Važniji sveci u pravoslavnom kalendaru -

Julijanski kalendar

2. januar

Sveti Ignjatije Bogonosac

(nazvan tako jer je stalno u srcu i na usnama nosio ime Boga živoga, i zato što ga je, kao malog Isus Hristos držao na rukama)

 

7.januar

Božić - Rođenje Hristovo

Sam Božić je trodnevni praznik, a ako računamo i Badnji dan ( 6. januar ), kojim se završava zimski četrdesetodnevni post, onda je to četvorodnevna svetkovina okrenuta prvenstveno domu i porodici. Božić je praznik cele porodice i zato se očekuje da ona tokom prazničnih dana bude na okupu.

 

8. januar

Sabor Presvete Bogorodice 

9. januar

Sveti prvomučenik i arhiđakon Stefan

( prvi hrišćanin koji je stradao zbog vere u Isusa Hrista )

 

14. januar

Sveti Vasilije Veliki - Arhiepiskop kesarijski

Rođen je u vreme cara Konstantina. Još dok je bio nekršten školovao se u Atini i bio je vrlo obrazovan, petnaest godina je učio filozofiju, retoriku, astrologiju i ostale nauke toga vremena. Postavši čvrsti pobornik

pravoslavlja, luča moralne čistote i verske revnosti, ovaj umni bogoslov se s pravom naziva Veliki. Živeo je samo pedeset godina, ali je bio čvrsti stub Crkve i njen revnosni strojitelj.

19. januar

Bogojavljenje

( krštenje Hrista u reci Jordanu )

20. januar

Sveti Jovan Krstitelj

( prethodnik, srodnik i kum Isusa Hrista )

 

27. januar - Sveti Sava, Arhiepiskop Srpski ( utemeljivač samostalne srpske crkve i prosvetitelj - školska slava ) Rastko Nemanjić, Sveti Sava, sin Stefana Nemanje, velikog župana srpskog, rođen je 1169. godine. Dok je bio sasvim mlad odbegao je u Svetu Goru i zamonašio se. Zajedno sa svojim ocem podigao je manastir Hilandar, a potom i druge manastire, crkve i škole po celoj Srbiji. Sveti Sava umro je u Trnovu na Bogojavljenje 1236. godine. Kralj Vladislav preneo je njegovo telo u manastir Mileševu. Posle 359 godina, silni Sinan-paša spalio je svetiteljeve mošti na Vračaru, ali je svetosavski duh od tada još jače zaživeo u narodu.

 

29. januar

Sveti apostol Petar - Časne verige  

31. januar

Sveti Atanasije Veliki - Arhiepiskop Aleksandrijski

12. februar

Sveta Tri Jerarha 

14. februar

Sveti mučenik Trifun

( zaštinik vina i vinogradarstva )

 

15. februar

Sretenje Gospodnje

( obrezanje Hristovo )

 

16. februar

Sveti Simeon Bogoprimac

( zaštitnik male dece )

 

23. februar

Sveti mučenik Haralampije

2. mart

Sveti velikomučenik Teodor Tiron  

22. mart - Svetih 40 mučenika Sevastijskih - Mladenci ( slavlje venčanih parova u prethodnoj godini ) Ovaj praznik posvećen je uspomeni stradanja svetih četrdeset Mučenika Sevastijskih, koji su za Hristovu veru postradali 320. godine. Svi ovi mučenici behu mladići, pa je naš narod taj dan uzeo kao praznik da mladi

 

supružnici ( mladenci ) u svome domu primaju goste, a gosti im donose poklone i na taj način im pomažu na početku njihovog braka i života u bračnoj zajednici. Mladenci uvek padaju uz post, jer Časni post počinje početkom ili sredinom marta, i zato svaka gozba koja se sprema ovoga dana, mora biti posna, radi zdravlja i napretka dece mladih supružnika.

30. mart

Prepodobni Aleksije - čovek Božji

7. april

Blagovesti 

* zvezdicom su označeni oni praznici koji su različitog datuma svake godine

Pokretni praznici kod pravoslavaca obuhvataju oko dvadesetak praznika koji se nalaze u crkvenom kalendaru pravoslavne crkve. Oni se razlikuju od godine do godine i unose dosta zabune u vezi sa redosledom praznika kod onih koji ne poznaju pravila određivanja kada se slavi koji praznik.

* Lazareva subota - Vrbica - 7 dana pre Velike subote

( vaskrsenje Lazarevo )

 

* Ulazak Gospoda Isusa Hrista u Jerusalim - Cveti

7 dana pred Uskrs ( svečani ulazak Hrista u Jerusalim ) 

* Veliki petak

( osuđenje, stradanje i raspeće Gospoda Isusa Hrista )  

* Vaskrs ( Uskrs ) - Vaskrsenje Gospoda Isusa Hrista

Slavi se prve nedelje posle prolećne ravnodnevice i punog meseca. Datum Vaskrsa određuje se proračunima na osnovu astronomskih podataka, a reper tog proračuna su astronomski podaci meridijana koji prolazi kroz kupolu Hristovog hrama u Jerusalimu. Baš zbog toga može se znatno odstupati od astronomskog punog meseca. U zavisnosti od datuma Uskrsa za tekuću godinu, menjaju se i datumi ostalih uskršnjih praznika. Drugi uslov je da se pravoslavni Uskrs ne može praznovati u isti dan ili pre Pashe.

6. maj

Sveti velikomučenik Georgije - Đurđevdan 

12. maj

Sveti Vasilije Ostroški Čudotvorac 

14. maj

Sveti prorok Jeremija 

21. maj

Sveti Jovan Bogoslov - apostol i jevanđelist

( napisao 4 jevanđelje i otkrovenje )

 

24. maj

Sveti Ćirilo i Metodije

( prosvetitelji slovenskih naroda )

 

* Vaznesenje Gospodnje - Četrdesetnice - Spasovdan

40. dan posle Vaskrsa ( dan kada se Gospod uzneo na nebo )

3. jun

Sveti car Konstantin i carica Jelena

( rimski car koji je hrišćansku veru utvrdio kao priznatu religiju )

 

* Silazak Svetoga Duha na apostole - Pedesetnice - Trojice

( 7 nedelja posle Uskrsa )  

20. jun

Sveti apostoli Vartolomej i Varnava  

28. jun

Sveti velikomučenik car Lazar

7. jul

Rođenje svetog Jovana Preteče i krstitelja - Ivanjdan 

12. jul

Sveti apostoli Petar i Pavle - Petrovdan 

21. jul

Sveti velikomučenik Prokopije 

26. jul

Sabor svetog arhangela Gavrila  

28. jul

Sveti mučenici Kirik i Julita 

30. jul

Sveta velikomučenica Marina - Ognjena Marija

2. avgust

Sveti prorok Ilija 

4. avgust

Sveta Marija Magdalena 

19. avgust

Preobraženje Gospodnje

( dan kada se Gospod pojavio pred apostolima u večnosti )

 

28. avgust

Uspenje Presvete Bogorodice - Velika Gospojina

11. septembar

Usekovanje glave Svetog Jovana Krstitelja  

14. septembar

Prepodobni Simeon Stolpnik - Crkvena Nova godina 

21. septembar

Rođenje Presvete Bogorodice - Mala Gospojina  

22. septembar

Sveti pravedni Joakim i Ana

( otac i mati Bogorodice )

 

27. septembar

Uzdizanje časnog Krsta - Krstovdan

( rimski car koji je hrišćansku veru utvrdio kao priznatu religiju )

12. oktobar

Prepodobni Kirijak Otšelnik - Miholjdan 

14. oktpbar

Pokrov Presvete Bogorodice  

19. oktobar

Sveti apostol Toma - Tomindan 

20. oktobar

Sveti mučenici Sergije i Vakho - Srđevdan 

27. oktobar

Prepodobna mati Paraskeva - Sveta Petka

( rimski car koji je hrišćansku veru utvrdio kao priznatu religiju )

 

31. oktobar

Sveti apostol i jevanđelist Luka

8. novemba

Sveti velikomučenik Dimitrije - Mitrovdan 

11. novembar

Sveti Avramije Zatvornik  

14. novembar

Sveti Kozma i Damjan

( vračevi / lekari - Lekarska slava )

 

16. novembar

Sveti velikomučenik Georgije - Đurđic

( prenos moštiju Sv. Đorđa )

 

21. novembar

Sveti Arhangel Mihailo - Aranđelovdan  

24. novembar

Sveti mučenik Stefan Dečanski - kralj srpski

( sin kralja Milutina i otac cara Dušana )

 

26. novembar

Sveti Jovan Zlatousti

( ustanovio liturgiju koja se i danas praktikuje u pravoslavnim crkvama )

 

27. novembar

Sveti apostol Filip  

29. novembar

Sveti apostol i jevanđelist Matej

( zabeležio rodoslov Isusa Hrista )

4. decembar

Vavedenje Presvete Bogorodice 

9. decembar

Sveti Alimpije Stolpnik 

13. decembar

Sveti apostol Andrej Prvozvani  

19. decembar

Sveti Nikola Arhiepiskop Mirlikijski - Nikoljdan

( zaštitnik mornara i putnika )

Pravoslavni crkveni kalendar diktira ritam života pravoslavne crkve. Svaki dan u godini ima svoje svetitelje, praznike, pravila posta. Postoje dve vrste praznika u pravoslavnom kalendaru : stalni i pokretni ( šetajući ). Stalni praznici se svake godine slave istog dana po pravoslavnom kalendaru, dok se pokretni praznici menjaju svake godine (npr. Vaskrs ). Da bi se neki datum iz pravoslavnog ( julijanskog ) kalendara prebacio u gregorijanski potrebno je dodati 13 dana. U pravoslavlju liturgijska godina počinje 1. septembra.

Pravoslavni verski kalendar je kalendar koji se koristi u pravoslavnim crkvama, a sve do modernog doba se koristio i u državama gde većinu čine pravoslavci. Temelji se na julijanskom kalendaru, a godina započinje 1. septembra (1.9.) . Prvi septembar je 244. dan godine po gregorijanskom kalendaru (245. u prijestupnoj godini), a do kraja godine ima još 121 dan.Osim datumskih i matematičkih razlika postoje i druge razlike sa ostalim crkvenim kalendarima, a to se pre svega ogleda u relativnom određivanju nekih crkvenih događaja, pre svega vaskrsa i poštovanja pravoslavnih svetaca.

Pravoslavni sveci se praznuju svakog dana u godini, gde je svakom svecu dodeljen određeni dan (obično dan smrti, ili stradanja). To je od posebnog značaja za Srpsku pravoslavnu crkvu u kojoj svaka porodica proslavlja svog sveca zaštitnika, onog dana kada se po ovom kalendaru taj svetac i proslavlja. Postoje neznatne razlike u pravoslavnim crkvenim kalendarima različitih pravoslavnih crkava, zavisno od dogovora, koji sveci se u toj crkvi posebno poštuju.

Julijanski kalendar je proistekao iz reforme rimskog kalendara, uveo ga je Julije Cezar 46 pne., na snagu je stupio 45 pne. Izabran je nakon konsultacija sa astronomom Sozigenom Aleksandrijskim, verovatno zamišljen tako da aproksimira trajanje tropske godine, poznate bar od Hiparhovog vremena. Redovna godina kalendara ima 365 dana, podeljene u 12 meseci; svake četvrte godine se dodaje prestupni dan. Tako julijanska godina ima prosečno 365,25 dana.

Julijanski kalendar je u nekim zemljama (naročito pravoslavnim) ostao u upotrebi do 20. veka kao nacionalni kalendar, ali je generalno zamenjen novijom verzijom, tj. gregorijanskim kalendarom. Još uvek ga koriste neke nacionalne pravoslavne crkve (među kojima i srpska), Sveta Gora u Grčkoj i Berberi u Severnoj Africi. One pravoslavne crkve koje više ne koriste julijanski kalendar, nisu prihvatile gregorijanski kalendar, već revidirani julijanski kalendar, po predlogu naučnika Milutina Milankovića.

Julijanski kalendar je bio u opštoj upotrebi u Evropi i Severnoj Africi od vremena Rimskog Carstva do 1582., kada je papa Grgur XIII uveo gregorijanski kalendar. Reforma je bila potrebna zato što je u julijanskom sistemu dodavano previše prestupnih dana u odnosu na astronomske početke godišnjih doba. Prosečno, solsticiji ("suncostaji" — dugo- i kratkodnevice) i ekvinokciji (ravnodnevice) napreduju za oko 11 minuta godišnje u odnosu na julijansku godinu. Ovo je bilo od značaja jer se datum Uskrsa računa u odnosu na prolećnu ravnodnevicu. Dok su Hiparh i verovatno Sozigen bili svesni da je godina nešto kraća od 365,25 dana, mada ne i za koliko, očigledno se u vreme julijanske reforme nije smatralo da je to značajno. Međutim, greška se vremenom akumulirala i to brzinom od jednog dana svakih oko 128 godina. Do 1582., odstupanje je iznosilo desetak dana u odnosu na ono što je trebalo da bude 325., u vreme Nikejskog sabora. Poređenja radi, te godine je prolećna ravnodnevica bila 11. marta umesto idealnog 21. marta.

Većina katoličkih zemalja je ubrzo prihvatila gregorijanski kalendar (npr. Španija, Portugal, Poljska, većina Italije). Protestantske zemlje su to učinile kasnije, a pravoslavne još kasnije. U Britanskoj imperiji (uključujući Američke kolonije), posle srede 2. septembra 1752., došao je četvrtak 14. septembar. Švedska je tokom 12 godina od 1700. koristila modifikovani julijanski kalendar, gregorijanski kalendar je prihvatila 1753. U Rusiji je julijanski kalendar korišćen do 1918. (mada je iz gregorijanskog kalendara 1700. preuzet 1. januar kao početak godine, umesto 1. septembra), malo iza revolucije. U kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, kalendar je izjednačen 1919. U Grčkoj je do promene došlo tek 1923. Za sve to vreme se uvećavala razlika između gregorijanskog i julijanskog kalendara; od početnih 10 dana, 1700. se uvećala na 11, od 1800. na 12 i od 1900. na 13, koliko će ostati do 2100.

Mada su sve pravoslavne države (uglavnom u istočnoj i jugoistočnoj Evropi) usvojile gregorijanski kalendar do 1927., njihove nacionalne crkve su postupale nejednako. Tokom sinoda u Carigradu, maja 1923., naučnik Milutin Milanković je ispred srpske delegacije predložio revidirani julijanski kalendar, čiji bi solarni deo bio identičan gregorijanskom do 2800. a lunarni deo je podrazumevao računanje Uskrsa astronomskim putem, u odnosu na jerusalimske koordinate. Nijedna crkva nije prihvatila lunarni deo (Finska pravoslavna crkva koristi gregorijanski Uskrs).