2 4

Pushime tëkëndshmekudo që të shkoni!

Botim shkencorTë rinjtë nga Ballkani nuk janë më problematik se të tjerët

Valon IslamiKa diskriminim, por ne mund të mbrohemi, duke u organizuar

Nr. 5 | Juni 2007 | albanischErscheint als Beilage zur Zeitung «work» | Redaktion T +41 31 350 21 11, F +41 31 350 22 11 | redaktion@unia.ch | www.unia.ch

3Skelet e rrezikshmeMë të çmueshme janë shëndeti dhe jeta –Andaj Kujdes!

Euromarshi kundër takimit të grupit G8

Për të drejtat tona

Fjalët e tyre, edhe pse tingëllojnë mirë,mbesin retorikë boshe sepse zgjidhjete problemeve kyçe nuk janë prioritet.Në të vërtetë, ata pas dyerve të mby-llura ndajnë sferat e tyre të interesit.Këtë më së miri e ilustrojnë zhvillimetaktuale shoqërore, ekonomike dhepolitike. Fakt është se vazhdimësia eçrregullimit të kontratave të punës nëformë të orareve fleksibile të punës,punës së përkohshme (temporere)dhe punës sipas nevojës dhe pas thirr-jes, shkaktojnë pasiguri. Pasiguria emadhe te punëmarrësit të cilët bren-gosen- me të drejtë- për të ardhmen eështë e arsyeshme dhe reale. Kjo katë bëj edhe me zhvillimet aktuale nësferën e zhvillimeve ekonomike, politi-ke dhe shoqërore ku vërehet tenden-ca e bartjes së rreziqeve të ndërmarr-jes prej punëdhënësve në punë-marrës. Kjo shihet më së miri në fak-tin se kushtet e punës janë të pasigurta

dhe pagat janë shumë të ulëta, kursenga ana e ndërmarrjeve fitimet kurrënuk kanë qenë më të mëdha se sot.

Privatizimi i shërbimeveqendrore publikeNga ana tjetër brengos edhe privatizi-mi i shtuar i ndërmarrjeve dhe shërbi-meve publike si trafiku publik, shën-detësia, telekomunikimi etj, të cilat, sa-po të privatizohen, ngritin çmimet përshërbimet e tyre dhe kështu e kufi-zojnë mundësinë e njerëzve me pagatë ulëta për të përfituar nga këto shër-bime vitale. Interesat e tregut të punëskufizojnë edhe të drejtën themelorepër të lëvizur të lirë dhe migruar. Këtëpengesë e mundëson politika, e cilaështë plotësisht në shërbim të ekono-misë. Grupet përparimtare dhe shoqë-ria civile këto zhvillime i shohin sikërcënuese dhe nga ana e tyre orga-nizojnë rezistencën ndaj fuqisë së kon-centruar dhe ndikimit nga një grup ivogël i vendeve si dhe ndaj një politikee cila është vetëm në shërbim të inte-resave ekonomike dhe jo atyre huma-ne.

Punëdhënësit e ndërtimta-risë kanë njoftuar për prish-jen e Kontratës Nacionale tëPunës për sektorin kryesor tëndërtimtarisë për në fund tëmuajit shtator 2007. Me këtërrezikohen të arriturat e punë-torëve të 60 viteve të fundit.Unia dhe ndërtimtarët do tëmbrohen!

Për arsye se, në bisedime, sindikatatjanë mbrojtur kundër futjes në fuqi të80 minus orëve shtesë dhe me këtërritjes së orëve fleksibile në 180 orë,patronët e ndërtimtarisë e prishinKontratën Nacionale LMV/CN. Kyhap i pakuptimtë i punëdhënësvevjen në momentin më të keq. Prej 1qershorit janë hequr kontingjentetpër 15 vendet e BE-së, si rrjedhë emarrëveshjes për qarkullimin e lirë tëpersonave mes BE-së dhe Zvicrës. Pa-sojat e këtij vendimi janë drastike: pakontratë të vlefshme dhe të obli-gueshme të punës, të cilat rregullojnëpagat minimale, do t’i hapen dyertpresionit ndaj pagave dhe përkeqësi-mit të kushteve të punës. Presioni nëpagë dhe në pushtetet e punës ka qenëvështirë të kontrollohet me kontratëtë vlefshme, kurse pa të ai do të jetë ipamundur. Me prishjen e kontratës,punëdhënësit e ndërtimtarisë tre-gojnë fytyrën e tyre të vërtetë: Ataduan ta kthejnë rrotën e historisë për60 vite mbrapa.

Sindikata Unia, në një letër dërguaranëtarëve informon mbi gjendjen ekrijuar dhe pasojat e pas prishjes sëkontratës: Në letër mes tjerash thuhet:«Paga jote, orari i rregulluar i punës,paga e trembëdhjetë, shtesat në pagadhe rregulloret tjera të kushteve tëpunës në ndërtimtari janë në rrezik».Dhe pyet: «A duhet t’i lejojmë të na imarrin prapë të gjitha këto?» Paralajmërimi i Shoqatës zvicerane tëpatronëve të ndërtimtarisë, se kushtete punësimit do të vlejnë edhe më tut-je, edhe me Kontratë të prishur ështëshaka e pakripë, sidomos kur merretparasysh,se ata kontratën e prishënpër të mos iu përmbajtur kushteve tëparapara me Kontratën e vitit të ka-

luar. Hapja dhe çrregullimi në tënjëjtën kohë i tregut të punës në njëdegë me rëndësi ekonomike siç ështëNdërtimtarie, ka pasoja të paparapa-ra për punëtorët, ndërmarrësit dheekonominë në përgjithësi. Vendimi ipunëdhënësve e rrezikon paqen so-ciale në Zvicër. Andaj, Unia dhe Synakërkojnë prej punëdhënësve të trego-hen të arsyeshëm dhe të tërheqin ven-dimin për prishjen e Kontratës Na-cionale.

Çka parasheh ligji Çka rregullon KPP-ja

– Pagat minimale

– Pagën e 13-të

– Kompensimin e shtrenjtimit

– Shtesat për punë me ndërrime

Mbrojtje prej largimit nga puna në rast Mbrojtje më e mirë prej largimeve sëmundje, fatkeqësie, shërbim nga puna dhe mundësinë e dhëniesushtarak dhe shtatzëni/amësi së vërejtjeve

Kufizim i vazhdimësisë së pagës Sigurimi i pagave ditore deri në 720 ditë

Orari i punës prej 45 deri 50 orë në javë Orari i punës deri në 40 orë në javë

4 javë pushim Deri në 6 javë pushim

Ditë të lira festive Ditë të lira dhe të paguara festive

Përfaqësimi i personelit me të drejta Të drejtat e bashkëveprimit dheminimale të bashkëveprimit komisionet e paritetit

– Pushim për formim profesional

– Fondi i solidaritetit

Prishet Kontrata Nacionale për degën kryesore të ndërtimtarisë

Papërgjegjësia epunëdhënësve

Shkatërrim i të arriturave.

Në Heiligendamm afër Rostokut (Gjermani) do të takohentë vetëquajturit përfaqësues të 7 vendeve industriale plusRusia (G8), të cilët prej 6-8 qershor bisedojnë për «të mirëne botës» dhe do të dalin të «brengosur» me varfërinë nëAfrikë dhe ngrohjen e klimës.

Rreth 80 delegatët, pjesë-marrës në Konferencën e mi-grantëve të sindikatës Uniajanë të brengosur me faktinse, Shoqata e punëdhënësveka bërë të ditur prishjen eKontratës Nacionale për sek-torin kryesor të ndërtimta-risë. Me këtë ata rrezikojnëkontratat bilaterale.

Qarkullimi i lirë i personave mesZvicrës dhe vendeve të BE-së, së bash-ku me masat mbrojtëse, paraqet njëpërparim të madh për migrantët. De-legatët në Konferencën e Migracionitjanë të hidhëruar me faktin, se Sho-qata e punëdhënësve maj ka bërë tëditur prishjen e Kontratës Nacionale

për sektorin kryesor të ndërtimtarisë.Faktikisht, pas 1 tetorit nuk do të ek-zistojnë më pagat minimale të obli-gueshme dhe me këtë do të rritet nëmënyrë masive rreziku i dumpingutsocial dhe presionit në paga. Bren-gosëse janë edhe pasojat e mundsh-me: për shkak të mungesës së mbrojt-jes kundër presionit në paga, votuesitnuk do të votojnë për vazhdimin eQarkullimit të lirë dhe shtohet rrezi-ku i rritjes së armiqësisë ndaj punë-torëve të huajve, sepse ata gabimishtmund të shihen si shkaktarë të pre-sionit në paga.

Keqpërdorim i natyralizimitDebati në parlament ka treguar edhenjë herë: kur është fjala te natyralizi-

mi, partitë e djathta janë në rrugë tëgabueshme. Me arsyetim, se shtetësiajepet «falas», ata mundohen t’i luf-tojnë procedurat e arsyeshme dhe tërregulluara të natyralizimit. Delegatëte Unia-s tërheqin vërejtjen, se kjonismë e SVP/UDC është mashtrimdhe shkakton pasiguri, padrejtësi dheshton armiqësinë ndaj të huajve.Dhënia e shtetësisë duhet bazuar nëprocedura të obligueshme dhe nukguxon të jetë «lojë politike». Mi-grantët kanë dhënë kontribut tëmadh, andaj meritojnë trajtim ko-rrekt. Konferenca kritikon edhe dalli-met e dukshme në taksa të natyralizi-mit në mes kantoneve. Kundër kësajsituate të pa arsyetueshme Unia pla-nifikon aksione.

Komisioni i migracionit i BashkimitSindikal të Zvicrës, në mars, e ka dër-guar një letër të hapur në adresë të De-partamentit për Ekonomi, në të cilënkërkohet përmirësimi i gjendjes përmijëra të rinj pa letra. Ata nuk kanëperspektivë shkollimi, edhe pse disaprej tyre janë lindur në Zvicër. Sindi-katat ende janë duke pritur përgjigjen

prej Ministres Lojthard. Delegatët kërkojnë rregullimin e qëndrimit përnjerëz pa letra, dhe atë pra hyrjes nëfuqi të Ligjit mbi të huajt dhe atij mbiPunën në të zezë. Kjo do t’i përgjigjejpraktikave të disa vendeve evropiane,të cilat para futjes në fuqi të ligjeve,kanë rregulluar qëndrimin e njerëzvepa letra.

Migrantët kërkojnë siguri ligjore në vend të paragjykimeve të SVP/UDC

Zgjidhje e jo paragjykime

Punimet intensive në Konferencën e Migracionit.

Sukses i sindikatës Unia në NatersNdërmarrja Rhodanus, në Naters de-ri tash ka paguar paga bruto deri në2000 franga për një vend pune. Falëangazhimit sindikal kjo politikë e pa-gave të ulëta do të merr fund së shpejti.Në një raund bisedimesh më 21 maj,Sindikatat Unia dhe Syna kanë arriturnjë marrëveshje me shefin e ndër-marrjes Rhodanus, Daniel Sieber dheme Shoqatën e punëdhënësve të prod-himtarëve të orëve për pjesën gjer-mano folëse. Mbi përmbajtjen e marrë-veshjes nuk është deklaruar asgjë, pa-si që partnerët në bisedime janë marrëvesh që marrëveshja të mos bëhet pu-blike para ratifikimit. Mirëpo, ne mundtë nisemi nga ajo, se marrëveshja pa-rasheh ngritjen e shkallëzuar të paga-ve në 3000 frang, siç është paraparënë skicën për bisedime. 3000 frangajanë paga minimale, e cila tolerohetprej sindikatave.

JO Reformës II tatimore të ndërmarrjeve Dhurata tatimore për të pasurit. E pa-drejtë! Çdo nëpunës dhe muratorë pa-guan tatime në pagë, dhe atë deri në«rapin» e fundit. Por, në të ardhurat dhefitimet nga pakot aksionare duhet tëpaguhen tatime vetëm për 60 përqind të fitimit e jo 100 për qind, sikur-se te punëtori me pagë. 4000 perso-na, të cilët ashtu-ashtu realizojnë fiti-me të majme, marrin kështu edhe njëdhuratë të padrejtë në formë të lirimitnga tatimi për 40 për qind të fitimit. Jo sociale!Aksionarët e dëmtojnë ed-he Sigurimin e pleqërisë dhe për tëmbetur AHV/AVS. Në vend të pagave,ata do të paguhen me dividendë të li-ruara nga obligimi i pagimit të kontri-buteve në AHV/AVS. Sigurimi AHV/AVS, kantonet, komunat dhe vetë kon-federata humbin rreth 2 miliard frang.Kjo do të ketë pasojë kursimet p.sh. nëinvestime në shkollim, çerdhe të fë-mijëve, transporti publik dhe ndërtimidhe infrastruktura publike. Skandaloze! Ligji i ri lëndon edhekushtetutën e vendit: një pjesë e vogëli fituesve të mëdhenj përfiton dhe kur-sehet nga tatimet, e dëmin e paguajnëshumica e punonjësve me pagë.

Nuk duam „perëndimin eegër“ në ndërtimtari!Unia e regjionit të Bazelit ia dorëzon njëletër proteste Ministrit federal Moric Lo-jenberger. Ajo kritikon prishjen e Kon-tratës Nacionale për sektorin kryesorëtë ndërtimtarisë nga ana e punëd-hënësve. Unia e sheh të rrezikuar pa-qen sociale në Zvicër me pasoja të pa-parashikueshme. Bazeli ka festuar hapjen e rrugës sëquajtur tangjenti verior. Në këtë rrugëkanë bërë punë të rëndë mbi 15 vitenjë numër i madh i punëtorëve. Papunën e tyre nuk do të ishte realizuarkjo vepër gjigante. Mirëpo ata nuk is-hin të disponuar për festë: Prishja eKontratës Nacionale për ndërtimtari ibrengosë, sepse hapen mundësitë epresionit në pagë me pasoja të papa-ra në ndërtimtari dhe shoqëri. Aktivistët ia kanë dorëzuar Ministrit Lo-jenberger një Yll të sherifit dhe një letërtë hapur. Ne letër potencohet rëndësiae KPP-së si element qendrorë i masa-ve mbrojtëse në lidhje me kontratat bi-laterale me BE-në. Nëse vjen te pre-sioni në paga, për shkak të prishjes sëKPP-së, atëherë kjo ka pasoja të pa-parashikueshme për kontratat bilate-rale. Punëdhënësit duhet të tregohentë arsyeshëm dhe t’i kthehen partne-ritetit social. Përndryshe ata rrezikojnëpaqen sociale në Zvicër!

horizonte Nr. 5 | Juni 2007 | albanisch 2

News

Rreth 100 delegat të degëvetë ndryshme industriale, nëtubimin e tyre vjetor, kanëdiskutuar në Bernë mbi si-tuatën aktuale dhe strateg-jinë sindikale për sektorin eprodhimit industrial nëZvicër.

Reagime të ashpra kanë ardhur prejanëtarëve bazë sidomos për shkak tësjelljeve të fondeve financiare ndër-kombëtare, të cilat me anë të spekuli-meve në bursë, kanë siguruar ndikimnë ndërmarrjet e këtushme Indus-triale. «Nëse nuk i ndalojmë këta peshkaqenfinanciar, atëherë do të përballemi meshkatërrimin e dhjetëra mija vende-ve të punës», kështu mund të përsh-kruhet mendimi i gjithanshëm i de-legatëve. Se frika prej këtyre zhvilli-meve është mese e arsyeshme, tre-gojnë zhvillimet aktuale rreth e përrreth ndërmarrjeve industriale si Una-xis, Saurer, Ascom, Svissmetal apo nërastin e koncernit të ndërtimtarisë Im-plenia. Këto fonde, të pajisura me mi-liardë kapital, i blejnë aksionet dhekanë për qëllim që në afat të shkurtër

të nxjerrin fitime të majme dhe ma-sive. Pronarët e këtyre fondeve prem-tojnë leverdi në kapital të investuarderi në 20 për qind. Kjo mund tëarrihet vetëm nëse brenda një kohe tëshkurtër plaçkiten rezervat e krijuaranë ndërmarrje, largohen njerëz ngapuna (kursim i shpenzimeve në pagë)dhe shkatërrohet substanca e ndër-marrjes.

Përkrahje prej Bankave dheInstituteve FinanciareKëtë strategji këto fonde financiar tëcilat njihen me emrin «Hedxh Fonds»mund ta realizojnë vetëm mendihmën që marrin prej departa-menteve speciale të bankave të mëd-ha dhe Bankave Kantonale. Nga sh-katërrimi i sektorit të prodhimtarisënga ana e sektorit financiar, vuajnëmë së shumti punëtorët, sepse vendete tyre janë të rrezikuara nga pasojat espekulimeve. Blerja dhe shitja e ndër-marrjeve nuk e ndjekë logjikën afa-riste të prodhimit, por vetëm logjikëne përfitimit afatshkurtër financiar. Re-zervat nuk përdoren për të zhvilluarndërmarrjen, por vetëm për t’ia ndarëaksionarëve në formë të dividendëve.

Kritikë prishjes së KontratësNacionale për NdërtimtariGjithashtu janë kritikuar edhe pa-tronët e ndërtimtarisë për prishjen eKontratës Nacionale për Ndërtimtari.

«Kjo tregon papërgjegjësinë epunëdhënësve, sidomos kur të merretparasysh rreziku i lartë prej presionitnë paga dhe dumpingut social».

Përafërsisht 20000 të rinjndodhen në të ashtuquaj-turën zgjidhje kalimtare apoe përkohshme (viti i 10 shko-llor, semestri motivues etj)dhe janë në pritje për një vendshkollimi në profesion.

Pas mbarimit të shkollës, shumica e tërinjve kërkojnë vende shkollimi nëprofesionin e dëshiruar. Numri i aty-re, të cilët ende nuk kanë gjeturndonjë vend shkollimi ende është ilartë. Mbi 20 000 të rinj marrin pjesënë projektet kalimtare. Mbi 2500 nukkanë kurrfarë zgjidhje dhe janë të va-rur nga ndihma sociale. Organet e ar-simit për këtë i fajësojnë të rinjtë, tëcilët, sipas tyre, nuk qenkan të moti-vuar dhe fleksibel sa duhet. Për këtëarsye kantonet, të ndihmuar nga Fe-

derata, fillojnë programe për të për-krahur dhe motivuar ata. Kjo është nërregull, sepse është e vërtetë se ka tërinj të cilët kanë vështirësi për të gje-tur vend shkollimi në profesion, mirë-po numri i tyre është i vogël. Pjesa dër-muese e të rinjve nuk gjejnë vende sh-kollimi në profesion, jo se nuk janë tëaftë dhe pa motivim, por për shkak semungojnë vendet e lira.

Vështirësi të veçanta për migrantEdhe të rinjtë migrant ende e kanë mëvështirë të gjejnë vend shkollimi, sep-se diskriminimi ndaj tyre ende ekzis-ton. Një hulumtim i Fondit Nacionalka ardhur në përfundim, se shumëpunëdhënës nuk i marrin fëmijët meprapavijë të migracionit në ndër-marrje për të mësuar profesionin, sep-

se «i frikohen problemeve». Dhe si re-agojnë shoqatat e punëdhënësve ndajhulumtimit? Në vend se të nisin fus-hatën kundër diskriminimit të të rinj-ve, ata e vënë në pyetje hulumtimine Fondit Nacional. Edhe kundërmangësisë së vendeve për shkollimnuk ndërmarrin asgjë, përkundrazi:Parlamenti i Bernës, i dominuar ngatë djathtit, ka refuzuar kërkesën e tërinjve socialist për të formuar njëfond për shkollim. Ky fond do tëmundësonte krijimin e vendeve përshkollim në profesion. Në vendet kuekzistojnë këto fonde, shoqatat epunëdhënësve, nisin sulmet mekundër këtyre fondeve profesionale.Në Kanton Jura punëdhënësit kër-kojnë me referendum shuarjen e Fon-dit për shkollim profesional. Për fat tëmirë populli do të ketë mundësi, që

këtyre tu tregoj, se investimi në tëardhmen është i rëndësishëm. Shem-bulli i mungesës së orëndreqësve (De-ga e cila e ka lënë për anash shkolli-min e të rinjve), tregon se është kohaqë patronët të vënë gishtin në kokëdhe të mendojnë për të ardhmen.

� Jean Christophe Schwaab

Të rinjtë shqiptar në Zvicër ekanë më vështirë të gjejnëvende shkollimi apo vendepune. Disa prej tyre dëshpë-rohen dhe bile bëhen edheagresiv. «Mirëpo dhuna nukështë zgjidhje, sepse ekzis-tojnë mënyra për t’u mbroj-tur».

Këto ditë në qendër të sindikatës nëUnia, pikërisht në Departamentin përKomunikim dhe Marrëdhënie me pu-blikun, është duke punuar një fytyrëe re. Është ky i riu shqiptar Valon Is-lami, i cili në Sindikatën Unia ështëduke kryer shkollën për mësim të pro-fesionit sie administrator komercial.Djaloshi 16 vjeçar , prindërit e të cilitjanë me prejardhje nga Tetova, ka lin-dur në Zvicër dhe këtu i ka mbaruartë gjitha shkollat. Ai ka gjysmë viti që-

kur punon apo më mirë të themi më-son profesionin në sindikatë, deri ta-ni ka kaluar disa stacione brendapër-brenda sindikatës. «Qëllimi i këtyrevendeve të ndryshme të punës ështëgrumbullimi i sa më shumë përvoja-ve për zotërimin në nivel të profesio-nit», thotë ai. Mirëpo, si ka ardhur de-ri te ajo, që ky i ri të bëj mësimin e pro-

fesionit në një Sindikatë dhe jo dikutjetër? «Ne gusht te vitit 2006, pasimbarova shkollën tre vjeçare te se-kondares «A» ne Cyrih Oerlikon, ven-dosa te filloj arsimin tek SindikataUnia, sepse më pëlqen që sindikatalufton për të drejtat e punëtorëve». Va-loni jo vetëm që punon në sindikatë,ai është edhe anëtarë i Unia-s. «Ars-yeja ime qe u bëra anëtarë i sindikatëska qenë se kuptova që të drejtat tonadhe respekti ndaj popullit tonë nuk fi-tohet me dhunë, por me organizimpër të luftuar për të drejta».

Diskriminimi ekziston, por ne mund të mbrohemiSipas tij, diskriminimi i shqiptarëve nëZvicër është realitet dhe i prek më sëshumti të rinjtë, të cilët e kanë mëvështirë se bashkëmoshatarët e tyrezviceranë të gjejnë vende shkollimi

apo vende pune. Nga kjo rezulton ed-he mllefi i disa të rinjve ndaj shoqë-risë. Një numër i vogël i tyre përdoredhe dhunën, për të tërhequr vë-mendjen.

Organizim e jo dhunëValoni është i bindur, se dhuna nuksjellë kurrfarë të mire. Ai apelon tebashkëmoshatarët që të organizohendhe të luftojnë për të drejtat e tyre.«Sindikata është një organizatë në tëcilën ne të rinjtë mund të organizo-hemi që së bashku të luftojmë përardhmërinë tonë, d.m.th. për kushtemë të mira në shkollim, punë dhe nëjetë». Sipas këtij të riu me ambicie:«Një shoqëri solidare dhe pa diskri-minim është e mundshme,. Por përkëtë duhet të jemi aktiv, të organizo-hemi, sepse sa më shumë që jemi, aqmë të fortë jemi»!

Portreti i një anëtari të ri sindikal

Sindikata lufton për të drejtat tona

Valon Islami

Skicimi i një strategjie të mundshme kundër spekulimeve financiare

«Vendet tona të punës nuk janë objekte spekulimi në duart e zhonglerëve fi-nanciar», thonë delegatët duke kërkuar që kësaj praktike afariste t’i vihen kor-nizat përkatëse. Në tubim janë skicuar edhe masat e mundshme në luftë kundërtaktikës së «tokës së djegur».

� Rol të rëndësishëm kanë përfaqësuesit në fondet e arkave të pensionit, tëcilët duhet të kujdesen, që mjetet e arkës së pensionit të mos përdoren prejfondeve financiare. Sidomos përfaqësuesit e punëtorëve nëpër fondacionetë arkave të pensionit duhet të sensibilizohen në lidhje me këtë formë pro-blematike të investimeve financiare.

� Me ashpërsimin e të së Drejtës aksionare, me detyrim për të prezantuar hap-tas shumën e aksioneve të blera dhe me rregullim më të ashpër të tregut fi-nanciar duhet të krijohen mundësi për të siguruar transparencë dhe mundë-si kontrolli.

� Dhe së fundi, duhet të obligohen Bankat, sidomos ato kantonale, të cilat kanëgaranci shtetërore, që me kreditë e tyre të përkrahin ndërmarrjet të cilat in-vestojnë në prodhimtari dhe në krijimin e vendeve të punës. Me këtë ato dotë siguronin një zhvillim të qëndrueshëm ekonomik dhe do të dobësonin spe-kulimet në Tregun financiar.

Sektori financiar e shkatërron sektorin e prodhimit

Duhet ruajtur vendet e punës

Mundësia e shkollimit profesional ende është e kufizuar dhe e padrejtë.

Zgjidhjet kalimtare nuk janë zgjidhjeFondi për shkollim profesional Është fond në të cilin punëdhënësit enjë Kantoni apo regjioni paguajnë njëshumë të caktuar. Nga ky fond për-krahen programet dhe ndërmarrjet,të cilat vërtetë aftësojnë të rinj në pro-fesion. Ndërmarrjet të cilat nuk sh-kollojnë të rinj në profesion paguajnënë fond, sepse edhe ato përfitojnënga njerëzit e aftësuar. Këto fonde ek-zistojnë vetëm në pak Kantone. Uniapërkrahë nismat për krijimin e këtyrefondeve dhe masave të ndryshme, tëcilat ndihmojnë arritjen e qëllimit përshkollim profesional për te gjithë.

Të rinjtë me prejardhje ngavendet e Ballkanit e kanë na-min e keq. Për institucionet,të cilat punojnë me të rinj,ata nuk janë më problematikse migrantët tjerë.

Të rinjtë me prejardhje nga vendetballkanike numerikisht janë grupimë i madh i të rinjve në Cyrih. Rreth40 % e të rinjve të moshës 15–19vjeçare vijnë nga shtetet e Ballkanitperëndimorë. Të rinjtë prej Ballkanit,në krahasim me të tjerët, kanë mëshumë leje të afatizuara të qëndrimit,nivel më të ulët të përgatitjes shko-llore dhe përmenden më së shumtinë lidhje me delikte dhe paraqitennëpër statistika të të dënuarve. Faktështë se këta të rinj janë prezent dhetë dukshëm, si për nga numri ashtuedhe nga prezenca nëpër media sigrup problematik. Mirëpo, parash-trohet pyetja, se si e shohin këtë fe-nomen profesionalistët nëpër këshi-llimore dhe institucionet të cilat me-rren me ta? Këtë e kanë hulumtuardy shkencëtare të shkencave socialeAnna Maria Riedi dhe Katarina Ha-ab. Studimi i tyre shkencor është bo-tuar si libër.

Për dallim nga ekspertët të rinjtë problemet i shohintjetër kundIntervistat me të rinjtë dhe ekspertë ja-pin shumë fakte dhe të dhëna mbi si-tuatën e të rinjve migrantë dhe një se-ri pikëvështrimesh dhe analizash.Përgjigja në pyetjen qendrore, «a janëgrup problematik të rinjtë nga Ball-kani?» është e thjeshtë: Shumica eekspertëve nuk mund të pranoj kate-gorizimin «të rinj prej Ballkanit», bi-le edhe e refuzojnë si të dëmshme dhenegative. Edhe pse në punë me tërinjtë prej Ballkanit ata kanë nevojëpër përkthyes profesional dhe të dhë-

na shtesë mbi prapavijën dhe histo-rinë, se sa në krahasim me të tjerët,prapëseprapë, ekspertët nuk vërejnëdallime në punën me të rinjtë ngaBallkani në krahasim me të rinjtë ngavendet tjera. Studimi vjen në përfun-dim: Të rinjtë e Ballkanit nuk janë pro-blem i veçantë për institucionet të ci-lat merren me të rinj.

Problem është diskriminimiEkspertët, problemet i shohin në jetëne të rinjve mes dy kulturave, dhe mun-dohen t’i ndihmojnë të rinjve të in-tegrohen. Të rinjtë këtë e mohojnë.Ata problemet i shohin më së shum-ti në diskriminimin e përditshëm (përshkak të prejardhjes), statusin e pasi-gurt të qëndrimit, mossuksesin në kër-kim të vendit për shkollim në profe-sion dhe në vështirësitë personale dhefamiljare.

Të dhënat mbi librin:Anna Maria Riedi/Katharina Haab: Ju-gendliche aus dem Balkan: Migrationund Integration als Herausforderungfür die Jugendhilfe, Verlag Rüegger,Zürich 2007. ISBN: 978-3-7253-0871-2, www.rueggerverlag.ch

horizonte Nr. 5 | Juni 2007 | albanisch 3

Një studim shkencor për të rinjtë me prejardhje prej Ballkanit tregon

Ata nuk janë më problematik se migrantëttjerë

Disa herë kemi shkruar në Horizonte përstudime dhe hulumtime, të cilat vërte-tojnë se diskriminimi i të rinjve migrant,e sidomos i të rinjve me prejardhje ngavendet Ballkanike, është fakt dhendodhë çdo ditë – haptas dhe ndonjë-herë ndoshta edhe pa vetëdije. Mirëpo,të gjithë ata të cilët bartin përgjegjësidhe kanë forcë ndikimi, si politikanëtashtu edhe punëdhënësit si dhe insti-tucionet e ndryshme, në vend se të ve-projnë, ata vështirësitë i shohin dikutjetër dhe mbyllin sytë përpara proble-meve jetike të një gjenerate, e cila pasdisa vitesh duhet të bartë mbi vetebarrën e jetës dhe përgjegjësinë përshoqërinë.

Punëdhënësit dhe eksponentëte ty-re, në vend se të ndërmarrin diçkakundër diskriminimit të të rinjve, nuk epranojnë asnjë studim shkencor i cilidëshmon diskriminimin gjatë punësimitapo pranimit për të mësuar profesionin.

Ata hulumtimet dhe përfundimet e nx-jerra nga këto studime quajnë të pa-bazë.

Politikanët nga ana e tyre, me dashjeapo pa dashje, nuk ndërmarrin asgjë përtë zgjidhur problemet të cilat rrjedhinnga statusi i pavolitshëm i qëndrimit.Shumica e të rinjve dhe të huajve nëpërgjithësi, nëse kanë leje qëndrimi Bapo F e kanë më vështirë se ata me Capo me prejardhje nga vendet e BE-së.Këtë mund të shohim çdo ditë nëpër sh-pallje për vende pune, në të cilat kërko-hen zviceranë, prej BE-së ose me lejeqëndrimi C. Mos vallë politikanët nuk edinë këtë?! Sindikata Unia ka kërkuardhe do të kërkoj heqjen e barrierave -strukturore dhe burokratike- të cilat për-keqësojnë gjendjen edhe ashtu të vësh-tirë të migrantëve.

Ekspertët nuk pushojnë duke përsëri-tur deficitet në integrim dhe problemet

në shkollë, familje etj. Të mos keqkup-tohemi: këto vështirësi ekzistojnë, pornuk janë vështirësitë e vetme. Është përtu përshëndetur dhe përkrahur çdonismë dhe projekt, i cili lehtëson inte-grimin e të rinjve në shoqëri, mirëpo nukduhet harruar se problemet nuk mundtë kërkohen vetëm në një vend, porduhet luftuar edhe barrierat tjera.

Përfundimet. Studimi në fjalë dhe hu-lumtimet tjera tregojnë qartë se, nukduhet kërkuar vështirësitë dhe proble-met vetëm me të rinjtë, por duhet të me-rremi edhe me kushtet e jetës së tyre.Sidomos në fushën e diskriminimit,shanseve të barabarta dhe mundësimii perspektivave në tregun e punës, si nëpunësim ashtu edhe në shkollim. Këtënuk mund t’ia delegojmë vetëm Profe-sionalistëve, të cilët punojnë me tërinjtë, por këtu kërkohet angazhim i po-litikës dhe tërë shoqërisë.

Komenti:

Shoqëria dhe politika duhet të veprojnë

Politika e ka gojën plot me pa-rime mbi dimensionin socialtë Bashkimit Evropian, mirë-po rezultatet nuk mjaftojnë.Bashkimi i Sindikatave Evro-piane do të marr një ofensivëmë të fortë për një Evropë so-ciale, për solidaritet dhe zh-villim të qëndrueshëm.

Se çfarë kuptimi konkret ka kjo ofen-sivë për fushat e ndryshme politikebrendapërbrenda BE-së, këtë e kanëdiskutuar delegatët e 36 vendeve,pjesëmarrës në Kongres. Kongresiështë mbajtur prej 21 deri 24 maj nëSevilla të Spanjës. Në të është folur ed-he për një plan aksioni për katër vitete ardhshme. Programi i aksionit përfs-hinë pesë pika kyçe në këto lëmi:

� Sindikatat evropiane� Tregun evropian të punës� Dialogun social, politikën tarifore

dhe bashkëvendosjen � Qeverisjen ekonomike, sociale dhe

ekologjike � Forcimin e BE-së

Temat e diskutimit në kongres kanëqenë të llojllojshme: duke filluar ngandikimi i Bankës qendrore evropianenë politikën e pagave në Evropë, evazhduar me forcimin e dialogut so-cial, pastaj çështja e kornizave ligjorepër Konventa kolektive transnacio-nale dhe për forcimin e Këshillave tëndërmarrjeve në nivel të BE-së. Temëbisedimi ka qenë edhe paga minima-le në BE dhe strategjitë për një Evropë

sociale dhe ekologjike në kornizat e«Strategjisë së Lisabonit». Në kongresështë kërkuar përkrahja për peticionine Bashkimit të sindikatave evropianeBSE për shërbime publike me nivel tëlartë.

Kryetarja e re e BSENë Kongres është zgjedhuar edhe kr-yesia e re e BSE-së. Pasardhëse e krye-tarit të deritashëm, spanjollit Cándi-do Méndez Rodríguez, i cili nuk kadashur të kandidoj më, është zgjedhurWanja Lundby-Wedin, kryesuese eBashkimit të Sindikatave Suedeze.Mysafirët e kongresit kanë qenë tërangut të lartë, prej Kryetarit të Ko-misionit të BE- José Manuel Barroso,pastaj Kryetarit të Bankës qendrore tëBE- Jean-Claude Trichet e deri te FranzMüntefering, si përfaqësues i kryesisësë radhës në BE.

Kongresi i Bashkimit Sindikal të Evropës

Duhet marrëofensiva

Vendoset fushata për paga minimalePas një debati të gjallë, pranohet propozimi i SindikatësUnia dhe Bashkimit të Sindikatave zvicerane për një fushatëpër paga minimale.

Kongresi i XI i Bashkimit të Sindikatave evropiane, duke marrë parasysh zhvilli-met aktuale në ekonominë dhe shoqërinë evropiane, siç janë përkeqësimi i kush-teve të punës dhe jetesës, çështja e sigurisë sociale, dhe zhvillimet e kapitaliz-mit në drejtim të quajtur «Kazino-Kapitalizëm» dhe varfëria e punëtorëve, ështëbiseduar edhe për ngecjen e pagave në nivele të ulëta.

Fenomeni i punonjësve të varfëruar përfshinë 20 milion punonjës në Evropë.Nga kjo prapavijë, nisma e Sindikatës Unia dhe e BSZ-së për një fushatë për pa-ga minimale është sukses për të vlerësuar. Kërkesa e dorëzuar së bashku meBashkimin e Sindikatave Gjermane dhe para kongresit ka shkaktuar reagime tërrepta, sepse disa Unione Sindikale kanë pasur frikë nga rrezikimi i Kontratavetë tyre Kolektive të punës. Pas një debati të gjallë në Kongres, mbi 1000 dele-gat e kanë pranuar propozimin e Unia-s dhe BSZ-së.

Komisioni federal kundër ra-cizmit është i revoltuar për sh-kak të djegies me qëllim (evërtetuar) ndaj sinagogës(tempullit çifut) Malagnou nëGjenevë dhe e akuzon rreptëkëtë akt dhune.

Kjo vlen edhe për gjuajtjen me armëzjarri në drejtim të strehimores së re-

fugjatëve në Birr, Kanton Aargau.Komisioni përkujton edhe njëherë, selufta kundër racizmit duhet vazh-duar. Zbutja dhe dobësimi i NormësPenale kundër Racizmit nenit 261 tëKodit Penal do të inkurajonte racistëttë vazhdojnë sulmet ndaj pjesëtarëvetë religjioneve tjera dhe kundër mi-grantëve në përgjithësi. Në një komunikatë për shtyp, Komi-

sioni federal kundër racizmit i drejto-het opinionit dhe mes tjerash thotë:«Po të merret parasysh djegia e sina-gogës më 24 maj 2007 dhe sulmit mearmë zjarri ndaj strehimores për re-fugjatë, komisioni federal kundër ra-cizmit, parashtron pyetjen se kujt i sh-kon përshtati zbutja dhe dobësimi,apo edhe anulimi i Normës Penalekundër racizmit: Antisemitëve (ar-

miqve të çifutëve), urrejtësve të mys-limanëve, racistëve dhe atyre të cilëti urrejnë të huajt. Kjo sigurisht nuk sh-kon në favor të shtetit dhe shoqërisëligjore dhe demokratike».

Klima e ashpër politikeKomisioni federal kundër racizmitgjithashtu është i brengosur mendryshimet e klimës politike, e cila

qon drejtë shtimit të racizmit. Nëvend se të mendohet për ashpërsimine kësaj norme penale dhe ndjekja e pe-nale e veprave si: përhapja e materia-leve ekstremiste të djathta dhe formi-mi i grupimeve me ideologji ekstre-miste dhe raciste, kërkohet plogësh-timi i kësaj norme tejet të rëndësish-me.

Vënia e zjarrit në Sinagogë, gjuajtje me armë kundër strehimores për refugjatë dhe Norma Penale kundër Racizmit

Kush përfiton nga dobësimi i nenit 261 të Kodit penal?

Kopertina e librit.

horizonte Nr. 5 | Juni 2007 | albanisch 4

Beilage zu den Gewerkschaftszeitungen work, area, Événement syndical | HerausgeberVerlagsesellschaft work AG, Zürich, Chefredaktion: Marie-José Kuhn; Événement syndicalSA, Lausanne, Chefredaktion: Alberto Cherubini; Edizioni Sociali SA, Lugano, Chefredaktion:Françoise Gehring Amato | Redaktionskommission M. Akyol, M. Pereira, M. Komaromi, H. Gashi, M.Martín | Sprachverantwortlich Hilmi Gashi| Koordination Mira Komaromi |Layout Simone Rolli, Unia | Druck Solprint, Solothurn | Adresse Redaktion «Horizonte»,Strassburgstr. 11, 8021 Zürich, redaktion@unia.ch

www.unia.ch

Kush e cakton kohën e pushimit?

Dua të shkoj në pushim vjetor prej 27 korrik de-ri më 9 gusht, sepse fëmijët e mi gjatë kësaj ko-he janë në pushim shkollor. Punëdhënësi im mërefuzon pushimin në këtë kohë, me arsyetim senë kohën e kërkuar nga unë kemi shumë punë.Ai më propozon, që të shkoj në pushim në fillimtë shtatorit. Mirëpo, në atë kohë fëmijët janë nëshkollë dhe ne si familje nuk mund të bëjmë pus-himin së bashku. Unë jam i mendimit, se shefi imka mundësi të organizoj punën në atë mënyrë, ecila do të lejonte mungesën time në punë dhe dotë më mundësonte mua pushimin me familjen.Prapëseprapë ai nuk dëshiron të kërkoj zgjidhjedhe më ka thënë, se ai si punëdhënës ka të drejtëligjore që të caktoj kohën e pushimit tim. A ështëe vërtetë kjo që thotë ai?

Po, ashtu është. Neni 329c, paragrafi 2 i Ligjit tëobligacioneve e rregullon qartë këtë çështje dhe atythuhet, se kohën e pushimit e cakton punëdhënë-si. Mirëpo, ai duhet të përfillë edhe dëshirën e punë-marrësit, nëse kjo mund të përputhet me interesate ndërmarrjes. Këtu kemi dy të drejta të cilat rrinëpërballë: e drejta e punëdhënësit për të caktuarkohën e pushimit, dhe detyrimi i tij për të përfillurnevojat dhe dëshirat e punëmarrësit. Caktimi i ars-

yeshëm i pushimeve është i mundur nësepunëdhënësit dhe punëmarrësit me kohë merrenvesh për kohën e pushimeve. Sipas përvojave ek-zistuese, afati prej tre muajsh para fillimit të pus-himeve mund të shihet si i arsyeshëm. E drejta epunëdhënësit për të caktuar pushimet ka kufi. Në-se ai nuk i merr parasysh nevojat dhe dëshirën epunëdhënësit, edhe pse nuk preken interesat dhenevojat e ndërmarrjes, atëherë ai i tejkalon kom-petencat ligjore. Në këtë rast punëmarrësi duhetmenjëherë të informoj punëdhënësin, se nukështë i pajtimit me vendimin dhe se do të ofroj fu-qinë e tij të punës gjatë asaj kohe të cilënpunëdhënësi e ka caktuar si pushim. Nësepunëdhënësi nuk e pranon terminin e pushimit tëpropozuar nga punëdhënësi dhe punëmarrësi ngaana e tij e ofron fuqinë e tij punuese gjatë asaj ko-he, të cilën punëdhënësi e ka caktuar si pushim,atëherë ky i fundit, pra punëdhënësi, detyrohet tëpranoj propozimin. Një numër i ekspertëve shkonaq larg, sa që punëmarrësit ia lejon të drejtën emarrjes së pushimit pa pëlqimin e punëdhënësit,nëse ai pa arsye nuk i përfillë interesin dhe dëshi-rat e punëmarrësit. Mirëpo kujdes: Gjyqet këto ras-te i gjykojnë ngushtë. Rreziku i largimit të menjë-hershëm nga puna, për shkak të marrjes së pus-himit pa pëlqimin e punëmarrësit, është i lartë dhenga gjyqi shpesh shikohet si i arsyeshëm.

Ju pyetni, ne përgjigjemi

Lexuese të dashura, lexues të dashurKy është numri i fundit i Horizontit para pushimeve. Numri i ardhshëm delnë muajin gusht. Redaksia e Horizontit ju dëshiron pushime të këndshmenë vendlindje, apo pa marr parasysh se ku shkoni për tu çlodhur dhe çma-

llur. Udhëtim të mbarëdhe pushim të rehat-shëm. Për ata të cilëtnuk shkojnë ende nëpushime; punë të mba-rë dhe ditë të bukura ve-rore. Ju falënderojmë përbesnikërinë dhe besi-min tuaj. Mirë u lexofs-him pas pushimeve! Jupërshëndetë Redaksia e Horizontit

Unë di të mbroj të drejtat e miaNjë broshurë i ndihmon të rinjve t’i njohin të drejtat e tyre dhe të mbrohen kundër shkeljeve të tyre.

Edhe shegertët kanë të drejta dhe nuk duhet tëlejojnë dhe durojnë gjithçka. Komisioni për të rinji Bashkimit të Sindikatave të Zvicrës BSZ ka kohëqë nxjerrë një broshurë me titull: «I njoh të drejtate mia». Në broshurë shegertët gjejnë gjithçka qëduhet të dinë. Informacionet janë të radhitura si-pas termeve të shënuara shkurt në mënyrë alfa-betike prej A Akord dhe puna në akord, pastaj K«Kontrata e punës» më vonë P «Plan programi imësimit» ose «Paga» ose S «Sigurimi shëndetë-sorë» etj.

Tash ka dalë nga shtypi edicioni i ri dhe i përsh-tatur. Broshura është e botuar në tri gjuhët zyrta-

re të Zvicrës Gjermanisht, Frëngjisht dhe Italisht.

Broshura është këshillëdhënës dhe i mëson tërinjtë se cilat janë të drejtat e tyre dhe si mund tëpërdoren ato. Një gjë broshura nuk mund të bëj:ajo nuk mund të garantoj se shegerti e fiton tëdrejtën.

Broshurën mund ta porositni nëpërmjet interne-tit nën: www.gewerkschaftsjugend.ch Ose nëpërmjet postës në adresën: SGB-Jugend-kommission, Monbijoustrasse 61, 3000 Bern 23

Broshura kushton 3 frang.

Në numrin e dytë të Horizontit kemishkruar për problemin e Skelave tëpasigurta dhe fushatën për «Skele tësigurta në ndërtimtari». Fakt është seedhe nga ana e punëtorëve rreziqetnuk guxojnë të nënçmohen. Së fundinuk ka gjë më të çmueshme se jeta.

Para dy muajsh në një vend punishte në Letzi-grund, Cyrih, ndodhë një tragjedi e madhe. Dykolegë, shqiptarë, duke punuar në montimin eskelave, pësojnë fatkeqësi. Njëri prej tyre vdes,kurse kolegu i tij pëson lëndime të rënda. Për fattë keq, edhe ky rast tregon, puna nëpër skele kaedhe anën e rrezikshme: 3000 njerëz në vit janëviktimë e aksidenteve të cilat në të shumtën erasteve janë vdekjeprurëse apo përfundojnë melëndime të rënda dhe paaftësi për punë.

Shkaqet e aksidenteve janë të natyrave tëndryshme. Mirëpo, aksidentet ndodhin shpeshpër shkak të koordinimit të pamjaftueshëm, përshkak të stresit apo për shkak të ngutjes gjatëpunës me akord. Përgjegjësi për siguri bartin tëgjithë, si punëdhënësit ashtu edhe planifikue-sit. Edhe punëtorët mund të ndikojnë në për-mirësimin e sigurisë duke insistuar në planifikimtë duhur të masave mbrojtëse. Së fundi është në

pyetje shëndeti dhe jeta e tyre. Këtë nuk mundta zëvendësojnë parat e tërë botës. Andaj duhetpasur guxim për të thënë «Jo. Unë nuk rrezikojjetën time».

Mbi 500 delegat të Kongresit të Bash-kimit të sindikatave të Metalit kanëzgjedhur për kryetar të tyre, RencoAmbrozetin. Si kryetar, Ambrozeti, sy-non bashkëpunimin e sindikatave nënivel evropian dhe do të nxis bashki-min me Unionet tjera të sektorit të In-dustrisë.

Industria e makinave dhe e metalurgjisë në Ev-ropë është në fazën e ristrukturimeve dhe bart-jes së prodhimtarisë nëpër vende më të «lira».Nga ana tjetër shtohet edhe rezistenca e sindi-katave kundër mbylljeve të ndërmarrjeve dhelargimeve masive nga puna. Pra, punë mjaftë përkryetarin e ri. Bashkimi i Sindikatave të Metalurgjisë BSMështë kulmi i 76 sindikatave nacionale dhe për-faqëson 6,5 milion anëtarë prej 33 vendeve ev-ropiane. Arsyet, se pse është zgjedhur një zvice-ranë në krye të këtij bashkimi janë të shumta:Renzo Ambrozeti i flet disa gjuhë, ka qenë i an-gazhuar me vite në BSM dhe ka përvojë në gjet-jen e zgjidhjeve me kones si dhe në menaxhi-min e fuzioneve. «Në Bruksel ekzistojnë disa sin-

dikata evropiane të industrisë dhe BSM është du-ke menduar të bëj bashkimin e tyre në një sin-dikatë ndër profesionale dhe të aftë për luftë sin-dikale për degën e industrisë», sqaron Ambro-zeti. Edhe bashkëpunimi sindikal në nivel evropianduhet forcuar. Mirëpo, si4 thotë ai: «Nuk ka ne-vojë që të gjitha vendet të funksionojnë njësoj,por sindikatat duhet të punojnë në të njëjtindrejtim».

Bashkëkryesuesi i Sindikatës Unia, Renzo Ambrosetti në krye të Sindikatave evropiane të metalurgjisë

Industria ende ështëme rëndësi

Në një fatkeqësi humb jetën një kolegë, një tjetër lëndohet rëndë

Skelet janë të rrezikshme

Telegram ngushëllimi prej kolegëve nga Seksioni i Cyrihut

E nderuara Familje OsmaniMe keqardhje kemi marrë lajmin për vdekjen e kolegut tonë sindikal (shumëvjeçar) Xhemilit. Ne u sh-prehim ngushëllimet tona më të sinqerta dhe ju urojmë shumë forcë për kalimin e pikëllimit si dhenga vdekja e njeriut tuaj të afërt e të dashur, duke shpresuar se së shpejti do të gjeni veten sërish nënjë ambient të ndryshuar.

Me qëllim të lehtësimit të dhembjes suaj në këtë kohë të vështirë, edhe ne mund të japim një për-krahje. Nëse ju tani ballafaqoheni me parregullsinë e pensionit tuaj të ri, apo me paqartësi në lidhjeme vendin e punës së njeriut tuaj të afërt e të dashur e tanimë të vdekur, atëherë ne u ofrojmë kës-hillim juridik falas brenda tre muajve të ardhshëm.

Puna nëpër skele kërkon kujdes të shtuar!

Renzo Ambrosetti.