V « s ¶ n t Ê t c ¶ c ¸ c n í c, ® o µ n k Õ t l ¹ i!tulieuvankien.dangcongsan.vn/Uploads/2018/6/3/6/...khoa häc, c¸c nhµ nghiªn cøu, gi ng viªn vµ sinh viªn c¸c

V « s ¶ n t Ê t c ¶ c ¸ c n − í c, ® o µ n k Õ t l ¹ i!

V.I. Lª-nin

Toµn tËp 5

V.I. Lª-nin

Toµn tËp

TËp 5

Th¸ng N¨m - th¸ng Ch¹p 1901

Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi - 2005

Nh÷ng t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin trong tËp nµy in theo b¶n dÞch cña Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi

C Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, 1975

10 102 ― 392 Л014(01) ― 75 714⎯ 74

lêi nhµ xuÊt b¶n Kh¼ng ®Þnh chñ nghÜa M¸c ─ Lª-nin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh

lµ nÒn t¶ng t− t−ëng vµ kim chØ nam hµnh ®éng lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c ®èi víi çch m¹ng ViÖt Nam; lµ b−íc ph¸t triÓn vÒ nhËn thøc vµ t− duy lý luËn cña §¶ng ta trong c«ng cuéc ®æi míi, quyÕt t©m x©y dùng ®Êt n−íc theo con ®−êng x· héi chñ nghÜa.

Nh÷ng thµnh tùu mäi mÆt do c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc mang l¹i trong nh÷ng n¨m qua thËt ®¸ng tr©n träng vµ khÝch lÖ, ®ång thêi ®ßi hái toµn §¶ng, toµn d©n ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu, ph¸t triÓn lý luËn çch m¹ng khoa häc cña chñ nghÜa M¸c ─ Lª-nin ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn ®ang ®Æt ra trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc trong giai ®o¹n hiÖn nay.

Víi tinh thÇn ®ã, viÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu cã hÖ thèng vµ vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng t− t−ëng, nh÷ng tinh hoa cña chñ nghÜa M¸c ─ Lª-nin lµ v« cïng quan träng vµ cÊp thiÕt ®èi víi chóng ta hiÖn nay.

§¸p øng nhu cÇu häc tËp, nghiªn cøu lý luËn cña ®«ng ®¶o b¹n ®äc, ®Æc biÖt lµ cña çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, çc nhµ khoa häc, çc nhµ nghiªn cøu, gi¶ng viªn vµ sinh viªn çc tr−êng ®¹i häc, nh©n dÞp kû niÖm 135 n¨m ngµy sinh cña Vla®imia IlÝch Lª-nin (22-4-1870 ─ 22-4-2005), Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia xuÊt b¶n Bé s¸ch quý V. I. Lª-nin - Toµn tËp gåm 55 tËp vµ 2 tËp Tra cøu.

Bé s¸ch V. I. Lª-nin - Toµn tËp ra m¾t b¹n ®äc lÇn nµy ®−îc xuÊt b¶n theo ®óng nguyªn b¶n cña Bé V. I. Lª-nin - Toµn tËp, tiÕng ViÖt, do Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ Néi, hîp t¸c víi Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸txc¬va, xuÊt b¶n vµo nh÷ng n¨m 70-80 thÕ kû XX.

* * *

TËp 5 cña Bé s¸ch V. I. Lª-nin - Toµn tËp nµy gåm çc t¸c phÈm cña Lªnin viÕt vµo giai ®o¹n tõ th¸ng N¨m ®Õn t¸ng Ch¹p n¨m 1901. §Æc ®iÓm lín nhÊt cña x· héi Nga thêi kú nµy lµ chÞu t¸c ®éng m¹nh cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi, lµm bïng næ phong trµo çch m¹ng chèng l¹i chÕ ®é Nga hoµng, thæi bïng khÝ thÕ çch m¹ng cña n«ng d©n, c«ng nh©n, trÝ thøc vµ c¶ nh÷ng ng−êi d©n chñ x· héi ®ßi hái cÊp b¸ch ph¶i x©y dùng mét §¶ng céng s¶n ®Ó l·nh ®¹o.

Néi dung chñ yÕu cña tËp nµy, tr×nh bµy t¸c phÈm chÝnh cña V. I. Lª-nin viÕt trong thêi gian nµy nãi vÒ x©y dùng §¶ng m¸c-xÝt vÒ çch m¹ng ruéng ®Êt, kÞch liÖt ®Êu tranh víi bän v« chÝnh phñ, ®Þnh ra s¸ch l−îc víi ph¸i tù do vµ quan träng alf chØ ra triÓn väng t−¬i s¸ng cho phong trµo çch m¹ng Nga.

Néi dung nh÷ng t¸c phÈm chÝnh trong tËp nµy ®−îc ph©n tÝch kh¸ toµn diÖn trong phÇn Lêi tùa in ë ®Çu s¸ch, do ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin (Liªn X«) viÕt cho lÇn xuÊt b¶n b»ng tiÕng ViÖt.

PhÇn phô lôc vµ çc B¶n chØ dÉn (víi nh÷ng sè trang t−¬ng øng cña phÇn néi dung trong tËp) ë cuèn s¸ch ®−îc tr×nh bµy hÕt søc khoa häc vµ chuÈn x¸c; ®©y lµ phÇn tra cøu rÊt bæ Ých, gãp phÇn lµm s¸ng tá nhiÒu vÊn ®Ò trong néi dung t¸c phÈm, gióp b¹n ®äc hiÓu s©u s¾c h¬n t− t−ëng cña V. I. Lª-nin.

Chó thÝch cuèi trang b»ng dÊu (*) lµ cña V. I. Lª-nin; Chó thÝch b»ng ch÷ sè ArËp (1)) lµ cña ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c ─ Lª-nin trùc thuéc Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng céng s¶n Liªn X« (tr−íc ®©y).

Hy väng Bé s¸ch sÏ lµ tµi liÖu nghiªn cøu vµ tham kh¶o bæ Ých cho b¹n ®äc.

Th¸ng 3 n¨m 2005

nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia

VII

Lêi tùa

TËp 5 trong V. I. Lª-nin Toµn tËp gåm nh÷ng t¸c phÈm cña Lª-nin viÕt vµo thêi kú tõ th¸ng N¨m ®Õn th¸ng Ch¹p 1901. §Æc ®iÓm cña t×nh h×nh thêi kú nµy ë n−íc Nga lµ viÖc ®Èy m¹nh phong trµo çch m¹ng chèng l¹i chÕ ®é Nga hoµng vµ tÊt c¶ nh÷ng tµn tÝch cña chÕ ®é n«ng n« ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña ®Êt n−íc. Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi bïng næ lóc ®ã còng cuèn lu«n theo c¶ n−íc Nga. Do ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ n−íc Nga lµ chñ nghÜa t− b¶n ph¸t triÓn m¹nh mÏ bªn c¹nh rÊt nhiÒu tµn tÝch cña chÕ ®é n«ng n«, cho nªn nh÷ng hËu qu¶ cña cuéc khñng ho¶ng ®ã, ⎯ cuéc khñng ho¶ng x¶y ra ®óng vµo lóc mÊt mïa vµ ®ãi kÐm ë nhiÒu tØnh, ⎯ biÓu hiÖn ra hÕt søc râ rÖt. Nh÷ng xÝ nghiÖp cì trung b×nh vµ cì nhá th× bÞ chÌn Ðp vµ ph¸ s¶n. NÒn c«ng nghiÖp ®−îc tËp trung m¹nh h¬n, nh÷ng tæ chøc ®éc quyÒn cña bän t− b¶n b¾t ®Çu xuÊt hiÖn. Chñ nghÜa t− b¶n ë n−íc Nga trë thµnh chñ nghÜa ®Õ quèc.

Cuéc khñng ho¶ng ®ã ®· t¨ng c−êng khÝ thÕ çch m¹ng trong quÇn chóng nh©n d©n vµ lµm gay g¾t thªm cuéc ®Êu tranh giai cÊp. Nh÷ng cuéc ®Êu tranh cña c«ng nh©n ngµy cµng cã tÝnh chÊt quÇn chóng vµ chÝnh trÞ. Tõ nh÷ng cuéc b·i c«ng kinh tÕ vµ ®Êu tranh ®ßi c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng vµ sinh ho¹t, c«ng nh©n ®· chuyÓn sang c«ng khai ®Êu tranh chÝnh trÞ chèng l¹i chÕ ®é Nga hoµng, chuyÓn sang b·i

Lêi tùa

VIII

c«ng vµ biÓu t×nh chÝnh trÞ. Phong trµo c«ng nh©n ®−îc n©ng lªn mét møc cao h¬n.

Do ¶nh h−ëng cuéc ®Êu tranh çch m¹ng cña c«ng nh©n mµ cuéc ®Êu tranh giai cÊp ë n«ng th«n còng trë nªn gay g¾t. Nh÷ng ®ît næi dËy vµ nh÷ng cuéc ®Êu tranh cña n«ng d©n chèng l¹i bän ®Þa chñ ngµy cµng dån dËp vµ cµng cã tÝnh chÊt quÇn chóng. Phong trµo sinh viªn ®−îc ®Èy m¹nh, phong trµo héi ®ång ®Þa ph−¬ng vµ phong trµo chñ nghÜa tù do trë nªn s«i næi. Çch m¹ng ë n−íc Nga chÝn muåi.

Thêi kú ®ã, phong trµo d©n chñ-x· héi còng ®· cã quy m« to lín. Çc ban chÊp hµnh vµ çc nhãm ho¹t ®éng ®· xuÊt hiÖn trong nhiÒu thµnh phè lín (Pª-tÐc-bua, M¸t-xc¬-va, Tu-la, I-va-n«-v« - V«-d¬-nª-xen-xc¬, ¤-®Ðt-xa, Kh¸c-cèp, Ba- cu, Ti-phlÝt vµ çc thµnh phè kh¸c). Nh−ng tÊt c¶ nh÷ng tæ chøc Êy ch−a g¾n bã víi nhau vµ cßn ®i chËm h¬n so víi cao trµo tù ph¸t cña quÇn chóng. §iÒu thiÕt yÕu lóc ®ã lµ ph¶i thèng nhÊt ®−îc tÊt c¶ çc lùc l−îng d©n chñ-x· héi çch m¹ng, më réng cuéc ®Êu tranh víi lÒ lèi ho¹t ®éng thñ c«ng, víi nh÷ng t− t−ëng dao ®éng, víi "chñ nghÜa kinh tÕ". NhiÖm vô ph¶i x©y dùng mét ®¶ng v« s¶n cã kh¶ n¨ng l·nh ®¹o cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n trong cuéc çch m¹ng s¾p tíi ®−îc ®Æt ra tr−íc nh÷ng ng−êi d©n chñ-x· héi mét çch ngµy cµng khÈn thiÕt.

Néi dung chñ yÕu cña tËp nµy lµ nh÷ng t¸c phÈm ph¸t triÓn h¬n n÷a t− t−ëng mµ Lª-nin ®· ®Ò ra vÒ viÖc x©y dùng mét ®¶ng c«ng nh©n m¸c-xÝt tËp trung vµ cã tÝnh chiÕn ®Êu ë Nga, vÒ viÖc th¶o ra nh÷ng nguyªn t¾c vÒ c¬ cÊu tæ chøc cña ®¶ng, v¹ch ra c−¬ng lÜnh, ®−êng lèi vµ s¸ch l−îc cña ®¶ng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn çch m¹ng ®ang tíi gÇn. Nh÷ng t¸c phÈm ®ã ph¶n ¸nh cuéc ®Êu tranh cña V.I.Lª-nin chèng l¹i "ph¸i kinh tÕ" vµ bän xÐt l¹i, b¶o vÖ lý luËn çch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c; ph¶n ¸nh ho¹t ®éng cña Lª-nin nh»m ®oµn kÕt ®¶ng d©n chñ-x· héi çch m¹ng vµ l·nh ®¹o phong trµo çch m¹ng n−íc Nga.

Lêi tùa

IX

Më ®Çu tËp nµy lµ bµi b¸o "B¾t ®Çu tõ ®©u?" ®¨ng trong sè 4 b¸o "Tia löa" vµo th¸ng N¨m 1901, trong ®ã Lª-nin gi¶i thÝch râ nh÷ng nhiÖm vô quan träng bËc nhÊt cña ®¶ng d©n chñ-x· héi, tr×nh bµy kÕ ho¹ch x©y dùng mét ®¶ng m¸c- xÝt toµn Nga. Lª-nin cho r»ng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cña chÕ ®é chuyªn chÕ vµ bÞ c¶nh s¸t truy n· th× kh©u c¬ b¶n ⎯ mµ ph¶i b¾t ®Çu tõ ®ã ®Ó x©y dùng ®¶ng ⎯ lµ ra mét tê b¸o m¸c-xÝt bÊt hîp ph¸p toµn Nga. Ng−êi viÕt: "Theo ý chóng t«i th× ®iÓm xuÊt ph¸t cña ho¹t ®éng, b−íc thùc tiÔn ®Çu tiªn ®Ó tiÕn tíi thµnh lËp çi tæ chøc mong muèn, vµ cuèi cïng, sîi d©y chÝnh mµ nÕu n¾m ®−îc nã th× chóng ta sÏ cã thÓ kh«ng ngõng ph¸t triÓn, cñng cè vµ më réng tæ chøc Êy, ⎯ ph¶i lµ viÖc thµnh lËp tê b¸o chÝnh trÞ toµn Nga" (xem tËp nµy, tr. 10).

Bµi b¸o ®ã nªu lªn ý nghÜa quan träng cña tê b¸o trong viÖc tæ chøc vµ tiÕn hµnh c«ng t¸c tuyªn truyÒn, cæ ®éng cã hÖ thèng, mang tÝnh nguyªn t¾c vµ toµn diÖn, trong viÖc tæ chøc c«ng t¸c cña ®¶ng d©n chñ-x· héi vÒ mÆt gi¸o dôc chÝnh trÞ, gi¸o dôc t− t−ëng vµ tæ chøc quÇn chóng. Lª- nin chØ ra r»ng tê b¸o kh«ng nh÷ng ph¶i trë thµnh ng−êi tuyªn truyÒn tËp thÓ vµ ng−êi cæ ®éng tËp thÓ, mµ cßn ph¶i lµ ng−êi tæ chøc tËp thÓ. Ng−êi ®Æc biÖt nhÊn m¹nh vai trß cña tê b¸o lµ mét c«ng cô chñ yÕu ®Ó ®oµn kÕt çc ban chÊp hµnh cña ®¶ng d©n chñ-x· héi vÒ mÆt t− t−ëng vµ tæ chøc. M¹ng l−íi th«ng tÝn viªn ®Þa ph−¬ng ®−îc lËp ra xung quanh tê b¸o nh»m môc ®Ých cung cÊp tin vµ bµi cho tê b¸o vµ ph©n ph¸t tê b¸o ®ã ë ®Þa ph−¬ng, "sÏ lµ çi khung cña chÝnh çi tæ chøc mµ chóng ta cÇn cã, ⎯ Lª-nin viÕt, ⎯ tøc lµ mét tæ chøc kh¸ lín ®Ó cã thÓ bao trïm ®−îc toµn quèc; kh¸ réng r·i vµ bao gåm ®−îc nhiÒu mÆt ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh mét sù ph©n c«ng chÆt chÏ vµ tØ mØ; kh¸ v÷ng ch¾c ®Ó cã thÓ kiªn tr× kh«ng ngõng tiÕn hµnh c«ng t¸c cña m×nh trong mäi hoµn c¶nh, trong mäi "b−íc ngoÆt" vµ tr−íc mäi sù bÊt ngê; kh¸ mÒm dÎo ®Ó cã thÓ, mét mÆt th× tr¸nh

Lêi tùa

X

çc trËn ®¸nh c«ng khai trùc diÖn víi mét kÎ ®Þch ®«ng h¬n ®· tËp trung tÊt c¶ lùc l−îng vµo mét n¬i duy nhÊt, vµ mÆt kh¸c l¹i biÕt lîi dông sù chËm ch¹p, thiÕu linh ho¹t cña ®Þch mµ tÊn c«ng chóng vµo n¬i vµ vµo lóc chóng Ýt ngê nhÊt" (tr. 13-14).

Trong bµi b¸o "M¹n ®µm víi nh÷ng ng−êi b¶o vÖ chñ nghÜa kinh tÕ", Lª-nin ®· v¹ch trÇn nh÷ng quan ®iÓm c¬ héi chñ nghÜa cña ph¸i "kinh tÕ ", v¹ch trÇn ra r»ng hä kh«ng am hiÓu vÊn ®Ò t−¬ng quan gi÷a nh÷ng yÕu tè "vËt chÊt" tù ph¸t vµ nh÷ng yÕu tè t− t−ëng tù gi¸c cña phong trµo. Lª-nin ®Æc biÖt nhÊn m¹nh ý nghÜa cña hÖ t− t−ëng m¸c-xÝt çch m¹ng ®èi víi ®¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n, vai trß cña ®¶ng trong phong trµo c«ng nh©n víi t− çch lµ ng−êi l·nh ®¹o chÝnh trÞ, nhµ t− t−ëng, l·nh tô cña quÇn chóng ®−îc trang bÞ b»ng lý luËn tiªn tiÕn vµ cã kh¶ n¨ng l·nh ®¹o phong trµo. Lª-nin viÕt: "Ph¸i kinh tÕ" "kh«ng hiÓu r»ng, "nhµ t− t−ëng" chØ xøng ®¸ng víi danh hiÖu nhµ t− t−ëng khi nµo hä ®i tr−íc phong trµo tù ph¸t, chØ ®−êng cho nã, khi nµo hä biÕt gi¶i quyÕt, tr−íc nh÷ng ng−êi kh¸c, tÊt c¶ çc vÊn ®Ò lý luËn, chÝnh trÞ, s¸ch l−îc vµ çc vÊn ®Ò vÒ tæ chøc mµ "nh÷ng yÕu tè vËt chÊt" cña phong trµo hóc ph¶i mét çch tù ph¸t" (tr. 445 - 446).

Lª-nin ph¬i bµy mét çch s©u s¾c thùc chÊt c¬ héi chñ nghÜa cña "chñ nghÜa kinh tÕ". Ng−êi chØ ra r»ng "chñ nghÜa kinh tÕ", víi tÝnh çch lµ mét trµo l−u, cã nh÷ng ®Æc ®iÓm: vÒ ph−¬ng diÖn nguyªn t¾c, chñ nghÜa Êy lµ sù tÇm th−êng ho¸ chñ nghÜa M¸c vµ sù bÊt lùc tr−íc nh÷ng luËn ®iÖu "phª ph¸n" hiÖn ®¹i, nh÷ng luËn ®iÖu thùc ra lµ biÕn d¹ng cña chñ nghÜa c¬ héi; vÒ ph−¬ng diÖn chÝnh trÞ, chñ nghÜa Êy lµ khuynh h−íng muèn thu hÑp sù cæ ®éng chÝnh trÞ vµ ®Êu tranh chÝnh trÞ, kh«ng hiÓu r»ng nÕu kh«ng n¾m ®−îc quyÒn l·nh ®¹o phong trµo d©n chñ chung th× ®¶ng d©n chñ- x· héi kh«ng thÓ nµo lËt ®æ ®−îc chÕ ®é chuyªn chÕ; vÒ ph−¬ng diÖn s¸ch l−îc, chñ nghÜa Êy hoµn toµn thiÕu kiªn

Lêi tùa

XI

®Þnh; vÒ ph−¬ng diÖn tæ chøc, chñ nghÜa Êy kh«ng hiÓu r»ng tÝnh chÊt quÇn chóng cña phong trµo ch¼ng nh÷ng kh«ng lµm gi¶m ®i, mµ, ng−îc l¹i, cßn n©ng cao h¬n n÷a tr¸ch nhiÖm cña ®¶ng d©n chñ-x· héi ph¶i "thµnh lËp mét tæ chøc v÷ng m¹nh vµ tËp trung cña nh÷ng ng−êi çch m¹ng, mét tæ chøc cã kh¶ n¨ng l·nh ®¹o cuéc ®Êu tranh cã chuÈn bÞ, còng nh− l·nh ®¹o mäi cuéc bïng næ bÊt ngê, vµ sau rèt, lµ l·nh ®¹o cuéc tÊn c«ng quyÕt liÖt cuèi cïng" (tr. 448).

Nh÷ng bµi ph¸t biÓu cña V. I. Lª-nin t¹i ®¹i héi "thèng nhÊt" çc tæ chøc §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ë n−íc ngoµi, "Lêi tùa cho cuèn "Nh÷ng v¨n kiÖn cña ®¹i héi "thèng nhÊt"", tiÓu luËn "Tr¶ lêi Ban chÊp hµnh Xanh Pª-tÐc-bua" vµ nh÷ng bµi kh¸c in trong tËp nµy ®· lµm s¸ng tá vÒ cuéc ®Êu tranh cña V.I. Lª-nin vµ nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi çch m¹ng b¶o vÖ nh÷ng t− t−ëng cña tê "Tia löa" vµ s¸ch l−îc chèng "Héi liªn hiÖp nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga" ®ang tuyªn truyÒn nh÷ng quan ®iÓm cña bän theo "chñ nghÜa kinh tÕ". Trong nh÷ng t¸c phÈm nµy, Lª-nin ®· gi¶i thÝch râ r»ng viÖc hîp nhÊt víi "Héi liªn hiÖp" chØ thùc hiÖn ®−îc trªn c¬ së héi ®ã hoµn toµn tõ bá viÖc ve v·n "chñ nghÜa kinh tÕ" vµ chñ nghÜa BÐc-stanh, ®ång thêi c«ng nhËn nh÷ng nguyªn t¾c vµ s¸ch l−îc cña ®¶ng d©n chñ-x· héi çch m¹ng. Trong bµi tiÓu luËn "T×nh h×nh c«ng viÖc ë n−íc ngoµi", Ng−êi th«ng b¸o vÒ viÖc hîp nhÊt çc tæ chøc ë ngoµi n−íc cña b¸o "Tia löa" vµ "B×nh minh" vµ tæ chøc çch m¹ng "Ng−êi d©n chñ-x· héi" thµnh "§ång minh d©n chñ - x· héi çch m¹ng Nga ë n−íc ngoµi".

Gi÷ vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong tËp nµy lµ t¸c phÈm "VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c"", nã nh»m b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a lý luËn m¸c-xÝt vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt. Trong t¸c phÈm nµy, Lª-nin ®· phª ph¸n toµn diÖn bän xÐt l¹i Nga lµ Bun-ga-cèp, TsÐc-nèp vµ bän xÐt l¹i §øc lµ §a-vÝt, HÐc-tx¬, v.v., nh÷ng kÎ lªn tiÕng "phª ph¸n" häc

Lêi tùa

XII

thuyÕt çch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c, toan chøng minh r»ng lý luËn m¸c-xÝt kh«ng ¸p dông ®−îc vµo n«ng nghiÖp, phñ nhËn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn t− b¶n chñ nghÜa trong n«ng nghiÖp.

Lª-nin ®· chØ ra tÝnh thiÕu c¨n cø khoa häc cña çi mèt "phª ph¸n chñ nghÜa M¸c", phanh phui b¶n chÊt cña nh÷ng quan ®iÓm lý luËn cña bän xÐt l¹i mµ chung quy còng lµ nhai ®i nhai l¹i mét çch bÊt lùc nh÷ng luËn cø cò rÝch cña çc nhµ kinh tÕ häc t− s¶n ph¶n ®éng. Lª-nin ®Ëp tan nh÷ng lêi bÞa ®Æt dèi tr¸ cña bän xÐt l¹i vÒ tÝnh æn ®Þnh cña çc hé tiÓu n«ng vµ trung n«ng trong n«ng nghiÖp, v¹ch trÇn m−u toan cña chóng muèn bá qua nh÷ng vÊn ®Ò x· héi cùc kú quan träng nãi lªn thùc chÊt cña vÊn ®Ò ruéng ®Êt, xo¸ nhoµ nh÷ng nguyªn nh©n thùc sù cña t×nh tr¹ng l¹c hËu trong n«ng nghiÖp vµ sù cïng khæ cña quÇn chóng n«ng d©n, nh÷ng nguyªn nh©n Êy lµ ë nh÷ng tµn d− cña chÕ ®é n«ng n«, ë chÕ ®é t− h÷u vÒ ruéng ®Êt, ë hÖ thèng çc mèi quan hÖ t− b¶n chñ nghÜa. Lª-nin viÕt: "Tªn biÖn hé t− s¶n tÊt nhiªn lµ ra søc bá qua nh÷ng nguyªn nh©n x· héi vµ lÞch sö cña t×nh tr¹ng n«ng nghiÖp l¹c hËu vµ ®æ lçi cho "tÝnh b¶o thñ cña nh÷ng lùc l−îng cña giíi tù nhiªn" vµ cho "quy luËt ruéng ®Êt gi¶m bít mµu mì". Quy luËt khÐt tiÕng nµy kh«ng chøa ®ùng g× hÕt ngoµi nh÷ng lêi biÖn hé vµ sù ngèc nghÕch" ( tr. 286-287).

Trªn c¬ së ph©n tÝch s©u s¾c theo quan ®iÓm m¸c-xÝt nh÷ng tµi liÖu kinh tÕ n«ng nghiÖp cña Nga, §øc, §an-m¹ch, Lª-nin ®· chøng minh mét çch hïng hån r»ng nh÷ng quy luËt kinh tÕ cña chñ nghÜa t− b¶n do M¸c ph¸t hiÖn còng t¸c ®éng c¶ trong n«ng nghiÖp. N«ng nghiÖp còng lµ n¬i ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh ph¸t triÓn t− b¶n chñ nghÜa víi tÊt c¶ nh÷ng m©u thuÉn vèn cã cña nã. ViÖc tËp trung s¶n xuÊt, sù ph©n ho¸ giai cÊp n«ng d©n, t×nh tr¹ng nÒn kinh tÕ trung n«ng bÞ ®Èy lïi vµ bÞ ph¸ s¶n, mét sè l−îng Ýt ái nh÷ng kÎ giµu cã t¨ng lªn, ®a sè d©n c− n«ng th«n bÞ v« s¶n ho¸, sù gay g¾t cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp

Lêi tùa

XIII

ë n«ng th«n, tÊt c¶ nh÷ng hiÖn t−îng ®ã t¨ng lªn m¹nh. Lª-nin viÕt: "... Thèng kª vÒ toµn bé d©n c− n«ng nghiÖp ®· nªu lªn cho chóng ta mét çch hoµn toµn râ rµng chÝnh hai qu¸ tr×nh v« s¶n ho¸ mµ chñ nghÜa M¸c chÝnh thèng lu«n lu«n nãi ®Õn, vµ bän phª ph¸n c¬ héi chñ nghÜa cè g¾ng che ®Ëy b»ng nh÷ng c©u s¸o rçng: mét mÆt th× n«ng d©n cµng ngµy cµng mÊt nhiÒu ruéng ®Êt, d©n c− n«ng nghiÖp bÞ t−íc ®o¹t, hä ph¶i ch¹y vµo çc thµnh phè hoÆc lµ biÕn tõ nh÷ng c«ng nh©n cã ruéng ®Êt thµnh nh÷ng c«ng nh©n kh«ng cã ruéng ®Êt; mÆt kh¸c th× "nh÷ng kho¶n l−¬ng phô" ph¸t triÓn trong n«ng d©n, nghÜa lµ n«ng nghiÖp kÕt hîp víi c«ng nghiÖp, sù kÕt hîp nµy lµ b−íc ®Çu cña qu¸ tr×nh v« s¶n hãa vµ lu«n lu«n lµm t¨ng thªm tóng thiÕu (kÐo dµi ngµy lao ®éng, ¨n uèng gi¶m sót v.v.)" (tr. 271-272). Lª-nin chØ ra r»ng, sù gay g¾t cña tÊt c¶ çc m©u thuÉn ë n«ng th«n tÊt yÕu dÉn tíi sù bÊt b×nh t¨ng lªn cña quÇn chóng n«ng d©n, r»ng n«ng d©n lao ®éng cã thÓ trë thµnh ng−êi b¹n ®ång minh ®¸ng tin cËy cña giai cÊp v« s¶n trong cuéc çch m¹ng s¾p tíi.

Lª-nin ®· tiÕp tôc ph¸t triÓn h¬n n÷a häc thuyÕt çch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt. Ng−êi ®· ®Ò ra nh÷ng luËn ®iÓm vÒ sù c¹nh tranh trong n«ng nghiÖp, vÒ sù tån t¹i hai lo¹i ®éc quyÒn trong ®ã: ®éc quyÒn t− h÷u vÒ ruéng ®Êt vµ ®éc quyÒn kinh doanh t− b¶n chñ nghÜa ®èi víi ruéng ®Êt; Ng−êi ®· kh«i phôc vµ ph¸t triÓn häc thuyÕt m¸c-xÝt vÒ ®Þa t« chªnh lÖch vµ ®Þa t« tuyÖt ®èi. T¸c phÈm "VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c"" ph¸t triÓn nh÷ng t− t−ëng vµ luËn ®iÓm mµ Lª-nin ®· ®−a ra trong t¸c phÈm "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga", lµ c¬ së cho c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ-x· héi Nga do Lª-nin so¹n th¶o vµ cho s¸ch l−îc cña ®¶ng ®èi víi giai cÊp n«ng d©n.

ë tËp nµy, trong çc luËn c−¬ng "Chñ nghÜa v« chÝnh phñ vµ chñ nghÜa x· héi", Lª-nin ®· v¹ch râ thùc chÊt x·

Lêi tùa

XIV

héi vµ néi dung chÝnh trÞ cña chñ nghÜa v« chÝnh phñ. Lª-nin chØ ra r»ng, chñ nghÜa v« chÝnh phñ ®ßi ®ãng vai trß ®¹i biÓu cho quyÒn lîi cña giai cÊp c«ng nh©n, nh−ng thùc ra nã chØ lµ mét trµo l−u tiÓu t− s¶n, lµ "mÆt tr¸i cña chñ nghÜa ç nh©n t− s¶n" biÓu hiÖn t©m tr¹ng "cña ng−êi trÝ thøc hay tªn l−u manh bÞ mÊt h−íng". ThÕ giíi quan cña chñ nghÜa v« chÝnh phñ x©y dùng trªn c¬ së mét sù kh«ng hiÓu biÕt vÒ nguyªn nh©n cña sù bãc lét, cña vai trß nÒn ®¹i s¶n xuÊt trong sù ph¸t triÓn x· héi vµ tÝnh tÊt yÕu ph¶i thay thÕ chñ nghÜa t− b¶n b»ng chñ nghÜa x· héi, kh«ng hiÓu biÕt vÒ cuéc ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n, vÒ vai trß cña nhµ n−íc. Chñ nghÜa v« chÝnh phñ ®øng trªn lËp tr−êng b¶o vÖ nh÷ng ng−êi t− h÷u nhá vµ nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng, phñ nhËn sù cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc vµ gi¸o dôc c«ng nh©n, ®ång thêi dÉn tíi chç lµ "d−íi h×nh thøc phñ nhËn chÝnh trÞ, ®em giai cÊp c«ng nh©n phô thuéc vµo chÝnh trÞ t− s¶n".

Trong bµi "Nh÷ng kÎ ¸p bøc çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng vµ nh÷ng An-ni-ban cña ph¸i tù do", Lª-nin ®· v¹ch ra s¸ch l−îc cña ®¶ng m¸c-xÝt ®èi víi giai cÊp t− s¶n tù do. Trªn c¬ së tµi liÖu b¶n "§iÒu trÇn" mËt cña bé tr−ëng Bé tµi chÝnh VÝt-te vµ lêi tùa cña R.N.X.(Xt¬-ru-vª) viÕt cho b¶n ®iÒu trÇn ®ã, Lª-nin ®· v¹ch râ khuynh h−íng cña chÝnh phñ Nga hoµng muèn h¹n chÕ vai trß cña héi ®ång ®Þa ph−¬ng, mµ hä coi nh− lµ mét sù nh−îng bé ®èi víi phong trµo çch m¹ng trong nh÷ng n¨m 60. Bµi nµy ®· v¹ch trÇn nh÷ng ¶o t−ëng cña ph¸i tù do, ph¸i nµy bÊt chÊp thùc tÕ kh¸ch quan vµ kh«ng hiÓu thùc chÊt cña héi ®ång ®Þa ph−¬ng, nªn ®· coi héi ®ång ®Þa ph−¬ng lµ mÇm mèng cña chÕ ®é tù qu¶n lËp hiÕn. Lª-nin ®· v¹ch trÇn thùc chÊt chÝnh trÞ cña chñ nghÜa tù do, tÝnh chÊt çch m¹ng gi¶ hiÖu cña nh÷ng ng−êi theo chñ nghÜa tù do Nga, viÖc hä kh«ng muèn vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng b¶o vÖ ngay c¶ nh÷ng yªu s¸ch Ýt nhiÒu mang tÝnh chÊt d©n chñ. Lª-nin chØ râ r»ng, tÊt c¶ nh÷ng

Lêi tùa

XV

m−u ®å cña chñ nghÜa tù do Nga chung quy còng chØ lµ nh»m lîi dông khÝ thÕ çch m¹ng cña quÇn chóng ®Ó ®em çch m¹ng ra do¹ n¹t chÕ ®é Nga hoµng vµ giµnh nh÷ng c¶i çch nhá män, cã lîi cho giai cÊp t− s¶n vµ bän ®Þa chñ ®· t− s¶n ho¸. Lª-nin cho r»ng ®¶ng d©n chñ - x· héi, trong khi ñng hé tÊt c¶ nh÷ng phong trµo chèng chÕ ®é chuyªn chÕ, ph¶i v¹ch trÇn nh÷ng ¶o t−ëng cña chñ nghÜa tù do Nga, "chÝnh s¸ch ph¶n béi cña çi hïng biÖn kho¸c l¸c vµ cña sù nhu nh−îc nhôc nh·", gi¶i thÝch râ t¸c h¹i cña nh÷ng ¶o t−ëng cña chñ nghÜa tù do ®èi víi phong trµo çch m¹ng.

Trong bµi "VÒ t¹p chÝ "Tù do"", Lª-nin ®· v¹ch trÇn lËp tr−êng c¬ héi chñ nghÜa cña nhãm xuÊt b¶n t¹p chÝ nµy lµ nhãm "Tù do". Lª-nin phª ph¸n t¹p chÝ nµy ®· xuyªn t¹c vµ tÇm th−êng ho¸ nh÷ng t− t−ëng x· héi chñ nghÜa. Lª-nin d¹y çch viÕt sao cho ®−îc thËt sù ®¹i chóng vµ dÔ tiÕp thu ®èi víi anh em c«ng nh©n, dïng nh÷ng thÝ dô ®¬n gi¶n nhÊt rót trong x· héi ®Ó gióp hä hiÓu nh÷ng kÕt luËn vµ luËn ®iÓm phøc t¹p cña häc thuyÕt uyªn th©m cña chñ nghÜa M¸c.

NhiÒu bµi trong tËp nµy lµ mÉu mùc cña thÓ v¨n chÝnh luËn çch m¹ng cña Lª-nin. Nh÷ng bµi ®ã v¹ch trÇn ¸ch thèng trÞ c¶nh s¸t cña chÕ ®é Nga hoµng, v¹ch râ nh÷ng nguyªn nh©n kinh tÕ - x· héi vµ chÝnh trÞ khiÕn cho khÝ thÕ çch m¹ng tÊt yÕu ph¶i t¨ng lªn, x¸c ®Þnh triÓn väng cña phong trµo çch m¹ng ë Nga. Trong bµi "Nh÷ng bµi häc cña khñng ho¶ng" Lª-nin ®· chØ ra r»ng víi sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n, th× tÝnh chÊt gay g¾t cña m©u thuÉn c¬ b¶n cña chÕ ®é t− b¶n chñ nghÜa lµ m©u thuÉn gi÷a s¶n xuÊt ngµy cµng cã tÝnh chÊt x· héi vµ viÖc chiÕm h÷u t− nh©n vÉn ®ang tån t¹i, sÏ lµm cho nh÷ng cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ chu kú ®ang lay chuyÓn toµn bé hÖ thèng t− b¶n chñ nghÜa, trë thµnh mét hiÖn t−îng tÊt yÕu. Lª-nin chØ ra r»ng: "Nh÷ng cuéc khñng ho¶ng lín së dÜ trë thµnh ®iÒu cã thÓ x¶y ra vµ kh«ng tr¸nh khái sÏ x¶y ra, ®ã chØ lµ v× lùc l−îng s¶n xuÊt x· héi m¹nh mÏ bÞ sù chi phèi cña mét nhãm nhµ giµu chØ c¾m ®Çu ®i t×m

Lêi tùa

XVI

lîi léc" (tr. 103). Nh÷ng cuéc khñng ho¶ng lµ ng−êi b¹n ®−êng kh«ng thÓ tr¸nh khái cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa, chóng ®ang t¹o c¬ së cho nh÷ng cuéc khñng ho¶ng míi s©u s¾c h¬n vµ sÏ dÉn chñ nghÜa t− b¶n ®Õn chç diÖt vong.

Lª-nin v¹ch trÇn nh÷ng m−u ®å cña bän t¸n d−¬ng chñ nghÜa t− b¶n vµ bän xÐt l¹i muèn xem khñng ho¶ng nh− mét hiÖn t−îng ngÉu nhiªn ®èi víi chñ nghÜa t− b¶n. Lª-nin v¹ch ra sù phi lý trong luËn cø cña bän xÐt l¹i. Lª-nin viÕt: "Khñng ho¶ng chøng minh r»ng nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa nµo mµ hai n¨m tr−íc ®©y ®· tuyªn bè om sßm r»ng hiÖn nay n¹n khñng ho¶ng cã lÏ trë nªn Ýt x¶y ra h¬n (nh÷ng ng−êi nµy tù x−ng lµ "nhµ phª ph¸n", cã lÏ lµ v× hä ®· chÐp l¹i häc thuyÕt cña nh÷ng nhµ kinh tÕ häc t− s¶n mét çch kh«ng cã phª ph¸n) th× thËt lµ thiÓn cËn biÕt bao" (tr. 104-105).

Bµi b¸o nhÊn m¹nh r»ng nh÷ng cuéc khñng ho¶ng sÏ cßn tiÕp tôc x¶y ra cho ®Õn khi nh÷ng ®éi qu©n v« s¶n x· héi chñ nghÜa lËt ®æ ®−îc ¸ch thèng trÞ cña t− b¶n vµ cña chÕ ®é t− h÷u. Bµi b¸o lÊy dÉn chøng n−íc Nga cho thÊy r»ng chÝnh nh÷ng t¸c ®éng tµn ph¸ hÕt søc m·nh liÖt vµ gay g¾t cña khñng ho¶ng ®· d¹y cho nh÷ng ng−êi c«ng nh©n nhËn thøc quyÒn lîi giai cÊp cña m×nh, ®oµn kÕt víi nhau chÆt chÏ h¬n vµ tæ chøc nhau l¹i ®Ó hµnh ®éng quyÕt liÖt chèng l¹i chñ nghÜa t− b¶n.

Nh÷ng bµi "TrËn kÞch chiÕn míi", "B−íc ®Çu cña nh÷ng cuéc biÓu t×nh", "Lêi thó nhËn quý gi¸" vµ nh÷ng bµi kh¸c ®· ®¸nh gi¸ cao trµo çch m¹ng cña c«ng nh©n, viÖc c«ng nh©n chuyÓn tõ nh÷ng cuéc b·i c«ng kinh tÕ sang nh÷ng cuéc b·i c«ng vµ biÓu t×nh chÝnh trÞ, sang h×nh thøc ®Êu tranh c«ng khai chèng chÕ ®é chuyªn chÕ cña Nga hoµng. Lª-nin nªu lªn sù tr−ëng thµnh vÒ tr×nh ®é gi¸c ngé chÝnh trÞ vµ vÒ tÝnh tÝch cùc çch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n, Ng−êi nhÊn m¹nh nhiÖm vô cña ®¶ng d©n chñ - x· héi lµ ph¶i l·nh ®¹o phong trµo c«ng nh©n, ®Êu tranh giµnh b¸ quyÒn l·nh ®¹o cho giai cÊp v« s¶n, gi¶i thÝch cho quÇn chóng thÊy râ sù cÇn thiÕt ph¶i ®Êu tranh "giµnh tù do cho toµn d©n".

Lêi tùa

XVII

NhiÒu bµi b¸o ®· tr×nh bµy t×nh tr¹ng khæ cùc cña giai cÊp n«ng d©n Nga bÞ khñng ho¶ng vµ ®ãi kÐm ®Èy tíi chç ph¸ s¶n vµ chÕt mßn; nh÷ng bµi Êy cho thÊy quÇn chóng n«ng d©n ®· thøc tØnh khái t×nh tr¹ng ngoan ngo·n phôc tïng tõ bao ®êi nay vµ khái c¶nh t¨m tèi ®Ó v−¬n tíi cuéc ®Êu tranh çch m¹ng chèng bän ®Þa chñ. Trong çc bµi "N¹n ®ãi" vµ "Th¸i ®é ®èi víi cuéc khñng ho¶ng vµ n¹n ®ãi", mµ khi in trong t¹p chÝ "B×nh minh" ®−îc tËp hîp l¹i d−íi mét ®Çu ®Ò chung lµ "B×nh luËn t×nh h×nh trong n−íc", còng nh− çc bµi "Cuéc ®Êu tranh víi nh÷ng kÎ ®ãi" vµ nh÷ng bµi kh¸c ®· v¹ch trÇn chÝnh s¸ch n«ng n« cña chÝnh phñ Nga hoµng b¶o vÖ quyÒn lîi cña bän ®Þa chñ, hßng che giÊu t×nh c¶nh c¬ cùc cña nh÷ng ng−êi n«ng d©n l©m vµo n¹n ®ãi vµ khñng bè nh÷ng ç nh©n cã lßng tõ thiÖn v× hä cøu gióp nh÷ng ng−êi bÞ ®ãi. Lª-nin chØ râ sù sî h·i cña chÕ ®é Nga hoµng tr−íc cuéc khëi nghÜa n«ng d©n, m−u ®å cña nã muèn dïng b¹o lùc ®Ó ®Ì bÑp hoÆc dïng çc m−u kÕ ®Ó ng¨n chÆn cuéc ®Êu tranh çch m¹ng cña n«ng d©n. Lª-nin gi¶i thÝch râ r»ng th«ng tri cña chÝnh phñ vÒ viÖc cøu trî nh÷ng ng−êi bÞ n¹n ®ãi, thùc tÕ chØ lµ lêi "tuyªn chiÕn chèng l¹i nh÷ng ng−êi bÞ n¹n ®ãi" vµ nh÷ng ng−êi cøu gióp hä; nh÷ng luËt lÖ t¹m thêi vÒ viÖc tæ chøc c«ng ¨n viÖc lµm cho nh÷ng ng−êi bÞ n¹n ®ãi lµ nh÷ng "luËt lÖ khæ sai" nh»m o Ðp vµ n« dÞch n«ng d©n. Trong bµi "Bän chñ n«ng n« ®ang ho¹t ®éng", Lª-nin ®· v¹ch trÇn thùc chÊt n«ng n«, ph¶n ®éng cña ®¹o luËt chÝnh phñ vÒ viÖc chia c«ng ®iÒn ë Xi-bi-ri cho t− nh©n nh»m môc ®Ých tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cña bän chñ n« vµ thiÕt lËp ë Xi-bi-ri mét chç dùa v÷ng ch¾c cho chÕ ®é chuyªn chÕ. Nh÷ng t¸c phÈm nµy ®· nªu râ sù ph¶n kh¸ng t¨ng lªn trong n«ng d©n, nhÊn m¹nh nh÷ng quyÒn lîi chung trong cuéc çch m¹ng s¾p tíi cña c«ng nh©n vµ n«ng d©n, nh÷ng con ng−êi g¾n bã víi nhau "...kh«ng nh÷ng do thÊt nghiÖp vµ ®ãi rÐt, mµ cßn do sù ¸p bøc cña c¶nh s¸t n÷a, sù ¸p bøc nµy t−íc ®o¹t kh¶ n¨ng

Lêi tùa

XVIII

®oµn kÕt vµ tù vÖ cña c«ng nh©n, t−íc ®o¹t c¶ cña n«ng d©n sù gióp ®ì cña nh÷ng ng−êi cã lßng tèt quyªn gióp hä. §èi víi hµng triÖu nh©n d©n mÊt hÕt mäi t− liÖu sinh ho¹t th× bµn tay nÆng nÒ cña bän c¶nh s¸t, so víi tr−íc l¹i cµng nÆng gÊp tr¨m lÇn" (tr. 106).

Trong phÇn "Çc tµi liÖu chuÈn bÞ" cã in çc ®Ò c−¬ng, nh÷ng b¶n tãm t¾t, çc dÞ b¶n ban ®Çu vµ çc tµi liÖu kh¸c chuÈn bÞ cho nh÷ng bµi b¸o "Nh÷ng kÎ ¸p bøc héi ®ång ®Þa ph−¬ng vµ nh÷ng An-ni-ban cña ph¸i tù do" (in lÇn ®Çu tiªn), "Bän chñ n«ng n« ®ang ho¹t ®éng", "TrËn kÞch chiÕn míi" vµ nh÷ng bµi kh¸c.

XÐt vÒ néi dung, bµi "Nh÷ng ®iÓm söa ch÷a vµ nh÷ng nhËn xÐt ®èi víi b¶n dù th¶o ®iÒu lÖ cña tæ chøc d©n chñ- x· héi Nga ë n−íc ngoµi" (in lÇn ®Çu tiªn) gÇn gièng víi bµi tiÓu luËn "T×nh h×nh c«ng viÖc ë ngoµi n−íc". Nh÷ng bµi nµy cho thÊy râ ho¹t ®éng cña V.I.Lª-nin trong viÖc thèng nhÊt çc tæ chøc ngoµi n−íc cña ®¶ng d©n chñ-x· héi çch m¹ng Nga, cuéc ®Êu tranh cña Lª-nin nh»m b¶o vÖ vai trß l·nh ®¹o cña tê "Tia löa" trong viÖc thèng nhÊt ®ã, b¶o vÖ nh÷ng nguyªn t¾c vµ s¸ch l−îc cña tê "Tia löa" trong ho¹t ®éng cña nã.

Bµi "NhËn xÐt vÒ bµi b¸o cña Ri-a-da-nèp "Hai sù thËt"" (in lÇn ®Çu tiªn), do Lª-nin viÕt cho tê "Tia löa", ®· nãi lªn c«ng t¸c biªn tËp cña V. I. Lª-nin trong tê "Tia löa". Lª-nin phª ph¸n nh÷ng quan ®iÓm chñ quan cña t¸c gi¶, phª ph¸n t¸c gi¶ kh«ng biÕt ph©n tÝch t×nh h×nh, phª ph¸n viÖc t¸c gi¶ ®¸nh gi¸ qu¸ cao vai trß cña N. C. Mi-khai-lèp-xki trong phong trµo gi¶i phãng.

Nh÷ng tµi liÖu chuÈn bÞ cho t¸c phÈm "VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c"" v× rÊt nhiÒu nªn tËp hîp thµnh mét tËp riªng.

ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lªnin trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng

§¶ng céng s¶n Liªn-x«

1

b¾t ®Çu tõ ®©u 1?

ViÕt xong vµo th¸ng N¨m 1901 In vµo th¸ng N¨m 1901, trªn b¸o "Tia löa", sè 4

Theo ®óng b¶n in trªn b¸o

2

3

Trang ®Çu b¸o "Tia löa" sè 4 víi bµi cña V. I. Lª-nin "B¾t ®Çu tõ ®©u?" ⎯ 1901

¶nh thu nhá

4

5

C©u hái: "lµm g×?" trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ®−îc nªu

lªn tr−íc nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga mét çch ®Æc biÖt m¹nh mÏ. §©y kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò chän con ®−êng ®i (nh− vµo kho¶ng cuèi nh÷ng n¨m 80 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 90), mµ lµ vÊn ®Ò xÐt xem chóng ta ph¶i thùc hiÖn nh÷ng b−íc thùc tiÔn nµo vµ cô thÓ ph¶i thùc hiÖn nh− thÕ nµo trªn mét con ®−êng ®· ®−îc ®Þnh râ. §©y lµ vÊn ®Ò ph−¬ng ph¸p vµ kÕ ho¹ch ho¹t ®éng thùc tiÔn. Vµ ph¶i thõa nhËn r»ng trong chóng ta, vÊn ®Ò tÝnh chÊt vµ ph−¬ng ph¸p ®Êu tranh ®ã, vÊn ®Ò c¬ b¶n ®èi víi mét ®¶ng ho¹t ®éng thùc tiÔn, vÉn ch−a ®−îc gi¶i quyÕt, vÉn cßn g©y ra nh÷ng sù bÊt ®ång nghiªm träng, béc lé râ t×nh tr¹ng kh«ng æn ®Þnh vµ dao ®éng ®¸ng tiÕc vÒ t− t−ëng. Mét ®»ng th× xu h−íng "kinh tÕ"2, çi xu h−íng cè g¾ng c¾t bít vµ thu hÑp c«ng t¸c tæ chøc chÝnh trÞ vµ cæ ®éng chÝnh trÞ l¹i, vÉn hoµn toµn ch−a chÕt h¼n. §»ng kh¸c th× xu h−íng chiÕt trung v« nguyªn t¾c, çi xu h−íng muèn pháng theo mäi "trµo l−u" míi mµ kh«ng biÕt ph©n biÖt nh÷ng nhu cÇu tr−íc m¾t víi nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n vµ nh÷ng ®ßi hái th−êng xuyªn cña toµn bé phong trµo, vÉn cßn kiªu h·nh ngÈng ®Çu lªn nh− x−a. Nh− mäi ng−êi ®Òu biÕt, xu h−íng ®ã ®· b¾t rÔ trong t¹p chÝ "Sù nghiÖp c«ng nh©n"3. Lêi tuyªn bè "cã tÝnh chÊt c−¬ng lÜnh" míi ®©y cña hä ⎯ mét bµi b¸o rÊt kªu víi çi ®Çu ®Ò rÊt kªu "Mét b−íc ngoÆt lÞch sö" (sè 6, ""Sù

V. I. L ª - n i n

6

nghiÖp c«ng nh©n" khæ nhá"4) ⎯ ®· chøng thùc mét çch ®Æc biÖt râ rµng nhËn ®Þnh trªn ®©y. Míi ngµy h«m qua, ta cßn ve v·n "chñ nghÜa kinh tÕ", cßn c«ng phÉn ®èi víi viÖc c−¬ng quyÕt lªn ¸n tê "T− t−ëng c«ng nh©n"5, cßn "lµm dÞu bít" çch Plª-kha-nèp ®Æt vÊn ®Ò ®Êu tranh chèng chÕ ®é chuyªn chÕ, ⎯ thÕ mµ ngµy h«m nay ta l¹i ®· trÝch dÉn c©u cña LiÕp-nÕch: "NÕu hoµn c¶nh thay ®æi trong 24 giê th× còng cÇn ph¶i thay ®æi s¸ch l−îc trong 24 giê", ta l¹i ®· nãi tíi "mét tæ chøc chiÕn ®Êu v÷ng m¹nh" ®Ó tÊn c«ng trùc tiÕp, ®Ó c«ng ph¸ chÕ ®é chuyªn chÕ; tíi "viÖc cæ ®éng chÝnh trÞ vµ çch m¹ng (thËt lµ kiªn quyÕt: võa çch m¹ng l¹i võa chÝnh trÞ!) réng r·i trong quÇn chóng"; tíi "viÖc kh«ng ngõng kªu gäi ph¶n ®èi ngoµi ®−êng phè"; tíi "viÖc tæ chøc nh÷ng cuéc biÓu t×nh ngoµi ®−êng phè cã tÝnh chÊt chÝnh trÞ râ rÖt (sic! 1))", v. v., v. v..

Cã lÏ chóng ta ®· cã thÓ bµy tá sù hµi lßng vÒ viÖc tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" ®· thÊm nhuÇn ®−îc mau chãng ®Õn thÕ c−¬ng lÜnh do chóng ta ®Ò ra trong sè ®Çu cña b¸o "Tia löa"6: x©y dùng mét ®¶ng v÷ng m¹nh, cã tæ chøc, kh«ng nh÷ng ®Ó giµnh lÊy nh÷ng nh−îng bé riªng lÎ mµ cßn ®Ó ®o¹t lÊy chÝnh thµnh tr× cña chÕ ®é chuyªn chÕ n÷a, nh−ng do nh÷ng ng−êi ®· thÊm nhuÇn ®−îc nh− vËy kh«ng cã mét quan ®iÓm kiªn ®Þnh nµo c¶ nªn chóng ta hoµn toµn kh«ng thÓ hµi lßng ®−îc.

§−¬ng nhiªn lµ tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" ®· uæng c«ng m−în danh cña LiÕp-nÕch. Trong vßng 24 tiÕng ®ång hå, cã thÓ thay ®æi s¸ch l−îc cæ ®éng vÒ mét vÊn ®Ò riªng nµo ®ã, s¸ch l−îc vÒ viÖc thùc hiÖn mét chi tiÕt nµo ®ã cña tæ chøc ®¶ng, nh−ng cßn ®èi víi vÊn ®Ò xÐt xem cã ph¶i lµ nãi chung, lu«n lu«n vµ tuyÖt ®èi cÇn ph¶i cã mét tæ chøc chiÕn ®Êu vµ cÇn ph¶i tiÕn hµnh c«ng t¸c cæ ®éng chÝnh trÞ trong quÇn chóng hay kh«ng, th× ngay c¶ trong 24 th¸ng,

1) ― nh− thÕ ®Êy!

B¾t ®Çu tõ ®©u?

7

chø kh«ng ph¶i chØ trong 24 giê th«i, còng chØ cã nh÷ng kÎ hoµn toµn v« nguyªn t¾c míi cã thÓ thay ®æi quan ®iÓm cña m×nh. ViÖn ra nh÷ng sù kh¸c nhau vÒ hoµn c¶nh, viÖn ra sù thay ®æi vÒ çc thêi kú th× thËt lµ ®¸ng tøc c−êi: x©y dùng tæ chøc chiÕn ®Êu vµ tiÕn hµnh cæ ®éng chÝnh trÞ lµ ®iÒu nhÊt thiÕt ph¶i lµm, bÊt kÓ lµ trong hoµn c¶nh "b×nh th−êng, hßa b×nh" thÕ nµo ®i n÷a, trong thêi kú "tinh thÇn çch m¹ng gi¶m sót" thÕ nµo ®i n÷a. H¬n n÷a: chÝnh trong hoµn c¶nh Êy, trong nh÷ng thêi kú Êy l¹i ®Æc biÖt cÇn lµm c«ng t¸c nãi trªn, v× ®îi ®Õn lóc bïng næ vµ bèc ch¸y, míi x©y dùng tæ chøc th× ®· muén mÊt råi; tæ chøc ph¶i ®−îc chuÈn bÞ s½n sµng ®Ó cã thÓ më réng ho¹t ®éng ngay lËp tøc. "Thay ®æi s¸ch l−îc trong 24 giê"! Nh−ng muèn thay ®æi s¸ch l−îc th× tr−íc hÕt ph¶i cã s¸ch l−îc ®·, cßn nÕu kh«ng cã mét tæ chøc v÷ng m¹nh, thµnh thôc ®Êu tranh chÝnh trÞ trong bÊt cø hoµn c¶nh nµo, thêi kú nµo, th× kh«ng thÓ nãi ®Õn mét kÕ ho¹ch ho¹t ®éng cã hÖ thèng, ®−îc soi s¸ng b»ng nh÷ng nguyªn t¾c v÷ng ch¾c vµ ®−îc thùc hiÖn mét çch triÖt ®Ó, vµ chØ cã kÕ ho¹ch ho¹t ®éng nh− thÕ míi ®¸ng ®−îc gäi lµ s¸ch l−îc. ThËt vËy, h·y nh×n xem: ng−êi ta ®· nãi víi chóng ta r»ng "giai ®o¹n lÞch sö" ®· ®Æt ra tr−íc ®¶ng ta mét vÊn ®Ò "hoµn toµn míi", vÊn ®Ò khñng bè. Ngµy h«m qua, vÊn ®Ò "hoµn toµn míi" lµ vÊn ®Ò tæ chøc chÝnh trÞ vµ cæ ®éng chÝnh trÞ; ngµy h«m nay, l¹i lµ vÊn ®Ò khñng bè. H¸ ch¼ng ph¶i l¹ lïng hay sao, khi cã nh÷ng ng−êi quªn mÊt lai lÞch cña hä ®Õn nh− thÕ mµ l¹i bµn ®Õn sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ s¸ch l−îc?

May thay, tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" ®· nãi kh«ng ®óng. VÊn ®Ò khñng bè hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò míi, vµ chóng ta chØ cÇn nh¾c l¹i mét çch v¾n t¾t nh÷ng quan ®iÓm ®· ®−îc x¸c ®Þnh cña ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga lµ còng ®ñ râ.

VÒ nguyªn t¾c, chóng ta kh«ng bao giê tõ chèi vµ kh«ng thÓ tõ chèi ®−îc khñng bè. §ã lµ mét trong nh÷ng hµnh

V. I. L ª - n i n

8

®éng qu©n sù cã thÓ hoµn toµn cã lîi vµ thËm chÝ cÇn thiÕt trong mét lóc chiÕn ®Êu nhÊt ®Þnh, trong mét t×nh tr¹ng qu©n ®éi nhÊt ®Þnh vµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Nh−ng thùc chÊt cña vÊn ®Ò chÝnh lµ ë chç sù khñng bè ®−îc nªu lªn ngµy nay hoµn toµn kh«ng ph¶i nh− lµ mét trong nh÷ng hµnh ®éng cña mét ®¹o qu©n ®ang t¸c chiÕn, mét hµnh ®éng g¾n liÒn chÆt chÏ vµ phèi hîp víi toµn bé hÖ thèng chiÕn ®Êu, mµ lµ mét ph−¬ng ph¸p tÊn c«ng riªng lÎ, ®éc lËp, kh«ng phô thuéc vµo bÊt kú mét ®¹o qu©n nµo c¶. V¶ l¹i trong ®iÒu kiÖn thiÕu mét tæ chøc çch m¹ng trung −¬ng, trong ®iÒu kiÖn nh÷ng tæ chøc çch m¹ng ®Þa ph−¬ng cßn yÕu ít th× khñng bè còng kh«ng thÓ lµ çi g× kh¸c thÕ ®−îc. ChÝnh v× thÕ mµ chóng ta tuyªn bè kiªn quyÕt r»ng ph−¬ng ph¸p ®Êu tranh Êy trong nh÷ng hoµn c¶nh hiÖn nay lµ kh«ng hîp thêi, kh«ng hîp lý, nã lµm cho nh÷ng chiÕn sÜ tÝch cùc nhÊt xa rêi nhiÖm vô thËt sù vµ quan träng nhÊt cña hä ®èi víi toµn bé phong trµo, nã kh«ng lµm rèi lo¹n lùc l−îng cña chÝnh phñ mµ l¹i lµm rèi lo¹n lùc l−îng cña çch m¹ng. Çc b¹n h·y nhí ®Õn nh÷ng biÕn cè míi ®©y: tr−íc m¾t chóng ta, nh÷ng tÇng líp réng r·i quÇn chóng c«ng nh©n thµnh thÞ vµ "d©n th−êng" thµnh thÞ lao vµo chiÕn ®Êu, thÕ mµ nh÷ng ng−êi çch m¹ng th× l¹i kh«ng cã ®−îc mét bé tham m−u gåm nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o vµ tæ chøc. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã mµ nh÷ng ng−êi çch m¹ng kiªn nghÞ nhÊt l¹i quan t©m ®Õn khñng bè th× nh− thÕ h¸ ch¼ng ph¶i lµ cã nguy c¬ lµm yÕu nh÷ng ®éi ngò chiÕn ®Êu, nh÷ng ®éi ngò duy nhÊt mµ ng−êi ta cã thÓ ®Æt hy väng thùc sù vµo ®ã, hay sao? Nh− thÕ h¸ ch¼ng ph¶i lµ cã nguy c¬ c¾t ®øt mèi liªn hÖ gi÷a nh÷ng tæ chøc çch m¹ng víi nh÷ng líp quÇn chóng rêi r¹c, bÊt m·n, ph¶n kh¸ng vµ s½n sµng chiÕn ®Êu nh−ng l¹i yÕu ít chÝnh v× sù rêi r¹c cña hä, hay sao? ThÕ mµ mèi liªn hÖ Êy chÝnh l¹i lµ b¶o ®¶m duy nhÊt cho th¾ng lîi cña chóng ta. Chóng ta hoµn toµn kh«ng cã ý phñ nhËn mäi ý nghÜa cña nh÷ng cuéc tÊn c«ng anh dòng riªng lÎ,


9

nh−ng nghÜa vô cña chóng ta lµ ph¶i hÕt søc ®Ò phßng xu h−íng ham mª khñng bè, coi khñng bè lµ ph−¬ng ph¸p ®Êu tranh chÝnh vµ chñ yÕu, xu h−íng mµ hiÖn nay cã rÊt vµ rÊt nhiÒu ng−êi ®ang ng¶ theo rÊt m¹nh. Khñng bè kh«ng bao giê cã thÓ trë thµnh nh÷ng hµnh ®éng qu©n sù th«ng th−êng ®−îc: nhiÒu l¾m th× nã còng chØ cã thÓ dïng ®−îc víi t− çch lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p xung kÝch quyÕt liÖt. Thö hái: trong lóc nµy, chóng ta cã thÓ kªu gäi xung kÝch nh− thÕ ®−îc kh«ng? H×nh nh− tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" nghÜ r»ng cã thÓ ®−îc. Ýt ra th× nã còng kªu lªn: "H·y tæ chøc çc ®éi xung kÝch ®i!" Nh−ng sù sèt s¾ng Êy l¹i còng thiÕu suy xÐt. PhÇn chñ yÕu trong lùc l−îng qu©n sù cña chóng ta lµ nh÷ng ng−êi t×nh nguyÖn vµ nghÜa qu©n. Qu©n ®éi th−êng trùc, chóng ta chØ cã mét vµi ®éi nhá, mµ l¹i lµ ch−a ®−îc ®éng viªn, ch−a cã liªn hÖ víi nhau, ch−a biÕt çch xÕp ®−îc thµnh nh÷ng ®éi ngò qu©n sù th«ng th−êng chø ®õng nãi g× ®Õn nh÷ng ®éi xung kÝch n÷a. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nh− thÕ, nh÷ng ai cã kh¶ n¨ng nh×n tæng qu¸t nh÷ng ®iÒu kiÖn chung cña cuéc ®Êu tranh cña chóng ta, vµ kh«ng quªn nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã ë mçi "b−íc ngoÆt" cña nh÷ng biÕn cè lÞch sö, − tÊt ph¶i thÊy râ r»ng lóc nµy khÈu hiÖu cña chóng ta kh«ng ph¶i lµ "tiÕn lªn xung kÝch" mµ ph¶i lµ: "tæ chøc v©y h·m thµnh ®Þch mét çch ®óng ®¾n". Nãi mét çch kh¸c: nhiÖm vô trùc tiÕp cña ®¶ng chóng ta kh«ng thÓ lµ kªu gäi nh÷ng lùc l−îng hiÖn cã tÊn c«ng ngay b©y giê, mµ ph¶i lµ kªu gäi x©y dùng mét tæ chøc çch m¹ng cã kh¶ n¨ng thèng nhÊt mäi lùc l−îng vµ l·nh ®¹o phong trµo, kh«ng ph¶i chØ trªn danh nghÜa mµ lµ trªn thùc tÕ, nghÜa lµ lóc nµo còng s½n sµng ñng hé mäi cuéc ph¶n kh¸ng, mäi cuéc bïng næ, sö dông nh÷ng c¬ héi ®ã ®Ó më réng vµ cñng cè lùc l−îng qu©n sù cÇn thiÕt cho trËn ®¸nh quyÕt liÖt.

Bµi häc cña nh÷ng biÕn cè th¸ng Hai vµ th¸ng Ba7 hÕt søc to lín, khiÕn ngµy nay khã mµ cã ng−êi ph¶n ®èi kÕt

V. I. L ª - n i n

10

luËn nãi trªn vÒ nguyªn t¾c. Nh−ng yªu cÇu lóc nµy ®ßi hái chóng ta ph¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, kh«ng ph¶i lµ vÒ nguyªn t¾c mµ lµ vÒ thùc tiÔn. §ßi hái kh«ng nh÷ng ph¶i hiÓu râ rµng xem ®ã chÝnh lµ tæ chøc g×, cÇn thiÕt cho chÝnh c«ng t¸c nµo, mµ cßn ph¶i v¹ch ra mét kÕ ho¹ch tæ chøc nhÊt ®Þnh ®Ó cã thÓ b¾t tay mét çch toµn diÖn vµo viÖc x©y dùng tæ chøc ®ã. V× tÇm quan träng cÊp b¸ch cña vÊn ®Ò, nªn vÒ phÝa chóng t«i, chóng t«i quyÕt ®Þnh l−u ý çc ®ång chÝ tíi b¶n ph¸c th¶o kÕ ho¹ch mµ chóng t«i ®· ph¸t triÓn mét çch chi tiÕt trong cuèn s¸ch ®· chuÈn bÞ ®−a in8.

Theo ý chóng t«i th× ®iÓm xuÊt ph¸t cña ho¹t ®éng, b−íc thùc tiÔn ®Çu tiªn ®Ó tiÕn tíi thµnh lËp çi tæ chøc mong muèn, vµ cuèi cïng, sîi d©y chÝnh mµ nÕu n¾m ®−îc nã th× chóng ta sÏ cã thÓ kh«ng ngõng ph¸t triÓn, cñng cè vµ më réng tæ chøc Êy, ⎯ ph¶i lµ viÖc thµnh lËp tê b¸o chÝnh trÞ toµn Nga. Chóng ta cÇn tr−íc hÕt lµ tê b¸o, ⎯ kh«ng cã nã th× kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®−îc mét çch cã hÖ thèng cuéc tuyªn truyÒn cæ ®éng hÕt søc cã nguyªn t¾c vµ toµn diÖn. §ã lµ nhiÖm vô chñ yÕu vµ th−êng xuyªn cña phong trµo d©n chñ - x· héi nãi chung, vµ ®ã lµ nhiÖm vô ®Æc biÖt cÊp b¸ch trong lóc nµy, lóc mµ sù l−u ý ®Õn chÝnh trÞ, ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò x· héi chñ nghÜa ®· ®−îc nhãm lªn trong çc tÇng líp nh©n d©n réng r·i nhÊt. Kh«ng lóc nµo ng−êi ta l¹i c¶m thÊy mét çch m¹nh mÏ nh− lóc nµy lµ cÇn ph¶i bæ sung vµo sù cæ ®éng rêi r¹c th«ng qua ¶nh h−ëng ç nh©n, th«ng qua b¸o chÝ ®Þa ph−¬ng, s¸ch v.v., b»ng mét sù cæ ®éng ®Òu ®Æn, tæng hîp mµ chØ cã b¸o chÝ ra ®Òu kú míi lµm ®−îc. VÞ tÊt ®· ph¶i lµ qu¸ ®¸ng nÕu nãi r»ng møc ®é xuÊt b¶n (vµ phæ biÕn) tê b¸o ®−îc nhiÒu kú vµ ®Òu ®Æn sÏ cã thÓ dïng ®Ó ®¸nh gi¸ ®óng nhÊt xem çi ngµnh ®Çu tiªn nhÊt, thiÕt yÕu nhÊt cña ho¹t ®éng qu©n sù cña chóng ta ®−îc x©y dùng v÷ng vµng nh− thÕ nµo. ThÕ n÷a, çi chóng ta cÇn, chÝnh lµ tê b¸o chung cho toµn Nga. NÕu nh− chóng ta kh«ng biÕt vµ chõng nµo chóng ta cßn ch−a


11

biÕt thèng nhÊt t¸c ®éng cña chóng ta ®èi víi nh©n d©n vµ ®èi víi chÝnh phñ b»ng nh÷ng lêi nãi cña b¸o chÝ th× ý muèn thèng nhÊt nh÷ng ph−¬ng ph¸p t¸c ®éng kh¸c, phøc t¹p h¬n, khã kh¨n h¬n, nh−ng l¹i kiªn quyÕt h¬n, sÏ chØ lµ mét ¶o t−ëng. Phong trµo cña chóng ta, c¶ vÒ t− t−ëng, vÒ mÆt thùc tiÔn, lÉn vÒ mÆt tæ chøc, gÆp khã kh¨n nhÊt lµ ë chç nã bÞ rêi r¹c, ë chç ®¹i bé phËn nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi hÇu nh− bÞ thu hót hoµn toµn vµo çc c«ng t¸c thuÇn tóy ®Þa ph−¬ng, nã thu hÑp tÇm m¾t vµ ph¹m vi ho¹t ®éng cña hä, h¹n chÕ sù kh«n khÐo vµ rÌn luyÖn cña hä trong c«ng t¸c bÝ mËt. Ph¶i t×m nguån gèc s©u xa nhÊt cña sù dao ®éng, ng¶ nghiªng mµ chóng t«i ®· nãi ë trªn, ë ngay trong sù rêi r¹c Êy. Vµ b−íc tiÕn ®Çu tiªn trªn con ®−êng kh¾c phôc thiÕu sãt Êy, trªn con ®−êng biÕn nh÷ng phong trµo ®Þa ph−¬ng thµnh phong trµo thèng nhÊt toµn Nga, ph¶i lµ thµnh lËp tê b¸o toµn Nga. Cuèi cïng, çi mµ chóng ta nhÊt thiÕt cÇn ph¶i cã, lµ mét tê b¸o chÝnh trÞ. Trong hoµn c¶nh ch©u ¢u ngµy nay, kh«ng cã c¬ quan chÝnh trÞ th× kh«ng thÓ cã phong trµo ®¸ng gäi lµ phong trµo chÝnh trÞ. Kh«ng cã nã th× tuyÖt ®èi kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc nhiÖm vô cña chóng ta lµ: tËp trung mäi phÇn tö bÊt m·n vµ ph¶n kh¸ng vÒ mÆt chÝnh trÞ; th«ng qua hä mµ lµm n¶y në phong trµo çch m¹ng cña v« s¶n. Chóng ta ®· ®i b−íc ®Çu, chóng ta ®· lµm thøc tØnh trong giai cÊp c«ng nh©n lßng ham say tè ço vÒ mÆt "kinh tÕ" trong çc nhµ m¸y. Chóng ta ph¶i ®i tiÕp b−íc sau lµ: lµm thøc tØnh trong mäi tÇng líp nh©n d©n cã ®«i chót gi¸c ngé, sù ham say tè ço vÒ mÆt chÝnh trÞ. Kh«ng nªn bèi rèi khi thÊy nh÷ng lêi tè ço vÒ mÆt chÝnh trÞ lóc nµy cßn rÊt yÕu ít, hiÕm hoi, rôt rÌ ®Õn thÕ. Nguyªn do cña t×nh tr¹ng ®ã tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i lµ ë chç cã sù tháa hiÖp phæ biÕn víi chÕ ®é chuyªn chÕ c¶nh s¸t ®©u. Nguyªn do lµ ë chç nh÷ng ng−êi cã kh¶ n¨ng vµ s½n sµng tè ço kh«ng cã diÔn ®µn ®Ó cã thÓ nãi ®−îc, − kh«ng cã nh÷ng thÝnh gi¶ cã nhiÖt t×nh nghe vµ khÝch lÖ çc diÔn

V. I. L ª - n i n

12

gi¶; lµ ë chç, trong nh©n d©n, hä kh«ng thÊy ë ®©u cã lùc l−îng nµo ®¸ng ®Ó hä cã thÓ ®Õn phµn nµn vÒ çi chÝnh phñ "cã quyÒn lùc v¹n n¨ng" ë Nga. Nh−ng b©y giê ®©y, tÊt c¶ nh÷ng t×nh tr¹ng ®ã thay ®æi mét çch rÊt nhanh chãng. Lùc l−îng Êy ®· cã, ®ã lµ giai cÊp v« s¶n çch m¹ng, giai cÊp nµy ®· chøng tá r»ng kh«ng nh÷ng nã s½n sµng nghe theo vµ ñng hé lêi kªu gäi ®Êu tranh chÝnh trÞ mµ cßn s½n sµng dòng c¶m nh¶y vµo chiÕn ®Êu. B©y giê, chóng ta cã thÓ vµ ph¶i lËp diÔn ®µn cho toµn d©n tè ço chÝnh phñ Nga hoµng; diÔn ®µn Êy ph¶i lµ tê b¸o d©n chñ - x· héi. Kh¸c víi çc giai cÊp vµ tÇng líp kh¸c cña x· héi Nga, giai cÊp c«ng nh©n Nga th−êng xuyªn quan t©m ®Õn nh÷ng kiÕn thøc chÝnh trÞ, hä th−êng xuyªn (chø kh«ng ph¶i chØ trong thêi kú s«i sôc ®Æc biÖt) cã mét yªu cÇu rÊt lín vÒ s¸ch b¸o bÊt hîp ph¸p. Trong ®iÒu kiÖn cã nh÷ng yªu cÇu réng lín nh− thÕ, trong ®iÒu kiÖn ta ®· b¾t ®Çu ®µo t¹o ®−îc nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o çch m¹ng cã kinh nghiÖm, trong ®iÒu kiÖn giai cÊp c«ng nh©n ®· tËp trung ®Õn møc ®é khiÕn hä thùc tÕ trë thµnh chñ nh©n ë nh÷ng khu c«ng nh©n çc thµnh phè lín, ë nh÷ng thÞ trÊn cã nhµ m¸y, ë nh÷ng n¬i cã c«ng x−ëng, ⎯ th× viÖc tæ chøc mét tê b¸o chÝnh trÞ lµ mét viÖc hoµn toµn hîp víi søc cña giai cÊp v« s¶n. Vµ th«ng qua giai cÊp v« s¶n, tê b¸o sÏ th©m nhËp vµo hµng ngò nh÷ng ng−êi tiÓu thÞ d©n ë thµnh thÞ, nh÷ng ng−êi lµm nghÒ thñ c«ng ë n«ng th«n, vµo n«ng d©n vµ sÏ trë thµnh tê b¸o chÝnh trÞ thùc sù cña toµn d©n.

Tuy nhiªn, vai trß cña tê b¸o kh«ng ph¶i chØ ®ãng khung ë chç phæ biÕn t− t−ëng, gi¸o dôc chÝnh trÞ vµ thu hót nh÷ng b¹n ®ång minh chÝnh trÞ. Tê b¸o kh«ng nh÷ng chØ lµ ng−êi tuyªn truyÒn tËp thÓ vµ cæ ®éng tËp thÓ, mµ cßn lµ ng−êi tæ chøc tËp thÓ. VÒ ý nghÜa cuèi cïng nµy, cã thÓ vÝ tê b¸o víi nh÷ng çi giãng dùng lªn chung quanh tßa nhµ ®ang x©y dùng, nã v¹ch râ chu vi cña c«ng tr−êng, lµm cho nh÷ng ng−êi thî x©y dùng dÔ dµng liªn l¹c víi


13

nhau, gióp hä ph©n phèi c«ng t¸c vµ nhËn xÐt nh÷ng kÕt qu¶ chung do lao ®éng cã tæ chøc ®· ®¹t ®−îc. Nhê cã tê b¸o vµ g¾n liÒn víi tê b¸o, mét tæ chøc cè ®Þnh tù nã sÏ thµnh h×nh, nã kh«ng nh÷ng chØ lµm çc c«ng t¸c ®Þa ph−¬ng mµ cßn lµm c¶ c«ng t¸c chung th−êng xuyªn n÷a, nã gióp cho nh÷ng nh©n viªn cña nã quen viÖc theo dâi ch¨m chó nh÷ng biÕn cè chÝnh trÞ, ®¸nh gi¸ ý nghÜa cña nh÷ng biÕn cè Êy vµ ¶nh h−ëng cña nh÷ng biÕn cè Êy ®Õn çc tÇng líp kh¸c nhau trong nh©n d©n, vµ v¹ch ra cho ®¶ng çch m¹ng nh÷ng ph−¬ng ph¸p hîp lý ®Ó t¸c ®éng ®Õn nh÷ng biÕn cè Êy. Nguyªn mét nhiÖm vô vÒ mÆt kü thuËt − b¶o ®¶m cung cÊp tµi liÖu cho tê b¸o mét çch ®óng ®¾n vµ phæ biÕn ®óng ®¾n tê b¸o Êy − còng ®· buéc ph¶i x©y dùng mét mµng l−íi nh÷ng th«ng tÝn viªn ®Þa ph−¬ng cña mét ®¶ng thèng nhÊt; nh÷ng th«ng tÝn viªn nµy ph¶i liªn hÖ víi nhau mét çch sinh ®éng, hiÓu biÕt hoµn c¶nh chung cña c«ng viÖc, quen víi viÖc thùc hiÖn ®Òu ®Æn nh÷ng nhiÖm vô nhá nhÆt cña c«ng t¸c chung toµn Nga, thö søc lùc cña m×nh trong viÖc tæ chøc nh÷ng ho¹t ®éng çch m¹ng nµy kh¸c. Mµng l−íi th«ng tÝn viªn Êy* sÏ lµ çi khung cña chÝnh çi tæ chøc mµ chóng ta cÇn cã, tøc lµ mét tæ chøc kh¸ lín ®Ó cã thÓ bao trïm ®−îc toµn quèc; kh¸ réng r·i vµ bao gåm ®−îc nhiÒu mÆt ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh mét sù ph©n c«ng chÆt chÏ vµ tØ mØ; kh¸ v÷ng ch¾c ®Ó cã thÓ kiªn tr× kh«ng ngõng tiÕn hµnh c«ng t¸c cña m×nh trong mäi hoµn c¶nh, trong mäi "b−íc ngoÆt" vµ tr−íc mäi sù bÊt ngê;

* §−¬ng nhiªn lµ nh÷ng th«ng tÝn viªn Êy chØ cã thÓ lµm viÖc ®¾c lùc víi ®iÒu kiÖn lµ hä hÕt søc gÇn víi çc ñy ban ®Þa ph−¬ng (çc nhãm, çc tæ) cña ®¶ng ta. Vµ nãi chung toµn thÓ kÕ ho¹ch do chóng ta nªu lªn dÜ nhiªn chØ cã thÓ thùc hiÖn ®−îc víi ®iÒu kiÖn lµ çc ñy ban hÕt søc tÝch cùc ñng hé nã; nh÷ng ñy ban nµy ®· nhiÒu lÇn cè g¾ng ®Ó ®i tíi sù thèng nhÊt ®¶ng, vµ chóng t«i tin r»ng hä sÏ ®¹t ®−îc sù thèng nhÊt kh«ng h«m nay th× ngµy mai, kh«ng d−íi h×nh thøc nµy th× d−íi h×nh thøc kh¸c.

V. I. L ª - n i n

14

kh¸ mÒm dÎo ®Ó cã thÓ, mét mÆt th× tr¸nh çc trËn ®¸nh c«ng khai trùc diÖn víi mét kÎ ®Þch ®«ng h¬n ®· tËp trung tÊt c¶ lùc l−îng vµo mét n¬i duy nhÊt, vµ mÆt kh¸c l¹i biÕt lîi dông sù chËm ch¹p, thiÕu linh ho¹t cña ®Þch mµ tÊn c«ng chóng vµo n¬i vµ vµo lóc chóng Ýt ngê nhÊt. Ngµy h«m nay ®ang ®Æt ra tr−íc m¾t chóng ta mét nhiÖm vô t−¬ng ®èi dÔ dµng lµ ñng hé sinh viªn biÓu t×nh ngoµi ®−êng trong çc thµnh phè lín. Ngµy mai, cã thÓ sÏ cã nhiÖm vô khã kh¨n h¬n, − thÝ dô: ñng hé phong trµo nh÷ng ng−êi thÊt nghiÖp ë mét quËn nµo ®ã. Ngµy kia, chóng ta ph¶i ®øng s½n ë vÞ trÝ cña m×nh ®Ó tham gia víi t− çch lµ ng−êi çch m¹ng vµo mét cuéc næi dËy cña n«ng d©n. H«m nay chóng ta ph¶i lîi dông t×nh h×nh chÝnh trÞ nghiªm träng do chÝnh phñ t¹o nªn víi cuéc tÊn c«ng cña nã vµo çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng. Ngµy mai chóng ta ph¶i ñng hé sù c¨m phÉn cña nh©n d©n chèng l¹i tªn ¸c quû qu¸ qu¾t nµo ®Êy cña chÕ ®é Nga hoµng vµ ph¶i dïng tÈy chay, ®¶ kÝch, biÓu t×nh, v.v. mµ d¹y cho nã mét bµi häc, khiÕn nã ph¶i rót lui c«ng khai. ChØ cã mét ®¹o qu©n chÝnh quy lu«n lu«n chiÕn ®Êu míi cã thÓ tù rÌn luyÖn ®Õn møc ®é lóc nµo còng s½n sµng chiÕn ®Êu nh− thÕ. Vµ nÕu chóng ta thèng nhÊt ®−îc lùc l−îng cña m×nh ®Ó qu¶n trÞ mét tê b¸o chung, th× c«ng t¸c Êy sÏ ®µo t¹o, sÏ lµm n¶y ra kh«ng nh÷ng nh÷ng ng−êi tuyªn truyÒn giái giang nhÊt, mµ c¶ nh÷ng ng−êi tæ chøc khÐo lÐo nhÊt, nh÷ng l·nh tô chÝnh trÞ tµi t×nh nhÊt cña ®¶ng, cã thÓ trong giê phót cÇn thiÕt ®−a ra khÈu hiÖu kªu gäi mét cuéc chiÕn ®Êu quyÕt liÖt, vµ l·nh ®¹o cuéc chiÕn ®Êu Êy.

§Ó kÕt luËn, xin cã mét vµi lêi ®Ó tr¸nh mäi sù hiÓu lÇm cã thÓ x¶y ra. Chóng ta lu«n lu«n chØ nãi ®Õn chuÈn bÞ cã hÖ thèng, cã kÕ ho¹ch, nh−ng nh− thÕ hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ chóng ta muèn nãi r»ng chÕ ®é chuyªn chÕ chØ cã thÓ sôp ®æ v× mét cuéc v©y h·m ®óng hay v× mét cuéc xung kÝch cã tæ chøc. Quan ®iÓm ®ã sÏ lµ mét gi¸o lý


15

v« nghÜa. Tr¸i l¹i, hoµn toµn cã thÓ, vµ vÒ mÆt lÞch sö l¹i cµng cã nhiÒu kh¶ n¨ng h¬n, lµ chÕ ®é chuyªn chÕ sÏ sôp ®æ d−íi ¸p lùc cña mét trong nh÷ng cuéc bïng næ tù ph¸t hay cña nh÷ng sù rèi ren chÝnh trÞ kh«ng l−êng tr−íc ®−îc vÉn th−êng xuyªn ®e däa tõ mäi phÝa. Nh−ng kh«ng cã mét ®¶ng chÝnh trÞ nµo l¹i cã thÓ dùa vµo nh÷ng sù bïng næ vµ rèi ren nh− thÕ ®Ó x©y dùng ho¹t ®éng cña m×nh nÕu hä kh«ng muèn r¬i vµo chñ nghÜa m¹o hiÓm. Chóng ta ph¶i ®i con ®−êng cña chóng ta, kiªn tr× tiÕn hµnh c«ng t¸c cña m×nh mét çch cã hÖ thèng, vµ chóng ta cµng Ýt dùa vµo ngÉu nhiªn bao nhiªu th× chóng ta cµng ch¾c ch¾n sÏ kh«ng bÞ bÊt ngê tr−íc bÊt cø "nh÷ng b−íc ngoÆt lÞch sö" nµo.

16

TrËn kÞch chiÕn míi Chóng ta h×nh nh− ®ang sèng trong thêi kú mµ phong

trµo c«ng nh©n ë n−íc ta, víi mét søc m¹nh kh«ng g× k×m h·m næi, l¹i dÉn ®Õn nh÷ng cuéc xung ®ét gay g¾t. Nh÷ng cuéc xung ®ét ®ã, mét mÆt th× hÕt søc lµm cho chÝnh phñ vµ çc giai cÊp h÷u s¶n khiÕp sî, mÆt kh¸c l¹i hÕt søc khÝch lÖ vµ lµm vui s−íng nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa. §óng, mÆc dÇu cuéc ®µn ¸p qu©n sù cã g©y cho chóng ta nhiÒu hy sinh tæn thÊt to lín, nh−ng nh÷ng cuéc xung ®ét ®ã ®· khÝch lÖ chóng ta vµ lµm cho chóng ta vui s−íng, v× giai cÊp c«ng nh©n, b»ng hµnh ®éng ph¶n kh¸ng cña m×nh, ®· tá ra r»ng hä kh«ng cam chÞu hoµn c¶nh cña hä, hä kh«ng muèn lµ kÎ n« lÖ n÷a, hä kh«ng ©m thÇm chÞu khuÊt phôc tr−íc b¹o lùc vµ chuyªn quyÒn. ChÕ ®é hiÖn hµnh, ngay c¶ trong thêi kú mµ tiÕn tr×nh sù vËt diÔn ra mét çch b×nh th¶n nhÊt, còng sÏ th−êng xuyªn vµ nhÊt ®Þnh g©y ra cho giai cÊp c«ng nh©n v« vµn hy sinh tæn thÊt. Hµng ngµn, hµng v¹n ng−êi, suèt ®êi lao ®éng ®Ó lµm giµu cho kÎ kh¸c, ®· chÕt gôc v× ®ãi rÐt vµ n¹n thiÕu ¨n th−êng xuyªn, hä ®· chÕt non, chÕt yÓu v× bÖnh tËt, g©y ra bëi nh÷ng ®iÒu kiÖn lao ®éng ghª tëm, bëi hoµn c¶nh nhµ cöa tåi tµn, bëi thiÕu sù nghØ ng¬i. Vµ thËt lµ xøng ®¸ng víi danh hiÖu anh hïng, nh÷ng ai ®· lùa chän con ®−êng sau ®©y: thµ hy sinh trong cuéc chiÕn ®Êu trùc diÖn chèng l¹i nh÷ng kÎ bªnh vùc vµ b¶o vÖ chÕ ®é x· héi bØ æi ®ã, cßn h¬n lµ chÕt dÇn, chÕt mßn, nh− kiÓu


17

con ngùa giµ bÞ vïi dËp, ph¶i lµm viÖc ®Õn kiÖt søc vµ ngoan ngo·n. Chóng ta hoµn toµn kh«ng muèn nãi r»ng ®¸nh nhau víi c¶nh binh lµ h×nh thøc ®Êu tranh hay nhÊt. Tr¸i l¹i, chóng ta lu«n lu«n v¹ch cho c«ng nh©n thÊy lµ v× lîi Ých cña hä, cÇn ph¶i tiÕn hµnh ®Êu tranh b×nh tÜnh vµ kiªn ®Þnh h¬n, cÇn ph¶i tËp trung mäi sù bÊt b×nh vµo viÖc ñng hé cuéc ®Êu tranh cã tæ chøc cña ®¶ng çch m¹ng. Nh−ng tinh thÇn chèng ®èi trong quÇn chóng c«ng nh©n chÝnh lµ nguån gèc chñ yÕu nu«i d−ìng phong trµo d©n chñ - x· héi çch m¹ng; mµ trong hoµn c¶nh giai cÊp c«ng nh©n cßn ph¶i sèng d−íi ¸ch ¸p bøc vµ b¹o lùc th× tinh thÇn chèng ®èi nµy kh«ng thÓ kh«ng thØnh tho¶ng næ ra thµnh nh÷ng cuéc bïng næ tuyÖt väng. Vµ nh÷ng cuéc bïng næ ®ã lµm cho qu¶ng ®¹i c«ng nh©n ®ang cßn bÞ ®Ì bÑp d−íi c¶nh thiÕu thèn vµ tèi t¨m, thøc tØnh, h−íng tíi mét cuéc sèng cã ý thøc, gieo r¾c trong sè nh÷ng ng−êi ®ã lßng c¨m thï chÝnh ®¸ng ®èi víi bän ¸p bøc vµ kÎ thï cña tù do. ChÝnh v× thÕ mµ tin tøc vÒ trËn kÞch chiÕn, ch¼ng h¹n nh− trËn kÞch chiÕn x¶y ra ngµy 7 th¸ng N¨m t¹i nhµ m¸y ¤-bu-khèp, ®· buéc chóng ta ph¶i h« to: "Cuéc khëi nghÜa c«ng nh©n ®· bÞ dËp t¾t, khëi nghÜa c«ng nh©n mu«n n¨m!".

§· cã thêi kú, çch ®©y t−¬ng ®èi kh«ng l©u l¾m, khëi nghÜa c«ng nh©n cßn lµ mét ngo¹i lÖ hiÕm hoi, chØ ph¸t sinh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt nµo ®ã mµ th«i. B©y giê kh«ng ph¶i nh− thÕ n÷a. MÊy n¨m tr−íc ®©y, chóng ta ®· tr¶i qua thêi kú c«ng nghiÖp phån thÞnh; lóc ®ã c«ng viÖc bu«n b¸n tiÕn hµnh nhén nhÞp vµ nhu cÇu vÒ nh©n c«ng cßn kh¸ lín. ThÕ mµ, c«ng nh©n vÉn tiÕn hµnh hµng lo¹t b·i c«ng ®Ó giµnh lÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn lao ®éng tèt h¬n: c«ng nh©n ®· hiÓu r»ng hä kh«ng ®−îc bá lì c¬ héi, r»ng hä ph¶i lîi dông chÝnh lóc bän chñ kiÕm ch¸c ®−îc lîi nhuËn cao ®Ó cã thÓ b¾t chóng ph¶i nh−îng bé dÔ dµng h¬n. Vµ ®Õn nay, khñng ho¶ng ®· thay thÕ cho phån thÞnh: hµng hãa cßn ø ®äng trong tay bän chñ x−ëng, lêi l·i cña chóng

V. I. L ª - n i n

18

cµng gi¶m sót, nh÷ng vô vì nî ph¸ s¶n cµng nhiÒu thªm; c«ng x−ëng thu hÑp viÖc s¶n xuÊt, d·n thî vµ hµng lo¹t c«ng nh©n bÞ hÊt ra hÌ phè trong tay kh«ng cã lÊy mét mÈu b¸nh m×. C«ng nh©n buéc ph¶i dèc søc ®Êu tranh kh«ng cßn lµ ®Ó c¶i thiÖn t×nh c¶nh cña hä n÷a, mµ chÝnh lµ ®Ó duy tr× møc sinh ho¹t cò, ®Ó gi¶m bít nh÷ng tæn thÊt mµ bän chñ ®· trót vµo ®Çu hä. Cø nh− thÕ, phong trµo c«ng nh©n ngµy cµng s©u réng: tho¹t ®Çu lµ cuéc ®Êu tranh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn riªng lÎ, ®Æc biÖt; råi ®Õn cuéc ®Êu tranh ngoan c−êng vµ liªn tôc trong thêi kú c«ng nghiÖp h−ng thÞnh vµ th−¬ng m¹i phån vinh; cuèi cïng còng cuéc chiÕn ®Êu liªn tôc vµ ngoan c−êng nh− thÕ trong thêi kú khñng ho¶ng. B©y giê chóng ta ®· cã thÓ nãi r»ng: phong trµo c«ng nh©n ®· trë thµnh mét hiÖn t−îng th−êng xuyªn trong ®êi sèng cña chóng ta, vµ bÊt kú trong hoµn c¶nh nh− thÕ nµo, phong trµo ®ã còng sÏ cø lín m¹nh.

Nh−ng t×nh tr¹ng khñng ho¶ng thay thÕ cho thêi kú phån thÞnh cña c«ng nghiÖp kh«ng ph¶i chØ d¹y cho c«ng nh©n thÊy r»ng, ®èi víi hä, thèng nhÊt ®Êu tranh ®· trë thµnh mét ®iÒu tÊt yÕu th−êng xuyªn. Sù thay thÕ ®ã cßn ®Ëp vì nh÷ng ¶o t−ëng cã h¹i b¾t ®Çu h×nh thµnh tõ thêi kú phån thÞnh cña c«ng nghiÖp. ë mét ®«i n¬i, nhê b·i c«ng, c«ng nh©n ®· buéc ®−îc bän chñ ph¶i nh−îng bé mét çch t−¬ng ®èi dÔ dµng, do ®ã ng−êi ta ®· b¾t ®Çu thæi phång ý nghÜa cña cuéc ®Êu tranh "kinh tÕ" lªn vµ ®· b¾t ®Çu quªn mÊt r»ng víi nghiÖp ®oµn (ph−êng héi) cña c«ng nh©n vµ b·i c«ng th× giái l¾m còng sÏ chØ giµnh ®−îc nh÷ng ®iÒu kiÖn cã lîi h¬n mét chót ®Ó b¸n mãn hµng - søc lao ®éng, mµ th«i. Ph−êng héi vµ b·i c«ng trë nªn bÊt lùc khi mµ t×nh tr¹ng khñng ho¶ng lµm cho "mãn hµng" ®ã kh«ng t×m ®−îc thÞ tr−êng tiªu thô n÷a; ph−êng héi vµ b·i c«ng kh«ng thÓ lµm thay ®æi ®−îc nh÷ng ®iÒu kiÖn ®· biÕn søc lao ®éng thµnh hµng hãa, nh÷ng ®iÒu kiÖn ®· trãi chÆt qu¶ng ®¹i quÇn chóng lao ®éng vµo c¶nh thÊt nghiÖp vµ thiÕu thèn hÕt søc

TrËn kÞch chiÕn míi

19

nÆng nÒ. Muèn thay ®æi nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã, cÇn ph¶i cã mét cuéc ®Êu tranh çch m¹ng chèng l¹i toµn bé chÕ ®é chÝnh trÞ vµ x· héi hiÖn hµnh, vµ cuéc khñng ho¶ng c«ng nghiÖp sÏ b¾t buéc ®«ng ®¶o c«ng nh©n ph¶i nhËn râ ch©n lý ®ã lµ ®óng ®¾n.

Chóng ta h·y quay trë l¹i cuéc kÞch chiÕn ngµy 7 th¸ng N¨m. Chóng t«i sÏ trÝch dÉn d−íi ®©y nh÷ng tµi liÖu nhËn ®−îc vÒ çc cuéc b·i c«ng vµ næi dËy cña c«ng nh©n thµnh phè Pª-tÐc-bua håi th¸ng N¨m 9. ë ®©y, chóng ta sÏ ph©n tÝch b¶n th«ng tin cña c¶nh s¸t vÒ cuéc kÞch chiÕn ngµy 7 th¸ng N¨m. Thêi kú gÇn ®©y, chóng ta ®· kh¸ quen víi çc b¶n th«ng ço cña chÝnh phñ (vµ c¶ cña c¶nh s¸t n÷a) vÒ nh÷ng cuéc b·i c«ng, biÓu t×nh vµ xung ®ét víi qu©n ®éi; hiÖn t¹i chóng ta ®· cã kh¸ nhiÒu tµi liÖu ®Ó ph¸n ®o¸n vÒ møc ®é ®¸ng tin cËy cña nh÷ng b¶n th«ng ço nãi trªn; ®«i khi qua lµn khãi mï dèi tr¸ cña c¶nh s¸t, chóng ta l¹i cã thÓ ®o¸n biÕt ®−îc ngän löa c«ng phÉn cña quÇn chóng.

B¶n th«ng ço chÝnh thøc c«ng bè: "Ngµy 7 th¸ng N¨m n¨m nay, sau buæi nghØ c¬m tr−a, t¹i nhµ m¸y ®óc thÐp ¤-bu-khèp ë lµng A-lÕch-xan-®rèp-xc«-i-ª, däc theo ®¹i lé SlÝt-xen-bua, gÇn 200 c«ng nh©n çc ph©n x−ëng kh¸c nhau cña nhµ m¸y ®· bá viÖc vµ trong cuéc tr×nh bµy víi trung t¸ I-va-nèp, phã gi¸m ®èc nhµ m¸y, hä ®· ®−a ra nhiÒu yªu s¸ch kh«ng cã c¨n cø".

NÕu nh− c«ng nh©n bá viÖc mµ kh«ng b¸o tr−íc hai tuÇn lÔ − cø cho lµ sù bá viÖc Êy kh«ng ph¶i do nh÷ng hµnh ®éng tr¸i ph¸p luËt cña bän chñ g©y nªn, mét ®iÒu rÊt nhiÒu khi x¶y ra − th× ngay c¶ theo ph¸p luËt Nga hoµng (gÇn ®©y luËt ph¸p Nga hoµng l¹i ®−îc bæ sung vµ t¨ng c−êng mét çch cã hÖ thèng chèng l¹i c«ng nh©n), th× ®ã còng chØ lµ mét téi vi c¶nh thuéc ph¹m vi xÐt xö cña ban hßa gi¶i. Nh−ng chÝnh phñ Nga, víi nh÷ng sù nghiÖt ng· cña nã, cµng ngµy cµng r¬i vµo t×nh tr¹ng nùc c−êi: mét mÆt th×

V. I. L ª - n i n

20

nã ban bè nh÷ng s¾c lÖnh quy ®Þnh nhiÒu hµnh ®éng ph¹m ph¸p míi (vÝ dô nh−: tù ý bá viÖc, hoÆc tham gia tô häp, lµm tæn h¹i ®Õn tµi s¶n cña ng−êi kh¸c, hoÆc dïng b¹o lùc chèng l¹i lùc l−îng vò trang), t¨ng thªm h×nh ph¹t vÒ téi b·i c«ng v.v.; mÆt kh¸c th× c¶ vÒ mÆt vËt chÊt lÉn vÒ mÆt chÝnh trÞ nã ®Òu kh«ng cßn cã kh¶ n¨ng thi hµnh nh÷ng luËt ph¸p ®ã vµ trõng ph¹t c«ng nh©n theo luËt ph¸p. Kh«ng cßn cã kh¶ n¨ng vËt chÊt ®Ó truy tè hµng ngh×n, hµng v¹n ng−êi vÒ téi bá viÖc, b·i c«ng vµ "tô häp". Kh«ng cßn cã kh¶ n¨ng chÝnh trÞ ®Ó cø mçi vô nh− thÕ x¶y ra l¹i më nh÷ng phiªn tßa xÐt xö, v× dï cã xoay xë bè trÝ ®−îc thµnh phÇn cña tßa ¸n, dï cã c¾t xÐn ®−îc tÝnh chÊt c«ng khai cña nã ®i th× bãng d¸ng tßa ¸n còng vÉn cø tån t¹i, vµ dÜ nhiªn "tßa ¸n" ë ®©y kh«ng ph¶i lµ ®Ó xÐt xö c«ng nh©n, mµ chÝnh lµ ®Ó xÐt xö chÝnh phñ. Vµ nh÷ng h×nh luËt tr−íc ®©y ®−îc ban bè nh»m môc ®Ých trùc tiÕp lµ lµm dÔ dµng cho cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ cña chÝnh phñ chèng l¹i giai cÊp v« s¶n (®ång thêi còng nh»m che ®Ëy tÝnh chÊt chÝnh trÞ cña cuéc ®Êu tranh ®ã b»ng nh÷ng lý do "nhµ n−íc" vÒ "trËt tù x· héi", v.v.) th× nhÊt ®Þnh nh÷ng h×nh luËt ®ã bÞ ®Èy xuèng hµng thø yÕu bëi cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ trùc tiÕp, bëi cuéc xung ®ét c«ng khai ngoµi ®−êng phè. "C¬ quan t− ph¸p" ®· tù lét bá çi mÆt n¹ v« t− vµ cao c¶, ®· ch¹y dµi ®Ó nh−êng ®Êt dông vâ cho c¶nh s¸t, hiÕn binh vµ qu©n c«-d¾c, tøc lµ bän ®· ®−îc nh©n d©n thÕt cho mét mÎ ®¸ cuéi.

ThËt vËy, ®éc gi¶ h¼n cßn nhí lêi cña chÝnh phñ khi vin vµo nh÷ng "yªu s¸ch" cña c«ng nh©n. Theo quan ®iÓm luËt ph¸p, th× bÊt kÓ yªu s¸ch cña c«ng nh©n nh− thÕ nµo, hÔ bá viÖc, tøc lµ ph¹m ph¸p. Nh−ng chÝnh phñ chÝnh lµ ®· mÊt kh¶ n¨ng dùa vµo b¶n th©n çi s¾c lÖnh võa ban bè, vµ nã ®· cè bµo ch÷a cho cuéc ®µn ¸p "b»ng nh÷ng ph−¬ng tiÖn riªng", tuyªn bè r»ng yªu s¸ch cña c«ng nh©n lµ v« c¨n cø. Ai lµ quan tßa trong vÊn ®Ò nµy? Trung t¸ I-va-nèp, phã


21

gi¸m ®èc nhµ m¸y, tøc lµ b¶n th©n ban gi¸m ®èc mµ c«ng nh©n ®· khiÕu n¹i! Kh«ng cã g× l¹ khi c«ng nh©n ®· dïng ®¸ cuéi ®Ó ®¸p l¹i nh÷ng sù gi¶i thÝch nh− thÕ cña bän cÇm quyÒn!

Vµ khi c«ng nh©n ®· táa hÕt xuèng mÆt ®−êng, c¾t ®øt sù ®i l¹i cña xe ngùa ch¹y b»ng ®−êng ray th× cuéc giao chiÕn thùc sù b¾t ®Çu. Râ rµng lµ c«ng nh©n ®· tËn lùc chiÕn ®Êu, v× hä ®· hai lÇn ®¸nh bËt cuéc tÊn c«ng cña c¶nh s¸t, hiÕn binh, kþ binh vµ ®éi vò trang cña nhµ m¸y*, ⎯ mÆc dÇu vò khÝ duy nhÊt cña c«ng nh©n chØ lµ ®¸ cuéi. NÕu tin vµo b¶n th«ng ço cña c¶nh s¸t th× qu¶ thËt cã "mÊy tiÕng næ" tõ ®¸m ®«ng ph¸t ra, ⎯ nh−ng kh«ng cã ai bÞ th−¬ng v× mÊy tiÕng næ ®ã c¶. Ng−îc l¹i, cã ®¸ cuéi bay nh− "m−a rµo" vµ trong khi kh¸ng cù l¹i, c«ng nh©n kh«ng nh÷ng chØ tá ra ngoan c−êng, mµ cßn tá ra nhanh trÝ, biÕt thÝch øng ngay víi hoµn c¶nh, vµ lùa chän ®−îc h×nh thøc ®Êu tranh tèt nhÊt. Hä chiÕm çc s©n l©n cËn, vµ nÊp sau çc hµng rµo, hä cho¶ng ®¸ vµo ®¸m qu©n ¨n c−íp cña Nga hoµng, hä cho¶ng m¹nh ®Õn nçi ngay c¶ sau ba lo¹t sóng næ lµm chÕt mét c«ng nh©n (chØ cã mét ng−êi µ?) vµ lµm bÞ th−¬ng t¸m (?) (mét ng−êi ®Õn h«m sau th× t¾t thë), ngay c¶ sau khi t×nh h×nh ®· diÔn ra nh− thÕ råi, mÆc dï quÇn chóng ph¶i tho¸i lui, nh−ng cuéc chiÕn ®Êu vÉn tiÕp diÔn, vµ çc ®¹i ®éi thuéc trung ®oµn bé binh ë ¤m-xc¬ ®−îc ®iÒu vÒ ®©y vÉn ph¶i lµm nhiÖm vô "quÐt s¹ch c«ng nh©n" ë çc s©n l©n cËn.

* Nh©n tiÖn xin nãi thªm. B¶n th«ng ço cña chÝnh phñ cho biÕt r»ng "®éi vò trang cña nhµ m¸y" "®· ë vµo thÕ s½n sµng t¸c chiÕn trong s©n nhµ m¸y" vµ chØ sau ®ã th× hiÕn binh, kþ binh vµ tuÇn c¶nh míi ®−îc ®iÒu ®éng tíi. Tõ bao giê vµ t¹i sao ®éi vò trang cña nhµ m¸y l¹i ë vµo thÕ s½n sµng t¸c chiÕn trong s©n nhµ m¸y? Ph¶i ch¨ng lµ tõ mång mét th¸ng N¨m? Ph¶i ch¨ng lµ ng−êi ta ®· chê ®îi cuéc biÓu t×nh cña c«ng nh©n? VÒ vÊn ®Ò nµy chóng ta kh«ng biÕt; nh−ng cã ®iÒu kh«ng nghi ngê g× n÷a lµ chÝnh phñ ®· dông ý b−ng bÝt nh÷ng tµi liÖu cã thùc, nh÷ng tµi liÖu mµ chÝnh phñ ®· n¾m ®−îc, vÒ nguyªn nh©n g©y ra bÊt m·n vµ c¨m phÉn trong c«ng nh©n, vÒ sù bµnh tr−íng cña t×nh h×nh bÊt m·n vµ c¨m phÉn nµy.

V. I. L ª - n i n

22

ChÝnh phñ ®· th¾ng. Nh−ng, mçi cuéc th¾ng lîi nh− thÕ ®Òu sÏ kh«ng ngõng ®−a nã xÝch gÇn tíi thÊt b¹i cuèi cïng. Mçi trËn giao chiÕn víi nh©n d©n ®Òu sÏ lµm t¨ng thªm sè c«ng nh©n c¨m phÉn vµ s½n sµng chiÕn ®Êu, sÏ ®µo t¹o thªm sè l·nh tô cã kinh nghiÖm h¬n, ®−îc vò trang ®Çy ®ñ h¬n vµ hµnh ®éng gan d¹ h¬n. Nh÷ng l·nh tô ph¶i cè g¾ng ho¹t ®éng theo kÕ ho¹ch nµo, ®iÒu nµy chóng t«i ®· cã dÞp nãi tíi. Chóng t«i ®· nhiÒu lÇn chØ râ lµ tuyÖt ®èi cÇn thiÕt ph¶i cã mét tæ chøc çch m¹ng v÷ng ch¾c. Nh−ng vÒ nh÷ng sù kiÖn nh− sù kiÖn ngµy 7 th¸ng N¨m th× chóng ta còng kh«ng nªn bá qua ®iÒu sau ®©y.

GÇn ®©y, ng−êi ta nãi nhiÒu r»ng cuéc ®Êu tranh ngoµi ®−êng phè chèng l¹i qu©n ®éi hiÖn ®¹i lµ viÖc kh«ng thÓ lµm ®−îc vµ v« hy väng; nh÷ng ®Çu ãc "phª ph¸n" ®Æc biÖt kiªn tr× ®iÒu ®ã, hä ®−a ra luËn ®iÖu cò rÝch cña çc häc gi¶ t− s¶n vµ coi ®ã lµ nh÷ng kÕt luËn míi mÎ cña nÒn khoa häc kh«ng thiªn vÞ, xuyªn t¹c lêi cña ¡ng-ghen chØ nãi ⎯ vµ nãi mét çch h·y cßn dÌ dÆt ⎯ vÒ s¸ch l−îc nhÊt thêi cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi §øc10. ChØ qua thÝ dô mét cuéc x« x¸t riªng lÎ, chóng ta còng thÊy ngay r»ng tÊt c¶ nh÷ng lêi ba hoa ®ã lµ hoµn toµn v« nghÜa. §Êu tranh ngoµi ®−êng phè lµ viÖc cã thÓ lµm ®−îc, cßn nÕu nh− chÝnh phñ ph¶i ®èi phã víi nh©n d©n kh«ng ph¶i chØ ë mét nhµ m¸y mµ th«i, th× t×nh tr¹ng tuyÖt väng kh«ng ph¶i lµ vÒ phÝa nh÷ng ng−êi ®Êu tranh, mµ chÝnh lµ vÒ phÝa chÝnh phñ. Trong cuéc x« x¸t ngµy 7 th¸ng N¨m, c«ng nh©n kh«ng cã g× ngoµi ®¸ cuéi c¶, nh−ng tÊt nhiªn lµ ®Õn lÇn sau, tªn thÞ tr−ëng thµnh phè kh«ng thÓ ng¨n c¶n hä trang bÞ b»ng thø vò khÝ kh¸c. C«ng nh©n kh«ng ®−îc chuÈn bÞ tõ tr−íc, hä chØ cã 3 ngµn r−ìi ng−êi thÕ mµ ®· ®¸nh lui hµng mÊy tr¨m kþ binh, hiÕn binh, tuÇn c¶nh vµ bé binh. Çc b¹n h¼n cßn nhí, c¶nh s¸t ®©u ®· ph¶i dÔ dµng xung phong ®−îc vµo mét ng«i nhµ, ng«i nhµ sè 63 ë ®¹i lé SlÝt-xen-bua!11 Vµ çc b¹n thö nghÜ xem, nÕu nh− chóng


23

ph¶i "quÐt s¹ch c«ng nh©n", kh«ng ph¶i chØ ë hai, ba s©n nhµ mµ c¶ nh÷ng khu c«ng nh©n ë thµnh phè Pª-tÐc-bua, th× liÖu chóng cã thÓ sÏ tiÕn hµnh ®−îc dÔ dµng ch¨ng! Vµ khi t×nh h×nh ®−a ®Õn trËn chiÕn ®Êu quyÕt ®Þnh th× bän chóng ch¾c còng ph¶i "quÐt s¹ch" ra khái tÊt c¶ çc nhµ cöa vµ s©n v−ên ë thñ ®«, kh«ng ph¶i chØ c«ng nh©n, mµ tÊt c¶ nh÷ng ai hiÖn nay cßn ch−a quªn vô th¶m s¸t bØ æi ngµy 4 th¸ng Ba12, tÊt c¶ nh÷ng ai kh«ng cam chÞu khuÊt phôc çi chÝnh phñ c¶nh s¸t, mµ chØ lµ sî çi chÝnh phñ ®ã vµ ch−a tin vµo lùc l−îng cña m×nh.

Çc ®ång chÝ! H·y cè g¾ng thu thËp tªn, hä nh÷ng ng−êi ®· chÕt vµ bÞ th−¬ng trong ngµy 7 th¸ng N¨m. Toµn thÓ c«ng nh©n thñ ®« h·y t−ëng nhí ®Õn hä vµ h·y chuÈn bÞ më mét cuéc chiÕn ®Êu míi, quyÕt liÖt chèng l¹i chÝnh phñ c¶nh s¸t ®Ó giµnh lÊy tù do cho nh©n d©n!

"Tia löa" sè 5, th¸ng S¸u 1901

Theo ®óng b¶n in trªn b¸o "Tia löa"

24

Tµi liÖu mËt Chóng t«i xin l−u ý b¹n ®äc ®Õn b¶n ®iÒu trÇn cña VÝt-te, in

t¹i nhµ xuÊt b¶n §Ýt-x¬ ë Stót-ga, do tê "B×nh minh"13 xuÊt b¶n. Nh»m môc ®Ých chèng l¹i dù ¸n cña viªn cùu bé tr−ëng Bé néi vô G«-rª-m−-kin vÒ viÖc ¸p dông chÕ ®é héi ®ång ®Þa ph−¬ng vµo çc tØnh ch−a cã chÕ ®é héi ®ång ®Þa ph−¬ng, b¶n "§iÒu trÇn" lµ mét tµi liÖu ®¸ng ®−îc chó ý víi tÝnh çch lµ mét tµi liÖu béc lé mét çch v« liªm sØ nh÷ng kh¸t väng thÇm kÝn nhÊt cña çc nhµ cÇm quyÒn ë n−íc ta. Chóng t«i hy väng r»ng trong sè b¸o s¾p tíi cña chóng t«i, chóng t«i sÏ nãi ®−îc tØ mØ vÒ tµi liÖu ®¸ng chó ý ®ã còng nh− vÒ lêi tùa cña «ng R. N. X. viÕt cho tµi liÖu ®ã. Lêi tùa nµy, tuy béc lé cho ta thÊy râ lµ t¸c gi¶ hiÓu ý nghÜa chÝnh trÞ cña phong trµo c«ng nh©n Nga, nh−ng vÒ tÊt c¶ çc mÆt kh¸c th× nã l¹i cã ®Æc ®iÓm lµ non nít vÒ t− t−ëng chÝnh trÞ, mét ®Æc ®iÓm th«ng th−êng vµ tiªu biÓu cña nh÷ng ng−êi tù do chñ nghÜa ë n−íc ta.

"Tia löa" sè 5, th¸ng S¸u 1901

Theo ®óng b¶n in trªn b¸o "Tia löa"

Nh÷ng kÎ ¸p bøc çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng vµ nh÷ng An-ni-ban...

25

nh÷ng kÎ ¸p bøc çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng vµ nh÷ng an-ni-ban

cña ph¸i tù do 14

ViÕt xong vµo th¸ng S¸u 1901 In lÇn ®Çu vµo th¸ng Ch¹p1901, trªn t¹p chÝ "B×nh minh",sè 2-3 Ký tªn: T. P.

Theo ®óng b¶n in trªn t¹p chÝ, cã ®èi chiÕu víi b¶n in trong V¨n tËp: Vl. I-lin. "Trong 12 n¨m", 1907

V. I. L ª - n i n

26

Nh÷ng kÎ ¸p bøc çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng vµ nh÷ng An-ni-ban...

27

B×a t¹p chÝ "B×nh minh" sè 2 - 3, 1901, tøc lµ t¹p chÝ ®¨ng nh÷ng t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin: "Nh÷ng kÎ ¸p bøc çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng vµ nh÷ng An-ni-ban cña ph¸i tù do", bèn ch−¬ng ®Çu cña t¸c phÈm "VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c"" (d−íi nhan ®Ò "Çc ngµi "phª ph¸n" trong vÊn ®Ò ruéng ®Êt") vµ "§iÓm qua t×nh h×nh trong n−íc".

V. I. L ª - n i n

28

29

NÕu nãi vÒ n«ng d©n Nga, ng−êi ta cho r»ng hä nghÌo h¬n hÕt lµ vÒ ý thøc ®èi víi sù nghÌo khæ cña hä, th× nãi vÒ ng−êi d©n hay thÇn d©n Nga, ng−êi ta cã thÓ b¶o r»ng, vèn ®· nghÌo vÒ quyÒn lîi c«ng d©n, hä l¹i cßn ®Æc biÖt nghÌo vÒ ý thøc ®èi víi t×nh tr¹ng bÞ t−íc quyÒn hµnh. Gièng nh− ng−êi mu-gÝch ®· quen víi sù bÇn cïng kh«ng cã lèi tho¸t cña m×nh, ®· quen sèng kh«ng nghÜ ngîi g× ®Õn nguyªn nh©n vµ kh¶ n¨ng lo¹i trõ sù nghÌo khæ ®ã, ng−êi d©n Nga nãi chung còng ®· quen víi quyÒn lùc v¹n n¨ng cña chÝnh phñ, ®· quen sèng mµ kh«ng nghÜ ngîi g× ®Õn vÊn ®Ò xÐt xem lµ quyÒn lùc v¹n n¨ng ®ã cã thÓ tiÕp tôc duy tr× ®−îc hay kh«ng, vµ cã ph¶i lµ bªn c¹nh ®ã cã nh÷ng hiÖn t−îng ®ang lµm suy sôp chÕ ®é chÝnh trÞ ®· giµ cçi hay kh«ng. Thuèc "gi¶i ®éc" ®Æc biÖt hiÖu nghiÖm chèng l¹i t×nh tr¹ng thiÕu ý thøc chÝnh trÞ vµ mª muéi ®ã th−êng lµ "nh÷ng tµi liÖu bÝ mËt"* chøng minh r»ng kh«ng ph¶i chØ cã bän c«n ®å hung b¹o nµo ®ã hoÆc nh÷ng kÎ thï kh«ng ®éi trêi chung víi chÝnh phñ, mµ ngay c¶ nh÷ng nh©n viªn chÝnh phñ, cho ®Õn c¶ c¸c bé tr−ëng vµ Nga hoµng, còng ®Òu c«ng nhËn sù lung lay cña h×nh

* TÊt nhiªn, t«i chØ nãi vÒ lo¹i "gi¶i ®éc" − hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ duy nhÊt vµ hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ ®Æc biÖt cã "t¸c dông m¹nh" − lÊy trong nh÷ng bµi viÕt trªn b¸o chÝ.

V. I. L ª - n i n

30

thøc cai trÞ qu©n chñ chuyªn chÕ vµ t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó c¶i thiÖn t×nh thÕ cña m×nh v× nã hoµn toµn kh«ng lµm cho chóng hµi lßng chót nµo. B¶n ®iÒu trÇn cña VÝt-te lµ thuéc vÒ lo¹i tµi liÖu ®ã; sau khi c·i nhau víi bé tr−ëng Bé néi vô G«-rª-m−-kin vÒ vÊn ®Ò thµnh lËp çc c¬ quan héi ®ång ®Þa ph−¬ng ë çc vïng biªn giíi, VÝt-te ®Þnh ®Æc biÖt bµy tá sù s¸ng suèt cña h¾n vµ lßng trung thµnh cña h¾n ®èi víi nÒn qu©n chñ chuyªn chÕ b»ng çch viÕt mét b¶n ço tr¹ng chèng héi ®ång ®Þa ph−¬ng*.

Héi ®ång ®Þa ph−¬ng bÞ lªn ¸n lµ kh«ng thÓ t−¬ng dung ®−îc víi nÒn qu©n chñ chuyªn chÕ, ®øng vÒ b¶n chÊt mµ nãi th× nã cã tÝnh chÊt lËp hiÕn, sù tån t¹i cña nã nhÊt ®Þnh sÏ ®−a tíi nh÷ng sù x« x¸t vµ xung ®ét gi÷a çc ®¹i biÓu cña x· héi vµ chÝnh phñ. B¶n ço tr¹ng ®−îc th¶o ra trªn c¬ së mét tµi liÖu rÊt (t−¬ng ®èi) phong phó vµ tr×nh bµy kh«ng ®Õn nçi dë l¾m; vµ v× nã lµ b¶n ço tr¹ng vÒ mét vÊn ®Ò chÝnh trÞ (h¬n n÷a l¹i kh¸ ®éc ®¸o) nªn cã thÓ tin r»ng ng−êi ta sÏ ®äc nã mét çch còng thó vÞ vµ bæ Ých kh«ng kÐm g× ®äc nh÷ng b¶n ço tr¹ng vÒ çc vô ¸n chÝnh trÞ tr−íc ®©y ®· ®¨ng trªn mÆt b¸o.

I

Chóng ta thö xÐt xem ý kiÕn kh¼ng ®Þnh r»ng héi ®ång ®Þa ph−¬ng cña chóng ta mang tÝnh chÊt lËp hiÕn, cã ®−îc çc sù kiÖn chøng minh kh«ng, vµ nÕu cã, th× ®Õn møc ®é nµo vµ chÝnh lµ víi ý nghÜa nµo.

Trong vÊn ®Ò nµy, thêi kú thùc hiÖn chÕ ®é héi ®ång ®Þa ph−¬ng cã mét ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng. Sù sôp

* "ChÕ ®é qu©n chñ chuyªn chÕ vµ héi ®ång ®Þa ph−¬ng. §iÒu trÇn mËt cña bé tr−ëng tµi chÝnh X. I-u. VÝt-te, víi lêi tùa vµ chó thÝch cña R. N. X." Do tê "B×nh minh" xuÊt b¶n. Stuttgart, Verlag von J. H. W. Dietz Nachf.1), 1901, tr. XLIV vµ 212.

1) ⎯ Stót-ga. Nhµ xuÊt b¶n cña nh÷ng ng−êi kÕ thõa I. G. V. §Ýt-x¬.

31

®æ cña chÕ ®é n«ng n« lµ mét b−íc ngoÆt lÞch sö lín lao, nã kh«ng thÓ kh«ng xÐ toang c¶ bøc mµn c¶nh s¸t che giÊu nh÷ng m©u thuÉn gi÷a çc giai cÊp. Giai cÊp ®oµn kÕt nhÊt, cã häc thøc nhÊt, quen n¾m quyÒn lùc chÝnh trÞ nhÊt, ⎯ giai cÊp quý téc ⎯ còng ®· ®Ó lé ra hÕt søc râ rµng çi nguyÖn väng muèn h¹n chÕ chÝnh quyÒn qu©n chñ chuyªn chÕ b»ng nh÷ng c¬ quan ®¹i diÖn. ViÖc b¶n ®iÒu trÇn cña VÝt-te nh¾c ®Õn sù kiÖn nµy thËt hÕt søc bæ Ých. "Ngay trong çc héi nghÞ cña quý téc nh÷ng n¨m 1859 - 1860, ng−êi ta còng ®· tuyªn bè vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i cã "®¹i biÓu" chung cña giai cÊp quý téc, vµ vÒ "quyÒn cña ®Êt n−íc Nga ®−îc cö ®¹i biÓu cña m×nh vµo héi ®ång chÝnh quyÒn tèi cao"". "Ng−êi ta nãi c¶ ®Õn hai tiÕng "hiÕn ph¸p" n÷a"*. "C¶ mét sè nh÷ng uû ban tØnh phô tr¸ch vÊn ®Ò n«ng d©n vµ nh÷ng uû viªn çc ban ®−îc triÖu tËp tham gia çc bé biªn tËp, ®Òu còng ®· chØ râ sù cÇn thiÕt ph¶i kªu gäi x· héi tham gia qu¶n lý. Trong nhËt ký cña m×nh, n¨m 1859, Ni-ki-ten-c« viÕt: "Çc ®¹i biÓu râ rµng lµ mong muèn mét hiÕn ph¸p"".

"Khi mµ, sau khi c«ng bè LuËt 19 th¸ng Hai 1861, nh÷ng hy väng ®Æt vµo chÕ ®é qu©n chñ chuyªn chÕ ®ã tá ra hoµn toµn kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc, h¬n n÷a nh÷ng phÇn tö "®á" h¬n ë ngay trong b¶n th©n bé m¸y hµnh chÝnh (nh− N. Mi-li-u-tin) ®· bÞ g¹t ra khái viÖc thi hµnh LuËt ®ã, th× phong trµo ®ßi quyÒn "®¹i diÖn" trë nªn nhÊt trÝ h¬n. Phong trµo ®ã thÓ hiÖn ra trong çc ®Ò nghÞ ®−îc nªu lªn ë nhiÒu cuéc héi nghÞ cña quý téc n¨m 1862 vµ ngay c¶ trong rÊt nhiÒu b¶n kiÕn nghÞ cña çc héi nghÞ ®ã ë Nèp-g«-rèt, Tu-la, Xm«-len-xc¬, M¸t-xc¬-va, Pª-tÐc-bua, Tve. B¶n kiÕn nghÞ ®¸ng chó ý h¬n c¶ lµ b¶n cña M¸t-xc¬-va, yªu cÇu quyÒn tù trÞ ®Þa ph−¬ng, xö ¸n c«ng khai, yªu cÇu n«ng d©n nhÊt thiÕt ph¶i mua l¹i ®Êt cña m×nh, yªu cÇu ng©n s¸ch c«ng khai, tù do b¸o chÝ vµ triÖu tËp §u-ma d©n biÓu toµn quèc

* §ra-g«-ma-nèp. "Chñ nghÜa tù do cña héi ®ång ®Þa ph−¬ng ë Nga", tr. 4. T¸c gi¶ b¶n ®iÒu trÇn, «ng VÝt-te, th−êng th−êng kh«ng nãi lµ «ng ta sao chÐp l¹i cña §ra-g«-ma-nèp (ch¼ng h¹n, xem "§iÒu trÇn", tr. 36 - 37 vµ bµi nãi trªn, tr. 55 - 56), mÆc dÇu ë nh÷ng chç kh¸c «ng ta trÝch dÉn §ra-g«-ma-nèp.

V. I. L ª - n i n

32

ë M¸t-xc¬-va do tÊt c¶ çc giai cÊp cö ra ®Ó dù th¶o mét b¶n dù ¸n c¶i çch hoµn chØnh. Gay g¾t h¬n c¶ lµ nh÷ng nghÞ quyÕt vµ b¶n kiÕn nghÞ cña quý téc thµnh phè Tve ngµy 2 th¸ng Hai, vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i cã mét lo¹t c¶i çch vÒ d©n sù vµ kinh tÕ (ch¼ng h¹n nh− san b»ng quyÒn lîi gi÷a çc ®¼ng cÊp, b¾t buéc n«ng d©n ph¶i mua l¹i ®Êt ®ai), vµ vÒ viÖc "triÖu tËp çc ®¹i biÓu toµn n−íc Nga, coi ®ã lµ ph−¬ng tiÖn duy nhÊt ®Ó gi¶i quyÕt mét çch thÝch ®¸ng nh÷ng vÊn ®Ò do LuËt 19 th¸ng Hai nªu ra mµ vÉn ch−a ®−îc gi¶i quyÕt" *.

§ra-g«-ma-nèp viÕt tiÕp: MÆc dÇu nh÷ng ng−êi ®Ò x−íng b¶n kiÕn nghÞ Tve ** bÞ trõng ph¹t vÒ mÆt hµnh chÝnh vµ vÒ mÆt t− ph¸p, (còng kh«ng ph¶i trùc tiÕp do b¶n kiÕn nghÞ, mµ lµ do viÖc viÖn lý do mét çch gay g¾t ®Ó tho¸i th¸c mét çch tËp thÓ chøc vô träng tµi hoµ gi¶i), nh÷ng lêi tuyªn bè theo tinh thÇn cña b¶n kiÕn nghÞ Tve cã nãi trong çc cuéc héi nghÞ quý téc n¨m 1862 vµ ®Çu n¨m 1863, ®ång thêi trong çc cuéc héi nghÞ ng−êi ta cßn th¶o ra c¶ nh÷ng dù th¶o vÒ quyÒn tù trÞ ®Þa ph−¬ng n÷a.

Trong lóc ®ã th× phong trµo ®ßi hiÕn ph¸p còng diÔn ra trong giíi "trÝ thøc b×nh d©n" vµ ë ®©y nã biÓu hiÖn ra b»ng nh÷ng héi kÝn vµ nh÷ng tê truyÒn ®¬n cã Ýt nhiÒu tÝnh chÊt çch m¹ng: "§¹i Nga" (xuÊt b¶n tõ th¸ng T¸m ®Õn th¸ng M−êi mét 1861; tham gia Ên lo¸t cã c¶ sÜ quan, nh− ¤-bru-tsÐp, v. v.), "§u-ma d©n biÓu toµn quèc" (1862), "Ruéng ®Êt vµ tù do" (1862 - 1863)... KÌm theo tê "§¹i Nga" cã c¶ b¶n dù th¶o kiÕn nghÞ, mµ theo nhiÒu ng−êi nãi th× sÏ ®−îc ®Ö lªn nhµ vua nh©n dÞp kû niÖm 1.000 n¨m thµnh lËp n−íc Nga vµo th¸ng T¸m

* §ra-g«-ma-nèp, 5. L−îc trÝch trong "§iÒu trÇn", tr. 64, nh−ng kh«ng ph¶i lµ trÝch dÉn §ra-g«-ma-nèp, mµ lµ do §ra-g«-ma-nèp trÝch dÉn "Çi chu«ng" 15 sè 126 vµ "Revue des deux Mondes"16, 1862, ngµy 5 th¸ng S¸u.

** Nh©n tiÖn xin nãi thªm. Çch ®©y kh«ng l©u, (ngµy 19 th¸ng T− n¨m nay, tøc 1901) mét trong nh÷ng ng−êi ®Ò x−íng ®ã, Ni-c«-lai A-lÕch-xan-®r«-vÝch Ba-cu-nin, em cña M. A. Ba-cu-nin næi tiÕng, ®· qua ®êi ë trang viªn cña «ng ta t¹i tØnh Tve. N. A. cïng víi ng−êi em lµ A-lÕch-x©y vµ nh÷ng vÞ träng tµi hßa gi¶i kh¸c ®· ký b¶n kiÕn nghÞ n¨m 1862. T¸c gi¶ bµi b¸o vÒ N. A. Ba-cu-nin ®¨ng trong mét tê b¸o cña chóng ta cho biÕt r»ng kiÕn nghÞ ®ã ®· lµm cho nh÷ng ng−êi ký bÞ trõng trÞ. Sau khi bÞ giam mét n¨m ë ph¸o ®µi Pª-t¬-r«-pa-vlèp-xc¬, nh÷ng ng−êi bÞ giam ®−îc phãng thÝch; song N. A. vµ em «ng ta lµ A-lÕch-x©y vÉn kh«ng ®−îc ©n x¸ (hä kh«ng ký b¶n xin khoan hång), do ®ã ng−êi ta kh«ng cho hä gi÷ nh÷ng chøc vô x· héi n÷a. Sau vô

33

1862". µ mµ trong b¶n dù th¶o kiÕn nghÞ ®ã cßn nãi: "Cói xin bÖ h¹ cho phÐp triÖu tËp ë mét trong hai thñ ®« cña tæ quèc Nga chóng ta ⎯ ë M¸t-xc¬-va hay Pª-tÐc-bua ⎯ nh÷ng ®¹i diÖn cña d©n téc Nga ®Ó hä th¶o b¶n hiÕn ph¸p cho n−íc Nga..." *

NÕu chóng ta cßn nhí l¹i tê truyÒn ®¬n "N−íc Nga trÎ"18, nhí l¹i v« sè çc cuéc b¾t bí vµ trõng ph¹t tµn khèc ®èi víi nh÷ng téi ph¹m "chÝnh trÞ" (¤-bru-tsÐp, Mi-khai-lèp, v. v.), kÕt thóc b»ng vô xö ¸n khæ sai TsÐc-n−-sÐp-xki mét çch phi ph¸p vµ gian lËn, th× chóng ta sÏ thÊy râ ®−îc çi hoµn c¶nh x· héi ®· ®Î ra cuéc c¶i çch héi ®ång ®Þa ph−¬ng. Nãi r»ng "t− t−ëng khi lËp ra nh÷ng c¬ quan héi ®ång ®Þa ph−¬ng ch¾c ch¾n lµ t− t−ëng chÝnh trÞ", r»ng trong çc giíi cÇm quyÒn "ch¾c ch¾n lµ ng−êi ta ®· chó ý" ®Õn xu h−íng tù do vµ lËp hiÕn cña x· héi, nh− thÕ lµ b¶n "§iÒu trÇn" cña VÝt-te chØ nãi cã mét nöa sù thËt. Çi quan ®iÓm quan ph−¬ng, quan liªu ®ã vÒ nh÷ng hiÖn t−îng x· héi, mµ t¸c gi¶ cña b¶n "§iÒu trÇn" bÊt cø ë ®©u còng ®Ó lé ra, ⎯ çi quan ®iÓm ®ã còng lé ra c¶ ë ®©y n÷a, ë chç lµm ng¬ kh«ng nãi ®Õn phong trµo çch m¹ng, ë chç che ®Ëy nh÷ng biÖn ph¸p khñng bè tµn khèc mµ chÝnh phñ dïng ®Ó tù b¶o vÖ khái sù tÊn c«ng cña "®¶ng" çch m¹ng. §µnh r»ng, ®èi víi quan ®iÓm hiÖn nay cña chóng ta, nãi ®Õn "®¶ng" çch m¹ng vµ sù tÊn c«ng cña nã vµo ®Çu nh÷ng n¨m 60 th× h×nh nh− ®ã lµ mét ®iÒu kú quÆc. Kinh nghiÖm lÞch sö 40 n¨m ®· n©ng yªu cÇu cña chóng ta lªn kh¸ nhiÒu trong viÖc xÐt xem nh− thÕ nµo th× cã thÓ gäi lµ phong trµo çch m¹ng vµ tÊn c«ng çch m¹ng. Nh−ng kh«ng nªn quªn r»ng, ®ã, N. A. kh«ng bao giê xuÊt hiÖn n÷a, mµ còng kh«ng thÓ xuÊt hiÖn trªn tr−êng ho¹t ®éng x· héi n÷a... §Êy, ngay trong thêi kú nh÷ng cuéc "c¶i çch vÜ ®¹i" nhÊt, chÝnh phñ chóng ta ®· nghiªm trÞ nh− thÕ nµo ®èi víi nh÷ng ®Þa chñ quý téc ho¹t ®éng hîp ph¸p! Vµ ®Êy lµ n¨m 1862, tr−íc cuéc khëi nghÜa Ba-lan17, khi mµ ngay c¶ Çt-cèp còng ®Ò nghÞ triÖu tËp Héi nghÞ ®¹i biÓu ®¼ng cÊp toµn Nga.

* Xem "Trong mét tr¨m n¨m" cña V. Buèc-txÐp, tr. 39.

V. I. L ª - n i n

34

bÊy giê, sau ba m−¬i n¨m cña chÕ ®é Ni-c«-lai, kh«ng mét ai cã thÓ thÊy tr−íc ®−îc tiÕn tr×nh ph¸t triÓn s¾p tíi cña çc sù biÕn, kh«ng mét ai cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc søc ph¶n kh¸ng thùc sù cña chÝnh phñ, thùc lùc cña sù phÉn né cña nh©n d©n. Phong trµo d©n chñ ë ch©u ¢u s«i næi trë l¹i; lµn sãng s«i sôc ë Ba-lan; sù bÊt b×nh ë PhÇn-lan; viÖc tÊt c¶ çc b¸o chÝ vµ toµn thÓ giai cÊp quý téc ®ßi hái nh÷ng c¶i çch chÝnh trÞ; sù phæ biÕn tê "Çi chu«ng" kh¾p n−íc Nga; sù tuyªn truyÒn m¹nh mÏ cña TsÐc-n−-sÐp- xki lµ ng−êi ®· biÕt dïng c¶ nh÷ng bµi b¸o ®Æt d−íi sù kiÓm duyÖt mµ gi¸o dôc nh÷ng nhµ çch m¹ng ch©n chÝnh; sù xuÊt hiÖn çc tê truyÒn ®¬n; lµn s�

Documents

V « s ¶ n t Ê t c ¶ c ¸ c n í c, ® o µ n k Õ t l ¹ i!tulieuvankien.dangcongsan.vn/Uploads/2018/6/3/6/...khoa häc, c¸c nhµ nghiªn cøu, gi ng viªn vµ sinh viªn c¸c