UYGARLIK TARİHİ 2. HAFTA KÖKENLER

UYGARLIK TARİHİ 2. HAFTA

KÖKENLER

Hazırlayan: Yrd.Doç. Dr. Nurşen Gök

Kaynakça: Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TÜBİTAK yay.., 2002

İnsanın ortaya çıktığı coğrafya: Afrika

Afrika’dan çıkış tezi: Cennet Bahçesi kuramı

BAŞKA KURAMLAR DA VAR: ÇOK MERKEZLİ EVRİM KURAMI

• İnsanın dünyada görüldüğü tarih bundan 7 milyon yıl öncesi. 9 milyon yıl olarak hesaplayanlar da var.

• Mekan: Afrika.

• Sonraki 5 yada 6 milyon yıl bütün insanlık tarihi Afrika’da geçiyor.

• Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TÜBİTAK yay.., 2002, s.31.

• İnsan Ortaya Yeryüzünde Görüldüğü Andan İtibaren Doğayı Kendinin Kılıyor; Onu Dönüştürüyor….

• Önce Çok Ama Çok Yavaş

Kültür (-Uygarlık)İnsanın doğayı kendinin kılması-insansallaştırması-kendi

ifadesine dönüştürmesi

İnsan verili, hazır Doğa’yı olduğu gibi ona verildiği gibi bırakmıyor.İnsanoğlu var olduğundan beri sürekli dönüştürdü doğayı.Dönüştürdü ve onu kendine yararlı kullanılabilir duruma getirdi.İnsan el emeği ve zihin emeğiyle Doğa’yı kendinin kılıyor, insansallaştırıyor.Doğa sanki insanı yansıtan sonsuz aynaya dönüşüyor. Buna Doğa’nın temellükü (appropriation) diyoruz.Hilmi Yavuz, Batı Uygarlığı Tarihine Teorik Bir Giriş, Ankara, 2008, s.11..

Nursen

appropriation artÇağdaş Sanat ve Sorunlarına Dair Kısa Notlar… Sevil Dolmacı Son zamanlarda “çağdaş sanat” başlığını her yerde görür hale geldik. Gazeteler bu konuya özel yer vermeye hatta bazı sanatçıları pop star gibi sunmaya başladı. Televizyon kanallarında da benzer bir tutum var. Eskiden sadece kültür-sanat programları içinde yer almasına alışık olduğumuz sanat ve sanatçılar magazin haberlerinden tutun da talkshowlara kadar geniş bir yelpaze de görünür hatta halka sunulur oldu. Sadece sanatçılar ve sanatları değil onları destekleyen koleksiyonerler, galeri(ci)ler, küratör ve eleştirmenler de tam sayfa haber olmaya başladı. Çağdaş sanatın sansasyonel, geçici, çabuk tüketilen, sınırları olmayan, interdisipliner bir alan olması nedeniyle günümüz mantığına uyan bir yanı var ve bu nedenle hedef geniş kitleler… Ancak bu geniş kitlelerin uyarılması başarıyla yapılırken içeriğinin anla(şıl)/tıl/a/maması ya da yanlış anla(şıl)/tıl/ması gibi problemler sözkonusu… Bunların dışında uzman bazı kimselerin çağı yakalayamaması da… Çağdaş sanatın bir reçetesi olmasını bekleyenler olduğu gibi bugünkü sanatı hatta bazı uluslararası alanda kabul görmüş genç figürleri yok sayanlar da var... Geçtiğimiz haftalarda bu alana ilginin yoğunluğuna bir kez daha şahit oldum. Yatırımcılar tatilde bile sanattan kopmak istemiyorlar. Öyle ki çağdaş sanat ve piyasası ile ilgili bir konuşma yapmak üzere Bodrum’a davet edildim. Konuşmaya gelenler arasında çok sayıda genç sanatçı ile azımsanmayacak ölçüde usta isim vardı. Ve sanata meraklı yatırımcılar da… Misafirler konuşmayı merakla takip etti. Konuşma sonrasında bazı konularda gerilimli tartışmalar da oldu. Burada, gerilim yaratan konulara değinmek istiyorum… Çağdaş Sanatta Çalıntılama, Aşırma, Kopyalama Aşırma, çalıntılama, kopyalamayı çağdaş sanat mantığı içinde değerlendirmeyip benzerini yakalamaya uğraşan modernist* tavırların keskinliği… Appropriation Kavramı Sanat tarihinde Leonardo’ya kadar indirilen bir tarihsel çerçeve çizilse de asıl olarak 20. yüzyılın başından bu yana konuşulan appropriation kavramı 1980 yılından itibaren bir sanat üslubu olarak kullanılmaya başlandı. Üretilmiş olanı ele alıp yeniden yorumlayan örnekler ya da birebir kopyalardan yola çıkanlar appropriation art (temellük sanatı) içinde yer aldı. Sorunlu bir yapıya sahip olsalar da bu türden çalışmalar bu başlık altında tanımlanmakta. "Appropriation" kelimesinin basitçe Türkçe karşılığı alma, çalma, mal etmedir. Bir kısım bunu çağdaş sanatın bir tekniği ya da taktiği gibi görse de bir kısım başlı başına sanat olarak değerlendirir. Müelliflik, orijinal, sahipliklik gibi tartışmalı durumları içermesi nedeniyle sorunludur. Appropriation art, 1997 yılında Dauglas Crimp'in kuratörlüğünde açılan Resimler adlı sergiyle sanat dünyasında tartışılan daha doğru bir tabirle göz ardı edilemeyen bir hale geldi. Sergide modernizmin orijinallik ve sanatçılık-yaratıcılık-birey üzerinden kurgulanan sahiplik miti sorgulanmıştı/yokedilmişti. Resimler sergisi ile birlikte sanatçıya resmi olarak tam bağımsızlık verilmişti. 2000’lerde ise Fransa’dan çağdaş sanat kuramcısı Nicolas Bourriaud postprodüksiyon kavramını incelerken temellük sanatını postüretimin ilk safhasına koydu. Bourriaud’ya göre var olanlar arasından seçmek ve bunları özgün bir niyete göre kullanmak ya da onlarda değişiklikler yapmak bugünkü sanatın doğasına uygun ve hatta yaygın bir tutumdu. Öyle ki var olan çalışmanın tıpkı kopyası da yapılabilmekteydi. Bourriaud, bugün önemli olanın niyet yani kavramsal çıkış noktası olduğunun da altını çizdi. Sherrie Levine’nin, Miro, Walker Evans ve Degas’nın tıpkı kopyaları konuyu en iyi açıklayan örnek olarak da literatürde yerini aldı. Bourriaud’un appropriation art konusundaki görüşleri sanat çevrelerince resmi olarak kabul görmüş bir yaklaşımın evrilmesi olarak değerlendirildi. Küreselleşen dünyada sorunların ve yaşamların aynılaşması, iletişimin anındalığı ve sınırsızlığı, ulaşımın kolaylaşması gibi nedenlerle sanatçılar benzer işler üretmekte, bu da çağdaş sanatın mantığı ile örtüşmektedir. 1990’larda sanatçının doğduğu ve çalıştığı yeri bildiren etiketlerin ortaya çıkışı küreselleşme ile gerçekleşen mobilitenin bir sonucuydu ve benzer üretimlere yol veren bir durumdu. 2000’ler de iletişim ve ulaşım daha da kolaylaşınca sözkonusu durum daha da yaygınlaştı. Benzer işlerin, benzer malzemelerin kullanımı onaylanırken değer ve anlamları kavramsal çerçeveleri ile belirlendi. Üretimler bazen üretildiği coğrafya ile özgünleşti bazen sanatçının yaşam şekli ve geçmişiyle anlam kazandı vs. Kısaca çağdaş sanatta kabul görmüş kurallar bütünü olmadığı vurgulandı ve net tanımlamaların yanlışlığına dikkat çekildi. Artık üretimler ve onlara dair tekstler vardı ve eleştiriler bunun üzerinden yapılmalıydı. http://lebriz.com/pages/lsd.aspx?lang=TR&sectionID=2&articleID=934&bhcp=1

İNSAN DOĞAYI NASIL KENDİNİN KILAR-salt insana ait etkinlikle:

• Nesnelleştirerek• Dışsallaştırarak- kendisini doğadan ayırarak. İnsan kendini doğadan

insana ait etkinlikle ayırır. doğayı kültüre dönüştüren insana ait etkinliktir.

• Salt İnsana ait etkinlik hangisidir: a-alet kullanma, b-alet kullanma için zihinsel tasarı- yönelmişlik,c- alet yapma için alet kullanma

• Doğru cevap.c))) • Alet kullanma mı önce gelir zihinsel tasarım mı (metaryalist

yaklaşım)• Salt insana özgü olan hangisidir: a-Dil’i kullanma, b-simgeler

(eğretileme-metafor) dizgesi olarak dili kullanma.• Doğru cevap b)))• Dil mi önce gelir, bilinç mi (idealist yaklaşım)• Hilmi Yavuz, Batı uygarlığı tarihine teorik bir giriş, Ankara, 2008, s.11.-16.

Nursen

dışsallaştırma Tanım Gelişim psikolojisinde çocuğun, kendisi ile kendisi olmayan (çevresi) arasında ayrım yapmayı öğrenme süreci. Bir itkinin, içsel uyarıcılar yerine dışsal uyarıcılarla uyarılması; iştah açıcı yiyecek kokularının tok insanda bile açlık hissi uyandırması, ya da pornografik malzemenin cinsel uyarımı kamçılaması buna bir örnektir. referans fikirlerinde olduğu gibi, kişinin kendi düşüncelerini paranoid bir tarzda dış dünyaya yansıtması. Kişilik teorisinde ve sosyal psikolojide, davranışın nedenlerinin, kişinin elinde olmayan dış koşullara, şansa, vb. atfedilmesi (bu bağlamda dışsal yükleme; içselleştirme). Horney'in öngördüğü nevrotik çözümlerden birisi. Bireyin kendi duygularını, algılarını, düşünce veya inançlarını dış dünyaya aktarması. Bu aktarım ya özden dış dünyaya yönelik (aktif dışsallaştırma, örneğin kendinden nefret eden kişinin bu nefreti başkasına yönelik bir nefret olarak algılaması) ya da dış dünyadan öze yönelik (pasif dışsallaştırma, örneğin kendini aşağılayan bir insanın bunu, sanki başkaları onu aşağılıyormuş gibi algılaması) bir biçim alır. http://www.termbank.net/psychology/1810.html

• İnsanoğlu ne zaman ilk aleti üretti ne zaman konuştu?

İklimin insana yaptığına bak: Havalar çoook ısındı. İnsanın alışık olduğu orman yok artık. Savanada

yeni bir mekanda yaşam bakalım ona ne

getirecek…

• Savanaya inen insan henüz bugünün insanına tam olarak benzemiyor. Taş atabiliyor…Doğada bulduğu kırık dalı toprağı eşeleyip solucan çıkarmak için kullanabiliyor….sonra ama çok sonra doğada hazır bulduğuyla yetinmeyecek. Taşı kendisi sivriltecek. Bu onun ilk yaptığı alet. doğada hazır bulduğu ucu sivri dala bakarak kendisi sivri uçlu dalı üretecek.

UYGARLIĞIN TEMELİNİN ATILDIĞININ RESMİDİR:Oldovan ve aşöliyen ilk taş aletler.Aşoliyen teknolojisine özgü damla

biçimli balta örneği ilginç

• İlk taş aletini yapan insan bu beceriyi kazanmak için oldukça uzun bekledi. Her şeyin çok hızla değiştiğine tanık bugünün insanına çok ama çok uzun gelecek bir süre.

• Bu becerikli yaratık henüz Afrika’dan dışarı adımını atmış da değil. bugünün insanına tam olarak da benzemiyor. Ama savanaya inen canlı da değil artık.

İnsan’ın ilk atası 7 milyon yıldır yeryüzünde diyor bazı Antropologlar…diğer bazıları da 9 milyon

yıldan bahsediyor. Hesabı siz yapın ilk kaba taş alet için ne kadar bekledi insan

• Ön İnsan 4 milyon yıl önce• Homo Africanus 2.5 Milyon yıl önce

(Kaba taş alet yapabiliyor)

• Homo Habilis 1.7 Milyon yıl önce• Homo Erectus 1 milyon yıl önce-yada

1.800 yıl. Afrika’dan çıkacak olan bu atamız.

Aferensis 3 milyon yıl önce yaşayan erken insansılar. İlk defa 2.4 milyon yıl önce görülen Homo cinsinden daha küçük beyin ve daha

büyük yüz yapısı taşıyorlardı. Resimdeki kafa tasları aynı büyütmede değildir.

• Afrika’yı ilk terk eden insan Homo erectus. Tarih yine tartışmalı. Belki bir milyon yıl önce belki 1. 800 yıl önce.. Artık dik durmayı başarıyor bu canlı. Eh zaten alet de yapabiliyor. Silahı var yani.

• Bilinen bir şey varsa insan artık dünyanın başka mekanlarına hiç durmadan yayılacak artık.

İnsanın Avrupa’da ilk görüldüğü tarih yarım milyon yıl öncesi:

NEANDERTHALLER

• Yarım milyon yıl önceden itibaren Afrika ile Batı Avrasya’daki insan kalabalıkları birbirlerinden ve Doğu Asya’da yaşayanlardan ayrışmaya başlıyor.

• 130.000-40.000 yıl önce Avrupa ve Batı Avrasya’da yaşayanlar Neanderthal olarak adlandırılıyor.


• Neanderthaller karikatürlerde mağarada yaşayan insansı maymuna benzeyen yaratıklar olarak gösterilse de bizden daha büyük beyinleri var.

• Ölülerini gömüyorlar, hastalarına bakıyorlar. Taştan aletleri hala çok kaba.


• Afrika’da neanderthallerle aynı dönemde yaşamış insan topluluklarına ait iskeletler neanderthallerden çok bugün bizimkilerle daha fazla benziyorlar. Aynı kaba aletleri üretiyorlar.

• Avcılık yetenekleri gelişkin değil. Manda vs. gibi hayvanlardan uzak duruyorlar. Balık yakalayamıyorlar.

• Doğu Asya’dakiler her ikisinden de farklı. • Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik,

TÜBİTAK yay.., 2002, s.33-34.

HOMO SAPİENS• Bugünkü biz insanlara yeterince benzedikleri için Homo

sapiens olarak adlandırılıyorlar. Ancak iskelet olarak bizden hala farklılar.Daha küçük beyinleri var. El sanatları ve davranış bakımından büyük farklılıklar var. Kültür dağarcığına eklenebilecek şey Ateşin kullanılması. Bize onlardan kalanlar iskelet artıkları ve taştan yapılmış çok kaba aletler.

• Henüz Avustralya’da insan yok. Çünkü Güneydoğu Asya’dan oraya geçmek için gemi gerekli. Homo sapiens bunu yapabilecek yeterlilikte değil. Amerika'da insan yok. Önce Sibirya’ya gidilmeli .Sibirya'nın soğuğunda da hayatta kalamaz.

• Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TÜBİTAK yay.., 2002, s.32-33.

• Moleküler genetik bulguları değerlendiren evrimciler, bize benzeyen homo sapiensin eski insanlardan 100.000- 150.000 yıl önce ayrıldığı görüşünü benimsiyorlar. Evrimciler yine bu olayın Afrika'dan geliştiğini Oradan Asya, Avrupa ve sonunda Avusturya ve Amerika’ya yayıldığını kabul ediyorlar.

• Bilim ve Yaratışçılık, Amerika Ulusal Bilimler Akademisinin Görüşü, TUBİTAK yay., 2004, II. Baskı, s.24.

BÜYÜK SIÇRAMAHomo sapiens sapiens

• İnsanlık 50.000 yıl önceki büyük sıçramayla başlıyor. Arkeolojik çöp yığınları hızla ilginçleşiyor.

• İlk kesin işaret Doğu Afrika. Bir örnek aletler (etkileşim birbirinden görme var). Süs eşyaları. Deniz kabuğundan kolyeler. İnsanların tam anlamıyla bugünkü insana benzeyen iskeletleri var.

Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TÜBİTAK yay.., 2002, s.34.

.

• Avustralya da Yeni Gine’de insanın büyük sıçramasına kadar yerleşim yok (ilk gemiyi Yeni Gineliler yapacak)

• Büyük sıçrama sonrası insan coğrafi sınırını ilk kez büyük ölçüde genişletti.

• Buzul çağları sırasında su hapsolmuştu ve Bering boğazı, Endonezya adaları, Sumatra, Borneo, Cava, Bali ile Asya arasında sığ deniz yerine toprak vardı. Yine de Orta Endonezya adaları derin denizlerle birbirinden ayrılmıştı. Asya'dan Avustralya’ya yeni Gine'ye ulaşmak için gemi gerekiyordu.


• Dünyanın geri kalan yerlerine modern zamana kadar yerleşme devam ediyor

• Girit -Kıbrıs M.Ö.8.500- 4000• Karayip Adaları M.Ö. 4000• Kuzey Kutup M.Ö.2000• Madagaskar M.S. 300• İzlanda M.S. 9.yy.• Güney Kutbu son 700 yıl içinde

ERKEN YOLA ÇIKAN KAZANIYOR MU? Diye soruyor Jared Diamond

• Kıtalara insanların farklı tarihte yerleşmelerinin anlamı var mı? Zaman makinesine girip o döneme gitsek bu ilk yerleşimlerin bugünkü dünya geleceğini belirlediğini söyleyebilir miyiz?

• 11.000 yıl önce hangi kıtanın kazanacağı tahmin edilebilir miydi)) En hızlı gelişenin Avrasya olduğunu bugün görüyoruz.

Yayılan insan yok olan hayvanlarAklımız da Tutalım Bu Gerçeği- Uygarlıkların

oluşumunu çok etkileyecek bu Gerçek

• Bugün Avustralya/Yeni Gine'de kanguru dışında büyük hayvan yok. Büyük memeliler Afrika’da. Neden?

• İnsan buraya geldikten sonra yok oldu. Son 35.000 yıl önce varlar. Bu kaderi değiştirecek nedenlerden biri.

• Günümüzde önlem alınmasaydı Güney kutup insanları yok olmak üzereydi…foklar dodolar…

• 20.000 yıl önce Belki Sibirya'ya giden insan Avrasya’daki kürklü gergedanlarla mamutların yok olmasına da neden oldu.

• Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TÜBİTAK yay.., 2002, s.39-40.

• Ağaçtan yere inince beslenme geçim iktisat sorunu otlar meyveler yumuşakçalarla çözülüyor. 10-12 kişilik grup.

• Doğal kırılmış sopadan araç yapımına geçilir.• İnsan taşı yontar avcılık başlar. İş bölümü Sürü 25-

50 kişilik takıma dönüşür. İş bölümü başka şeyleri de tetikler. İşaretleşme dil…Ateşin bulunması…

• Yaşamda kalmak için ortak paylaşım devam ediyor.• Sonar uzman avcılık gelecek. ( Cro Magnonlar

bildiğimiz buzul çağı adamı..)• A.Şenel…

Cro-Magnon İnsanları

• Kısa süre sonra 40.000 yıl önce Güneybatı Avrupa’da sıçramalı gelişme var.. Taşın yanı sıra kemikten aletler de var. Örneğin olta kancası biçiminde.Dikiş iğnesi. Oklar yaylar. Fil gergedan belli uzaklıktan artık avlanabilir. Soğuk iklim için giyecek yapabilir. Bu Cro-Magnonların bize ulaşan en ünlü ürünleri sanat ürünleri. Olağan üstü mağara resimleri heykeller. Müzik aletleri.

• Güneybatı Fransa Lascaucs Mağaralarındakileri görenler bu insanların sadece iskeletleri bakımından değil zihinsel olarak da çağdaş olduklarını anlayacak.


• Coğrafya iklim koşulları bir kez daha insanın kaderini belirliyor. Buzul çağının yaşandığı dünyada Güneybatı Avrupa…

Süslemeli mağaralara ilişkin çalışmaları başlatan Rahip Henri Breuil Lascaux mağarasının 1940’ta bulunuşundan kısa bir süre sonra mağarada inceleme yapıyor

Documents

UYGARLIK TARİHİ 2. HAFTA KÖKENLER