo-gels en vlinders. We zagen euphonia's, een nieuwe soort voor ons. Welke euphonia het was, weet ik niet, maar

dat is vast te vinden in de vogellijst van Mag-uil. We kwamen bij een pas-poort checkpoint. Mag-uil had ons de vorige avond gezegd de pas-poorten bij de hand te houden, maar Gerrit en ik hadden het paspoort in de tas laten zitten en die tas stond op het dak van onze bus. Niet goed opgelet! Er kwam een douanebe-ambte de bus in, iedereen zwaaide met z'n paspoort, behalve wij, hij stelde wat vragen en gelukkig mochten we doorrij-den. We hebben het nog vaak moeten horen van de groep. Maguil zocht een plek in de schaduw om te pauzeren. Wij

keken naar vlinders en vogels, en zagen o.a. woodpeckers en nesten van oropendola's met de vogels zelf, die in- en uitvlogen. En natuurlijk werd er weer volop gefotografeerd. Ondertus-sen konden we genieten van een overdaad aan fruit, verschillende soorten meloenen, ananas, mandarijnen, sinaasappels, bananen en mango's. Heer-lijk! De reis ging verder over de highway. Onderweg kreeg de chauffeur nog eens politiecontrole. Het duurde even voordat hij verder mocht rijden. In Santiago moest er

getankt worden; er is n.l geen tanksta-tion tussen Santia-go en Santa Fé, een afstand van 53 km. In de buurt van deze stad gin-gen we wat eten en drinken in een restaurantje waarvan het dak bedekt was met plantaardig materiaal. Daar gebruikt men palmbladeren voor. Bij Santiago gingen we de bergen in naar Santa Fé, een plaatsje waar nog steeds veel indianen wonen. Om goed 6 uur hadden we dan eindelijk onze bestemming

bereikt. Het was een lange dag in de bus. Hoezo vakantie? Het leken af en toe wel werkwe-ken, zo druk was iedereen. (maar dan wel met vogelen, vlinders en bloemen kijken en na-tuurlijk met het fotograferen daarvan) Onze kamer was zeer sober, geen warme douche, maar we moesten het er wel mee doen voor de komende 2 nachten, want elke kamer was bezet. Jannie de Weerd


Dinsdag 10 februari 2015, wandelen in het Parque Nacional Santa Fé de Ver-aguas. Een stralende dag in Nationaal Park Santa Fé in Panama, een licht bergachtig gebied. De warme kleding die Maguil voor deze dag aan-bevolen had was beslist niet nodig.

Vóór het ontbijt van 6.30 uur eerst nog uitgebreid de neushoornkever bekeken en gefotografeerd die die nacht de kamer van Jan en Nellie onveilig had gemaakt. (Hoe kwam dat beest nou toch voor de kamer van Trudy en Gerard terecht?) Nog een kolibrie in de tuin bewonderd en na een korte busrit een wande-ling. Deze (voor KNNV-begrippen) lange wandeling werd door Maguil vakkundig ingekort. Er werd van alles gezien en gehoord: tanagers, spechten, een toe-kan, een bijzondere (voor ons dan) wolfsklauw, orchideeën, prachtige vlinders, paddenstoelen, spinnen en kippen. Toch ook vogels? Waarschijnlijk door de droogte hebben we geen kikkers gezien,

wel wat gehoord. Het hoogtepunt van de dag was een Broad-billed Motmot die heel stiekem door Johan werd gefotografeerd. Verder hoorden we heel luid en duidelijk een chachalaca. Daarna terug naar het hotel voor een fruithap-je, de lunch en een siësta. ’s Middags een tweede wandeling in de omgeving van Rio Mulaba. Eerst nog zelf mandarijnen geplukt waarbij duidelijk bleek dat we een familielid van de boombewonende primaten zijn en postzegels ge-kocht. Delen van deze omgeving deden denken aan regenwoud door de

enorm dichte begroeiing. Hoogtepunt van de dag -volgens Maguil- zou kunnen zijn de waarneming van een koningsgier, maar die verscheen niet zodat we het toch moesten doen met de motmot van Johan.

Vanaf de brug over de rivier werden nog diver-se vogels waargenomen. Na afloop kregen we nog een korte rondrit door Fanta Fé en een plantkunde- en geschie-denisles van Maguil. Vanwege de drukte in het restaurant kregen we ’s avonds een eenvoudige doch voedzame maaltijd opgediend. Het was een geslaagde dag!

Jaap van der Vliet


Woensdag 11 februari 2015, van Santa Fé naar Anton Valley.

Vroeg op als gewoonlijk. Snel inpakken en de koffers klaarzetten om te worden opgeladen en dan aan het ontbijt. Naast de veranda waar we zitten zit een vogeltje een schijngevecht te houden in de spiegel van een auto. Het ontbijt valt niet echt goed met de vettige oliebolachti-ge koeken, maar er moet wel wat in de maag als je de hele dag voor-namelijk in de bus zit en op plekken verblijft die weinig eetgelegen-heden kennen. Op de terugtocht naar Highway 1 werd er plotseling gestopt. Maguil draafde een eind terug en kwam daarna aangelopen met een fors ding in zijn hand. Het was een schildpad die op de weg liep. Na de nodige

uitleg en het maken van foto's werd het beestje teruggebracht naar de vindplaats, maar uiteraard wel in de berm. Er werd al rijdend wel opgelet of er nog wat interessants bewoog langs de weg. Ons eerste doel was een bezoek aan de moerassen bij Chitré. Bij het kantoor van het park was er nog even gelegenheid voor een sanitaire stop en vervolgens gingen we per bus zeer lang-zaam achter de parkwachter aan op weg naar zoutmoeras-sen waar het wemelde van waadvo-gels. Grote groepen fluiteenden, ver-

schillende soorten reigers, ibissen, jacana's en kieviten lieten zich goed zien. De Yellow-headed Caracara was net als voorgaande dagen promi-nent aanwezig, maar er werden ook andere 'birds of prey' gesignaleerd.

Ecotoerisme is nog niet zo zeer ontwikkeld als in Costa Rica. Maguil vertelde de parkwachter wat van belang is om het toeristen naar de zin te ma-ken. Liever geen bouwwerken die goed onderhou-den moeten worden. Een verhoging van een aantal meters voldoet als uitzichtpunt en gezien de temperatuur, waarbij we al zweetten zonder een inspanning te leveren, was een schaduw biedende boom ook geen overbodige luxe. Ook een telescoop is waardevol op een dergelijke plek. Kleinere zangvogels ontdekten we in de struiken toen Maguil weer eens uitpakte voor een fruithapje. Onderweg waren er verschillende meloenen en fruit ingeslagen en zo kregen we weer eens zeer vers fruit voorge-schoteld. Dat lieten we ons goed smaken. Na de lunch gingen we terug

langs de stoffige weg, weer heel langzaam, om de koffers op het dak te ontzien en de kleren


schoon te houden. Buiten het dorp werd nog een fotostop gemaakt vanwege de vele vogels die vlak naast de weg foerageerden in het ondiepe water bij de rijstvelden. Terug naar de snelweg, die er in Panama goed bij lag dankzij de forse investeringen in de infrastructuur, om op de vierbaans-weg een tijdje flink op te schieten. totdat we weer de bergen in moesten. Deze keer niet heel veel stijgen, maar wel steile stukken, waar de bus best moeite mee had. We reden door een oud vulkanisch landschap met een grote caldera. Na heel wat bochten kwamen we in een mooi ge-legen groen stadje, dat geliefd is bij ge-goede burgers van Panama, die er heel riante huizen hebben met mooie tuinen. We verbleven in het Anton Valley Hotel, midden in het stadje. De bus paste precies voor de ingang en de koffers wilden in het grind niet rijden. Maguil zit daar niet mee, die pakt er gewoonlijk twee tegelijk mee naar binnen. De kamersleutels werden uitgedeeld en we hadden tijd om ons te verfrissen. Deze keer weer een net hotel, waar het goed toeven was, Voor het diner nog even gewandeld in de buurt om wat aan de nieuwe omgeving te wennen. Het was een eekhoorn rijke wandeling en er zaten ook weer andere vogels deze keer. Dat beloofde vogelrijke excursies, mede door de vele bloeiende bomen en ook bomen waaraan rijpe vruchten zaten. We konden niet eten in het hotel, maar met de bus gingen we naar een andere eetgelegen-heid, waar we uitstekend konden eten. Net als anders vroeg naar bed, omdat de wekker dag in dag uit steeds weer afgaat op tijdstippen die we thuis niet gewend zijn. Eigenlijk is het meer een luxe werkweek dan vakantie. Gerrit de Weerd

Donderdag 12 februari, naar Anton Valley. Vanmorgen ontbijtbuffet met rijstepap. Om 7.15 uur vertrek voor een wandeling langs een prachtig huis,

waar een bospad langs de tuin liep. Er werden vogels waargenomen maar ook vlinders en libellen. Het mooiste was natuurlijk de blau-we Morpho vlinder. In een boom hingen de nesten van de Chestnut-headed Oropendola. Ze leven in groepen en nestelen vaak bij elkaar in een boom.

Wat een grappige geluiden maken die vogels. Maar toch weer anders dan die in Brazilië. In


de bomen langs de weg zaten nog veel meer vogels waar onder de Masked Tityra. We liepen naar een park waar we een waterval zouden bekijken. Na wat klauteren stonden we bij de

waterval. Na nog wat vogels bekeken te hebben liepen we de kloof weer uit. Op het laatst zagen we toch nog de Watertrush (watermerel) . Terug naar het hotel om te lunchen. De stroom was uitgeval-len, maar er was gelukkig ijs genoeg. Na de lunch was de tijd vrij te beste-den. Sommigen gingen naar een vlindertuin en een

serpentarium. Wij besloten om nu toch maar te winkelen. Leuke souvenirs gekocht en bananen en ook nog het postkantoor gevonden met hulp van Pieter en Françoise, die Spaans spreken. Ben benieuwd of de post aankomt in Nederland met of zonder postzegel er op. Van het bezoek aan het serpentarium heeft Jaap van der Vliet het hiernavolgende verslag ge-

maakt. ’s Middags een serpentarium bezocht. Een enthousiaste Amerikaan met een slang om zijn arm vertelde dat dit eigenlijk een op-vang was van krokodillen en schildpad-den. De bedoeling was dat deze dieren later weer werden vrijgelaten. Zijn grootste kostenpost was de hoeveelheid ratten die

hij nodig had om o.a. de slangen te voeren. Er waren wat inheemse slangen te zien in terraria en grote foto’s

van kikkertjes. Echte kikkertjes waren te horen nabij de toegang tot het serpentari-um bij een bruggetje over een klein stroompje dat vol lag met allerlei vuil. Naderhand zagen we er één op een blad zitten, een glaskikker-tje. In het daarna bezochte vlindertuintje waren verscheidene soorten in-heemse vlinders te zien en te fotograferen zoals de Blue Morpho en de Mala-

chietvlinder. Andere soorten wa-ren al net zo onrustig als de “wilde” vlinders en dus ook niet te fotograferen. Na terugkomst nog even rustig op de kamer gezeten. Om vier uur stond de bus weer klaar


voor de late middagexcursie. We waren maar met zes personen. De bus bracht ons naar de rijke buitenwijk van Anton Valley met schitterende tuinen. In een van de tuinen stond een bloeiende bottlebrush, een soort lam-penpoetser, een wijdverspreide heesterfamilie, officieel Calliste-mon speciosus. De heester zat vol met vogels. De Red-legged Honeycreeper (Cyanerpes cyaneus) was prachtig te zien en het wemelde van de euphonia's. Af en toe kwamen er ook nog koli-bries langs om van de honing te snoepen. Toen we klaar waren met de vogels in de boom zat er in de tuin aan de andere kant een Barred Antshrike. Maguil lokte hem met een fluitje waarop de vogel antwoordde. Moeilijk te zien tussen de struiken, maar we hebben er een korte blik op kunnen werpen. Het avondlicht was prachtig maar werd snel minder. Tijd om terug te keren naar het hotel. De rest van de groep zat daar al aan het aperitief. Om zeven uur diner, een grote schaal met heerlijke paella. Daarna nog even de vogellijst bijgewerkt. Weer vroeg naar bed want morgen gaan we naar Panama City. Ellie

Vrijdag 13 februari, van Anton Valley naar Panama City. Het ontbijt werd genuttigd op een terras in de buitenlucht – dat wel overdekt was - langs een drukke straat. De Panamezen hadden echter de nare gewoonte om voor het minste of gering-

ste te claxonneren. Ik kon er niet aan wennen en schrok er iedere keer van. Ook ging het alarm van een Toyota iedere keer af zodra er een zware vrachtwagen langs reed. Het alarm bevatte vele geluidstonen; eerst dacht ik nog dat de oropendola's weer zo luidruchtig waren. Op weg naar Panama City, met de koffers weer op de bus geladen, stopten we onderweg even voor een eekhoorn op een hek. Daarna gingen we vogels kijken op de

plek waar gisteren nog een boomkikker was gezien door enkelen van ons. De boomkikker was er helaas niet meer en verder ook niet veel gezien, behalve de Common Ba-silisk hagedis, ook wel de Jesus Christ Lizard genoemd, omdat ie over water kan lopen. Op een andere plek zagen we een ijsvogel (kingfisher), reigers (herons), waterhoen (crake) met jong en, nieuw voor onze lijst: de Muskuseend (Muscovy Duck). Daar-na nog een stop met uitzicht over de Anton vallei. We vervolgden onze weg over de Panamerican Highway Bridge naar Panama City. Bij een bushalte stopte onze buschauffeur Ricardo om zijn vader (Santana) in te laten stappen. San-tana, die zelf chauffeur is op stadsbussen in Panama-stad leidde ons geroutineerd door de verkeersdrukte.


We wilden lunchen in een restaurant aan de rand van de stad, maar daar was geen geschikte parkeerplaats voor de bus. Ook iets verderop lukte het niet. Dan toch maar de stad in en daar regelde Santana, in een druk gebied, een parkeerplek waar de be-veiliger van een bank op de koffers kon letten. Het restaurant was een soort zelfbediening met heel veel keuzes. Daarna naar ons hotel. Het is heel erg druk: vrijdagmiddag rond 13.00 uur en ook nog Carnavals-vakantie! Het geclaxonneer was niet van de lucht! Na een uur rijden en stilstaan arriveren we bij Hotel Roma. 's Middags brachten we een bezoek aan het bezoekerscentrum van het Panamakanaal, maar uiteraard gingen we eerst nog even voge-len: Vorkstaartkoningstiran (Fork-tailed Flycatcher), Amerikaanse Reuzenijsvogel (Ringed Kingfisher), Geelkruinkwak (Yellow-crowned Night-heron) en een krokodil die een vis opeet. Het museum in het bezoekerscentrum bevatte helaas geen maquette

van de gehele route die een schip moet afleggen door Panama. Wel veel modelschepen, films en na-gebouwde controle kamers. We konden op diverse verdiepingen de verrichtin-gen gade slaan van de activiteiten bij het kanaal, maar het was niet direct duidelijk hoe je op de bo-venste verdieping kon komen. Velen dachten dat via het museum te kunnen bereiken, maar dan stuitte je eerst op een verwarrend bord 'Exit' (wat vaak nood-uitgang betekent), dan kwam je bij een lift die je bij een druk op de juiste knop op de bovenste verdie-ping bracht. De sluizen van het Panamakanaal werken natuurlijk volgens hetzelfde principe als de sluizen bij IJmui-

den. Alleen is alles hier groter en zijn er treintjes op een tandradbaan die de schepen voort trekken. Twee Bruine Pelikanen (Brown Pelicans) keken vanaf de kant aandachtig toe. Terug naar het hotel waar we ook dineerden. Slapen viel niet mee: er was nog steeds vakan-tiedrukte en het carnaval was nog niet afgelopen. Mede daardoor heel erg veel lawaai van het

claxonnerende verkeer. Johan

Zaterdag 14 februari, langs het Panama-kanaal naar de “Pipe Line”. De laatste excursiedag, “grote contrasten”. De ochtend begint met het gebruikelijke 6.30 uur ontbijt. Het is zaterdag en het begin van carnaval. Een verademing t.o.v. gisteren, er zijn nauwelijks auto’s in de straat. Vlot rijden we richting Panamakanaal met de vader van Ricardo aan het stuur en

daarna parallel eraan. Al heel snel is er alleen maar bos te zien, afgewisseld met wat plasjes. Af en toe stoppen we om vogels te spotten, maar ook een torenhoog cruiseschip dat vlak


langs ons vaart. De passagiers bekijken Panama vanaf de piepkleine balkonnetjes van hun hut. We zijn op weg naar de Pipe Line. Een strook waar in WO II een strategische oliepijp-lijn is aangelegd vanaf het kanaal dwars door het bos, en waarvan de begroeiing gedeeltelijk open wordt gehouden. Bovendien vinden hier geen andere activiteiten plaats. Dit levert een heel goede gelegenheid op om te vogelen en de plek is daarom inmiddels beroemd. Op de onverharde onderhoudsweg mag op openingstijden een aan-

tal kilometers gewandeld en gereden worden. Wij ha-len het eind niet want er is al veel te zien aan het be-gin. Er zit een Bare-throated Tiger-Heron op zijn nest in een geel bloeiende Eryhtrina boom. Daarin zit nog van alles aan klein spul waaronder de knal oranje met zwarte Baltimore Oriole. Natuurlijk is er rond 10.00: uur voor ons ook een fruitfestijn waarbij Maguil extra uitpakt want de voorraad moet op. Intussen zijn er brulapen gesignaleerd, en even later

kapucijnapen, zodat we lang blijven hangen. Een geheel blauwe trogon verschuilt zich hoog tussen een paar boomstam-men. Hij zit met de rug naar ons toe en dat blijft zo, maar de zwartwitte bandjes aan de buitenste staartveren zijn net te zien, en de omgedraaide

paarsblauwe kop toont een gele oogring en een grijze snavel, dus is het een Violaceous Trogon, een nieuwe soort voor de reis. We lopen een stukje weg, waar we de nodige andere toeristen te voet of per as tegen komen. Maguil ziet, hoewel vooruit kijkend vanuit zijn ooghoeken links iets bewegen in het bos. Een agouti. Hij komt zoals verwacht uit de dekking en steekt de weg over. Ik kan hem nog net fotograferen. Later zien we er nog een. Er zijn natuurlijk veel van die kleine die-

ren op plaatsen waar de bevolking niet jaagt. Op de terugweg zien we weer een andere groep brulapen. Moeilijk in het vizier te hou-den terwijl ze dollen over de takken. Elly en ik worden zoals eer-der beloofd, op de arm beschilderd met het kleurstof generende sap van een vrucht. Indiaan-

se vrouwen doen dat op andere plaatsen. De “tatoeage” verdwijnt gelukkig na enkele weken weer. De late lunch gebruiken we weer in de stad, handig in een shoppingmall, goed bereikbaar, en met parkeerruimte en snelle bedie-ning, maar dat laatste valt een beetje tegen. Te-gen vieren is het weer excursietijd, maar nu bij-zonder. De Pacifische kust (modderig geen zand-stranden, dus jammer voor het toerisme maar pri-ma voor de natuur) is maar twee huizenblokken van het hotel, en de boulevard afgezet voor ver-keer i.v.m. carnavalsfeest verderop. We verbazen ons over de ruimte, prachtige aanleg, en de vele wolkenkrabbers van moderne architectuur. In het westen van de baai is in de verte te zien hoe de oude stad er uitziet. Daar domineren een paar

antieke kerkgebouwen.


De boulevard is ook zeer geschikt voor een groepsfoto die we er snel nog maken, na een eer-dere versie op het platte hoteldak. Op het water en boven het slik zijn pelikanen, aalscholvers , brown boobies, meeuwen e.d. te

zien. En een Yellow-headed Caracara heeft plaatsgenomen op de knop van het zwaard in het monument van Vasco Núñez Balbao, de ontdek-ker van Panama. Ook de Tropical Mockingbird zit hier, en in een boom ontdek ik nog een nieuwe duivensoort voor de reis, de Red-billed Pigeon. Balbao ( 1475-1519) voer in 1500 naar Amerika onder Caballeros die de kusten van Panama en Co-lombia ontdekte. Hij stichtte Darien. In 1513 zeil-

de hij naar San Alblas waar de landengte het smalst is, stak de bergen over en bereikte de Pacific, voor hem de Mar del Sur en claimde die als bezit van de Spaanse Kroon. Hij ging schepen bouwen om naar het bege-renswaardige Incarijk in Peru te kunnen zeilen. Gouverneur Avilla van de Caraïbische kolonie in Panama wilde hem uit de weg ruimen en liet hem onthoofden wegens verraad. De staat Panama eert hem nu als ontdekker met een groot monument en noemde de munteenheid naar hem. Op de terugweg naar het hotel vallen in de straat tussen de nieuwe gebou-wen de aantrekkelijke 19e en 20e eeuwse villa’s op, waar bij ons veel vraag naar zou zijn. Hier wil niemand ze meer hebben en staan ze leeg te verpauperen. Een grote tegenstelling dus tussen de moderne economische ontwikkelingen en de tropische natuur op deze laatste dag. Betty van Leeuwen


Zondag 15 februari, van Panama naar Amsterdam. Zoals gewoonlijk weer vroeg uit de veren en dat na 2 nachten met veel herrie wegens het carnaval. Om 5.30 uur is er afgesproken voor een 'ontbijt'. De bediening wist van niets, zodat we het met een kopje koffie of thee moesten doen. Gelukkig had Maguil nog wat muesli re-pen achter de hand, zodat we niet met de lege maag op pad gingen. De vader van Ricardo, onze chauffeur, ging mee naar het vliegveld, om er zo vlot mogelijk te zijn. Als chauffeur van stadsbussen loodste hij ons snel naar het vliegveld. Het zondagochtend verkeer leverde geen vertraging op en na ruim een half uur stonden we klaar in de vertrekhal van het vlieg-veld. Bij de incheck balie was het al aardig druk zo vroeg in de morgen. De koffers gingen rechtstreeks naar Amsterdam dankzij een speciaal label. Vervolgens door de douane en dat ging volgens de Amerikaanse methode, schoenen uit, scannen en een zorgvuldige paspoort-controle. In 5 uur naar Atlanta en daar lekker lang wachten voor de aansluitende vlucht naar Amsterdam. Reizen via de VS is geen lolletje en je beleeft er weinig plezier aan, want net als je wat begint in te dommelen word je weer geconfronteerd met de vaste procedure. Ook nu vielen er weer enkele groepsleden in de prijzen, de automatische inklaring werkte niet goed en dus moest er weer achteraan gesloten worden. Toen de groep compleet was begon het urenlange wachten weer. Nog wat winkelen en wat kleingeld er door jagen en op naar de juiste wachtruimte. We kwamen weer op de achterste rijen terecht, waar Johan pontificaal alleen zat met twee lege stoelen naast zich, maar geen Ellie. Voor hij kans zag Ellie te informeren zag hij een drama queen verschijnen, die met medewerking van cabinepersoneel twee stoelen voor zich opeiste om te kunnen slapen. Of ze beter sliep betwijfel ik, maar ze zag wel kans om flink met water te knoeien door al haar gedoe. Gelukkig had Gerard de camera met lenzen niet onder haar stoel gelegd, zodat de schade meeviel. De vlucht naar huis viel in de nachtelijke uren, alleen was de nacht wel 6 uur korter. We ver-trokken weer eens te laat wegens het opnieuw installeren van de software voor de vlucht. Veel geslapen werd er niet. Op Schiphol namen we afscheid in de bagagehal van binnenkomende vluchten. De een na de ander verdween met de tassen en koffers totdat Jannie en ik als laatsten overbleven met slechts één gearriveerde koffer. Dat leverde weer de nodige vertraging op bij het loket van vermiste bagage. Jannie's warme kleding zat in de koffer, dus moest ik zonder warme jas

naar huis. We konden op de volgen-de vlucht wachten, maar daar had-den we niet veel zin in na zo'n lange dag en nacht met weinig slaap. We gaven er de voorkeur aan de bagage thuis te laten brengen. Gelukkig stond onze auto klaar voor de ingang van de hal en werden we veilig naar huis gereden. De bagage verscheen de volgende dag in de aangegeven periode. Het slot zat niet op de goe-de manier vast en er lag een briefje in, dat de tas was open gemaakt. Ge-zien het vertoonde werktempo bij de douane had de tas heel begrijpelijk het vliegtuig niet op tijd gehaald. Gerrit de Weerd


Vlinderlijst Costa Rica - Panama - februari 2015

Anartia Fatima (Banded peacock)

Anartia jatrophae (White peacock)

Anthanassa Drusilla Drusilla (Orange-patched crescent)

Apaustus gracilis (Delicate skipper)

Ascia monuste (Great southern white)

Calephelis virginiensis (Little metalmark)

Caligo eurilochus (Forest giant owl)

Catonophele numilia (Grecian shoemaker)

Catonephele orites (Orange-banded shoemaker)

Chloreuptychia arnaea (Blue satyr)

Danaus gilippus (Queen butterfly)

Dryas iulia (Julia)


Everes comyntas (Eastern tailed blue)

Greta ota (Glasswing butterfly)

Hamadryas amphinome (Red cracker)

Hamadryas feronia (Hamadryas butterfly)

Heliconius doris, Laparus doris (Doris longwing)

Heliconius hecale (Tiger longwing)

Hemiargus ceraunus (Ceraunus Blue)

Junonia evarete (Caribbean buckeye)

Marpesia chiron (Many-banded daggerwing)

Morpho peleides (Blue morpho)

Opsiphanes cassina (Split-banded owl)

Panthiades bathildis (Zebra-striped Hairstreak)

Pareuptychia ocirrhoe (Two-banded satyr)

Phoebis sennae (Cloudless sulphur)


Pseudolycaena marsyas (Cambridge Blue, Giant Hairstreak, or Marsyas

Hairstreak)

Siproaeta stelenes (Malachite)

Urania fulgens (Urania Swallowtail moth)

Urbanus proteus (Long-tailed skipper)

Heliconius melpomene (Little postman)

Sphingidae spec.

Colobura dirce (Dirce beauty)

vlinder onbekend

Trudy Vos


Araceae: Zantedeschia aethiopica

Acanthaceae: Thunbergia spec. Aphelandra lingua-bovis Aphelandra scabra

Amaryllidaceae: Hymenocallis littoralis

Anacardiaceae: Mangifera indica

Apocynaceae: Allamanda catharica Plumeria rubra

Asclepiadaceae: Asclepias curassavia

Asteraceae: Ageratum cnysoïdes Bidens pilosa Baltimora recta

Balsaminaceae: Impatiens walleriana

Begoniaceae: Begonia div. spec.

Bignoniaceae: Tabebuia ochracea Tabebuia rosea Pyrostegia venusta Spathodea campanulata

Burseraseae: Bursera simaruba

Cannaceae: Canna indica Cecropiaceae Cecropia polyphlebia

Convalariaceae: Maianthemum gigas

Costaceae: Costus speciosus

Cyperaceae: Cyperus luzulae Rhynchospora nervosa

Fabaceae- Ceasalpinioïdes: Bauhinia monandra

Fabaceae –Mimosoïdeae: Inga Vera Enterolobium cyclocarpum Fabaceae-Faboïdae Eryhrina fusca Erythrina poeppigiana Gliricidia sepium

Plantenlijst KNNV reis Costa Rica/ Panama van 01-02-2015 tot 15-02- 2015 Geprobeerd is om aan de hand van het boek “A Field Guide tot Plants of Costa Rica”, van Gragiullo, Magnuson en Kimball (2008), zo veel mogelijk gevonden en gefotografeerde planten op naam te brengen. Dit betreft zowel kennelijk wilde soorten, als soorten waarvan bekend is dat ze ingevoerd zijn en veel aangeplant en dikwijls ook verwilderd. Voor een beperkt deel van de vondsten is dit gelukt. Betty van Leeuwen -------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Heliconiaceae: Heliconia wagneriana

Lamiaceae: Salvia carnea

Lecythidaceae: Couroupita guianensis

Lycopodiaceae: Lycopodium clavatum

Malvaceae: Wercklea woodsonii

Maranthaceae: Marantha arundinacea Clathea crotalifera

Melastomataceae: Conostegia spec. Monochaetum amabili

Myrtaceae: Psidium spec. Ficus maxima

Nyctaginaceae: Bougainvillea galbra Bougainvillea spectabilis

Onagraceae: Fuchsia paniculata Fuchsia simplicicaulis Fuchsia fulgens Ludwigia peruviana Ludwigia octovalis

Oxalidaceae: Averrhoa carambola

Passifloraceae: Passiflora vitifolia

Phytolaccaceae: Phytolacca rugosa

Polypodiaceae: Niphidium crassifolium Gleichenia bifida

Pontederiaceae: Eichorniacrassipes

Rubiaceae: Hamelia patens Macrocnemum roseum Faramea spec.

Scrophulariaceae: Castilega arvensis Calceolaria spec.

Solanaceae: Solanum americanum Solanum quitaense Solanum acerifolium Brugmansia candida Solandra nitida Browallia americana Brunfelsia grandiflora

Tiliaceae: Heliocarpus americanus

Verbenaceae: Lantana comara Stachytarpheta fratziï Citharexylum donell-smithií

Zingiberaceae: Hedychium coronarium Etlingera elatior


VOGELS VAN COSTA RICA EN PANAMA februari 2015

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Black bellied Whistling Duck

Crested Guan X

Great headed Chachalaca X

Plain Chachalaca X X

Blue-footed Booby X X

Brown Booby X X

Neotropic Cormorant X

Bronce Caw bird X

Brown Pelican X X X X X X X

Anhinga X X

Magnificent Frigated Bird X X X X X X X X

Wood Stork X X

Little Blue Heron X X X X X X X

Green back Heron X X X X

Rufencen tiger Heron X

Bare-throated tigerheron X

Great Egret X X X X

Great Blue Heron X X X X

Snowy egret X X X

Cattle Egret X X X X X X X

Green Heron X X X X

Tricolored Heron X X X

Roseate Spoonbill

Yellow crown night heron X X

White Ibis X X X

Green Ibis X

Black Vulture X X X X X X X X

Turkey Vulture X X X X

Osprey X X

Black Collared Hawk

Masked Tytira X X X

Hook-Billed Kite X

Swallow-tailed Kite X X


Missippi Kite X

Roadside Hawk X

Broad wing Hawk X

Common Black Hawk X X X

Crested Caracara X X

Yellow-headed Caracara X X X X X X X X X

Laughing Falcon X

Gray-necked Wood-Rail X

Purple Gallinule X X X X

Northern Jacana X

Wattled Jacana X X

Semipalmated Plover X X

Black Necked Stilt X

Southern Lapwing X X X

Whimbrel X X

Willet X X

Spotted Sandpiper X X X X X

Ruddy turnstone X X

Sanderling X

Least Sandpiper X X

Royal Tern X

Laughing Gull X X X

Sandwich Tern X

Rock Pigeon X X

Short-billed Pigeon X X X X X

Band-tailed Pigeon X

Inca Dove X X X X

Ruddy ground Dove X X X X X

White winged Dove X

Common ground-dove X

White-tipped Dove X X

Sulphur-winged Parakeet X

Orange-chinned Parakeet X X X X

Red Lored Parrot X X X X


Scarlet Macaw X X X X X X

Groove-billed Ani X

Smooth-billed Ani X

Greater Ani X

Squirrel Cuckoo X

Striped-thorated Hermit X

Purple-crowned Fairy X

Violet-crowned Woodnymph X

Rufous Tailed Hummingbird X X

Snowy-bellied Hummingbird X

Purple -throated Mountain-gem X

Magenta-Throated Woodstar X

Slaty-tailed trogon X

Resplendent Quetzal X

Rufous Motmot X

Ringed Kingfisher X X

Amazon kingfisher X X

White -necked Puffbird X

Chestnut-mandibled Toucan X

Fiery-billet Aracari X

Keel billed toucan X

Hoffmann’s Woodpecker X X

Red-crowned Woodpecker X X X X X

Acorn Woodpecker X

Lineated Woodpecker X X

Golden-naped woodpecker X X X

Pale Billed Woodpecker X

Long-Tailed Woodcreeper X

Barred Antshrike X

Black-hooded Antshirke X

Chestnut-backed Antbird X

Northern Beardless tyrannulet X


Yellow-Bellied Elaenia X X

Piratic Flycatcher X

Common Tody-Flycatcher X

Sulphur- rumped Flycatcher

Ochre-bellied flycatcher

Scissor Tailed Flycatcher X

Fork-tailed Flycatcher X X

Tufted Fycatcher X

Great Kiskadee X X X X X X

Social Flycatcher X X X

White ring Flycatcher X

Boat Bill flycacher X

Gray Capped Flycatcher X

Tropical kingbird X X X

Western Kingbird X

Masked Tityra X X

Yellow-billed Cotinga X

Green collared Manakin X

Red-capped Manakin X

Vireo ? X

Mangrove Swallow X X X X

Roufous naped Sparrow X

Blue-and-white-Swallow X

Northern Rough-winged swallow X

Barn Swollow X

Rufous-naped wren X

House Wren X X

Wood thrust

Townsend’s Warbler

Clay colar robin X X X X X

Mountain robin X

White-throated Robin X

Tropical Mockingbird X X


Tennessee Warbler X

Yellow warbler X X

Chestnut-sided warbler

Northern Waterthrush X X X

Collard Rerstart X

Rufous-Capped Warbler X X

Bananaquit X

Black-Cheeked Ant-tanager X

Common Bush-Tanager X

White-shouldered Tanager X X

Tawny-Crested Tanager X

Summer Tanager X X

Cherries Tanager X X X X X

Crimson-collared Tanager X X X

Golden Hooded Tanager X X X

Palm Tanager X X X

Blue-gray Tanager X X X X X X X X X

Silver-throated tanager X

Blue dacnis X

Green Honeycreeper X

Reed legged honey creeper X X X X

Variable Seedeater X X

Thick-billed seed-finch

Yellow-faced Grassquit X X

Black-stripped Sparrow X

House Sparrow X

Black-striped Sparrow X

Orange-billed Sparrow

Rufous-collared Sparrow X X X

Buff-throated Saltator X

Streaked-Saltator X

Great Tailed Grackle X X X X X

Baltimore Oriole X X


Yellow tail Cacique X

Montezuma Oropendola X

Chestnut-headed Oropendola X

Crested Oropendola X

Olive-backed Euphonia

Yellow Crown Euphonia X

Thick-billed Euphonia X X

Places

Places Day

Sj- Sierpe de Osa 1

Sierpe-Tent Camp 2

Corcovado 3

Tent Camp-Sierpe 4

Sierpe-Palmar Sur 4

Palmar Sur-Golfito 4

Golfito-Casa Orquideas 5

Golfito- Paso canoas 6

Paso Canoas-Volcan 6

Volcan- Los quetzales 7

Volcan-Santa Fe 8

Santa fe 9

Santa Fe-Macanas 10

Macanas-Anton 10

Anton 11

Anton-Miraflores lock 12

Miraflores-HotelRoma 12

Pipe Line 13

Departure day 14

Documents

Verslag KNNV-reis Costa Rica - Panama 2015