Nc i vit ta

(Trch Bnh Ng i co ( Nguyn Tri)

I. V tc gi v tc phm

1. Tc gi

Nguyn Tri (1380-1442), hiu l c Trai, con ca Nguyn Phi Khanh, qu gc x Chi Ngi, huyn Ch Linh, Hi Dng, sau di n lng Nh Kh, huyn Thng Tn, tnh H Ty. ng tham gia khi ngha Lam Sn vi vai tr rt ln bn cnh L Li. Nguyn Tri tr thnh nhn vt lch s li lc, him c. ng c UNE SCO cng nhn l danh nhn vn ho th gii.

Nguyn Tri li mt s nghip vn chng s, phong ph, trong c Bnh Ng i co, c Trai thi tp, Quc m thi tp, Qun trung t mnh tp,...

2. Hon cnh ra i ca bi Co

u nm 1428, sau khi qun ta i thng (tiu dit v lm tan r 15 vn vin binh ca gic, buc Vng Thng phi rt qun v nc), Nguyn Tri tha lnh vua L Thi T (L Li) son tho Bnh Ng i co b co vi ton dn v s kin c ngha trng i ny.

3. Th loiCo l mt th loi vn bn hnh chnh ca nh nc qun ch, thng c dng cho cc pht ngn chnh thc, h trng ca vua cha hoc th lnh, nhm tng kt mt cng vic, trnh by mt ch trng x hi chnh tr cho dn chng bit. Co c Trung Quc t thi Tam i.

Co c th c vit bng vn xui, nhng thng l c vit bng bin vn. c bit n nhiu nht trong th loi ny vn hc ch Hn ca Vit Nam l Bnh Ng i co (1428) do Nguyn Tri son, nhn danh vua L Thi T tuyn co vi thin h v thng li ca cuc khng chin chng qun Minh, c vit theo th vn t lc". (Theo T in vn hc Vit Nam t ngun gc n ht th k XIX, NXB i hc Quc gia H Ni, 2001).

4. on trch

Vn bn ny rt t phn m u bi Bnh Ng i co(1) ni ting, Nguyn Tri vit tng kt mi nm khng chin chng qun Minh xm lc.

on trch th hin mt trong nhng ni dung c bn nht ca tc phm, l lng t ho dn tc, thc c lp t ch pht trin n nh cao.

II. Kin thc c bn

1. Vn bn Nc i Vit ta l phn m u ca bi co. Tuy ngn gn nhng on ny nu ln nhng tin c bn, lm ni bt nhng quan im tch cc, c ngha then cht i vi ni dung ca ton bi. Nhng tin l chn l v nhn ngha v chn l v s tn ti c lp c ch quyn ca dn tc i Vit.

2. Ct li t tng nhn ngha ca Nguyn Tri l yn dn, tr bo. Yn dn l lm cho dn c hng thi bnh, hnh phc. M mun yn dn th trc ht phi dit tr bn tn bo.

Ngi dn m tc gi ni n y l nhng ngi dn i Vit ang phi chu bao au kh di ch thng tr ca gic Minh. Nh vy khi nim nhn ngha ca Nguyn Tri gn lin vi lng yu nc, gn lin vi quc gia, dn tc.

Nhng k bo ngc m tc gi ni n y khng phi ai khc, chnh l bn gic Minh.

3. khng nh ch quyn c lp ca dn tc, Nguyn Tri da vo cc yu t nh: nn vn hin lu i, cng vc lnh th, phong tc tp qun, lch s ring, ch ring. Vi nhng yu t cn bn ny, tc gi a ra mt khi nim kh hon chnh v quc gia, dn tc.

So vi thc v quc gia dn tc trong bi th Sng ni nc Nam, th Nguyn Tri, ta thy n va c s k tha li va c s pht huy v hon thin. thc v nn c lp ca dn tc th hin trong bi Sng ni nc Nam c xc nh hai phng din: lnh th v ch quyn; cn trong bi Nc i Vit ta, thc dn tc pht trin cao, su sc v ton din. Ngoi lnh th v ch quyn, thc v c lp dn tc cn c m rng, b sung thnh cc yu t mi: l nn vn hin lu i, l phong tc tp qun ring, truyn thng lch s anh hng. C th ni, thc dn tc n th k XV pht trin su sc, ton din hn nhiu so vi th k X.

4. Nhng nt c sc v ngh thut trong on trch:

- Tc gi s dng nhiu lp t ng din t tnh cht hin nhin, vn c lu i ca nc i Vit ta. Cc t nh: t trc, vn xng, lu, chia, cng khc,- Bin php so snh kt hp vi lit k cng to cho on vn hiu qu cao trong lp lun (tc gi t nc ta ngang hng vi Trung Hoa v nhiu phng din nh: trnh chnh tr, vn ho,).

- Nhng cu vn bin ngu chy song song lin tip vi nhau cng gip cho ni dung ngh tht v chn l m tc gi mun khng nh chc chn v r rng hn.

5*. Sc thuyt phc ca vn chnh lun Nguyn Tri l ch kt hp cht ch gia l l v thc tin. Qu ng nh vy! Ngi anh hng Nguyn Tri t tin khng nh truyn thng vn hin lu i ca nc Vit ta. V qu thc chng ta rt t ho bi trn thc t:

Ni sng b ci chia

Phong tc Bc Nam cng khc

Nhn dn ta c ch quyn, c thun phong m tc ring lm nn hai phng Bc - Nam khc bit. Ta c nn c lp vng vng c xy bng nhng trang s v vang. Hng c cng Hn, ng, Tng, Nguyn phng Bc l cc triu Triu, inh, L, Trn phng Nam. Hn th na, bao i nay :

Tuy mnh yu tng lc khc nhau

Song ho kit i no cng c

So vi Nam quc sn h, khi nim quc gia dn tc ca Nguyn Tri hon thin hn nhiu. Vy l sc mnh ca nhn ngha, mt khi nim chung chung tru tng c ngi anh hng dn tc lm cho sinh ng bng chnh thc tin lch s oai hng ca dn tc.

6*. Trnh t lp lun ca on trch c th c m hnh ho nh sau:

Nguyn l nhn ngha

Yu dnTr bo

Chn l v s tn ti c lp c ch quyn ca dn tc

Sc mnh ca nhn ngha, ca c lp dn tc

Tc cnh pc b

(H Ch Minh)

I. V tc phm

1. Hon cnh sng tc

Sau ba mi nm hot ng cch mng nc ngoi, thng 2-1941 Bc H tr v T quc, trc tip lnh o phong tro cch mng trong nc. Khi , Ngi sng v lm vic trong mt iu kin ht sc gian kh: trong hang Pc B - mt hang ni nh thuc huyn H Qung, tnh Cao Bng; vi nhng sinh hot hng ngy rt m bc. Bi th Tc cnh Pc B l mt trong nhng tc phm Ngi sng tc trong thi gian ny.

2. Th loi

Bi th c vit theo th tht ngn t tuyt ng lut. Th th ny ch c mt kh gm bn cu (t tuyt), mi cu by ch (tht ngn) rt ni ting Trung Quc, c du nhp v tr thnh mt trong nhng th th ph bin ca vn hc trung i Vit Nam.

II. Kin thc c bn

1. Bi th c lm theo th tht ngn t tuyt. C th k tn mt s bi th cng th th vi bi ny hc nh: Sng ni nc Nam, Bui chiu ng ph Thin Trng trng ra, Xa ngm thc ni L, Cnh khuya, Rm thng ring,2. Ging iu chung ca bi th l ging sng khoi, t nhin, hm hnh pha cht vui a. iu cho thy, d sng trong gian kh nhng tm trng ca Bc vn rt lc quan, hn th, Bc cn cm thy vui thch v thoi mi vi cuc sng ni rng ni hoang vu. Lm cch mng v c sng ho hp vi thin nhin l mt nim vui ln ca nh cch mng, nh th H Ch MinhNhng nm thng sng v lm vic Pc B, thc t Bc phi tri qua rt nhiu nhng kh khn. Th nhng nhng gian kh y, nhng cho b, rau mng, bn chng chnh,khng lm m i c nim tin v nim vui v thi c ca cuc gii phng ang ti gn. C c nim tin y th nhng gian kh nh nhoi trong sinh hot c nhn kia c ngha l g, thm ch, tt c u tr nn sang trng c. Bi th cho thy c nhn cch cao khit ca H Ch Minh, cho thy s hi sinh thm lng ca ngi cho t nc.

3*. Nguyn Tri tng ca ngi th lm tuyn (nim vui th c sng vi rng, sui) trong bi Cn sn ca. Trong bi th ny, H Ch Minh cng cho thy nim vui th . Th nhng th lm tuyn ca Nguyn Tri, y l ci th lm tuyn ca ngi n s bt lc trc thc t x hi mun lnh c v trong, t tm n cuc sng an bn lc o. H Ch Minh, ci th lm tuyn vn gn vi con ngi hnh ng, con ngi chin s. Nhn vt tr tnh trong bi th tuy c dng v ca mt n s nhng thc t li l mt ngi chin s ang tn tm, tn lc v t do c lp ca non sng (Bn chng chnh dch s ng).

III. rn luyn k nng

Bi th din t nhng hot ng hng ngy ca Bc thi k hot ng Pc B - Cao Bng. Qua bi th, Bc th hin tnh yu thin nhin su sc, tinh thn cch mng trit qua ging iu lc quan xen ln nt ci hm hnh. Cho nn, c bi th bng ging iu nh nhng, trnh ln gn, nhn mnh t ng mt cch khng cn thit. Ch c ng nhp 4/3, ring cu 2 c th tch thnh nhp 2/2/3.khi con tu h

(T Hu)

I. V tc gi v tc phm

1. Tc gi

Nh th T Hu (1920 - 2002), tn khai sinh l Nguyn Kim Thnh, qu gc lng Ph Lai, nay thuc x Qung Th, huyn Qung in, tnh Tha Thin ( Hu.

Sinh ra trong mt gia nh nh nho ngho, t su, by tui T Hu hc v tp lm th. Gic ng cch mng trong thi k Mt trn Dn ch v tr thnh ngi lnh o on Thanh nin Dn ch Hu. Nhng bi th u tin c sng tc t nhng nm 1937 - 1938. Thng 4 - 1939, b thc dn Php bt, giam gi cc nh lao min Trung v Ty nguyn. Thng 3-1942, vt ngc c Lay, tip tc hot ng cch mng, tham gia lnh o Tng khi ngha thng 8-1945 Hu. Sau Cch mng, T Hu m nhim nhiu chc v quan trng trong ng v chnh quyn (tng l U vin B Chnh tr, B th Ban Chp hnh Trung ng ng, Ph Ch tch Hi ng B trng).

Tc phm xut bn: T y (th, 1946); Vit Bc (th, 1954); Gi lng (th, 1961); Ra trn (th, 1971); Mu v hoa (th, 1977); Mt ting n (th, 1992); Xy dng mt nn vn ngh ln xng ng vi nhn dn ta, thi i ta (tiu lun, 1973); Cuc sng cch mng v vn hc ngh thut (tiu lun, 1981).

Nh th c nhn: - Gii nht Gii thng vn hc Hi Nh vn Vit Nam 1954 - 1955 (tp th Vit Bc); Gii thng vn hc ASEAN (1996); Gii thng H Ch Minh v vn hc, ngh thut (nm 1996).

2. Tc phm

Khi con tu h c T Hu vit khi ng ang b ch giam trong nh lao Tha Ph (Hu).

Th vit trong t c nhiu loi, th hin nhiu tm trng khc nhau. C khi nh th din t ni kh cc ca ngi t:

Bn thng cm khng no

Bn thng m thiu ng

Bn thng o khng thay

Bn thng khng git gi

(Nht k trong t - H Ch Minh)

Cng c khi nh th vt ln trn cnh ng t y ch ng n vi thin nhin, rn luyn ch.

Nhng ph bin nht l nhng cu th din t ni kh tinh thn ca ngi chin s cch mng. Cng khao kht c hot ng, c cng hin, ngi t cng cm thy bc bi, ut c khi b giam hm gia bn bc tng ngt ngt, chng kin thi gian ng ng c chm chm tri qua trong khi bn ngoi, phong tro cch mng ang si sc.

II. Kin thc c bn

1. Nhan ca bi ch l mt cm t ch thi gian (vn cha y ). Nhan ca bi th l mt n va ch mt thi im bng ln ca thin nhin, to vt, va ch s kht khao hot ng ca con ngi.

C th tm tt ni dung bi th nh sau: Khi con tu h gi by (cng l khi ma h ang n), ngi t cch mng cng thy ngt ngt, c n trong phng giam cht hp, cng kht khao c sng cuc sng t do bay bng ngoi kia.

S d, ting tu h ku li c tc ng mnh n tm hn ca nh th bi, n l tn hu bo nhng ngy h rc r n gn. N cng l biu tng ca s bay nhy t do.

2. Trong bi Tm t trong t, T Hu tng vit:

ngoi kia vui sng bit bao nhiu!

" ngoi kia" l khng gian t do, ni ngi t c ho mnh trong "ting i ln no nc", ting lc nga "rng chn bn ging lnh", nh vy gi, nh thc gic ngi chin s xung trn. Trong bi Khi con tu h, t th li c sng to theo mt hng khc, c phn kn o hn. Mi c bi th chng ta khng bit ngi th ang trong t:

Khi con tu h gi by

La chim ng chn, tri cy ngt dn.

Khng phi ting chim n c m l ting chim "gi by", ting chim bo tin vui. Nghe chim tu h gi nhau bit rng "la chim ang chn, tri cy ngt dn". Nhng khng phi ch c th. Ting chim gi ln mt th gii trn ngp m thanh, mu sc, hnh nh:

Vn rm dy ting ve ngn

Bp ry vng ht y sn nng o

Tri xanh cng rng cng cao

i con diu so ln nho tng khng...

l nhng sc mu, m thanh ca cuc sng hng ngy. Mu vng ca ng, mu hng ca nng ni bt trn ci nn xanh ca t tri, quyn vi ting ve ngn v cn c im xuyt thm bng hnh nh "i con diu so ln nho tng khng". Khng gian trn tr nha sng, ang vn ng, sinh si ny n tng ngy.

c k li nhng cu th, ta bng pht hin thm nhiu iu k l khc na. Cc s vic khng c miu t trong trng thi bnh thng, chng c t m, c y ln mc cao nht c th. Khng phi "ht bp vng" m l "bp ry vng ht" nng l "nng o" mu sc lng ly nht, tri xanh th "cng rng cng cao" tm mt c c m rng ra thm mi. Ting ve khng ch "ngn" m cn "dy" ln, hai tnh t miu t m thanh kt hp vi nhau khin cho ting ve rn r khc thng. Chng nh ho iu vi nhng m thanh v hnh nh , cch diu so cng khng chu "lng l" hay "vi vu" m "ln nho tng khng" Cnh diu nh cng n nc, vui ly trong khng gian lng ly mu sc v rn r m thanh .

S d c hin tng l bi tc gi khng trc tip quan st v miu t cnh vt. Nh th ang b giam trong t. Nhng bc tng kn mt vy xung quanh lm sao cho php nh th nhn ngm hay lng nghe... Tt c u c ti hin t tr tng tng, tr nh v hn th na l tnh yu, lng kht khao mnh lit c tho ci s lng. Trong cnh t y, mu ng la hay mu nng, mu ca tri xanh bng tr nn qu gi v ngn, bi th nn nhng mu sc, m thanh ht sc bnh thng bng tr nn lung linh, huyn o, rc r hn ln. on th ny th hin tnh yu su sc ca nh th i vi cuc sng, i vi qu hng.

3. Mng tng cng ti p bao nhiu th hin thc li cng cay ng, nghit ng by nhiu.

Ta nghe h dy bn lng

M chn mun p tan phng, h i!

Ngt lm sao, cht ut thi

Con chim tu h ngoi tri c ku!

Tng nh s lin kt gia hai on th ny khng tht cht ch v t th khng lin tc. Khi hng ra bn ngoi, nh th t cnh nhng khi hng vo trong li t tm trng. K thc y chnh l s lin kt v cng kho lo v tinh t. Mi dy lin kt y chnh l ting chim tu h. Ting chim gi by tha thit gi m mt th gii bao la v v cng sinh ng. Nhng th gii cng rng ri, rc r bao nhiu th li cng khin cho ngi t ( b tch bit khi th gii y) cm thy ngt ngt v khao kht by nhiu.

Ting chim tu h u v cui ca bi th tuy u biu trng cho ting gi tha thit ca t do, ca cuc sng ngoi kia y quyn r i vi ngi t nhng tm trng ca ngi t khi nghe ting tu h li rt khc nhau. cu th u, ting tu h gi hnh nh cuc sng y hng sc, t gi ra ci kht khao v cuc sng t do. Th nhng, n cu kt, ting chim y li khin cho ngi t c cm gic bc bi, au kh v cha th thot ra khi cnh t y.

4. Bi th hay nhng hnh nh th gn gi, gin d m giu sc gi cm, ngh thut s dng th th lc bt uyn chuyn, t nhin v c nhng cm xc thit tha, su lng, th hin c ngun sng sc si ca ngi cng sn.

iII. rn luyn k nng

Cc bi th vit v nh t ca T Hu lun lun c s i lp su sc gia hai th gii: mt th gii ca t do rn r ting chim ca, sui chy, rn r ting kn xung trn i lp vi th gii cht hp, ngt ngt ca nh t. S i lp cng ln th kht vng t do cng c biu hin mnh lit.

Bi th c hai on th th hin hai hon cnh, tm trng i lp, do khi c cn ch ging iu rn r, ti vui 6 cu th u v ging iu cm ut, nghn ngo 4 cu th cn li.

(1) Bnh Ng i co do Nguyn Tri tha lnh L Thi T (L Li) son tho l bi co c ngha trng i ca mt bn tuyn ngn c lp, c cng b ngy 17 thng Chp nm inh Mi (tc u nm 1428), sau khi qun ta i thng, dit v lm tan r 15 vn vin binh ca gic, buc Vng Thng phi ging ho, chp nhn rt qun v nc. Bi co ny c vit theo li vn bin ngu, c vn dng th t lc (tng cp cu, mi cu mi ch ngt theo nhp 4/6), kt cu cng gm bn phn nh th co ni chung:

( Lun chnh ngha (t "Tng nghe: ..." n "Chng c cn ghi");

( T co ti c ca gic (t "Va ri ..." n Ai bo thn dn chu c";

( Qu trnh khng chin v thng li (t "Ta y" n "cha thy xa nay";

( Li tuyn b ho bnh (t "X tc t y vng bn ..." n "Ai ny u hay".

Nh vy, on trch Nc i Vit ta trong sch gio khoa thuc phn u ca bi Bnh Ng i co.